Metodyka badań empirycznych
Ad 1. Program Projektów Celowych dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw prowadzi Centrum Innowacji NOT w Warszawie w ramach wieloletniej umowy
z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Notabene, jest to program, który przyniósł już wiele pozytywnych rezultatów, jeśli chodzi o aktywizację działalności innowacyjnej uczestniczących w nim firm (zob. W. Hausner, 2009).
Niniejsze badanie było możliwe dzięki uprzejmości kierownictwa i pracowników Centrum3 .
Kwestionariusz został wysłany do 193 firm; wypełnione kwestionariusze zwróciło 31. Badana populacja próbna ma następujące cechy:
• wszystkie firmy należą do sektora MŚP, w tym 5 to mikroprzedsiębior-stwa;
• zdecydowana większość (77%) to firmy dojrzałe, utworzone przed 1999 rokiem, a więc mające 14 lub więcej lat; tylko 1 została założona w ostat-nich 3 latach;
2 Autor wyraża tą drogą podziękowanie Pani profesor Lidii Białoń i Pani profesor Alicji Sosnowskiej za pomoc przy opracowaniu projektu kwestionariusza .
3 Autor dziękuje w szczególności Pani Halinie Miłoszewicz i Pani Magdalenie Ratyńskiej.
Metodyka badań empirycznych 135
• jedynie 2 przedsiębiorstwa działają na rynku regionalnym (wojewódz-kim); pozostałe na rynku ogólnokrajowym; ponad połowa respondentów eksportuje swoje produkty .
Są to dobre, innowacyjne firmy, o czym świadczy m.in. to, że:
• w ostatnich 3 latach tylko 4 przedsiębiorców nie wprowadziło/wdrożyło ani jednej innowacji, będącej nowością na skale krajową; 77% firm wpro-wadziło innowację produktową; jedna czwarta – procesową; niektóre wprowadziły oba rodzaje innowacji; blisko 40% respondentów wprowa-dziło innowacje z myślą o eksporcie;
• połowa z nich prowadzi prace B+R, wprawdzie niesamodzielnie, ale we współpracy z renomowanymi instytucjami naukowo-badawczymi (uczel-niami i dawnymi JBR-ami);
• blisko połowa zatrudnia pracowników prowadzących prace B+R, choć tylko w 3 firmach jest wyodrębniona komórka B+R; wśród nich pracuje łącznie 95 takich osób, czyli średnio przypada około 7 osób na jedno przedsiębiorstwo;
• ponad 60% firm ma prawnie chronione wynalazki oraz wzory użytkowe i przemysłowe; blisko połowa całej populacji posiada patenty;
• dwie trzecie przedsiębiorców posiada środki automatyzacji procesów pro-dukcyjnych; połowa z nich ma na wyposażeniu centra obróbkowe oraz komputery do sterowania i regulacji procesów wytwórczych; ponad jedna trzecia ma linie produkcyjne automatyczne lub sterowane komputerem;
• wszystkie firmy, finansowały prace B+R ze środków własnych, co oczy-wiste, niemniej prawie 70% z nich skorzystało również ze środków publicznych; tylko 5 korzystało z kredytów bankowych. Są to zatem firmy zapobiegliwe, umiejące stworzyć tzw. montaż finansowy.
Ad 2. Kwestionariusz ankietowy wysłano do 285 firm, mających siedzibę na terenie Gminy Łomianki. Przedsiębiorstwa te należą – według PKD 2007 – do następujących sekcji:
• C – Przetwórstwo przemysłowe,
• D – Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę,
• E – Dostawa wody oraz gospodarowanie ściekami i odpadami,
• F – Budownictwo.
Zdecydowana większość tych firm to mikroprzedsiębiorstwa, czyli takie, które zatrudniają nie więcej niż 9 pracowników.
Odpowiedziało ponad 20 firm, ale wypełniony kwestionariusz nadesłało jedy-nie 16. Najprawdopodobjedy-niej główną przyczyną niskiego odsetka zwrotów było
to, że zdecydowana większość firm, które otrzymały kwestionariusz, nie pro-wadzi działalności innowacyjnej (są zbyt małe) lub nie ma się czym pochwalić.
Widocznie właściciele/menedżerowie tych firm wstydzą się do tego przyznać.
Zresztą potwierdzają to wyniki analizy wypełnionych ankiet. Zauważmy przy tym, iż szereg przedsiębiorstw działających w Gminie Łomianki to średnie i duże firmy, które jednak mają siedziby poza terenem Łomianek, a tu tylko posiadają swój magazyn lub mały oddział produkcyjny czy usługowy.
Badana populacja próbna posiada następujące cechy:
• tylko jedna firma to duże przedsiębiorstwo, zatrudniające powyżej 249 pracowników (ale mniej niż 500); większość (trzy czwarte) to mikrofirmy;
• większość to firmy stosunkowo młode; prawie jedna trzecie została zało-żona w ciągu ostatnich 3 lat;
• połowa z nich działa na rynku regionalnym lub lokalnym; połowa zaś na rynku ogólnokrajowym lub zagranicznym.
Są to – w porównaniu do poprzedniej populacji – przedsiębiorstwa wyraźnie słabsze, w większości nieinnowacyjne, o czym może świadczyć chociażby to, że mniej niż jedna trzecia tych firm w ostatnich 3 latach wprowadziła innowację na skalę przynajmniej krajową, prowadzi prace B+R (w dodatku tylko we własnym zakresie) i zatrudnia pracowników prowadzących takie prace. Jest to 5 tych samych firm. Ponadto badana populacja posiada łącznie tylko 13 zare-jestrowanych wzorów przemysłowych; są to podmioty bardzo słabo wyposażone w środki automatyzacji procesów produkcyjnych.
Ad 3. Jako uzupełniające badanie, została przeprowadzona ankieta wśród przedsiębiorstw (spółek) mających status tzw. centrum badawczo-rozwojowego (CBR). Kwestionariusz został wysłany do wszystkich 26 firm, które w momencie badania posiadały taki status.
Otrzymano 5 wypełnionych kwestionariuszy. Spółki te to swego rodzaju elita przedsiębiorców. Wszystkie wprowadziły/wdrożyły innowację na skalę co najmniej krajową w ostatnich 3 latach. Wszystkie prowadzą szerokie prace B+R (same lub we współpracy) i przeznaczają na to spore nakłady4 . Wszystkie zatrudniają pracowników badawczo-rozwojowych, przeciętnie około 30 osób każda. Dysponują razem 25 patentami, co daje średnio 5 na jedną spółkę.
I co charakterystyczne: wszystkie korzystają z dofinansowania publicznego na działalność innowacyjną.
Tak więc, badaniem ankietowym zostały objęte razem 52 przedsiębiorstwa.
W zdecydowanej większości należą one do sektora MŚP; tylko dwa zatrudniają więcej niż po 249 pracowników.
4 To jest zresztą warunek otrzymania statusu CBR.
Metodyka badań empirycznych 137
Ponadto, opracowany został krótki kwestionariusz zawierający tylko 5 zamkniętych pytań, który skierowano do dwóch grup adresatów, a mianowi-cie do:
• 14 instytucji publicznych i organizacji pożytku publicznego, których doty-czy problematyka działalności innowacyjnej przedsiębiorstw, lub które zajmują się tą problematyką. Otrzymano 12 odpowiedzi, przy czym jedna z instytucji5 przysłała 5 wypełnionych kwestionariuszy;
• 14 wybitnych ekspertów w zakresie ekonomiki i zarządzania innowacjami w Polsce. Odpowiedziało 13 osób.
Łącznie otrzymano zatem 25 wypełnionych kwestionariuszy.
W tym przypadku cel badań był inny. Chodziło o weryfikację uzyskanych wyników i sformułowanych ocen, wniosków i propozycji autora ankiety, bazu-jących na przeprowadzonych badaniach.
Wyniki badań empirycznych zawiera rozdział V niniejszej pracy. Zobaczmy, jakie rezultaty uzyskali inni badacze tej problematyki. Na przykład M. Dolińska przeprowadziła w 2009 roku badanie ankietowe wśród 64 firm innowacyjnych z województwa lubelskiego, przy czym w połowie były to przedsiębiorstwa prze-mysłowe, a w połowie – usługowe. Z jej badania wynikają m.in. następujące wnioski (Dolińska, 2010):
• własne (zakładowe) zaplecze B+R ma 37,5% badanych firm, czyli dwa i pół razy lepiej od średniej krajowej (zob. rozdział II niniejszej pracy);
• wprawdzie 56,2% respondentów prowadzi prace B+R, co należy ocenić bardzo wysoko, jednakże aż 37% badanych przedsiębiorców przeznacza na to mniej niż 3% przychodów ze sprzedaży;
• respondenci wykazują małą aktywność w zakresie współpracy z uczelniami i instytutami badawczymi (dotyczy ona około 20% firm); jeszcze mniej współpracuje z tzw. instytucjami pomostowymi;
• respondenci sformułowali cztery najważniejsze czynniki/warunki, których spełnienie jest szansą dla dalszego rozwoju innowacyjnego ich firm, tj.:
polityka proinnowacyjna państwa, dostęp do źródeł finansowania (zwłasz-cza publicznego), odpowiednie przepisy prawne oraz ulgi podatkowe. Jak widać, wszystkie postulaty odnoszą się do polityki publicznej.
Natomiast szerokie badania ankietowe dotyczące polityki innowacyjnej wobec MŚP przeprowadził w latach 2010–2011 R. Stanisławski. Były to badania na dużych populacjach, bowiem objęto nimi 263 firmy innowacyjne i 109 nie-innowacyjnych; razem 372 respondentów. Wyniki okazały się wielce interesujące, choć dotyczą głównie programów operacyjnych finansowanych ze źródeł UE.
5 Chodzi tu o Krajowy System Usług (KSU) przy PARP.
Jednakże można tam znaleźć również wnioski dotyczące programów publicz-nych, finansowanych ze środków krajowych, a mianowicie (Stanisławski, 2011):
• przedsiębiorstwa innowacyjne w większym stopniu wykorzystują pomoc publiczną, natomiast nie-innowacyjne zazwyczaj nie widzą potrzeby ubie-gania się o wsparcie finansowe;
• z programów rządowych (krajowych) korzystały nieliczne firmy. Ich ocena przydatności tych programów wypadła bardzo nisko;
• tylko 20% badanych podmiotów innowacyjnych skorzystało z odliczeń od dochodu, możliwych na postawie Ustawy o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej;
• pomoc rządowa ze źródeł krajowych jest – w porównaniu do tej ze środków unijnych – znacznie mniej znana i rzadziej wykorzystywana.
Stąd mniejsza jest skala oddziaływania tych programów; nie pełnią one funkcji motywowania firm do podejmowania działalności innowacyjnej;
• bardzo dużo, bo aż 57% respondentów stwierdziło niedopasowanie finansowych instrumentów polityki innowacyjnej do swoich potrzeb roz-wojowych. Dwa główne powody niezadowolenia to: brak elastyczności instrumentów i złe dobranie celów wsparcia.
Wszystkie trzy badania empiryczne, tj. Dolińskiej, Stanisławskiego i Jasiń-skiego, dotyczyły mniej więcej tej samej problematyki i zostały przeprowadzone w tym samym okresie kryzysu gospodarczego (2009–2012). Można więc uznać je za porównywalne, przy czym za w pełni reprezentatywne możemy traktować wyniki uzyskane przez R. Stanisławskiego.
Bibliografia
Aho E. (red.) (2006), Creating an innovative Europe, European Commission, Brussels.
Ansoff H.I. (1985), Zarządzanie strategiczne, PWE, Warszawa.
Baczko T. (red.) (kolejne lata), Raporty o innowacyjności gospodarki Polski, INE PAN, Warszawa .
Baczko T. i in. (2013), Raport o największych inwestorach w badania i rozwój w Polsce w 2012 roku, INE PAN, Warszawa.
Bal-Woźniak T. (2012), Innowacyjność w ujęciu podmiotowym, PWE, Warszawa.
Bakan J. (2006), Korporacja. Patologiczna pogoń za zyskiem i władzą, Wydawnictwo Lepszy Świat, Warszawa.
Baruk J. (2001), Zarządzanie działalnością innowacyjną, w: Brzeziński M. (red.), Zarządzanie innowacjami technicznymi i organizacyjnymi, Difin, Warszawa.
Bąkowski A., Mażewska M. (red.) (2012), Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce – Raport 2012, PARP, Warszawa.
Bernat M., Jurkowska A., Skoczny T. (2007), Ochrona konkurencji i konsumentów, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania UW, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
Białoń L. (2008), Aktywność innowacyjna organizacji – zarys problematyki, w: Białoń L.
(red.), Aktywność innowacyjna organizacji. Studia przypadków, Oficyna Wydawnicza WSM, Warszawa.
Białoń L. (red.) (2010), Zarządzanie działalnością innowacyjną, Placet, Warszawa.
Białoń L. (2012a), Aspekty ekologiczne działalności innowacyjnej, w: Jasiński A.H., Ciborowski R. (red.), Ekonomika i zarządzanie innowacjami, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
Białoń L. (2012b), Problemy eko-innowacji, „Postępy techniki przetwórstwa spożywczego”, nr 1 .
Braun E. (1980), Government policies for the stimulation of technological innovation, University of Aston, Birmingham.
Brown T. (2008), Design thinking, Harvard Business Review, June.
Brzeziński M. (2009), Organizacja kreatywna, PWN, Warszawa.
Burtis M., Kobayashi B.H. (2004), Intellectual property and anti-trust limitations on contract, Cambridge University Press, Cambridge.
Carter C. (red.) (1981), Industrial policy and innovation, Heinemann, London.
Chesbrough H. (2003), Open innovation, Harvard Business School Press, Boston.
Christensen C.M. (2010), Przełomowe innowacje, PWN, Warszawa.
Cetera W. (2010), Skazani na wyobraźnię, Promocja XXI, Warszawa.
Coombs R., Saviotti P., Walsh V. (1987), Economics and technical change, Macmillan, London.
Czerniak J. (2013), Polityka innowacyjna w Polsce, Difin, Warszawa.
De Beule F., Nauwelaerts Y. (2013), Innovation and creativity: Pillars of the future global economy, E. Elgar Publishing, Cheltenham.
Dodgson M., Bessant J. (1996), Effective innovation policy: A new approach, International Thomson Business Press, London.
Dolińska M. (2010), Innowacje w gospodarce opartej na wiedzy, PWE, Warszawa.
Drucker P. (1986), Skuteczne zarządzanie, PWN, Warszawa.
Dworczyk M., Szlasa R. (2001), Zarządzanie innowacjami, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa.
Dziawgo D. (1998), Credit-rating. Ryzyko i obligacje na międzynarodowym rynku finansowym, PWN, Warszawa.
EC (2010), Europe 2020, European Commission, KOM(2010), Brussels.
Etzkowitz H., Leydesdorff L. (1995), The triple helix: University-industry-government relations,
„EASST Review”, nr 1.
„European Innovation” (2006), Special Issue, November.
Firszt D. (2012), Uwarunkowania dyfuzji innowacji w polskiej gospodarce, CeDeWu, Warszawa.
FORA (2005), User-driven innovation: Results and recommendations, Copenhagen.
Freeman Ch. (1982), The economics of industrial innovation, Pinter, London.
Georghiou L. (2011), wypowiedź podczas Policy seminar – Lead market initiative and European innovation partnerships, Warszawa, 26–27.X.
Gibbons M. i in. (1994), The new production of knowledge, SAGE Publications, London.
Griffin A., Price R.L., Vojak B.A. (2012), Serial innovators, Stanford University Press, Stanford .
Guellec D., van Pottelsberghe B. (2003), The impact of public R&D expenditure on business R&D, „Economics of Innovation and New Technology”, nr 3.
Guliński J. (2004), Czego Jaś i Jan powinni się uczyć?, „Sprawy Nauki”, nr 10.
GUS (2008), Działalność innowacyjna przedsiębiorstw przemysłowych w latach 2004–2006, Warszawa .
GUS (2010), Działalność innowacyjna przedsiębiorstw przemysłowych w latach 2006–2009, Warszawa .
GUS (2011), Nauka i technika w roku 2009, Warszawa .
GUS (2012a), Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w latach 2008–2010, Warszawa . GUS (2012b), Nauka i technika w roku 2010, Warszawa .
GUS (2013), Nauka i technika w roku 2011, Warszawa .
Haffer M., Haffer R. (2008), Aktywność innowacyjna małych i średnich przedsiębiorstw Pomorza i Kujaw, UMK, Toruń.
Handy Ch. (1996), Wiek paradoksu, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa.
Hausner W. (2009), Projekty celowe dla małych i średnich przedsiębiorstw, w: Jasiński A.H. (red), Innowacje małych i średnich przedsiębiorstw w świetle badań empirycznych, Wydawnictwo Promocja XXI, Warszawa.
Howe J. (2006), The rise of crowd sourcing, „Wired Magazine”, June.
Innovation Union Scoreboad (2003), strona internetowa ec.europe.eu/eurostat.
Jabłecka J. (2002), Koordynacja badań akademickich. Teorie, koncepcje i rzeczywistość, CBPNiSzW, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
Janasz K. (2010), Kapitał w finansowaniu działalności innowacyjnej przedsiębiorstw w Polsce, Difin, Warszawa.
Janasz W. (1999), Innowacyjne strategie rozwoju przemysłu, Fundacja Uniwersytetu Szcze-cińskiego, Szczecin.
Bibliografia 141
Janasz W. (2006), Mezo-ekonomia przemysłu w systemie nauk ekonomicznych, w: Janasz W.
(red.), Zarys strategii rozwoju przemysłu, Difin, Warszawa.
Janasz W. (2013), Wiedza w procesie innowacyjnym organizacji, w: Wiśniewska J., Janasz K.
(red.), Innowacje i jakość w zarządzaniu innowacjami, CeDeWu, Warszawa.
Janasz W. (red.) (2004), Innowacje w rozwoju przedsiębiorczości w procesie transformacji, Difin, Warszawa.
Janasz W. (red.) (2005), Innowacje w działalności przedsiębiorstw w integracji z Unią Europejską, Difin, Warszawa.
Janasz W. (red.) (2011), Innowacje w zrównoważonym rozwoju organizacji, Difin, Warszawa.
Janasz W., Kozioł-Nadolna K. (2011), Innowacje w organizacji, PWE, Warszawa.
Jarus T. (2010), Planowanie wdrożenia innowacji, Portal Innowacji – www.pi.gov.pl, 7.01.
Jasiński A.H. (1992), Przedsiębiorstwo innowacyjne na rynku, KiW, Warszawa.
Jasiński A.H. (1997), Innowacje i polityka innowacyjna, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
Jasiński A.H. (2006), Innowacje i transfer techniki w procesie transformacji, Difin, Warszawa.
Jasiński A.H. (2011), Wsparcie prawne, w: Jasiński A.H. (red.), Zarządzanie wynikami badań naukowych. Poradnik dla innowatorów, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego i Instytutu Technologii Eksploatacji, Warszawa–Radom.
Jasiński A.H. (2012), Analiza stosowanych w Polsce narzędzi wspomagania innowacyjności, raport z badań, Warszawa (mat. powiel.).
Jasiński A.H. (2013a), Model procesowy innowacji: Ramy teoretyczne, referat na konferencji:
Innowacje w gospodarce opartej na wiedzy, Wrocław, 16–18.04. (materiały konferencyjne, w druku).
Jasiński A.H. (2013b), Partnerstwo dla innowacji. Koncepcja modelu, „Przegląd Organizacji”, nr 8.
Jasiński A.H., Ciborowski R. (red.) (2012), Ekonomika i zarządzanie innowacjami, Wydaw-nictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
Jasiński A.H., Wiatrak A.P. (2010), Region jako podmiot ekonomiczny a regionalny system inno-wacji, w: Jasiński A.H. (red.), Innowacyjność polskiej gospodarki w okresie transformacji, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania UW, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
Jolly V.K. (1997), Commercializing new technologies, Harvard Business Press, Boston.
Jones E., Harrison D., McLaren J. (2001), Managing creative eco-innovation: Structuring outputs from eco-innovation projects, „The Journal of Sustainable Product Design”, nr 1.
Juchniewicz M., Grabowska B. (2010), Innowacyjność mikro-przedsiębiorstw w Polsce, PARP, Warszawa .
Jurkowska-Gomułka A., Skoczny T., Warzybok A. (2010), Innowacje a ochrona konkurencji i konsumentów w warunkach członkostwa Polski w Unii Europejskiej, w: Jasiński A.H.
(red.), Innowacyjność polskiej gospodarki w okresie transformacji, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania UW, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
Jurkowska-Gomułka A., Sage E.D., Skoczny T. (2010), Ramy prawne rozwoju pro-konku-rencyjnej innowacji w Polsce, w Jasiński A.H. (red.), Innowacyjność polskiej gospodarki w okresie transformacji, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania UW, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
Karcz K. (1997), Proces dyfuzji innowacji. Podejście marketingowe, Akademia Ekonomiczna, Katowice .
Kirkland J. (1999), Introduction, w: Kirkland J. (red.), Barriers to international technology transfer, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht.
Kleiber M. (red.) (2011), Eko-efektywność technologii, Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji, Radom.
Klein S.J., Rosenberg N. (1986), An overview of innovations, in: Landau R., Rosenberg N.
(red.), The positive sum strategy: Harnessing technology for economic growth, National Press Academy, Washington.
Klincewicz K. (2008), Polska innowacyjność, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania UW, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
Klincewicz K. (2011), Dyfuzja innowacji, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania UW, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
Kłopotek A. (2000), Finansowanie firmy innowacyjnej, w: Sosnowska A. (red.), Zarządzanie firmą innowacyjną, Difin, Warszawa.
Kotarba W. (2012), Ochrona własności intelektualnej, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa.
Kotler Ph. (1994), Marketing, Wydawnictwo Gebethner, Warszawa.
Kozioł K. (2007), Innowacyjność polskich przedsiębiorstw przemysłowych na tle doświadczeń Unii Europejskiej, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin.
Kozioł-Nadolna K. (2013), Internacjonalizacja działalności badawczo-rozwojowej w kształto-waniu procesów innowacyjnych przedsiębiorstw w Polsce, CeDeWu, Warszawa.
Kozłowski J. (2005), Budżetowe instrumenty finansowania B+R jako element strategii politycz-nych, w: Kozłowski J. (red.), Budżetowe instrumenty finansowania B+R w Polsce, Instytut Społeczeństwa Wiedzy, KIG, Warszawa.
Krzysztoszek-Starczewska M. (2012), Szansa i zagrożenia rozwoju MŚP w Polsce, Lewiatan, Warszawa .
Kubielas S. (2005), Budżetowe instrumenty finansowe wspierania B+R i innowacji w sektorze przedsiębiorstw, w: Kozłowski J. (red.), Budżetowe instrumenty finansowania B+R w Polsce, Instytut Społeczeństwa i Wiedzy, KIG, Warszawa.
Kubielas S. (2009), Innowacje i luka technologiczna w gospodarce globalnej opartej na wiedzy, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Kulp C.A. (1982), Causality insurance, Ronald Press, New York.
Mackiewicz M. (2007), Instrumenty wspierania powiązań nauka-biznes, w: Weresa M. (red.), Transfer wiedzy z nauki do biznesu, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa.
Marciniak S. (2010), Innowacyjność i konkurencyjność gospodarki, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa .
Matusiak K.B. (2010), Budowa powiązań nauki z biznesem w gospodarce opartej na wiedzy, Oficyna Wydawnicza SHG, Warszawa.
Matusiak K.B., Guliński J. (red.) (2010), Rekomendacje zmian w polskim systemie transferu technologii i komercjalizacji wiedzy, PARP, Warszawa.
Merx-Chermin M., Nijhof W.J. (2005), Factors influencing knowledge creation an innova-tion in an organizainnova-tion, “Journal of European Industrial Training”, nr 2, za Janasz W.:
Wiedza w procesie innowacyjnym organizacji, w: Wiśniewska J., Janasz K. (red.) (2013), Innowacje i jakość w zarządzaniu organizacjami, CeDeWu, Warszawa.
MNiSzW (2010), Przewodnik: Komercjalizacja B+R dla praktyków, Warszawa .
Moszkowicz K. (2001), Procesy innowacyjne w polskim przemyśle, Wydawnictwo AE we Wrocławiu, Wrocław.
Motta M. (2007), Competition policy: Theory and practice, Cambridge University Press, New York.
NIC (2008), User-driven innovation: Context and cases in the Nordic region, Lund .
Bibliografia 143
NCBiR (2012), Inicjatywa Technologiczna 1, Raport ewaluacyjny, Warszawa.
Niedzielski P., Stanisławski R., Stawasz E. (red.) (2011), Polityka innowacyjna państwa wobec sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, Zeszyty Naukowe, nr 654, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin.
Nowak T. (2008), Ochrona własności intelektualnej, Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej, Białystok.
Nowińska E. i in. (2011), Prawo własności przemysłowej, LexisNexis, Warszawa.
Oakey R., Rothwell R., Cooper S. (1988), Management of innovation in high-technology small firms, Pinter Publishers, London.
OECD (1997), Choices of policy instruments, Paris .
OECD (2005), Oslo Manual: The measurement of scientific and technological activities, Eurostat, Paris
OECD (2009), Sustainable manufacturing and eco-innovations, Paris.
Okoń-Horodyńska E. (1998), Narodowy system innowacji w Polsce, AE, Katowice.
Pack H. (1981), Appropriate industrial technology: Benefits and obstacles, „The Annals of AAPSS”, t. 458.
PARP (2010), Ocena efektywności i skuteczności programu Bon na Innowacje, Uniconsult, Warszawa .
PARP (2012a), Dlaczego warto wykorzystywać popytowe podejście do tworzenia innowacji?
Wnioski ze spotkań Klubu Innowacyjnych przedsiębiorstw, Warszawa .
PARP (2012b), Innowacyjne zamówienia publiczne – stan obecny i perspektywy rozwoju, slajdy, Warszawa .
Pavitt K., Tidd J., Bessant J. (1997), Managing innovation: Integrating technological, market and organizational change, Wiley, Chichester.
Pawłowska M. (2010), Finansowanie innowacji a efektywność banków, w: Baczko T. (red), Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2009 roku, INE PAN, Warszawa.
Penc J. (1999), Innowacje i zmiany w firmie, Placet, Warszawa.
Płowiec U. (2008), Innowacyjność polskiej gospodarki w ocenie uczestników VIII Kongresu PTE, w pracy zbiorowej: Tendencje innowacyjnego rozwoju polskich przedsiębiorstw, Instytut Wiedzy i Innowacji, Warszawa.
Pomykalski A. (2001), Zarządzanie innowacjami, PWN, Warszawa–Łódź.
Poole G.R., Moore R. (2002), A theoretical model of commercialization, „International Journal of Technology Transfer and Commercialisation”, nr 1/2.
Prahalad C.K., Krishnan M.S. (2010), Nowa era innowacji, PWN, Warszawa.
Pregiel R. (red.) (2011), Przedsiębiorczość akademicka – dylematy rozwoju, PIGZT, Wydawnictwo IZTECH, Warszawa
Puchała-Krzywina E. (2011), Czynniki ograniczające aktywność innowacyjną przedsiębiorstw w latach 2007–2009, w: Baczko T. (red.), Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2010 roku, INE PAN, Warszawa.
Puchała-Krzywina E. (2012), Bariery innowacyjności przedsiębiorstw w latach 2007–2010, w:
Baczko T. (red.), Raport o innowacyjności gospodarki Polski w 2011 roku, INE PAN, Warszawa .
Ranga M., Etzkowitz H. (2013), Triple Helix systems: An analytical framework for innovation policy and practice in the knowledge-based society, „Industry and Higher Education”, August.
Rogers E.M. (2003), Diffusion of innovations, FREE PRESS, New York.
Romer P.M. (1990), Endogenous technological change, „Journal of Political Economy”, nr 5.
Rothwell R. (1986), Public innovation policies, SPRU, University of Sussex, Brighton.
Rothwell R., Zegveld W. (1981), Industrial innovation and public policy, Pinter, London.
Rutkowski I.P. (2007), Rozwój nowego produktu. Metody i uwarunkowania, PWE, Warszawa.
Sipa M. (2012), Innowacyjność i współdziałanie małych przedsiębiorstw, w: Niedzielski P., Guliński J., Matusiak K. (red.), Kreatywność – innowacje – przedsiębiorczość, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 579, Szczecin.
Sosnowska A. i in. (2005), Systemy wspierania innowacji i transferu technologii w krajach UE i w Polsce, PARP, Warszawa.
Spithoven A., Teirlinck P., Frantzen D. (2012), Managing open innovation, E. Elgard Publishing, Cheltenham.
Stanisławski R. (2011), Analiza uwarunkowań i ocena realizacji polityki innowacyjnej wobec MŚP w świetle badań własnych, w: Niedzielski P., Stanisławski R., Stawasz E. (red.) (2011), Polityka innowacyjna państwa wobec sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 654, Szczecin.
Stawasz E. (2012), Zdolność innowacyjna przedsiębiorstw – wybrane zagadnienia, Uniwersytet Łódzki, Łódź (mat. powiel.).
Stern S., Porter M., Furman J.L.: (2002), The determinants of national innovative capacity,
“Research Policy”, nr 31.
Stoneman P. (1987), The economic analysis of technology policy, Oxford University Press, Oxford .
Tarczyński W. (2001), Istota ryzyka i zarządzania ryzykiem, Janasz W. (red.), Innowacje w mode-lach działalności przedsiębiorstw, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin.
Tidd J. Bessant J. (2011), Zarządzanie innowacjami, Oficyna Wolters Kluwer, Warszawa.
Tużnik F. (2013), Bariery w działalności eko-innowacyjnej na przykładzie firmy TUZAL Spółka z o.o., Wydział Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, praca magisterska pod kie-runkiem A.H. Jasińskiego.
Weresa M. (2012), Systemy innowacyjne we współczesnej gospodarce światowej, PWN, Warszawa .
Whitman J.Q. (2007), Consumerism versus producerism: A study in comparative law, „The Yale Law Journal”, nr 3.
Wheelwright S.C., Clark K.B. (1992), Revolutionizing product development, The Free Press, New York.
Wiśniewska J. (2013), Innowacyjność i jakość – wyzwania współczesnych organizacji, w:
Wiśniewska J., Janasz K. (red.), Innowacje i jakość w zarządzaniu innowacjami, CeDeWu, Warszawa .
Woźniak L. (red.) (2010), Eko-innowacyjność dziś i jutro, PARP, Warszawa.
Zagórska R. (2010), Współpraca nauki z gospodarką w klastrach w Polsce, w: Baczko T.
Zagórska R. (2010), Współpraca nauki z gospodarką w klastrach w Polsce, w: Baczko T.