o przedsiębiorstwach państwowych:

Art. 18a. 1. Likwidacja przedsiębiorstwa państwowego polega na zadysponowaniu jego składnikami materialnymi i niematerialnymi, o których mowa w art. 55¹ Kodeksu cywilnego, i wykreśleniu przedsiębiorstwa państwowego z Krajowego Rejestru Sądowego, po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli.

U c h w a ł a SN z 13.12.2000 r.

III CZP 43/00, (OSNC 2001/5/68)

Dopuszczalne jest wniesienie przez spółdzielnię spożywców do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością aportu w postaci przedsiębiorstwa, chyba że przedsiębiorstwo to stanowi cały majątek spółdzielni, niezbędny do prowadzenia wspólnej działalności gospodarczej.

[…] przedsiębiorstwo spółdzielcze jako zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych nie musi funkcjonować w ramach struktury spółdzielni oraz że spółdzielnia, wyzbywając się zasobu majątkowego stanowiącego przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 55¹ k.c., nie pozbawia się możliwości w zakresie realizacji celów, wynikających z ustawy i statutu spółdzielni. Może się nawet okazać, że pełne ich osiągnięcie będzie możliwe, gdy przedsiębiorstwo spółdzielcze uwolnione zostanie od wewnętrznych spółdzielczych mechanizmów, które ograniczają jego sprawność na rynku i są źródłem słabości.

[…] Gdyby się jednak okazało, że przedsiębiorstwo spółdzielcze wyczerpuje cały majątek spółdzielni, możliwość taką należałoby wyłączyć. Samorządność spółdzielni, a więc możność decydowania o swoich sprawach, ograniczona jest prawem.

Zgodnie z Prawem spółdzielczym, spółdzielnia jest zrzeszeniem osób, które - jak już podkreślono - prowadzi działalność gospodarczą. Obligatoryjność jej prowadzenia przez spółdzielnię wynika nie tylko z art. 1, ale także z przepisów działu VII Prawa spółdzielczego, poświęconego gospodarce spółdzielni. Wyzbycie się przedsiębiorstwa spółdzielczego, które stanowi cały majątek spółdzielni, niezbędny do prowadzenia wspólnej działalności gospodarczej, spowodowałoby niemożność jej prowadzenia.

ART.55² KODEKSU CYWILNEGO

U c h w a ł a SN z 12.1.2001 r.

III CZP 44/00, (OSNC 2001/5/69)

Niedopuszczalne jest wniesienie przez spółdzielnię do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wkładu niepieniężnego w postaci jej przedsiębiorstwa (art. 55¹ k.c.), jeśli wyłącza to prowadzenie przez spółdzielnię statutowej działalności gospodarczej.

[…] przedsiębiorstwo spółdzielni może bowiem z jej woli funkcjonować poza strukturalno-organizacyjnymi ramami spółdzielni, a wyzbycie się przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 55¹ k.c. nie musi być zawsze równoznaczne z wyłączeniem możliwości prowadzenia przez spółdzielnię wymaganej ustawą i określanej statutem wspólnej działalności gospodarczej. Nie można przecież wykluczyć takiej sytuacji, że jedna spółdzielnia może posiadać większą liczbę przedsiębiorstw w rozumieniu art. 55¹ k.c., a więc np. kilka zorganizowanych kompleksów składników materialnych i niematerialnych, z których każdy z osobna stanowi wyodrębnioną i samodzielną całość gospodarczą. Wyzbycie się jednego z nich, przez wniesienie go do spółki tytułem wkładu niepieniężnego, nie pozbawi spółdzielni substratu materialnego, będącego podstawą realizacji jej ustawowych i statutowych celów. Takie zachowanie się spółdzielni, wyrażone stosowną uchwałą jej właściwego organu, może niekiedy wręcz zdynamizować działalność spółdzielni funkcjonującej w strukturze spółki kapitałowej, uwzględniając daleko większe przystosowanie tego ostatnio wymienionego przedsiębiorcy do funkcjonowania w modelu gospodarki rynkowej.

Wykluczyć natomiast należy dopuszczalność omawianego wniesienia przedsiębiorstwa w sytuacji, gdyby okazało się, że taki przedmiot aportu wyczerpuje cały majątek spółdzielni. Wyzbycie się przez spółdzielnię przedsiębiorstwa, które stanowi cały majątek tej spółdzielni, byłoby bowiem równoznaczne z niedopuszczalnym wyłączeniem możliwości prowadzenia przez spółdzielnię, określonej w statucie, wspólnej działalności gospodarczej.

P o s t a n o w i e n i e SN z 18.5.1994 r.

III CZP 48/94, (LEX nr 82288)

1. Ogólna odpowiedź pozytywna lub negatywna na pytanie, czy przedsiębiorstwo w sensie przedmiotowym (art. 55¹ k.c.) obejmuje także uprawnienia fundatora, przewidziane dla niego w statucie fundacji, nie jest możliwa. Odpowiedź na to pytanie wymaga uwzględnienia rodzaju tych uprawnień i celu fundacji określonych w jej konkretnym statucie, w powiązaniu z charakterem przedsiębiorstwa i przekształceniami, którym podlega. Istotnym elementem jest tutaj znaczenie tych uprawnień dla realizacji zadań gospodarczych przedsiębiorstwa.

2. Uprawnienia fundatora, przewidziane dla niego w statucie fundacji z reguły mają wprawdzie charakter osobisty, jednak cel konkretnej fundacji i rodzaj uprawnień może prowadzić do wniosku, że ich przejście na następcę prawnego nieraz jest możliwe.

Art. 55

[por. III CZP 78/84 pod art. 46¹ – M.A.]

Art. 55

U c h w a ł a SN z 16.6.1972 r.

III CZP 37/72, (OSNC 1973/1/5)

Osoba, która przed dniem 4 listopada 1971 r. nabyła bez zachowania formy aktu notarialnego gospodarstwo rolne, co do którego właściwy do spraw rolnych organ prezydium powiatowej rady narodowej stwierdził nabycie przez nią własności na podstawie art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250), odpowiada z mocy art. 526 k.c.

solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązanie związane z prowadzeniem tego gospodarstwa, jeżeli w chwili zawarcia nieformalnej umowy wiedziała o tym zobowiązaniu.

[…] Istotnie, zgodnie z brzmieniem przepisu art. 526 k.c. oraz z utrwaloną (na tle podobnie sformułowanego art. 188 k.z.) judykaturą nie ma on zastosowania do nabycia ex lege. Tej jednak generalnej zasady nie można odnieść do nabycia na podstawie art. 1 ust. 1 wymienionej ustawy z dnia 26 października 1971 r. Przepis ten przewiduje wprawdzie nabycie własności nieruchomości rolnej w określonych w nim okolicznościach ex lege, ale warunkiem tego nabycia jest poprzednio zawarta umowa przeniesienia własności, nieważna tylko dlatego, że strony nie zachowały formy aktu notarialnego. Z formalnoprawnego więc punktu widzenia stanowi on samoistną podstawę nabycia własności, ale jeżeli chodzi o jego założenia ekonomiczne, to w rzeczywistości sankcjonuje on tylko wolę stron, wyrażoną w sposób wadliwy.

Art. 56

U c h w a ł a SN z 25.11.2010 r.

III CZP 83/10, (OSNC 2011/6/66)

Będącej podatnikiem podatku od towarów i usług stronie umowy zamiany, do której ma zastosowanie art. 15 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (jedn. tekst: Dz.U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 ze zm.), nie przysługuje na podstawie tego przepisu w związku z art. 56 k.c. roszczenie wobec kontrahenta o zapłatę kwoty równej podatkowi od towarów i usług, obliczonemu od wartości świadczenia kontrahenta, jeżeli w umowie nie zastrzeżono zapłaty tej kwoty.

ART.56 KODEKSU CYWILNEGO

[…] Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 5 lipca 2001 r. o cenach (Dz.U.

Nr 97, poz. 1050 ze zm.), dotyczącym stosunku cywilnoprawnego zachodzącego pomiędzy stronami czynności podlegającej podatkowi od towarów i usług, w cenie - mającej tu, podobnie jak w przepisach ustawy o podatku od towarów i usług, szersze znaczenie niż w przepisach kodeksu cywilnego o sprzedaży (art. 535 i nast.), oznaczającej bowiem wartość, którą kontrahent przedsiębiorcy jest obowiązany zapłacić nie tylko za towar, ale i usługę - uwzględnia się podatek od towarów i usług, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów dostawa towaru lub wykonanie usługi (nazywane tu sprzedażą) podlega obciążeniu podatkiem od towarów i usług.

[…] Zgodnie z art. 2 ustawy o cenach, cenę towaru lub usługi uzgadniają strony zawierające umowę, z zastrzeżeniem wyjątków dotyczących cen urzędowych w przypadkach uregulowanych w art. 4, 5 i 8 tej ustawy. Artykuł 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o cenach nie należy do wspomnianych wyjątków, tym samym więc - w braku wyrażającej to woli stron - nie może na jego podstawie w związku z art. 56 k.c. powstać obowiązek odbiorcy towaru lub usługi do zapłaty dostawcy towaru lub wykonawcy usługi, oprócz kwoty ceny ustalonej w umowie, dodatkowego składnika ceny w wysokości sumy równej podatkowi od towarów i usług, obliczonemu od kwoty ceny określonej w umowie.

[…] Jeżeli strony w umowie zamiany określiły kwotowo wartość przedmiotów swych świadczeń, ale nie zastrzegły, że kontrahent strony będącej podatnikiem obowiązany jest uiścić jej sumę odpowiadającą podatkowi od towarów i usług, obliczonemu od wartości przedmiotu świadczenia podatnika określonej zgodnie z art. 29 ust. 3 u.p.t.u., to powołany przepis nie może być podstawą dochodzenia przez podatnika od kontrahenta kwoty podatku obliczonej od wspomnianej wartości. Jego znaczenie w takim przypadku ogranicza się do stosunku publicznoprawnego między podatnikiem a organem podatkowym.

[…] Jeżeli więc np. strony zamieszczą w umowie sprzedaży określonej rzeczy, pomimo jej zwolnienia od podatku od towarów i usług, zastrzeżenie, że cena obejmuje kwotę tego podatku, umowa ta będzie w części obejmującej jako składnik ceny podatek od towarów i usług nieważna ze względu na sprzeczność w tym zakresie z przepisem ustawy o podatku od towarów i usług (art. 58 § 1 i 3 k.c.).

U c h w a ł a SN (7 sędziów) z 30.3.2006 r.

III CZP 130/05, (OSNC 2006/11/177)

Artykuł 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1995 r. Nr 1, poz. 2 ze zm.) stanowi - w związku z art. 56 k.c. - podstawę roszczenia samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej w stosunku do kasy chorych (Narodowego Funduszu Zdrowia) o zwrot kosztów zwiększonego wynagrodzenia pracowników, jeżeli zakład ten, mimo prawidłowego gospodarowania środkami uzyskanymi na podstawie umowy o udzielenie świadczeń zdrowotnych, nie mógł tych kosztów pokryć w całości lub w części.

[…] W myśl art. 56 k.c., czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, zasad współżycia społecznego i ustalonych zwyczajów. Przepis ten nakazuje więc przy ocenie skutków czynności

prawnej uwzględnić przede wszystkim treść czynności prawnej, a w następnej kolejności ustawę (por. np. IV CK 203/05). Artykuł 4a ustawy z dnia 16.12.1994 r.

rozumiany tak, jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku K 43/01, jest elementem obowiązującego porządku prawnego (art. 188 pkt 1 i art. 190 ust. 1 Konstytucji).

Prowadzi to do wniosku, że umowy o udzielanie ubezpieczonym świadczeń zdrowotnych zawarte na lata 2001 i 2002 stanowiły w związku z art. 4a ustawy z dnia 16.12.1994 r. i art. 56 k.c. podstawę roszczeń samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej wobec Narodowego Funduszu Zdrowia jako następcy prawnego kas chorych o zapłatę kwot niezbędnych do pokrycia kosztów związanych z realizacją obowiązku wynikającego z art. 4a ustawy z dnia 16.12.1994 r.

[por. też III CZP 61/12 pod art. 922 – M.A.]

Art. 58

§ 1

Czynność prawna sprzeczna z prawem …