Streszczenie
Artykuł prezentuje ujęcie przedsiębiorczości w uczeniu się jako jednej z czterech podstawowych dyspozycji w podejściu Building Learning Power (rozwijanie potencjału uczenia się) Guya Clax‑
tona, angielskiego psychologa poznawczego. Przedsiębiorczość w uczeniu się oznacza według niego gotowość, chęć i zdolność do uczenia się w różny sposób. Dyspozycję tę opisuje w czterech określających ją rodzajach zdolności, jakimi są: dociekliwość tworzenie połączeń, wyobraźnia i kapitalizacja. Przedsiębiorczy uczeń jest ciekawy świata, zadaje mnóstwo pytań, by poszukiwać interesującej go wiedzy, którą potrafi wiązać z już posiadaną oraz wykorzystywać w codziennym życiu. Używa wyobraźni jako narzędzia myślenia, korzysta z podpowiedzi intuicji. Wykorzy‑
stuje także wszystkie dostępne w jego otoczeniu zasoby, aby się uczyć, takie jak książki, słow‑
niki, Internet, telefon, a także wiedzę kolegów czy innych ludzi. Przedsiębiorczość w uczeniu się można i należy kształtować od najmłodszych lat, na każdym przedmiocie, jeśli da się uczniom więcej wolności, podsunie ciekawe problemy czy otwarte zadania bliskie ich zainteresowaniom, a także jeśli sam nauczyciel będzie prezentował taką postawę swoim uczniom, stając się dla nich modelem przedsiębiorczości.
Słowa kluczowe: przedsiębiorczość, potencjał uczenia się, dyspozycje
Summary
The approach to entrepreneurship in learning is presented in the article as one of the four basic dispositions in the concept of Building Learning Power of a British cognitive psychologist Guy Claxton. According to him, entrepreneurship means the readiness, willingness and ability to learn in different ways. This disposition is described by four types of capacity: curiosity, mak‑
ing associations, imagination and capitalization. An enterprising learner is curious of the world, asks many questions to search for the needed knowledge, which s/he can both relate to the already acquired knowledge and make use of it in everyday life. Such a learner applies imagi‑
nation as a tool for reasoning and uses intuitive hints. Enterprising learners make use of all available resources in order to learn – e.g. books, dictionaries, the Internet, telephone, as well as the knowledge of their peers or other people. Entrepreneurship can and should be shaped from the earliest time and in each school subject. This is done if learners are offered more
freedom, are faced with interesting problems or open tasks within their interest range, and if teachers themselves present such an attitude, becoming models of entrepreneurship for their learners.
Key words: entrepreneurship, learning power, disposition
Wprowadzenie
Przedsiębiorczość jest obecnie wymagana w każdym przedsiębiorstwie, w każ‑
dej inicjatywie, a także w gospodarce każdego kraju. Naciski na innowacyjność w gospodarce prowadzącą do bycia konkurencją dla innych krajów czy przedsię‑
biorstw doprowadziły do wprowadzenia także tego przedmiotu do programów szkół. Przedsiębiorczość staje się więc ważną cechą osób odnoszących sukcesy w dzisiejszych czasach. Każdy, zarówno menager w firmie, jak i nauczyciel czy gospodyni domowa, jeśli są przedsiębiorczy, potrafią sobie poradzić z każdym problemem i odnaleźć się w nowych czasach czy warunkach. A współczesne życie niesie ze sobą wiele zaskakujących zmian i nieprzewidzianych sytuacji, zmusza‑
jąc nas do uruchamiania swojej zaradności. Ta niepewność i nieprzewidywal‑
ność staje się cechą naszych czasów, a prawdopodobnie będzie się pogłębiać, stąd konieczność przygotowywania do niej już od najmłodszych lat, a więc poczynając od przedszkola czy szkoły. Ponieważ zwraca się obecnie uwagę na problem ludzi z wyuczoną bezradnością, takich, którzy oczekują, że wszystkie problemy ktoś za nich rozwiąże, jakaś instytucja bądź inni ludzie, bowiem sami nie mają woli albo pomysłu, jak sobie poradzić, trzeba w większym stopniu zauważyć ten problem jako sytuację edukacyjną, jako wyzwanie dla edukacji.
Jak przewidują prognozy, o ile mogą jeszcze coś przewidzieć, nasi wychowan‑
kowie będą żyć w świecie, którego kształtu jeszcze nie znamy, będą pracować w zawodach, które jeszcze nie istnieją, będą zmieniać pracę po kilkanaście razy w ciągu swego życia i dla pracy będą zmieniać miejsce zamieszkania, a nawet kraj czy język, którym na co dzień się posługują. Wyzwań jest wiele, będzie coraz więcej i jedyne, czego dziś można być pewnym, to to, że niczego nie można być pewnym. Alvin Toffler pisał o szoku przyszłości1, którego dziś doświadczamy, ale czeka nas więcej takich niepewnych i zaskakujących sytuacji, których obecnie nie jesteśmy nawet świadomi. Dlatego od najmłodszych lat trzeba przygotować dzieci do takiego świata zmian i do radzenia sobie z niepewnością.
Przedsiębiorczość powinna być postawą wobec życia każdego człowieka, a więc takim podejściem, które cechuje odwaga w podejmowaniu różnych inicja‑
1 A. Tofler: Szok przyszłości. Przeł. W. Osiatyński, E. Grabczak ‑Ryszka, E. Woydyłło.
Poznań 1998.
tyw, pewność siebie oparta na zdrowym poczuciu własnej wartości, zaradności w poszukiwaniu wiedzy czy mogących pomóc ludzi, na myśleniu niestereotypo‑
wym, kreatywnym, a także praktycznym.
Tradycyjnie pojmujemy przedsiębiorczość w sensie ekonomicznym, zwraca‑
jąc uwagę na rozwijanie takiej postawy u młodych ludzi, która pozwoli im na odnalezienie się na rynku pracy, prowadzenie własnych inicjatyw ekonomicz‑
nych, natomiast rzadko lub wcale nie zajmujemy się przedsiębiorczością w ucze‑
niu się. A przecież kompetencja uczenia się jest jedną z ośmiu podstawowych kompetencji, które znalazły się w Europejskich Ramach Odniesienia i Krajowych Ramach Kwalifikacji.
Przedsiębiorczy człowiek chce, lubi i potrafi się uczyć, nieustannie roz‑
wija swój potencjał i dąży do coraz to nowych celów. Zatem przedsiębiorczość w zakresie uczenia się powinna być kształtowana, rozwijana i pogłębiana w trak‑
cie edukacji od najmłodszych lat. Niezaprzeczalne korzyści, które uczeń, a także każdy dorosły człowiek, odnosi, prezentując postawę przedsiębiorczą, to:
• nabycie umiejętności samodzielnego uczenia się;
• poszerzanie horyzontów;
• poszukiwanie i przetwarzanie informacji;
• pogłębianie wiedzy, inne podejście do nauki i nauczania;
• monitorowanie swoich postępów;
• planowanie czasu, zadań;
• osiąganie zamierzonych celów;
• dotrzymywanie terminów;
• zdobywanie nowych umiejętności:
– planowania rozwoju indywidualnego, – własnego rozwoju (rozwijania się), – rozwijania poczucia własnej wartości, – osiągania dojrzałości, dorosłości, – odpowiedzialności,
– wzmacniania swoich silnych stron, – inwestowania w siebie;
• rozwijania pasji, realizacji marzeń;
• wykazywania się2.
Jednym z nielicznych autorów, którzy uwzględniają przedsiębiorczość jako ważną dyspozycję potencjału uczenia się, jest angielski kognitywista Guy Claxton.
2 E. Choinkowska: Budowanie postaw przedsiębiorczych w pracy pedagogicznej przez oddziaływanie psychologiczne. W: Rola przedsiębiorczości w edukacji. Red. Z. Zioło, T. Rachwał.
„Przedsiębiorczość – Edukacja” 2012, nr 8, s. 131; cyt. za: T. Rachwał: Kształtowanie postaw ucz‑
niów na lekcjach podstaw przedsiębiorczości. W: Przedsiębiorczość a współczesne wyzwania cywi‑
lizacyjne. Red. Z. Zioło, T. Rachwał. „Przedsiębiorczość – Edukacja” 2005, nr 1, s. 137–143.