Aktywność poszczególnych obszarów w zakresie przedsiębiorczości jest czę‑
sto określana w badaniach poprzez liczbę nowych przedsiębiorstw. Pod koniec roku 2002 w Polsce było ponad 3,5 miliona przedsiębiorstw, z czego 400 tys.
miało charakter przemysłowy. 77% przedsiębiorstw przemysłowych stanowiło własność prywatną. Sektor prywatny generował ponad 70% wartości dodanej produkcji przemysłowej i zatrudniał 75% jej siły roboczej. Ażeby osiągnąć cele prywatyzacyjne, polski parlament uchwalił w 2004 roku prawo, które przyśpie‑
szyło zakładanie przedsiębiorstw (Pirilä, 2004).
Według Wiesława (2008)18 prawne regulacje polskich reform ekonomicznych znacznie zwiększyły wolność ekonomiczną i stymulują powstawanie oraz rozwój małych firm. To właśnie te przedsiębiorstwa stanowią dziś 99% ogólnej liczby zarejestrowanych firm. Mikroprzedsiębiorstwa zatrudniające do 9 osób są naj‑
większą grupą małych przedsiębiorstw. Pod koniec 2004 roku zarejestrowano 1,6 miliona takich firm, a zatrudniały one 3,4 miliony osób.
Drobne przedsiębiorstwa odgrywają w Polsce ważną rolę. Atmosfera gospo‑
darcza nie wydaje się jednak wspierać ich rozwoju, pomimo tego, że udział zysków ekonomicznych wyniósł 99%. W roku 2007 liczba małych przedsiębiorstw wzrosła o około 20 tys. (0,5%). Tylko 4% małych firm należało do sektora państwowego, większość była własnością prywatną. Mikroprzedsiębiorstwa mają relatywnie krótki cykl życia. Pomiędzy rokiem 2000 a 2007 około 45% wszystkich mikro‑
przedsiębiorstw działało dłużej niż 5 lat. Drobne przedsiębiorstwa wydają się mieć inną charakterystykę niż ich średnie i duże odpowiedniki (Wiesław, 2008).
Według polskiego Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju prywatyzację około 8 tys. średnich i dużych przedsiębiorstw rozpoczęto przed końcem 2008 roku
18 J. Wiesław: The role of small enterprises in Poland’s economic development. „The Journal of the Romanian Regional Science Association” 2008, Vol. 2, No. 1.
w ponad 6 tys. firm. Zastosowano takie metody prywatyzacji, jak sprzedaż inwe‑
storom zewnętrznym, menadżerom i pracownikom, prywatyzacja kapitału, likwi‑
dacja, prywatyzacja masowa. W ramach programu prywatyzacji masowej utwo‑
rzono 15 Krajowych Funduszy Inwestycyjnych (Vilen, 2010).19
Zdaniem Urzędu Statystycznego Finlandii w XXI wieku liczba przedsię‑
biorstw w Finlandii wzrasta średnio o 6 tys. firm rocznie. W 2005 roku było około 236 tys. przedsiębiorstw, co było liczbą większą o 2% w stosunku do roku 2004. W latach 2006–2008, liczba przedsiębiorstw wzrastała o więcej niż 10 tys.
firm rocznie, co było najszybszym wzrostem od czasów recesji w latach 1996–
1997. 99,8% wszystkich firm stanowiły małe i średnie przedsiębiorstwa, a dwie trzecie z nich zatrudniały jedynie samego przedsiębiorcę. Warunki ekonomiczne determinują liczbę przedsiębiorców. W latach 2006–2007 było około 230 tys.
przedsiębiorców, w 2008 liczba ta wzrosła do 240 tys., a w 2009 roku wyno‑
siła 251 tys.20.
Istotny jest udział sektora korporacyjnego w całkowitej produkcji Finlandii.
Mniej niż 40% stanowisk pracy oraz trochę ponad połowa sprzedaży netto należy do firm zatrudniających więcej niż 250 osób. Udział małych i średnich przedsię‑
biorstw jest tak samo ważny, jako że to one zapewniają drugą połowę dochodów sektora biznesu oraz ponad 60% miejsc pracy (w 2009 – 900 tys. osób). Odnosząc się do kwot netto, spośród nowych miejsc pracy 72% powstało w małych i śred‑
nich firmach. W roku 2009 zatrudniano prawie 2,4 mln pracowników, z czego mniej niż 650 tys. przypadało na sektor państwowy, a trochę więcej niż 520 tys.
na przedsiębiorstwa duże (Vesala, Vihinen, 2011: 8–9)21.
Społeczne znaczenie małych i średnich przedsiębiorstw jest dziś uzna‑
wane zarówno na szczeblu państwowym, jak i unijnym, co nie miało miejsca w poprzednich dekadach. Taka sytuacja i trend wydają się również podobne do tego, co dzieje się w Polsce – drugim kraju będącym przedmiotem niniej‑
szych badań.
Finlandia inwestuje wiele w przedsiębiorczość w ramach programów regio‑
nalnych. Celem programu rozwoju wsi subregionu Suupohja na lata 2007–2013 było: „wzmocnienie wiary ludności lokalnej w przedsiębiorczość, a szczególnie – przedsiębiorczość młodych” (Vesala, Vihinen, 2011: 40). Program ten zawiera także regionalną sieć inkubatorów edukacyjnych, dla której opracowano regio‑
nalny model edukacji w zakresie przedsiębiorczości ze współudziałem Uni‑
wersytetu Vaasa. Badaniami dotyczącymi sukcesów w przedsiębiorczości, klu‑
19 J. Vilen: Puolan maaraportti 2006 ja 2010; Finpro. Saatavissa: http://www.hse.fi/Finpro Keski ‑Euroopassa; Tiivistelmä A4_GW3.pdf.
20 Suomen Yrittäjät ja Opetushallitus 2011.Yrittäjyys Suomessa – perustietoa yrittäjyysope‑
tuksesta.
21 K. Vesala, H. ja Vihinen: Yritysten menestystarinat ja yrittäjyyden edistäminen. Tapau‑
stutkimus yrittäjistä, kehittäjistä ja politiikkadiskursseista Suupohjan seutukunnassa. MTT Raportti 16. Jokioinen 2011.
czowych wydarzeń oraz samej przedsiębiorczości objęto 15 małych i średnich firm. Spośród lokalnych szkół jedynie Uniwersytet Nauk Stosowanych w Sei‑
näjoki (SEAMK) akcentował sukces. Współpraca pomiędzy szkolnictwem śred‑
nim a przedsiębiorcami w Suupohja wydaje się nie działać właściwie. Rodzi się pytanie, jak osiągnięty został ważny cel promowania przedsiębiorczości poprzez program władz wiejskich i regionalnych oraz co faktycznie uczyniono, by go osiągnąć.
Porównując aktywność przedsiębiorczą w obu analizowanych krajach, można zauważyć, że w 2004 roku w Polsce współczynnik aktywności (8,8%) był dwu‑
krotnie wyższy niż w Finlandii (4,4%). Połowa Finów wierzyła, że w następnym roku będą dogodne sposobności do działań biznesowych. Jednakże w Polsce tylko 8% uważało, że tak się zdarzy. Finlandia zajmowała pierwsze miejsce wśród 37 państw objętych GEM 2004, a Polska znacząco niższe 25. miejsce (Arenius, Autio, Kovalainen, 2005).
Aktywność przedsiębiorcza Finlandii wzrosła przez cztery lata, a jej współ‑
czynnik wyniósł 7,3% w 2008 roku, przy czym w 2010 ponownie się obniżył (5,7%). Finlandia zbliżyła się do średniej gospodarek napędzanych innowacjami, lecz liczba nowych przedsiębiorców była niższa niż w latach poprzednich. Z dru‑
giej strony Finowie byli dość aktywni w rozpoznawaniu nowych szans bizne‑
sowych, nawet jeśli tylko niektórzy z nich planowali zostać przedsiębiorcami.
Aktywność przedsiębiorcza szczególnie zmalała wśród młodych dorosłych.
W roku 2009 samozatrudnienie miało miejsce w przypadku około 14% dorosłych Finów, a więcej niż 5% aktywnie zakładało nowe przedsiębiorstwa. Badanie doty‑
czyło 20 gospodarek napędzanych innowacjami, pośród których Finlandia zajęła 6. miejsce (Heinonen, Kovalainen, 2010)22.
Można zatem wnioskować, że atrakcyjność przedsiębiorczości oraz jakość działalności przedsiębiorczej są podstawowymi wyzwaniami polityki przedsię‑
biorczości. Jest to szczególnie ważne, gdyż w Finlandii środki stosowane w poli‑
tyce przedsiębiorczości oraz krajowy system innowacji stoją przed wielkim wyzwaniem, nawet bez kryzysu finansowego.
W odniesieniu do gotowości przedsiębiorczej uczniów i jej ograniczeń, według Nuorisobarometri (Badanie Młodzieży, 2009), twierdzenie, że „obecna ochrona społeczna czyni ludzi biernymi i pozbawia ich pragnienia przedsiębior‑
czości” zostało potwierdzone lub częściowo potwierdzone przez 54% respon‑
dentów, co oznacza, że aktualny system osłony społecznej gasi pragnienie stania się przedsiębiorcą. Co więcej, tej opinii było 59% bezrobotnych (Myllyniemi, 2009)23. Według Nuorisobarometri (Badanie Młodzieży, 2004), jedynie 11% mło‑
dych ludzi planowało założenie firmy, a 47% czuło, że ryzyko finansowe jest
22 J. Heinonen, A. Kovalainen: Global Entrepreneurship Monitor, Suomen yrittäjyysaktii‑
visuustutkimuksen keskeisiä tuloksia. Turku, Turun Kauppakorkeakoulu. Turun yliopisto 2010.
23 S. Myllyniemi: Taitekohtia. Nuorisobarometri 2004 ja 2009. Nuorisotutkimusverkoston / Nuorisotutkimusseuran julkaisuja 97. Yliopistopaino OY, Helsinki 2009.
zbyt wysokie. Tę samą konkluzję osiągnął Laitila (2006), badając młodych ludzi w południowej części rejonu Ostrobothnia24.
Dla porównania dodajmy, w przypadku przedsiębiorczych intencji uczniów szkół politechnicznych sporą niepewność wywołują wygórowane cele nauczania przedsiębiorczości, brak zachęty do przedsiębiorczości oraz wsparcia emocjonal‑
nego, jak również niewystarczająca jakość tego nauczania i synchronizacja naucza‑
nia (Pihkala, 2008)25. Krytyczne podejście do edukacji w zakresie przedsiębiorczo‑
ści, szczególnie w szkołach, wykazano także w badaniach Paakkunainena (2007)26. Wyzwania dla nauczania przedsiębiorczości w Finlandii i Polsce są zasad‑
niczo takie same. Gdy wzrasta liczba przedsiębiorstw, wzrost przedsiębiorczo‑
ści i rentowności (oprócz wzrostu globalizacji) stają się wyzwaniami dla mikro‑
przedsiębiorstw i małych firm. Różnice dotyczące przedsiębiorczości, które mogą wpływać na plany młodych, to wielokulturowe kwestie związane z postawami i przekonaniami ludzi. Mogą one znajdować odzwierciedlenie w ocenie przedsię‑
biorczości oraz w jej odbiorze na co dzień.