Sprzeczność z ustawą a klauzule abuzywne - K SIĘGA PIERWSZA . C ZĘŚĆ OGÓLNA

K SIĘGA PIERWSZA . C ZĘŚĆ OGÓLNA

G. Sprzeczność z ustawą a klauzule abuzywne

U c h w a ł a SN z 13.1.2011 r.

III CZP 119/10, (OSNC 2011/9/95)

Postanowienie wzorca umowy, sprzeczne z bezwzględnie obowiązującym przepisem ustawy, nie może być uznane za niedozwolone postanowienie umowne (art. 385¹ § 1 k.c.).

[szersze omówienie pod art. 385¹ – M.A.]

ART.58 KODEKSU CYWILNEGO

… mająca na celu obejście ustawy …

U c h w a ł a SN z 22.9.1993 r.

III CZP 120/93, (LEX nr 9103)

Umowa zbycia przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną nieruchomości wchodzących w skład zespołowego gospodarstwa rolnego nie może być uznana za nieważną jako mająca na celu obejście przepisów art. 113-128 Prawa spółdzielczego (art. 58 § 1 k.c.).

[…] Uwzględniając powództwo Prokuratora o stwierdzenie nieważności umowy sprzedaży, Sąd Wojewódzki przyjął, że zakwestionowana umowa jest nieważna, albowiem w istocie miała na celu likwidację Spółdzielni, sama zaś uchwała walnego zgromadzenia - stanowiąca podstawę umowy - wykraczała poza kompetencje tego organu, uprawnionego jedynie do zbywania nieruchomości lub zakładu, a nie całej spółdzielni.

[…] przez czynność prawną podjętą w celu obejścia ustawy należy rozumieć czynność co prawda dozwoloną, podjętą jednak z intencją osiągnięcia skutku zakazanego przez prawo. Mówiąc inaczej, obejście ustawy powodujące nieważność czynności prawnej to działanie wprawdzie formalnie niekolidujące z przepisami prawa, ale realizujące cel z prawem sprzeczny.

[…] obejście wskazanych przepisów Prawa spółdzielczego nastąpiłoby jedynie wówczas, gdyby przez umowę sprzedaży gruntów doszło, lub choćby mogło dojść, do likwidacji spółdzielni z pominięciem określonego w tych przepisach trybu, obejmującego zespół warunków i przesłanek likwidacji, specjalną procedurę, a także skutki wynikające z utraty przez spółdzielnię bytu prawnego. O tym jednak teoretycznie, ale także w realiach rozpoznawanej sprawy, nie może być mowy;

przeciwnie, zbycie nieruchomości przez spółdzielnię - jeśli prowadzi do jej likwidacji - wywołuje skutek w postaci zastosowania, a nie obejścia, przepisów art. 113 i nast.

Prawa spółdzielczego. Nie budzi przy tym wątpliwości, że likwidacja spółdzielni, w znaczeniu techniczno-prawnym, następuje wyłącznie po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego unormowanego w omawianych przepisach Prawa spółdzielczego, ewentualnie także w przepisach szczególnych […]. Jest także całkiem oczywiste, że ani zbywanie majątku, ani likwidacja podmiotu gospodarczego - jako zjawiska prawne występujące niezależnie obok siebie albo też stojące w jednym szeregu przyczynowo-skutkowym - nie są przez prawo zabronione.

Tak więc skoro w wyniku dozwolonej czynności prawnej (umowy sprzedaży) następuje skutek również przez prawo dozwolony, a nawet - jak w przypadku likwidacji spółdzielni - konieczny, to wysuwana przez Sąd Apelacyjny na plan pierwszy przewidziana w przepisie art. 58 § 1 k.c. przesłanka "obejścia ustawy", nie znajduje uzasadnienia.

§ 2

U c h w a ł a SN z 21.9.1989 r.

III PZP 41/89, (OSNC 1990/9/111)

Pracownikowi odwołanemu ze stanowiska przez uprawniony organ nie przysługuje roszczenie o ustalenie nieważności odwołania na podstawie art. 58 § 1 lub § 2 k.c.

w związku z art. 300 k.p.

[…] problem wadliwości odwołania pracownika ze stanowiska został niekorzystnie dla niego unormowany w przepisach prawa pracy. Takie rozwiązanie może oczywiście wzbudzić zastrzeżenie, niemniej jednak z woli ustawodawcy ochrona powołanych pracowników przed rozwiązaniem stosunku pracy – poza unormowaniem art. 72 k.p. i w przepisach szczególnych – została ustawowo wyłączona także w zakresie objętym pytaniem prawnym.

U c h w a ł a SN z 22.10.1987 r.

III CZP 55/87, (OSNC 1989/6/90)

1. Nie jest sprzeczna z przepisami prawa ani zasadami współżycia społecznego umowa zawarta między przedsiębiorstwem budowlanym a pracownikiem tego przedsiębiorstwa będącym członkiem spółdzielni mieszkaniowej, na podstawie której przedsiębiorstwo - stosownie do porozumienia ze spółdzielnią mieszkaniową - zapewnia pracownikowi przydział poza kolejnością mieszkania spółdzielczego, a pracownik zobowiązuje się pracować w przedsiębiorstwie przez oznaczony okres, w razie zaś rozwiązania (wygaśnięcia) stosunku pracy, z przyczyn leżących po jego stronie, zapłacić przedsiębiorstwu, jeżeli nie pozostawi mieszkania do dyspozycji pracodawcy, określoną kwotę pieniężną, odpowiadającą wielokrotnej otrzymywanego miesięcznego wynagrodzenia za pracę.

2. Roszczenie przedsiębiorstwa wynikające z umowy, o jakiej mowa w pkt 1,nie jest roszczeniem związanym ze stosunkiem pracy w rozumieniu art. 476 § 1 pkt 1 k.p.c.

[…] Strony określonego stosunku prawnego, w tym strony stosunku pracy, mogą w drodze umowy, a możliwość ta wynika wprost - jak już wyżej wskazano - z zasady swobody umów, regulować wzajemne prawa i obowiązki o charakterze cywilnoprawnym wykraczające poza ramy tego stosunku. Rzecz jasna, obowiązujące w naszym systemie prawnym ograniczenia swobody umów mają do tych umów zastosowanie. Regulując swe prawa i obowiązki, strony mogą korzystać z wszystkich znanych prawu cywilnemu instytucji prawnych.

Przedmiotowa umowa odpowiada tym wszystkim wymaganiom. Jej treść i cel w niczym nie narusza porządku prawnego. Wręcz przeciwnie, przez zawarcie umowy tej treści strony uzyskały wzajemne korzyści, a jednocześnie spełniły cele społecznie pożądane: pracownik uzyskał istotną pomoc zakładu pracy w rozwiązaniu swojego problemu mieszkaniowego (przydział mieszkania spółdzielczego poza normalnym

ART.58 KODEKSU CYWILNEGO

- w warunkach kryzysu budownictwa mieszkaniowego z wieloletnim - oczekiwaniem w spółdzielni mieszkaniowej), zakład pracy zaś pracownika na dłuższy okres.

U c h w a ł a SN z 29.9.1987 r.

III CZP 51/87, (OSNC 1989/1/14)

Wzrost kosztów produkcji kaset magnetofonowych nie ma wpływu na ważność subskrypcyjnej umowy sprzedaży tych kaset w części odnoszącej się do ustalonej przez strony ceny.

[…] Wzrost kosztów produkcji kaset magnetofonowych nie mą wpływu na ważność subskrypcyjnej umowy sprzedaży tych kaset w części odnoszącej się do ustalonej przez strony ceny. Jest to bowiem sprawa ryzyka handlowego, jakie ponosi każdy sprzedawca, zwłaszcza w sytuacji - jak przy umowie subskrypcyjnej - gdy świadczy na przestrzeni dłuższego okresu, po cenie ustalonej przy zawarciu umowy.

Takiego ryzyka nie można przerzucać na kupującego niezależnie od tego, czy sprzedawca mógł przewidzieć niekorzystną dla siebie zmianę, czy też został nią zaskoczony. Nie znajduje prawnego uzasadnienia jednostronne, tj. bez uzyskania zgody kupującego, podwyższenie ceny przez sprzedawcę usiłującego uniknąć straty.

W szczególności zasady współżycia społecznego nie mogą stanowić podstawy żądania wyższej ceny, gdyż samo przez się nie są one źródłem prawa.

U c h w a ł a SN z 19.5.1992 r.

III CZP 50/92, (OSP 1993/6/119)

Postanowienie umowy kredytu bankowego, w którym przyjęto, że kredytodawca jest uprawniony do zmiany stawek oprocentowania, jest bezskuteczne, jeżeli w umowie nie określono jednocześnie konkretnych okoliczności, od jakich zmiana ta jest uzależniona.

[…] Ustalenie zmiennej stopy oprocentowania kredytu w umowie stron z dnia 28 września 1990 r. nastąpiło w sposób ogólnikowy i nieprecyzyjny. Paragraf 17 umowy stwierdza bowiem, że PKO zastrzega sobie prawo zmiany stawek oprocentowania ustalonych w § 3 i 16 umowy „w granicach określonych przez Prezesa Powszechnej Kasy Oszczędności - Banku Państwowego, w czasie wykorzystania i spłaty kredytu”.

Takie postanowienie umowne nie stwarza dla kredytobiorcy w dacie udzielenia mu kredytu podstawy do dokonania przybliżonych choćby wyliczeń co do celowości i opłacalności za ciągnięcia kredytu, następnie w toku jego wykorzystywania do szybkiego dostosowania się gospodarczego do sytuacji, w której stosownie do umowy musi się spodziewać podwyższenia stopy oprocentowania, a tym samym do ewentualnego uniknięcia strat.

W uchwałach SN III CZP 141/91 oraz III CZP 15/91 [uchwały składu siedmiu sędziów – M.A.] wskazano m.in., że „za sprzeczne z naturą umowy gospodarczej należy uznać pozostawienie w ręku jednej tylko strony możliwości dowolnej zmiany jej warunków”. Prawo bankowe przewiduje, że zasady i wysokości oprocentowania

kredytów mają być określone w umowach zawieranych z bankiem, nie zawierając w tym względzie żadnych dodatkowych wymagań (art. 14 ust. 2 i art. 27 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. Dz. U. 1989 r. Nr 4 poz. 21 z późn. zm.).

Dotychczasowe orzecznictwo Sądu Najwyższego trafnie jednak przyjmuje, że z uwagi na nienormatywny charakter regulaminów bankowych kształtujących m.in. umowy kredytowe, umowy te podlegają - także jeżeli chodzi o kwestię zmiennego oprocentowania - ocenie z punktu widzenia zasad współżycia społecznego (tj. art. 58 § 2 i art. 353¹ k.c.). W uzasadnieniu powołanej uchwały 7 sędziów z dnia 22 maja 1991 r.

uznano za sprzeczne z naturą umowy gospodarczej pozostawienie jednej tylko stronie umowy prawa dowolnej zmiany jej warunków. Klauzula umowna dopuszczająca dokonywanie jednostronnej zmiany w dowolnym czasie takich umów narusza zasady słuszności kontraktowej i w konsekwencji klauzulę taką oceniono jako sprzeczną z zasadami współżycia społecznego w rozumieniu zarówno art. 58 § 1 jak i art. 353¹ k.c.

[…] W uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów III CZP 141/91 Sąd Najwyższy słusznie podkreślił, że pozostawienie zmiany określenia wysokości oprocentowania m.in. kredytów w czasie trwania umowy zawieranej z bankiem - dowolnej ocenie banków prowadziłoby do drastycznego naruszenia zasady słuszności wynikającej z art. 58 § 2 i art. 353¹ k.c.

Zastrzeżenie w umowie kredytowej możliwości zmiany wysokości oprocentowania bez określenia i sprecyzowania uwarunkowań faktycznych takich zmian oznaczałoby, że zmiany takie byłyby nie tylko jednostronnie dokonywane przez bank, ale i w sposób nie kontrolowany przez nikogo spoza aparatu bankowego. Z tych względów uznać należy za trafne stanowisko, że zasady słuszności, w tym przede wszystkim zasada równości stron stosunku obligacyjnego wymagają, aby umowy bankowe wskazywały konkretne okoliczności, przy zaistnieniu których wysokość oprocentowania może być zmieniona. Tylko takie konkretne zastrzeżenia umowne dadzą możność kontrahentowi banku skontrolowania, czy zastosowana przez bank zmiana wysokości oprocentowania i jej zakres odpowiadają zmienionym od chwili zawarcia umowy warunkom ekonomicznym.

W powołanej uchwale III CZP 141/91 wskazano również przykładowo okoliczności, od zaistnienia których uzależniona może być zmiana wysokości oprocentowania kredytu (określenie górnej i dolnej granicy stawki w samej umowie, klauzula waloryzacyjna zbożowa lub walutowa, stopa kredytu refinansowego - ale nie jako czynnik wyłączny).

Okoliczności, od zaistnienia których ma być uzależniona zmiana wysokości oprocentowania kredytu, powinny być nadto tak skonkretyzowane, by mogła być w przyszłości dokonana należyta ocena, czy rzeczywiście one wystąpiły i czy w związku z tym zmiana oprocentowania jest obiektywnie usprawiedliwiona.

ART.58 KODEKSU CYWILNEGO

§ 3

U c h w a ł a SN z 17.1.1989 r.

III CZP 108/88, (OSNC 1990/1/7)

Umowa przekazania przez jednego z współwłaścicieli następcy posiadania oraz własności gospodarstwa rolnego, stanowiącego współwłasność w częściach ułamkowych, sporządzona przez naczelnika gminy w trybie art. 52 ust. 1 ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. Nr 32, poz. 140), jest nieważna w całości, jeżeli na przekazanie nie wyrazili zgody pozostali współwłaściciele tego gospodarstwa.

[…] przekazanie gospodarstwa rolnego przez osobę legitymującą się udziałem we współwłasności, na własność następcy bez zgody pozostałych współwłaścicieli (zastępujące ją zezwolenie sądu - zd. 2 art. 199 k.c.), byłoby czynnością prawną dotkniętą nieważnością (art. 58 § 1 k.c.).

[…] Żądając stwierdzenia nieważności w odniesieniu do tej "części"

gospodarstwa rolnego, która obszarowo odpowiadała wielkości udziałów pozostałych (poza zbywcą) współwłaścicieli, miała - można mniemać - powódka na względzie przepisy § 3 art. 58 i 198 k.c. Przekazanie samego udziału we współwłasności gospodarstwa jest możliwe, gdy udział ten jest oddzielnie zagospodarowany (podział quoad usum) oraz w sytuacji, gdy rolnicy (współwłaściciele) prowadzą jedno gospodarstwo rolne w ramach swoich udziałów […] U podstaw unormowania zawartego w § 3 art. 58 k.c. leży znów założenie o wielości postanowień objętych jednolitą czynnością prawną, z których po stwierdzeniu części nieważnej, pozostałe postanowienia tej czynności mogłyby istnieć i funkcjonować jako samodzielne czynności prawne, bez potrzeby podważania całej jej treści. Możliwości i dopuszczalności odłączenia części nieruchomości od pierwotnego przedmiotu umowy sprzeciwiają się zaś przepisy normujące przekazywanie gospodarstw rolnych następcom. W wypadku stwierdzenia nieważności umowy przekazania w ograniczonym zakresie własność w odniesieniu do tej "części" gospodarstwa rolnego zachowałby zbywca, a pozostała reszta - co do której umowa byłaby ważna - przeszłaby na następców. Wytworzyłoby to sytuację wskazującą, że rolnik nie przekazał następcom całego posiadanego gospodarstwa rolnego, a to kolidowałoby z nakazem zawartym w art. 46 ustawy.

U c h w a ł a SN z 12.10.2001 r.

III CZP 55/01, (OSNC 2002/7-8/87)

Art. 58 § 3 k.c. nie stosuje się w wypadku, gdy jeden z małżonków zawarł bez zgody drugiego umowę przekraczającą zakres zwykłego zarządu majątkiem wspólnym.

[…] Czynność prawna nie spełniająca w chwili jej dokonania wszystkich wymagań ustawy jest wadliwa. Jeżeli uchybiono normie ustanowionej dla ochrony interesu ogólnego, sankcją wadliwości czynności prawnej zazwyczaj jest jej

nieważność. W razie naruszenia normy ustanowionej dla ochrony interesów jednostkowych, z wadliwością czynności prawnej łączy się na ogół inna sankcja, zapewniająca jedynie ochronę wspomnianych interesów. Tak jest właśnie w przypadku zawarcia przez jednego z małżonków bez zgody drugiego umowy przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem wspólnym. Mimo zawarcia, umowa nie wywiera zamierzonych skutków prawnych, ale stan ten może ulec zmianie wskutek jej potwierdzenia przez drugiego małżonka; w takim razie stanie się skuteczna z mocą wsteczną. Jeżeli natomiast drugi małżonek nie potwierdzi jej w terminie wyznaczonym przez kontrahenta małżonka, który zawarł umowę, lub odmówi jej potwierdzenia, choćby termin do potwierdzenia nie został wyznaczony, umowa ta stanie się bezskuteczna (nieważna) definitywnie.

W chwili właściwej dla oceny skutków wadliwości czynności prawnej, tj.

w chwili jej dokonania, rozpatrywana umowa nie jest nieważna, lecz jedynie dotknięta sankcją bezskuteczności zawieszonej. O jej nieważności (ex tunc), z wszystkimi tego następstwami, można mówić dopiero później, w razie nie dojścia do skutku jej potwierdzenia.

[…] nie można natomiast akceptować inspirowanego nią stanowiska, przyjętego w wyroku SN I CKN 478/97, dążącego do urzeczywistnienia rezultatu, uważanego według tej oceny za odpowiedni, przez powiązanie stosowania art. 37 § 1 i 2 k.r.o. z art. 58 § 3 k.c. i uznanie na tej podstawie umowy poręczenia zawartej przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego za nieważną tylko częściowo, w odniesieniu do majątku wspólnego […].

Artykuł 58 k.c. dotyczy tylko - co nie zawsze jest dostrzegane - zgodności z ustawą i zasadami współżycia społecznego treści oraz celu czynności prawnej.

O sankcjach niespełnienia innych przesłanek czynności prawnej jest mowa gdzie indziej (przede wszystkim w art. 14, 18 i 19 k.c. - co do zdolności do czynności prawnych, art.

73 i 74 - co do formy, art. 82, 83, 84, 86 i 87 - co do wad oświadczeń woli, art. 103 i 104 - co do pełnomocnictwa oraz art. 37 k.r.o. - co do zgody, na dokonanie czynności prawnej przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem wspólnym małżonków.

[…] w świetle art. 36 k.r.o. jedna i ta sama czynność prawna nie może być zarazem czynnością zarządu majątkiem wspólnym i czynnością niemającą takiego charakteru. Jeżeli zaś współmałżonek nie potwierdzi umowy, dla której dokonania potrzebna jest, w myśl art. 36 § 2 k.r.o., jego zgoda, to cała ta umowa nie spełnia w jednakowym stopniu dotyczącego jej wymagania ustawy. Stanowisko opowiadające się za zróżnicowaną oceną ważności umowy poręczenia zawartej przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego: inną w stosunku do majątku wspólnego małżonków i inną w stosunku do majątku odrębnego małżonka-poręczyciela, zakłada, bez względu na deklaracje składane w tym względzie przez jego zwolenników, kwalifikowanie umowy poręczenia jednocześnie jako czynności zarządu majątkiem wspólnym i jako czynności niemającej takiego charakteru (względem majątku odrębnego małżonka-poręczyciela).

Ponadto art. 58 § 3 k.c., ani żaden inny obowiązujący przepis prawa, nie daje podstaw do konstruowania nieważności określonej czynności prawnej "w pewnym zakresie", "w odniesieniu do czegoś"). Taka konstrukcja jest nieznana prawu polskiemu.

Wreszcie, kwestionowane stanowisko nie uwzględnia tego, że w świetle art. 58 § 3 k.c.

pozostanie w mocy czynności prawnej co do pozostałych części zależy od ustalenia, czy uwzględniając konkretne okoliczności, w jakich podjęto czynność prawną, i zakładając rozsądną ich ocenę, doszłoby do dokonania przez strony czynności prawnej bez

ART.58 KODEKSU CYWILNEGO

nieważnych postanowień, czy też nie.

U c h w a ł a SN z 24.9.2004 r.

II PZP 8/04, (OSNP 2005/13/183)

Pracownik, który zawarł z pracodawcą porozumienie o rozwiązaniu umowy o pracę za odszkodowaniem, nie może na podstawie art. 88 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p.

uchylić się od skutków prawnych oświadczenia woli jedynie w części dotyczącej wysokości odszkodowania.

[…] Jeszcze innego zagadnienia dotyczy art. 58 § 3 k.c. Stanowi on, że jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność ta pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, że bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana. Przepis ten dotyczy więc nieważności części czynności prawnej. Jego pobieżna lektura może nasuwać spostrzeżenie, że chodzi w nim o jakąkolwiek część (składnik) czynności prawnej, skoro samo brzmienie nie wprowadza żadnych rozróżnień. Jednak rozważenie sensu przepisu, uwzględniające zwłaszcza składniki czynności prawnej, prowadzi do innego wniosku. Otóż warunkiem wywołania przez czynność prawną określonych skutków prawnych jest posiadanie przez nią minimalnej treści. Oprócz postanowień stanowiących ową "minimalną treść", z reguły pojmowaną jako essentialia negotii, czynność prawna może zawierać także inne postanowienia. W przepisie art. 58 § 3 k.c., który dopuszcza pozostawienie w mocy "pozostałych części" czynności prawnej, o ile nieważnością jest dotknięta tylko jej część, chodzi więc o sytuację, gdy nieważność dotyczy tylko niektórych nieistotnych jej składników, natomiast "pozostałe części"

spełniają wymagania minimalnej treści danego typu lub danej postaci czynności prawnej. Nie sposób bowiem przyjąć, że art. 58 § 3 k.c. mógłby odnosić się do sytuacji, w której nieważnością byłaby dotknięta część czynności prawnej zawierająca minimalną jej treść, a pozostałyby w mocy postanowienia nieistotne. Wówczas bowiem nie można by w ogóle mówić o istnieniu czynności prawnej wywołującej skutki.

[szersze omówienie pod art. 84 § 1 – M.A.]

U c h w a ł a SN z 14.3.2006 r.

III CZP 7/06, (OSNC 2007/1/7)

Umowa poręczenia, w której poręczyciela reprezentował pełnomocnik, zawarta z przekroczeniem określonej kwotowo granicy umocowania, w razie odmowy jej potwierdzenia, jest w całości nieważna (art. 103 § 1 i 2 k.c.).

[…] Sankcje wadliwej czynności prawnej - w zależności od jej wpływu na prawną skuteczność czynności - mogą mieć postać nieważności, wzruszalności (nieważności względnej), bezskuteczności zawieszonej lub bezskuteczności względnej.

Przyjęty przez ustawodawcę wybór sankcji wadliwej czynności prawnej daje wyraz zamierzonemu zróżnicowaniu ochrony prawnej przyznanej poszczególnym interesom naruszonym lub zagrożonym przez jej dokonanie. W przypadku interesu ogólnego

sankcją wadliwej czynności jest jej nieważność, w przypadku zaś interesu indywidualnego jest to z reguły inna sankcja, której dobór realizuje cel zapewnienia rzeczywistej ochrony prawnej temu interesowi jednostkowemu, którego ochronę w konkretnej sytuacji uznano za usprawiedliwioną.

[…] Przepis art. 58 k.c. wiąże sankcję nieważności z czynnością prawną sprzeczną z ustawą albo mającą na celu obejście ustawy lub sprzeczną z zasadami współżycia społecznego. Zasadą wynikającą z art. 58 § 3 k.c. jest, że sankcja nieważności czynności prawnej dotyczy tylko niektórych jej postanowień, w pozostałej zaś części pozostaje ona w mocy. Zasada ta doznaje jednak wyjątków. Dla utrzymania w mocy czynności prawnej konieczne jest, aby ważne postanowienia obejmowały co najmniej jej minimalną treść, bez której czynność nie mogłaby nie tylko zostać dokonana, ale i utrzymana. W świetle art. 58 § 3 k.c. uznanie całej umowy za nieważną jest możliwe nie tylko w razie nieważności jej elementów przedmiotowo istotnych, lecz również wtedy, gdy nie można ich tak zakwalifikować, jeżeli z okoliczności wynika, że bez takiego postanowienia czynność nie zostałaby dokonana.

Celem art. 58 § 3 k.c. jest utrzymanie w mocy czynności prawnej w zakresie najbliższym temu, do czego strony - w granicach dopuszczalnych przez prawo - dążyły.

Zgodnie z tym, jeżeli umowa zawiera postanowienie sprzeczne z porządkiem prawnym - niedające się rozdzielić na odrębne postanowienia - dążyć należy do zredukowanie jej treści normatywnej do poziomu prawnie dopuszczalnego i utrzymania czynności w pozostałej części w mocy. Możliwe i dopuszczalne jest więc, czemu orzecznictwo daje wyraz, przyjęcie, że postanowienia umowy mogą być nieważne (bezskuteczne) w pewnym określonym liczbowo zakresie.

Unormowanie art. 58 k.c. dotyczy jedynie przesłanki nieważności odnoszącej się do treści i celu czynności prawnej, art. 58 § 3 nie może być więc stosowany wprost w przypadkach niespełnienia innych niż określone w art. 58 § 1 i 2 k.c. przesłanek czynności prawnej, o których mówią sankcjonujące je inne przepisy. Chodzi tu

W dokumencie OM I ĄDU N AJWYŻSZEGO T W UCHWAŁACH S K ODEKS CYWILNY (Stron 123-186)