Informacje w przewodnikach turystycznych szybko się dezaktualizują, a dokład-na, regularnie aktualizowana informacja jest szczególnie ważna dla osób poru-szających się na wózkach inwalidzkich oraz niewidomych i słabowidzących. Peł-na świadomość barier, które mogą one Peł-napotkać w obiekcie turystycznym, czy w trakcie imprezy turystycznej, pozwala dokonać świadomego wyboru i unik-nąć wielu niespodziewanych, zbyt często doświadczanych rozczarowań. Osoba o ograniczonej możliwości poruszania się niejednokrotne otrzymuje informację o ogólnej dostępności obiektu, która w praktyce okazuje się nieprawdziwa, cza-sem błędnie zinterpretowana „dostępność” ogranicza się do wejścia do budynku.
Osoba mająca zamiar napisać nowy przewodnik dla osób niepełnosprawnych musi zadać sobie pytania:
1. Czy to nadal ma być wersja papierowa, która rok, dwa po wydaniu się dezak-tualizuje?
2. Czy ma to być wersja elektroniczna mp3 i jaka powinna być częstotliwość ak-tualizacji?
3. Jakie niepełnosprawności powinny być w przewodniku uwzględnione?
Odpowiadając na pierwsze pytanie, trzeba stwierdzić, że wydanie papierowe jest kosztowne, a przewodnik wydaje się w małych nakładach, przez co nie jest dostępny dla wszystkich. Wydanie papierowe przewodnika niestety przeznaczone jest tylko dla osób poruszających się na wózkach i niesłyszących. Gdyby miał to być przewodnik dla wszystkich osób niepełnosprawnych, to wersja drukowana powinna być zaopatrzona w opis alfabetem Braille’a. Przez to zwiększa się obję-tość przewodnika i rosną koszty jego wydania. Jeżeli ma to być wersja papierowa, może powinien to być praktyczny przewodnik typu bedeker.
Obecnie mamy coraz większą dostępność do Internetu, dlatego też taki prze-wodnik turystyczny dla osób niepełnosprawnych powinien funkcjonować
w wer-1 Strona internetowa: http://www.dotknijwroclawia.pl/ [dostęp: 13.08.2013].
52 Anna Kołodziejczak
sji elektronicznej na stronach internetowych poszczególnych miast, miejscowo-ści, regionalnych organizacji turystycznych z możliwością pobrania na smartfona czy tablet. Przewodniki powinny być możliwe do pobrania w dwóch wersjach:
do czytania w pdf – dla osób z niepełnosprawnością ruchową i słabosłyszących i do słuchania w mp3 – dla osób niewidomych oraz niepełnosprawnych ruchowo.
W takim przewodniku powinny być dostępne opisy nie tylko obiektów, lecz także informacje o dostępności w audiodeskrypcji. Audiodeskrypcja jest to technika narracyjna, która za pomocą dodatkowych, werbalnych opisów udostępnia od-biór treści wizualnych osobom niewidomym i słabowidzącym. W wersji elektro-nicznej przewodnika turystycznego co roku jest możliwa aktualizacja dostępności obiektów dla osób niepełnosprawnych.
Obok wymienionych obiektów w przewodniku turystycznym powinny znaleźć się dokładne opisy i piktogramy dostępności dla osób z wszystkim dysfunkcjami narządów. Myślę, że powinny one być ujednolicone w taki sposób, aby były czy-telne dla wszystkich i nie wzbudzały wątpliwości. Umieszczenie przewodników turystycznych na stronach internetowych stwarza możliwość wydania ich w ję-zykach obcych. Zaletą umieszczenia przewodnika turystycznego uwzględniające-go potrzeby wszystkich turystów niepełnosprawnych na stronach internetowych miast, miejscowości jest to, że istnieje również przy okazji możliwość pokazania w alternatywny sposób (w formie przekrojów, perspektywy z towarzyszącymi im informacjami i opisami za pomocą audiodeskrypcji) nawet budynków, które nie są całkowicie dostępne dla niepełnosprawnych.
Podsumowanie
Zdaniem wielu ekspertów zajmujących się turystyką osób niepełnosprawnych, a także samych zainteresowanych na rynku turystycznym brakuje odpowiednich przewodników turystycznych, w których zawarte byłyby informacje dotyczące do-stępności istniejących urządzeń turystycznych. Przewodniki turystyczne spełnia-ją dwa cele: po pierwsze zachęcaspełnia-ją osoby niepełnosprawne do zwiedzania miast, miejscowości, atrakcyjnych regionów, a po drugie „wywołuje się do tablicy” oso-by odpowiedzialne za przystosowanie obiektów do potrzeb osób niepełnospraw-nych.
Wydanie przewodnika turystycznego uwzględniającego potrzeby osób niepeł-nosprawnych niezależnie od formy, w jakiej ma być publikowany, jest kosztowne.
Nie można tu liczyć na komercyjne wydawnictwa. W praktyce wymaga to do-finansowania samorządów. Brak zainteresowania organów samorządowych jest odczuwalny, co dokumentuje bardzo mała liczba takich publikacji.
Literatura
Gostyński W., 2005, Poznań dla każdego. Przewodnik turystyczny dla osób niepełnosprawnych ruchowo. Wydawnictwo Miejskie. Poznań.
Jaki powinien być przewodnik turystyczny – dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych? 53 Gostyński W., 2008, Jak powstał przewodnik turystyczny dla niepełnosprawnych?, [w:] P. Ku-leczka (red.), Turystyka i krajoznawstwo niepełnosprawnych, czyli „Wędrować każdy może...”
Wybrane aspekty, PWSZ-PTTK, Sulechów, s. 113–118.
Kalbarczyk M., 2010, Najpiękniejsze miejsca w Polsce, Fundacja „Szansa dla Niewidomych”.
Kalbarczyk M. 2011, Dotknij Wrocławia, Fundacja „Szansa dla Niewidomych”.
Kruczek Z., Walas B., 2004, Promocja i informacja turystyczna, Proseknia, Kraków.
Nowik P., Orłowska I., 1996, Szczecin. Przewodnik dla niepełnosprawnych, Szczecińska Agen-cja Turystyczna, Szczecin.
Skalska T., 2010, Nowe wyzwania gospodarki turystycznej. Turystyka osób niepełnosprawnych:
porady dla usługodawców, Wydział Turystyki i Rekreacji, Wyższa Szkoła Przymierza Ro-dzin. Warszawa.
Warszawa bez barier 2009, Stołeczne Biuro Turystyki, Warszawa.
Summary
What should a tourist guide adjusted to the needs of the disabled be like?
A tourist guide is usually a publication in the form of a book or an audio-visual recording containing not only a general type of information (a historical or geographical outline), but also detailed descriptions and sometimes also maps. It is intended for people plan-ning a visit to, or already staying in, places described by a guide. There are no universal rules that would allow writing a guide that would cater for all kinds of disability. Guides for the disabled are a rarity in Poland, because this niche of the tourist market has never been attractive to commercial tourist firms. The presence of information in guides about the accessibility of various facilities to different groups of the disabled, its absence or unreliability, or an inappropriate form, is only perceived by disabled persons themselves.
Information offered in tourist guides soon loses validity, and precise, regularly updated in-formation is especially important for people moving in wheelchairs, blind, and those with very poor eyesight. Today access to the Internet keeps growing, hence a tourist guide for the disabled should have an electronic version, maintained by individual towns, localities, or regional tourist organisations on their websites and downloadable to a smartphone or tablet. This form makes it possible to update data fast. Such a guide should offer not only a description of objects, but also information about the availability of their audio description. Irrespective of its form, the publication of a tourist guide accommodating the needs of the disabled is costly. One cannot count on commercial publishers in this matter. In practice, it requires co-financing by local authorities. However, their interest is scant, as demonstrated by the very small number of such publications co-funded by self-government.
Key words: tourist guide, the disabled, Poland
Anna Kołodziejczak Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu e-mail: aniaka@amu.edu.pl