05.11.2010, KOPENhAgA
W Królewskiej Bibliotece w Kopenhadze 5 listopada 2010 odbyło się coroczne seminarium organizowane przez Consortium of European Research Libraries, które było otwarte dla wszystkich zainteresowanych problematyką. Tematem przewodnim była wirtualna rekonstrukcja i ułatwianie dostępu do rozproszonych kolekcji biblio-tecznych.
Okazuje się, że na skutek różnych wydarzeń dziejowych np. wojen, czy poprzez dobrowolne przekazanie części zbiorów różnym podmiotom, czy poprzez sprawy spadkowe i własnościowe dochodzi do podziału zbiorów gromadzonych przez lata na regałach bibliotecznych.
dzisiaj w dobie elektronicznego zarządzania informacją i postępującej digitalizacji analogowych zasobów bibliotecznych w miarę realną wydaje się możliwość wirtualne-go odtwarzania podzielonych kolekcji, która może odbywać się na dwóch poziomach.
Pierwszy z nich to bazy danych, w których gromadzone są informacje o książkach i miejscu ich przechowywania. drugi polega na tworzeniu platform elektronicznych gromadzących zdigitalizowane obiekty tej samej proweniencji.
Poniżej omówione referaty ukazują jak w praktyce przebiegają wielopoziomowe prace nad scalaniem zasobów bibliotecznych na konkretnych przykładach realizo-wanych w wybranych europejskich bibliotekach.
Pierwszy referat wygłosiła Jutta Weber (Staatsbibliothek, Berlin) wraz z graha-mem Jefcoateem (Radboud University, Nijmegen) na temat projektu zmierzającego do stworzenia wspólnego portalu dla różnego rodzaju instytucji gromadzących dobra kultury na całym świecie posiadających w swoich zbiorach jakiekolwiek pamiątki po Forsterach – Johannie Reinholdzie (1729-1798) oraz jego synu georgu, którzy byli ważnymi naukowcami epoki oświecenia. Kolekcje Fosterów rozproszone są po całym świecie i obejmują nie tylko książki, ale również obiekty muzealne. W celu zobrazowania problemu, jego istoty oraz zasięgu jaki on obejmuje referenci zapre-zentowali orientacyjną mapę, na której zaznaczone zostały do tej pory znane miejsca
przechowywania kolekcji. Na razie projekt jest na etapie przeprowadzania kwerendy, która ma dostarczyć informacji o tym jak duża jest spuścizna po naukowcach oraz pomiędzy jakie instytucje została rozproszona.
Kolejny prelegent István Monok (National Széchényi Library, Budapeszt) przed-stawił problem odtwarzania XVI i XVII-wiecznych bibliotek naukowych na Węgrzech na podstawie exlibrisów, odręcznych notatek, czy wykazów książek (wykonanych przez ich właścicieli, czy na ich zamówienie). Podczas badań i analiz szczególnie tych ostatnich udało odnaleźć się informacje o dotychczas nieznanych węgierskich autorach i ich publikacjach.
Johan Oosterman (Radboud University, Nijmegen) poruszył natomiast bardzo ciekawe zagadnienie związane z archeologią kolekcji książek na przykładzie klasztoru Soeterbeeck. Otóż w trakcie badań udało się nie tylko ustalić, jak książki „podróżowały”
wraz z zakonem, ale przede wszystkim jak były wykorzystywane przez zakonnice od średniowiecza, aż do końca ostatniego stulecia, kiedy to postanowiono zamknąć konwent. Identyfikacja głębokości eksploatacji zbiorów bibliotecznych na potrzeby zakonu ukazuje nie tylko dzieje poszczególnych dzieł, które mogły nierzadko służyć początkowo jako książki, a kończyły jako elementy składowe innych „nowych” dzieł, albo jako elementy oprawy.
Następny referat Matthew driscolla (Arnamagnæan Collection of Old Norse Manuscripts, Copenhagen) poświęcony był nowemu serwisowi internetowemu http://
handrit.is – wirtualnej kolekcji Arni Magnussona, która została podzielona między danię i Islandię w XX wieku ze względu na jej szczególne znaczenie historyczne i polityczne dla tego drugiego kraju. Instytucje przechowujące wspomnianą kolekcję starają się stworzyć dla niej wspólny wielojęzyczny katalog internetowy z obiektami zdigitalizowanymi.
Marina Venier (Bibloteca Nazionale Centrale, Rome) przedstawiła historię po-wstania biblioteki narodowej we Włoszech i jej szybkiego rozwoju dzięki konfiskatom przede wszystkim bibliotek kościelnych. dziś próbuje się odtworzyć historię poszcze-gólnych dzieł, na podstawie zachowanego oznakowania książek. Jako przykład przytoczono rekonstruowaną kolekcję biblioteki klasztoru Santa Maria in Aracoeli of the Minor Observant Friars. Na razie powstała w związku z tym projektem baza danych, ale nie została upowszechniona w Internecie.
Ostatnie dwa referaty były o podobnej tematyce jak wcześniej wspomniany. Isa-belle de Conihout (Bibliothèque Mazarine, Paris) przedstawiła w jaki sposób można ustalać przynależność dzieł do danej kolekcji, czy do konkretnego właściciela na podstawie dawnych inwentarzy, sygnatur i oznaczeń półek, które zachowały się na grzbietach książek. Referentka próbowała również odpowiedzieć na pytanie, gdzie i jak umieszczać tego typu dane w katalogach, aby można było je wykorzystywać udostępniając przy rekonstrukcjach innych kolekcji. Taka elektroniczna baza danych, która byłaby udostępniona online ułatwiłaby badania proweniencji, gdyż pozwalałaby
R
RELACJE, KOMUNIKATY od razu na identyfikację danego działa na podstawie jego opisu. Natomiast Karen Skovgaard-Petersen i Ivan Boserup (Kongelige Biblioteket, Copenhagen) rozwinęli jeszcze bardziej ten wątek o kolejne przykłady i doświadczenia z prac nad odtwarza-niem zapoczątkowanej w XVI wieku biblioteki ducal Library of gottorp Castle, która od XVIII wieku jako łup wojenny potraktowana została dość brutalnie i rozdzielano ją pomiędzy różne duńskie biblioteki. Przy opracowywaniu tej kolekcji na podstawie analizy oznaczeń na książkach i dostępnych wykazów dzieł udało się częściowo odtworzyć wewnętrzny podział kolekcji.Na zakończenie konferencji odbyła się gorąca dyskusja podsumowująca cały dzień prezentacji, w której bibliotekarze wymieniali się informacjami o jeszcze innych inicjatywach zmierzających w podobnym kierunku oraz o możliwościach dalszego rozwijania i udostępniania online szczegółowej informacji o zasobach gromadzonych w bibliotekach, a szczególnie wszelkiego rodzaju kolekcjach, aby były one w zasię-gu wszystkich zainteresowanych i można było z nich korzystać w celu łatwiejszych poszukiwań utraconych dzieł.
Anna Sobczak Uniwersytet Szczeciński