jako przejaw ruchów migracyjnych w sferze biznesu
6. Przykłady strategii internacjonalizacji firm zagranicznych w polskim sektorze usług komunalnych
Prywatyzacja gospodarki komunalnej najczęściej kojarzy się z wyzbyciem się przez gminę w całości lub części własności majątku komunalnego, służącego wy-konywaniu zadań własnych gminy (np. wodociągi, ciepłownie, środki transportu zbiorowego), na rzecz osób prywatnych, przeprowadzonym na podstawie ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji. Prywatyzacja może też polegać na przekazaniu wykonawstwa zadań gminy bądź zarządzania majątkiem i zadaniami JST podmio-tom prywatnym. Można to nazwać prywatyzacją zadaniową. Powierzone zadania,
Internacjonalizacja biznesu jako forma emigracji ekonomicznej… 113 mimo że wykonywane przez podmiot niepubliczny, nadal pozostają własnymi zadaniami gminy, za które ona odpowiada. Wykonywanie zadań przez podmioty prywatne może być oparte na majątku własnym tego podmiotu, gdy dotyczy usług nieinfrastrukturalnych. Jednak gdy chodzi o wykonanie zadania wymagającego specjalnego majątku, takiego jak systemy wodociągowo-kanalizacyjne lub cie-płownicze, których właścicielem jest gmina, podmiot prywatny może to robić pod warunkiem przejęcia danego majątku w użytkowanie na podstawie umów cywilnoprawnych, takich jak dzierżawa, leasing, użyczenie czy użytkowanie. Może to być czasowe korzystanie z majątku gminy, najczęściej pod tytułem odpłatnym. Prywatyzacja zadaniowa pozwala realizować popularny we Francji model kojarzący ze sobą publiczny majątek oraz prywatne zarządzanie i wykonanie określonej grupy usług komunalnych.
Z prywatyzacją zadaniową mamy w Polsce do czynienia od roku 1992, gdy pojawiły się pierwsze projekty zarządzania operatorskiego wodociągami gmin-nymi przez firmy niepubliczne i spółki mieszane lub pracownicze. Najbardziej znanym przykładem prywatyzacji zadaniowej są wodociągi gdańskie. W Gdańsku w 1992 r. spółka akcyjna Saur Neptun Gdańsk (SNG), której akcjonariuszami są miasto (49%) i francuska firma Saur International (51%), zawarła trzydziestoletni kontrakt z Gdańskiem, na bazie którego eksploatuje infrastrukturę wodociągowo-ka-nalizacyjną należącą do niego oraz jest profesjonalnym doradcą miasta w sprawach jej rozwoju [Jerzmanowski, Sobieralski 2012]. Działanie partnera francuskiego w dziedzinie internacjonalizacji jego działalności wskazuje, że zastosował on opi-saną wcześniej strategię eksploracji. Efektem tego typu współpracy było polepsze-nie się jakości wody w Gdańsku, spadek awaryjności sieci wodno-kanalizacyjnej oraz zrealizowanie projektów modernizacji sieci wodociągowych, opierając się na środkach UE z perspektywy finansowej na lata 2007-2013. Ujemnym efektem całego przedsięwzięcia są ceny wody i sposób ich zatwierdzania, wskazujący na dominującą rolę w tej dziedzinie francuskiego podmiotu będącego większościowym udziałowcem omawianej spółki. Zarzuty, jakie padają wobec działalności spółki, dotyczą pogorszenia się jakości wody na terenie Gdańska na skutek włączenia do sieci ujęcia w Straszynie [Oszczeplaski 2013].
Drugim z opisanych podmiotów zagranicznych działających na szeroką ska-lę w naszym kraju jest francuski koncern Veolia stosujący w praktyce opisaną wcześniej strategię penetracji. Veolia to międzynarodowa marka specjalizująca się w optymalnym zarządzaniu zasobami naturalnymi. Zatrudnia ponad 187 tysięcy pracowników na pięciu kontynentach. Grupa tworzy i wdraża rozwiązania w zakre-sie gospodarki wodnej, odpadami i energią. W 2013 r. zaopatrywała w wodę pitną 94 milionów mieszkańców globu, 62 milionów objęła usługą uzdatniania wody, wyprodukowała 54 milionów MWh energii i odzyskała 38 milionów ton odpadów na drodze odzysku materiałowego i energetycznego. Do końca 2014 r. część Veolii,
114 Michał Czuba
zajmująca się wytwarzaniem i dostawami ciepła systemowego, funkcjonowała pod nazwą Dalkia. Zmiana marki wynika z międzynarodowych uzgodnień pomiędzy akcjonariuszami – EDF i Veolia. Firmy rozdzieliły swoje aktywa. Ta pierwsza przejęła działalność Dalkii we Francji, a spółki poza jej granicami pozostały pod skrzydłami Grupy Veolia. Nazwa Dalkia przestała funkcjonować, co nie wiąza-ło się z żadnymi formalnościami dla klientów. Nazwę zmieniła nie tylko spółka w Warszawie, ale też w Łodzi, Poznaniu i w blisko 40 innych polskich miastach. Dalkia Warszawa przejęła system ciepłowniczy w mieście w 2011 r., po prywa-tyzacji Stołecznego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej (SPEC). Jest on jednym z największych w Unii Europejskiej. Sieć ma blisko 1700 kilometrów długości, czyli mniej więcej tyle, ile odległość z Warszawy do Paryża. Obecnie Veolia Ener-gia Warszawa dostarcza ciepło do ok. 19 tysięcy obiektów w stolicy, pokrywając 80% potrzeb miasta. Z jej usług korzystają nie tylko zarządcy budynków miesz-kalnych, ale również szpitale, centra handlowe, biurowce, zakłady przemysłowe, szkoły czy instytucje państwowe, wśród nich m.in. Pałac Prezydencki czy Sejm RP. Rocznie podłącza do sieci około 100 budynków, co odpowiada pozyskaniu około 10 tysięcy nowych użytkowników. Generuje też środki zasilające kasę sto-licy. W formie podatków i opłat na rzecz miasta przekazała w 2014 r. 64 miliony złotych. W 2015 r. przeznaczyła na inwestycje 186 milionów złotych. 49% tej kwoty wydała na modernizację systemu, a pozostałe 51% – na nowe podłączenia i inne inwestycje.
W jej planach jest m.in. przebudowa i budowa 15 kilometrów nowych sieci ciepłowniczych dla nowych odbiorców oraz obszarów zabudowy, modernizacja ok. 500 węzłów ciepłowniczych oraz współpraca z PGNiG Termika. Firma reali-zuje pięcioletni projekt wymiany węzłów grupowych na indywidualne. Płynącą z niego korzyścią dla mieszkańców jest większy komfort życia. Jego efektem jest indywidualna regulacja parametrów dostawy ciepła i ciepłej wody użytkowej. Veolia Energia Warszawa zamierza też wdrażać tzw. inteligentne technologie, by miasto mogło funkcjonować w modelu Smart City. Sieć zostanie wyposażona w urządzenia pomiarowe, środki transmisji danych oraz aplikacje zapewniające wsparcie decyzji w celu optymalnego sterowania pracą sieci zarówno w warunkach normalnej eks-ploatacji, jak i w stanach awaryjnych. Powstanie Inteligentnej Sieci Ciepłowniczej w Warszawie umożliwi redukcję emisji dwutlenku węgla o ponad 14 tysięcy ton rocznie oraz ograniczy straty ciepła podczas jego przesyłu. Jednym z elementów tego projektu jest współpraca ze spółdzielniami mieszkaniowymi. Firma podpisuje z nimi umowy, na których korzystają obydwie strony. Zgodnie z nimi Veolia zobo-wiązuje się do określonego wyniku zużycia energii cieplnej, ustalonego po wcześ-niejszym przeprowadzeniu audytu i np. przeprowadzeniu termicznej modernizacji budynku. Jeżeli cel ten zostanie osiągnięty, dzieli się ze spółdzielnią zyskami z tego tytułu. Ponadto Veolia Energia Warszawa chce inwestować w badania. W
Warsza-Internacjonalizacja biznesu jako forma emigracji ekonomicznej… 115 wie istnieje jedno z pierwszych na świecie centrów badań i udoskonalania sieci ciepłowniczych – Heat-Tech Center. Firma współpracuje też m.in. z Politechniką Warszawską, przyjmując studentów tej uczelni na staże i praktyki oraz umożliwiając im realizację badań na potrzeby prac doktorskich [Halicki 2015].
Zaprezentowane wyżej przykłady świadczą o tym, że zagraniczni inwestorzy działający w branży usług komunalnych w Polsce jako swój wkład w funkcjonowa-nie kierowanych przez siebie biznesów wfunkcjonowa-nieśli nowoczesne technologie, sprawność zarządzania, ograniczyli koszty funkcjonowania przejętych przez nie firm. Obok tych pozytywnych stron ich udziału w kierowanych przez nich firmach, ujaw-niają się głosy dotyczące utraty kontroli przez władze publiczne w Gdańsku nad mechanizmami podwyżek cen wody. W przypadku koncernu Veolia negatywnym aspektem jego działania w Polsce jest ograniczanie zatrudnienia w firmach nale-żących do niego oraz ryzyko zmonopolizowania lokalnych rynków zaopatrzenia w ciepło i wodę.
7. Podsumowanie
W niniejszym artykule zarysowano problemy migracji ludności w kontekście społecznym, ekonomicznym i politycznym. Przełożeniem tych zjawisk na sferę gospodarczą jest zjawisko internacjonalizacji biznesu. W odniesieniu do polskich firm uwidacznia się ono coraz częściej. W ramach swoich strategii internacjona-lizacji wchodzą one ze swoim biznesem do innych państw i prowadzą w nich działalność gospodarczą. Szczególnym rynkiem, jaki poddano analizie, jest branża usług komunalnych. W jej funkcjonowaniu widoczne są zjawiska internacjonalizacji biznesu. Wyrażają się one działaniem wielu firm zagranicznych, czego przykła-dem są opisane w niniejszym opracowaniu strategie działania na polskim rynku firmy Saur Neptun Gdańsk oraz francuskiego koncernu Veolia. Korzyściami, jakie przynieśli zagraniczni inwestorzy do omawianego sektora, są nowoczesne tech-nologie, sprawne metody zarządzania, umiejętność redukcji kosztów prowadzenia biznesu, dbanie o stan środowiska naturalnego. Ujemną stroną ich działalności są redukcje zatrudnienia personelu oraz zmonopolizowanie lokalnych rynków usług komunalnych.
Literatura
Ansoff H.J., 1965, Coroparate Strategy, New York: McGraw-Hill.
Bałdyga M., 2004, Gospodarka komunalna. Aspekty prawne, Ostrołęka: Alpha Pro Wydawnictwa Profesjonalne.
116 Michał Czuba
Białek K., 2015, Migracje na świecie, kurs internetowy „Edukacja globalna z klasą” – materiał
pomocniczy do modułu 3, www.ceo.org.pl/sites/default/files/news-files/m3_migracje_ na_swiecie.
pdf [dostęp: 20.04.2016].
Biuletyn Migracyjny nr 6, kwiecień 2006.
Castles S., Miller M.J., 2011, Migracje we współczesnym świecie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Dadak K., 2008, Europa po dziesięciu latach, Międzynarodowy Przegląd Polityczny, nr 23: 5-18. Daszkiewicz N., 2014, Internationalization and Europeanization of Businesses in the Single European
Market, w: B. Knezevic, K. Wach (red.), International: Business from the Central European
Perspective, Zagreb: University of Zagreb Publishing Service, 15-24.
Gołębiowski T., 2007, Formy internacjonalizacji polskich przedsiębiorstw, Marketing i Rynek, nr 2: 16-22.
Górny A., Kaczmarczyk P., 2003, Uwarunkowania i mechanizmy migracji zarobkowych w świetle wybranych koncepcji teoretycznych, Prace Migracyjne, nr 49: 45-55.
GUS, 2010, Działalność podmiotów posiadających udziały w podmiotach z siedzibą za granicą
w 2008 roku, Warszawa.
GUS, 2011, Działalność podmiotów posiadających udziały w podmiotach z siedzibą za granicą
w 2009 roku, Warszawa.
GUS, 2012, Działalność podmiotów posiadających udziały w podmiotach z siedzibą za granicą
w 2010 roku, Warszawa.
GUS, 2013, Działalność podmiotów posiadających udziały w podmiotach z siedzibą za granicą
w 2011 roku, Warszawa.
Hajduk M.K., 2007, Stopień internacjonalizacji polskich przedsiębiorstw, Marketing i Rynek, nr 1: 15-20.
Halicki P., 2015, Dalkia zmienia się w Veolię. Plany ciepłownicze dla Warszawy, http://wiadomosci. onet.pl/warszawa/dalkia-zmienia-sie-w-veolie-plany-cieplownicze-dla-warszawy/4hmyt [dostęp: 27.04.2016].
Jaworek M., Kuzel M., Szałucka M., 2014, Spółki bezpośredniego inwestowania polskich przedsię-biorstw i ich rola w budowaniu konkurencyjności, Marketing i Rynek, nr 7, www.pwe.com.pl/ files/369135884/file/marketing_i_rynek7_2014_cd.pdf [dostęp: 20.04.2016].
Jerzmanowski Z., Sobieralski R., 2012, Prywatyzacja zadaniowa wodociągów, www.wspolnota.org. pl/index.php?id=9&tx_news_pi1[controller]=News&tx_news_pi1[action]=detail&tx_news_pi-1[news]=14121&cHash=a951df6974781b8be913a73dee650f6c [dostęp: 20.04.2016].
Kaczmarczyk P., 2010, Kryzys a decyzje migracyjne Polaków, Biuletyn FISE, nr 3: 7-10.
Leontiades J.C., 1985, Multinational Corporate Strategy, Lexington M.A.: Lexington Books, 65-70. Migration from Eastern Europe. Second Thoughts, The Economist, 24.08.2006: 57.
Nakonieczna J., 2007, Migracje międzynarodowe a rozwój państwa, Warszawa: Wydawnictwo Na-ukowe Scholar, 40-55.
Oszczepalski B., 2013, Wspólne dobro tanio sprzedam, http://nowyobywatel.pl/2014/01/27/wspolne--dobro-tanio-sprzedam [dostęp: 25.04.2016].
Oziewicz E., 2005, Przemiany we współczesnej gospodarce światowej, Warszawa: PWE.
PARP, 2015, Raport o stanie małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2013-2014, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji – PIB, 75-82.
Pudzianowska D., 2013, Obywatelstwo w procesie zmian, Warszawa: Wolters Kluwer Polska. Stoczek M., 1997, Współczesne migracje zarobkowe. Regionalne studia porównawcze, w: J. Zamojski
(red.), Migracje i społeczeństwo, Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Historii PAN, 12-20. Szymanowicz M., 2000, Restrukturyzacja usług komunalnych w gminie, Warszawa: Municipium. Strategor, 2006, Kierowanie, Warszawa: PWN, 192-197.
Trends in Total Migrant Stock: The 2005 Revision, 2006, Organizacja Narodów Zjednoczonych,
Internacjonalizacja biznesu jako forma emigracji ekonomicznej… 117 Walaszek A., 2007, Migracje Europejczyków 1650-1914, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu
Ja-giellońskiego.
Wiśniewski J., Duszczyk M., 2006, Emigrować i wracać. Migracje zarobkowe Polaków po 1 maja
2004, Warszawa: Fundacja Instytut Spraw Publicznych.
Wojciechowski E., 2003, Zarządzanie w samorządzie terytorialnym, Warszawa: Difin.