6. Rekomendacje służące pełnemu uczestnictwu OzN w życiu społecznym,
6.7 Rekomendacje o charakterze kierunkowym
6.7.2. Rekomendacje dotyczące rozwiązań mających na celu promowanie
Kontekst i przesłanki rekomendacji
Rekomendacje z tego obszaru powstały w odpowiedzi na bariery wskazane w II fazie badania: barierę nr 1 z tych po stronie społeczeństwa – „Ograniczona wiedza na temat niepełnosprawno-ści i poziom akceptacji OzN jako pełnosprawnych członków społeczeństwa” oraz bariera nr 1 po stronie pracodawcy – „Obawy przed zatrudnieniem OzN”, a także bariera nr 5 tej samej kategorii – „Brak wiedzy na temat dostępnych udogodnień dla pracodawcy zatrudniającego OzN”.
Niezmiernie ważnym tematem w ramach dyskusji dotyczącej zatrudniania OzN, zwłaszcza na otwartym rynku pracy, pozostaje trudność dotarcia do pracodawców i zainteresowania ich moż-liwością zatrudnienia takiego pracownika. Eksperci, podobnie jak wskazują wcześniejsze badania, byli zgodni co do tego, że pracodawcy mają niewielką wiedzę na temat samych niepełnospraw-ności oraz mechanizmów związanych z zatrudnianiem OzN. Obawiają się zatem rekrutować ta-kich pracowników z powodu spodziewanych wysota-kich kosztów i rozbudowanych formalności z tym związanych. Dofinansowania powinny łagodzić te obawy i do pewnego stopnia robią to. Nie są jednak wystarczające, przy czym odrzucano pomysł ich zwiększania. Należy się zatem zastanowić nad innymi miękkimi instrumentami, które będą miały szanse zwiększyć gotowość
Rekomendacja nr 23: Tworzenie punktów informacyjnych
dla pracodawców
Opis rekomendacji i przytaczana argumentacja
Konieczne wydają się działania na rzecz zwiększenia wiedzy pracodawców na temat niepełno-sprawności oraz przepisów prawnych i dostępnych udogodnień w związku z zatrudnianiem OzN. Paneliści postulowali podjęcie prac nad utworzeniem punktów informacyjnych, w których pra-codawca mógłby uzyskać informacje związane z zatrudnianiem OzN (np. jak należy dostosować budynek, stanowisko pracy, jakie koszty są z tym związane).
Zadaniem pracowników placówki byłaby także pomoc udzielana pracodawcy w dopełnianiu for-malności związanych z zatrudnieniem OzN. Dostęp do centrum powinien obejmować oprócz moż-liwości wizyty bezpośredniej, także kontakt zdalny. Ważnym elementem rekomendacji jest takie przygotowanie pracowników centrum, aby mogli udzielić pracodawcy (i pośrednio pracownikowi) porady zindywidualizowanej – dostosowanej do konkretnego kandydata do zatrudnienia.
Eksperci badania poruszali również kwestię szkoleń dla pracodawców. Może to być skuteczne na-rzędzie zwiększania wiedzy na temat niepełnosprawności oraz praw i obowiązków pracodawców zatrudniających OzN. Zasugerowano, aby szkolenia kierować do podmiotów z otwartego rynku, wśród których obserwuje się największy brak wiedzy na temat zatrudniania OzN. Przedstawicie-le rynku chronionego znają obowiązujący system prawny znacznie Przedstawicie-lepiej, zarówno jeśli chodzi o prawa, jak i obowiązki jako pracodawców. Punkty informacyjne, o których mowa w propozycji, mogłyby organizować szkolenia dla pracodawców, a z pewnością przyczyniłyby się do podniesie-nia poziomu wiedzy pracodawców na tematy związane z sytuacją OzN na rynku pracy.
Otwieranie takich punktów powinno zostać obudowane kampaniami informacyjnymi, także na poziomie lokalnym, uwzględniającymi dane teleadresowe konkretnej placówki.
Proces wdrażania
Wdrożenie rekomendacji będzie prawdopodobnie wymagało decyzji na poziomie centralnym.
Podmioty odpowiedzialne, perspektywa czasowa i finansowanie
Zasugerowano, że tworzenie punktów konsultacyjnych może być zadaniem dla organizacji po-zarządowych. W trakcie dyskusji nie określono perspektywy czasowej ani sposobu finansowania realizacji rekomendacji.
Rekomendacja nr 24: Zatrudnianie OzN w administracji publicznej jako
dobry przykład dla sektora prywatnego
Opis rekomendacji i przytaczana argumentacja
stanowi-niczyć w życiu publicznym.
Proces wdrażania
Eksperci nie doszli do konsensu, jaki jest najlepszy sposób podniesienia poziomu zatrudnienia OzN w sektorze publicznym. Część panelistów postulowała wprowadzenie nakazu zatrudniania OzN bez alternatywy w postaci płacenia kar do Funduszu. Zauważa się, że kary są mało dotkliwe dla administracji, ponieważ de facto są przenoszone z jednego resortu do drugiego, ponieważ instytucja państwowa, która nie zatrudnia OzN, płaci kary do PFRON-u, będącego również or-ganem administracji publicznej. Natomiast nakaz zatrudniania mógłby skłonić administrację do aktywnego poszukiwania OzN w procesie rekrutacyjnym.
W tym kontekście warto również przytoczyć opinie wyrażane przez niektórych ekspertów, wska-zujące na to, że ta sytuacja jest wynikiem faktu, iż OzN nie zgłaszają się do pracy w trakcie prowa-dzonych rekrutacji. Konieczne jest zatem podjęcie działań mających na celu po pierwsze – lep-sze dotarcie do potencjalnych pracowników z niepełnosprawnością, a po drugie – wzmocnienie motywacji OzN do przystępowania do procesów rekrutacyjnych i podejmowania zatrudnienia. Elementy motywujące skierowane do OzN mogłyby być również zawarte w komunikatach uży-wanych w procesie rekrutacji.
Rekomendacja mogłaby być wdrożona poprzez wydanie odpowiedniego rozporządzenia lub dzięki stosownym zmianom w Ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Podmioty odpowiedzialne, perspektywa czasowa i finansowanie
Podmiotem odpowiedzialnym za realizację tak określonych działań powinno być Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, choć można się spodziewać, że w realizację postulatu będą zaangażo-wane również inne jednostki w administracji centralnej i samorządowej.
Nie określono przeszkód do wdrożenia rekomendacji w najbliższym czasie. Już obecnie w admini-stracji pracują OzN, istotne jest zwiększenie skali ich zatrudnienia. Można przypuszczać, że rekomen-dacja nie przyniesie dodatkowych kosztów. Wynagrodzenia dla pracowników nie muszą ulegać zmianie, niezależnie od tego, czy na stanowisku zatrudniona jest OzN, czy osoba pełnosprawna.
Rekomendacja nr 25: Promowanie stosowania klauzul społecznych
Opis rekomendacji i przytaczana argumentacja
Eksperci zalecali promowanie stosowania klauzul społecznych w sektorach prywatnym i publicz-nym. Zaproponowano, by wdrożyć rekomendację poprzez zmianę zapisów w prawie zamówień
że o udzielenie zamówienia mogą ubiegać się wykonawcy, u których ponad 50% zatrudnionych pracowników stanowią osoby z niepełnosprawnością. Paneliści zaproponowali, aby rozszerzyć ten zapis o podmioty ekonomii społecznej, ponieważ nie wszystkie z nich zatrudniają OzN w ta-kiej proporcji.
Zaproponowano również, aby Minister Infrastruktury i Rozwoju zadecydował, że każdy dyspo-nent środków unijnych będzie otrzymywał dodatkowe punkty za stosowanie klauzul albo na-rzucił je w procedurze przetargowej. Ważne jest jednak, by stało się jasne, że realizacja zapisów w klauzuli będzie brana pod uwagę w trakcie kontroli zagospodarowania środków. Zwrócono uwagę, że wystąpienie do MIiR z wnioskiem o wpisanie zasady, że 10% akceptowanych wniosków musi takie przeznaczenie środków zawierać, będzie zgodne ze zobowiązaniami unijnymi Polski. Uważa się, że podjęcie przez administrację publiczną takich działań dawałoby dobry przykład i prze-widywalnie stanowiłoby impuls dla pracodawców prywatnych do podejmowania podobnych dzia-łań. Z drugiej strony można liczyć na to, że pozwoliłoby to częściowo odciążyć instytucje publiczne w obszarze rehabilitacji i aktywizacji tej grupy osób. Z zysków wypracowanych przez podmioty eko-nomii społecznej część jest bowiem przeznaczana na rzecz działań skierowanych do OzN. Panuje dość powszechne przekonanie, że stosowanie na szerszą skalę klauzul społecznych przy-czyni się do rozwoju podmiotów ekonomii społecznej. Takie podmioty, w tym spółdzielnie socjal-ne, mogłyby być miejscami, w których osoby z niepełnosprawnością miałyby szansę utrzymać się na rynku pracy.
W trakcie seminariów zwrócono uwagę na pewne problemy proceduralne, które powinny zostać uwzględnione, aby zwiększyć zainteresowanie wykorzystaniem klauzul społecznych.
■ Ważną kwestią jest wzrost kosztów zamówień z zastosowaniem klauzul. Szacowano, że chodzi o koszt rzędu 2–4% wartości kontraktu. Stanowi to problem dla zleceniodawcy, od którego NIK i Izba Skarbowa oczekują w trakcie kontroli przedstawienia uzasadnienia takie-go wykorzystania środków. Zleceniodawcy obawiają się takich kontroli i ewentualnych kar z opisanego tytułu. W związku z powyższym eksperci zalecali wprowadzenie mechanizmów ograniczających narażenie zamawiającego na takie kontrole w przypadku stosowania klau-zul na rzecz OzN.
■ W związku ze spodziewanym wzrostem kosztów w projektach z zastosowaniem klauzul na rzecz OzN postulowano też wprowadzenie mechanizmów pozwalających na regulację ceny kontraktu, np. poprzez umożliwienie zatrudniania OzN na kontraktach.
Proces wdrażania
Rekomendacja powinna być wdrażana dzięki wydaniu stosownego rozporządzenia lub wprowa-dzenia zmiany do prawa o zamówieniach publicznych.
bilitację OzN.
W trakcie seminariów padł pomysł, by w związku z niskim poziomem wykorzystania klauzul i roz-propagowania tego rozwiązania, przetestować to rozwiązanie na projektach w ramach bieżącego finansowania unijnego. Zwracano uwagę, że Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju jest obecnie jedną z bardziej otwartych na innowacyjne rozwiązania instytucją, w związku z czym warto pod jej egidą podjąć próby testowania takiego pomysłu. Tym bardziej że prawdopodobnie można by liczyć na to, że stanie się ono zarazem propagatorem i atrakcyjnym partnerem wspierającym takie przedsięwzięcie, jeśli okaże się skuteczne.