W styczniu 2012 r., Tribal Education Ltd., w imieniu Chorwackiej Służby Zatrudnienia (CSZ) zaprosiła dr Deirdre Hughes do przedstawienia streszczenia ustawowych przepisów na temat poradnictwa zawo-dowego w krajach członkowskich UE. Pełne informa-cje o wynikach są dostępne na stronie internetowej ELGPN. Ustalenia powstały na podstawie literatury z zakresu analizy źródeł wewnątrz ELGPN, Cedefop, Euroguidance i innych źródeł, takich jak rozporzą-dzenia UE i odpowiednie sprawozdania. Łącznie przeprowadzono również wyszukiwanie co najmniej 55 stron internetowych w styczniu i lutym 2012 roku, a następnie podjęto korespondencję elektroniczną i wymianę danych z ekspertami krajowymi w pań-stwach członkowskich UE. W sumie 16 ekspertów krajowych udzieliło odpowiedzi na temat rozwiązań legislacyjnych w swoich krajach. W niektórych przy-padkach, zakres informacji był bardzo szczegółowy:
w takich przypadkach pełny tekst dostępny jest w za-łącznikach na stronie internetowej ELGPN.
Sultana (2004)23 zauważył wcześniej, że:
„Jednym z kluczowych sposobów w jaki państwo pełni rolę strategicznego menedżera usług publicz-nych są mechanizmy legislacyjne. Mogą one okre-ślać rodzaj, zakres, częstotliwość i jakość usługi, która musi być zaoferowana dla wszystkich, lub dla określonych grup obywateli”.
Warto pamiętać, że:
• Ministerstwa w krajach UE różnią się strukturą, choć resorty edukacji i zatrudnienia są zazwy-czaj dwoma głównymi gwarantami publicznych usług poradnictwa zawodowego.
23 Sultana, R.G. (2004). Guidance Policies in the Knowledge Society: Trends, Challenges and Responses across Europe, p.94. Cedefop Panorama Series 85. Luxembourg: Office for Official Publications of the European Communities.
• Prawodawstwo w zakresie poradnictwa zawo-dowego (jeżeli termin ten jest stosowany) ma raczej charakter ogólny24 i często jest osadzone (lub ukryte) w głównych przepisach dotyczą-cych edukacji, kształcenia i szkolenia zawodo-wego i zatrudnienia, lub w jakiejś formie prawo-dawstwa, która formalnie nadaje obywatelom prawo do poradnictwa zawodowego.
• Wiele krajów nie ma formalnego prawodaw-stwa dotyczącego poradnictwa zawodowego i preferuje zarządzanie nim w ramach prawa urzędniczego odpowiednich resortów edukacji i zatrudnienia.
• Istnieją duże zróżnicowania (nawet w poszcze-gólnych krajach) dotyczące stopnia prawnej specyfiki w odniesieniu do edukacji zawodowej, poradnictwa zawodowego, informacji zawodo-wej, umiejętności zarządzania rozwojem zawo-dowym, kompetencji praktyków oraz kształce-nia i szkolekształce-nia zawodowego.
• Niektóre kraje mają wyszczególnione cele strate-giczne lub struktury na rzecz poradnictwa przez całe życie, ale w wielu przypadkach nie są one bezpośrednio związane ze środkami prawnymi odnoszącymi się do poradnictwa zawodowego.
• W kilku przypadkach, środki legislacyjne doty-czą poradnictwa zawodowego, ale stanowią one obecnie raczej wyjątki niż praktykę normatywną.
• W wielu przypadkach, uprawnienia klientów nie są określone w taki sposób, że wobec podmio-tów nieoferujących usługi, lub świadczących ją nieprawidłowo, można podjąć działania prawne.
• Wiele krajów UE dokonuje obecnie przeglądu istniejących środków prawnych, które obejmują strategie i usługi poradnictwa zawodowego, w odpowiedzi na bieżące polityczne, gospodar-cze i społeczne imperatywy polityki.
24 Ibid, s. 12.
55 Raport A4 polski DRUK.indd 91
55 Raport A4 polski DRUK.indd 91 2013-10-08 09:34:102013-10-08 09:34:10
92
Załączniki
Krajobraz polityczny zmienia się szybko; zatrud-nienie w resortach rządowych jest ograniczane a same resorty bywają łączone: powoduje to zmia-ny wielkości, kształtu i nomenklatury ministerstw.
Nowe ustalenia dotyczące zarządzania i świadczenia usług, prawa, dekretów i rozporządzeń pojawiają się w szybkim tempie, na przykład w Grecji, na Węgrzech i w Irlandii. Konieczność przejrzystości istniejących przepisów w kwestii poradnictwa za-wodowego staje się jeszcze bardziej istotna, gdyż nowi gracze są zaangażowani w tworzenie polityki poradnictwa zawodowego. W przypadku jej bra-ku, istnieje realne niebezpieczeństwo, że przepis dotyczące rozwoju zawodowego i uprawnień nie będą w pełni zrozumiane, lub mogą być błędnie interpretowane lub nawet utracone przy odnowie i rozbudowie polityk.
Niektóre kraje UE nie mają formalnego prawo-dawstwo dotyczącego poradnictwa zawodowego: na przykład Cypr. Zamiast tego, wprowadzono systemy kojarzenia kluczowych podmioty w celu wspólnego formułowania planów i priorytetów. W wielu przy-padkach, kraje członkowskie wprowadziły krajowe plany strategiczne zmierzające do wzmocnienia ko-munikacji, współpracy i koordynacji między agencja-mi: Na przykład, w Austrii i w Niemczech.
Różne kraje członkowskie zaprojektowały i wdro-żyły alternatywne formy prawodawstwa; niektóre z nich najlepiej opisać jako bardziej ogólne niż cha-rakterystyczne dla poradnictwa zawodowego: np., w Czechach i Holandii. W przeciwieństwie do nich, w krajach takich jak Finlandia, Dania, Estonia, Niem-cy, Włochy, Łotwa, Polska i Słowacja istnieją szcze-gółowe i konkretne przepisy, które zostały niedaw-no zaktualizowane lub są weryfikowane. W takich krajach, jak Hiszpania i Szwecja, prawodawstwo dotyczące poradnictwa zawodowego istnieje, ale jest regulowane przede wszystkim przez gminy i regio-ny. W całej UE, przejście od scentralizowanych do zdecentralizowanych struktur zarządzania zapewnia bardziej fragmentaryczne świadczenie w poszczegól-nych krajach.
Podział ministerstw z oddzielnymi obowiązkami na rzecz edukacji, kształcenia i szkolenia zawodowe-go, szkolnictwa wyższego i zatrudnienia, wspierany przez odrębne ustawy i przepisy, może często utrud-niać dalszy rozwój usług poradnictwa przez całe ży-cie. Utworzenie krajowego forum poradnictwa przez całe życie, w oparciu o prawodawstwo i bezpośrednie międzyresortowe wsparcie, może przyczynić się do rozwiązania tego problemu, jak to miało miejsce w Danii, Estonii i Luksemburgu. We Francji, De-legat ds. Informacji i Poradnictwa, mianowany przez Radę Ministrów, przedstawia sprawozdania premie-rowi. W Portugalii, Krajowa Agencja ds. Kwalifikacji i Edukacji Zawodowej, pod wspólnym nadzorem Ministerstwa Edukacji Narodowej i Ministerstwa Gospodarki we współpracy z Ministerstwem Spraw Zabezpieczenia Społecznego, jest odpowiedzialna za krajowy system uznawania, walidacji i certyfikacji kompetencji, dzieląc z PSZ (IEFP) odpowiedzialność za poradnictwo zawodowe dla dorosłych.
Przykłady te wskazują, że poczucie wizji i przy-wództwa ma istotne znaczenie w świadczeniu usług poradnictwa, gdzie kluczowe role i obowiązki są wyraźne określone. To właśnie w tym kontekście krajowe forum na temat poradnictwa przez całe ży-cie może pełnić ważną rolę wpływając na ministrów i inne zainteresowane strony w sprawie priorytetów, które przyspieszą rozwój polityki poradnictwa przez całe życie. Obejmuje to posiadanie wspólnego po-czucia celu i skupienie wśród głównych zaintereso-wanych stron na dziedzinach, w których oddzielne lub wspólne działania mogą być osiągnięte, najlepiej w powiązaniu z oszczędnościami kosztów i korzyści.
Istnieją jednak pewne przykłady, gdzie rządy zde-cydowały się na wprowadzenie prawa lub regula-cji w zakresie polityki poradnictwa zawodowego.
Na przykład w Danii, Krajowe Forum Dialogu jest mocno osadzone w dyrektywie legislacyjnej, która przedstawiona konkretne obowiązki i priorytety.
W Grecji, Krajowy System Zapewniania Jakości dla kształcenia przez całe życie zawiera zasady i wskaźni-ki jakościowe dla poradnictwa zawodowego opartego
55 Raport A4 polski DRUK.indd 92
55 Raport A4 polski DRUK.indd 92 2013-10-08 09:34:102013-10-08 09:34:10
93
Załączniki
na ustawodawstwie. Są to jednak wyjątki, a nie po-wszechna praktyka w UE. Kilka innych przykładów dobrych i ciekawych praktyk i polityk można znaleźć w krajach członkowskich UE, np. w Estonii, Finlan-dii, Francji, w Niemczech, na Węgrzech, w Łotwie i w Polsce.
Legislacyjne rozwiązania gwarantujące prawo do-stępu do usług poradnictwa i kształcenia zawodo-wego są powszechne w Belgii (francuskojęzyczny region), Finlandii, Francji, w Niemczech, na Litwie, Malcie, w Norwegii i Słowenii.
W niektórych krajach, rośnie tendencja wprowa-dzania nowego obowiązku dla nauczycieli w szkołach by prowadzili zajęcia z zakresu rozwoju zawodowego, w powiązaniu z celami polityki na rzecz większych swobód i niezależności, jak to przedstawiono w przy-kładach Grecji, Irlandii i Wielkiej Brytanii (Anglia i Szkocja). Ponadto, to, w jakim stopniu program na-uczania i czas kontaktu z uczniami jest określony for-malnie przez przepisy lub regulacje ustawowe i inne różni się w poszczególnych państwach członkowskich UE: Austria, Węgry, Łotwa i Polska stanowią tu interesujące przykłady. W Wielkiej Brytanii (Walia) ustawowe wytyczne i ramy regulacyjne w zakresie rozwoju zawodowego i pracy istnieją, ale często są osłabione niestosowaniem się szkół do zalecanych wymagań.
Kompetencjom zawodowym i kwalifikacjom do-radcy zawodowego poświęcono szczególną uwagę w ustawodawstwie w krajach takich jak Finlandia, Is-landia i Polska. W niektórych przypadkach, regulacja przez zrzeszenia profesjonalnych podmiotów stanowi preferowane podejście, często związane z normami jakości oraz certyfikatami i rejestrami zawodowymi:
np. w Niemczech i Wielkiej Brytanii. Decydujące znaczenie podejścia profesjonalnego i interdyscypli-narnego dla rozwoju zawodowego, stało się głównym imperatywem wielu krajów członkowskich.
Wymagania rządowe by więcej osób korzystało z możliwości i brało odpowiedzialność za własną naukę i pracę poprzez wprowadzenie zachęt finan-sowych lub bonów na uczestnictwo, zwiększyły za-interesowanie w niektórych krajach: np. w Belgii (region flamandzki). Nowe polityki, w odróżnieniu od przepisów państwa, które wspierają aktywne za-angażowanie pracodawców i większe wykorzystanie centrów informacji zawodowej, wiedzy o rynku pracy i systemów ICT, są także powszechne w wielu krajach członkowskich UE.
Ustawodawstwo dotyczące poradnictwa zawo-dowego ukierunkowane na marginalizowane lub konkretne grupy wydaje się być osadzone w różnych aktach prawnych. W przypadku Polski, szczególną uwagę poświęca się poradnictwu zawodowemu dla żołnierzy zawodowych i byłych żołnierzy zawodo-wych. Wspólnym tematem wśród wielu uregulowań prawnych jest to, że grupy najbardziej narażone lub „zagrożone” są traktowane priorytetowo. Na przykład na Litwie ustawa o integracji społecznej osób niepełnosprawnych (2008) uwzględnia kwe-stię poradnictwa zawodowego, doradztwa i oceny umiejętności w ramach profesjonalnych usług re-habilitacyjnych.
W wielu przypadkach, prawodawstwo w zakresie szkolnictwa wyższego nie posiada wyraźnych prze-pisów w sprawie wytycznych. Prawo studenta do indywidualnych planów studiów zostało uwzględ-nione na przykład w Finlandii i Francji. Niemcy stanowią ciekawy przykład ścisłej współpracy mię-dzy instytucjami szkolnictwa wyższego i Publicz-nymi Służbami Zatrudnienia. Jako alternatywę, regulacje poprzez ustalenia w zakresie zapewnia-nia jakości może być wprowadzane przez agencje finansowane przez rząd, organ przedstawicielski pracodawcy lub organizacje zawodowych: tak jest na przykład w Wielkiej Brytanii.
55 Raport A4 polski DRUK.indd 93
55 Raport A4 polski DRUK.indd 93 2013-10-08 09:34:102013-10-08 09:34:10
94
Załączniki