Sytuacja na rynku pracy

Osobą bezrobotną, zgodnie z ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, jest osoba powyżej 18 roku życia, niezatrudniona oraz niewykonująca innej pracy zarobkowej, jednocześnie zdolna jak również gotowa do podjęcia zatrudnienia albo innej pracy zarobkowej, zarejestrowana we właściwym dla jej miejsca zameldowania powiatowym urzędzie pracy, a także poszukująca zatrudnienia bądź innej pracy zarobkowej.

W gronie osób bezrobotnych jest grupa osób długotrwale bezrobotnych. Bezrobotni długotrwale definiowani są na dwa sposoby. Pierwszy sposób dotyczy osób, które pozostawały bez zatrudnienia nieprzerwanie od minimum 12 miesięcy. Drugi sposób jest ustawowy i określa długotrwale bezrobotnych, jako bezrobotnych pozostających w rejestrze urzędu pracy przez okres łączny powyżej 12 miesięcy przez okres ostatnich dwóch lat.

Samo pojęcie długotrwałego bezrobocia odnosi się w obu przypadkach do bezrobocia rejestrowanego.

Osoby długotrwale bezrobotne stanowią bardzo słabo zróżnicowaną grupę społeczną.

Wyróżnia ich przede wszystkim: stosunkowo niski poziom wykształcenia, wysoki poziom ubóstwa, ograniczony stopień aktywności społecznej i obywatelskiej, niski poziom motywacji do zmiany sytuacji życiowej, niskie poczucie wartości, wyuczona bezradność a także postawy roszczeniowe.

Przyczynami mającymi negatywny wpływ na rekrutację osób długotrwale bezrobotnych do jakiejkolwiek pracy jest przyzwyczajenie się tej grupy osób do braku aktywności zawodowej; im dłużej są bierne, tym trudniej jest im rozpocząć stosowne działania, które wiążą się ze zmianą ich statusu na rynku pracy.

Dodatkowo osoby te w wyniku długotrwałego wyłączenia z życia zawodowego, tracą motywację do podejmowania prób poprawy swojej sytuacji, wskutek czego są bierne.

Pozostawanie poza rynkiem pracy dłużej niż dwa lata prowadzi nie tylko do degradacji materialnej, ale również do wykluczenia społecznego. Taka sytuacja ma konsekwencje psychospołeczne dla samych bezrobotnych, a także dla ich rodzin. Charakterystyczne jest, iż długotrwałe bezrobocie ma tendencję do utrwalania się i staje się zjawiskiem społecznego dziedziczenia dla całych rodzin i grup społecznych.

Duże znaczenie ma poziom, od którego zaczyna się proces degradacji ekonomicznej lub społecznej. W najbardziej dramatycznej sytuacji są rodziny świadczeniobiorców pomocy

Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Chełmek na lata 2016 - 2020 społecznej, które od dawna korzystały z systemu wsparcia socjalnego z powodu, np. ubóstwa, wielodzietności lub niepełnosprawności. Trudności finansowe w takich rodzinach prowadzą do znacznych ograniczeń wydatków nawet na podstawowe potrzeby bytowe.

Problem bezrobocia dotyczy nie tylko osoby nim dotkniętej, lecz także całej rodziny.

Pogorszenie stanu funkcjonowania rodziny jest najczęściej proporcjonalne do okresu pozostawania bez pracy. Konsekwencją są: problemy opiekuńczo-wychowawcze, przemoc czy zanik autorytetu rodzicielskiego. Może także prowadzić do rozpadu rodziny. W tych okolicznościach pojawia się również groźba przyjmowania przez dzieci negatywnych wzorów osobowych, a w konsekwencji dziedziczenia statusu bezrobotnego.

Niektóre z tych syndromów pojawiają się już po kilku miesiącach od utraty pracy i narastają w przypadku długotrwałego bezrobocia. Najintensywniej dotyka to rodzinę, w której bez pracy jest więcej niż jedna osoba.

W szczególności trudna sytuacja dotyczy gospodarstw domowych, w których ma miejsce kumulacja bezrobocia. Oznacza to, że więcej niż jedna osoba, która mogłaby podjąć zatrudnienie, pozostaje bez pracy. Z uwagi na fakt, że zdecydowana większość z tychże osób nie jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, a ilość świadczeń, jaką można otrzymać z pomocy społecznej jest ograniczona, rodziny te na ogół skazane są na skrajne ubóstwo oraz długotrwałe wykluczenie społeczne.

Osoby długotrwale bezrobotne są bardzo często beneficjentami długotrwale korzystającymi ze świadczeń pomocy społecznej. Ubóstwo jest zarówno głównym czynnikiem odpowiedzialnym za wykluczenie społeczne, jak również głównym powodem, dla którego osoby zgłaszają się do ośrodków pomocy społecznej. Wsparcie kierowane do tych osób to głównie pomoc finansowa.

W czasach globalizacji oraz postępu technologicznego, a także trwającego spowolnienia gospodarczego, które negatywnie wpływają na rynek pracy, priorytetowym działaniem jest poszukiwanie efektywnych sposobów eliminacji zjawiska bezrobocia.

Obecnie, to właśnie bezrobocie generuje poszerzanie się kręgów wykluczenia społecznego.

Bezrobocie należy do istotnych problemów Gminy Chełmek, funkcjonowanie strefy aktywności gospodarczej i stabilny rozwój przedsiębiorczości nie chronią skutecznie przed wzrostem liczby osób bezrobotnych na rynku pracy. Od 2011 roku liczba osób bezrobotnych ogółem uległa zwiększeniu z 507 do 557 w 2013 roku. To ważna cecha sytuacji osób bezrobotnych, tym bardziej, że systematycznie rósł również udział długotrwale bezrobotnych w ogólnej liczbie osób bezrobotnych w Chełmku.

Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Chełmek na lata 2016 - 2020 Wzrost liczby bezrobotnych świadczeniobiorców powoduje przyrost ilości zadań z zakresu pomocy społecznej oraz zwiększenie puli wydatków na udzielanie pomocy.

Sytuacja taka wymusza również konieczność dostosowania dotychczasowych form działania do nowych potrzeb. Ponieważ możliwości budżetu państwa i samorządu lokalnego są ograniczone, podstawowego znaczenia w pomocy w wychodzeniu z bezrobocia nabiera praca socjalna, która przyjmuje zróżnicowane formy w kierunku aktywizacji zawodowej bezrobotnych.

Praca socjalna prowadzona przez pracowników socjalnych, to między innymi pomoc w planowaniu nowych koncepcji życia zawodowego, rozbudzanie motywacji do działania ukierunkowanego na zatrudnienie oraz technika kontraktu socjalnego, która pozwala na uzależnienie pomocy – formy, wysokości i okresu wypłacania świadczenia – od aktywności bezrobotnego i jego rodziny.

Niepokojący jest wpływ bezrobocia na zachowania patologiczne i kondycję rodziny w każdym jej wymiarze. Szczególnie niebezpiecznym zjawiskiem staje się przemoc w rodzinie. Długie pozostawanie bez pracy stymuluje procesy dezintegracji życia rodzinnego.

Przymusowa bezczynność zawodowa i nieuregulowany tryb życia, wyzwalają zachowania dewiacyjne, skierowane na rodzinę i lokalne środowisko społeczne. Negatywne emocje związane z sytuacją bezrobocia implikują często używanie alkoholu lub innych używek, a dalej przenoszone są na najbliższych – ofiarami przemocy i złego traktowania są najczęściej kobiety i dzieci. Długotrwałe bezrobocie, z jego negatywnymi konsekwencjami psychospołecznymi, wymaga stosowania odpowiednich form oddziaływań.

Tabela 2. Liczba bezrobotnych Gminy Chełmek w latach 2011 – 2014

Rok 2011 2012 2013 2014

Liczba bezrobotnych ogółem 507 593 557 437

Liczba długotrwale bezrobotnych 244 261 277 238

Liczba bezrobotnych z prawem do zasiłku 91 110 74 60

Źródło: Opracowanie własne na podstawie OZPS dla Gminy Chełmek

Należy zauważyć, iż w 2014 roku nastąpił spadek liczby osób bezrobotnych, jak również liczby osób długotrwale bezrobotnych pomimo minimalnego wzrostu liczby osób korzystających z pomocy społecznej w tym czasie.

Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Chełmek na lata 2016 - 2020