W polityce zagranicznej państwo dysponuje szeregiem narzędzi oddziałują-cych na inne podmioty. Chcąc stworzyć dogodne środowisko dla oddziaływania materialnego, dyplomacja prowadzi strategiczne działania określane jako „mięk-kie oddziaływanie”. Z drugiej jednak strony, argumenty przytaczane w czasie kryzysów stają się elementem dyplomatycznego wymuszania (coercive diploma-cy) i mają, za pomocą gróźb, skłonić do określonych postaw i zachowań. W tym kontekście, do miękkiego oddziaływania należy włączyć wskazywane dwa po-ziomy retoryki: ogólny i szczegółowy sytuacji pokojowej, natomiast do siłowego wymuszania i groźby zaliczyć retorykę okresu kryzysowego. W przypadku Chin wskazane wyżej kategorie mogą okazać się błędne, gdyż inne są założenia stra-tegiczne filozofii chińskiej i choć uzależnione od „kompleksowej siły państwa”, mają przede wszystkim prowadzić do unikania konfliktu jako potencjalnego źró-dła chaosu, czyli zniszczenia.
Z punktu widzenia strategii w polityce zagranicznej ważnym działaniem jest ograniczanie możliwości ruchu drugiej stronie oraz wpływanie na jej postawy. Jednym ze sposobów ograniczania, jak zauważa Thomas Schelling, jest użycie
siły198. Język, który będzie warunkował poczucie zagrożenia rozumianego jako
utrata własnej tożsamości czy też poniesienie pewnych określonych strat mate-rialnych, będzie oddziaływał z siłą podobną do militarnej. Temu między innymi służy podkreślanie wartości i język moralności w polityce Stanów Zjednoczonych,
którego podstawowym zadaniem jest ochrona interesów amerykańskich199.
196 Wang Jun, Dan Xingwu, op. cit., s. 49.
197 Qin Yaqing, op. cit., s. 21−23.
198 Sun Jisheng, op. cit., s. 74. Por. również J. B. Mattern, The Power Politics of Identity, „Eu-ropean Journal of International Relations” 2001, no. 3, s. 359.
W ramach łączenia realizmu politycznego i języka w relacjach międzynaro-dowych powstało pojęcie dyskursu przekonującego (persuasive discourse), które-go zadaniem było realne przekonanie do swoich racji, stworzenie koalicji, a zatem ochrona własnych interesów. Sam dyskurs, będący użyciem języka w kontekście społeczno-kulturowym, historycznym i politycznym, jest rozumiany jako element tworzący i utrwalający pewien system wartości i znaczeń, tu rozumiany jako toż-samość. Jak zauważa Barbara A. Bieseker, taki dyskurs ma za zadanie stworzenie zbiorowości z jednostek, a przez przekonanie o wspólnych wartościach czy inte-resach ma powodować, by działania powstałej zbiorowości szły w kierunku ocze-kiwanym przez adresata. Tworzy sytuację retoryczną zgodną z oczekiwaniami
nadawcy, wobec tego jest pragmatycznie wykorzystywanym instrumentem200.
Po-nadto tworzenie zbiorowości dokonuje się dzięki dyskursowi tworzącemu system wartości czy wierzeń, ideologii bądź wywoływaniu określonych zachowań pod groźbą. To jednak, jak zauważa Teun Van Dijk, zależy od kontekstu subiektyw-nie definiowanego w zależności od sytuacji czy stanu wiedzy. Znaczenia zawarte w dyskursie tworzą pewne określone modele działania oraz wiedzę podzielaną powszechnie przez ogół społeczeństwa. Jednocześnie nie jest wykluczone stra-tegiczne użycie form retorycznych dla osiągnięcia zakładanego celu. Niewątpli-wie osadzenie dyskursu w kontekście warunkuje dobór pozytywnych określeń dla przedstawienia działań bądź planów działań, następnie dobór problematyki i struktur leksykalnych oraz formy i retorycznej struktury wypowiedzi i wreszcie następuje akt mowy prowadzący przez interakcję retoryczną do osiągnięcia
za-mierzonych wcześniej celów201.
Wychodząc z tak przyjętych założeń, jak wskazuje Samuel Barkin, koniecz-ne jest wykazanie zależności między konstruktywizmem a realizmem. W tym momencie język i przedkładane argumenty stają się elementem działania celo-wo-racjonalnego i służą jako środek do osiągnięcia zamierzonego celu. W zasa-dzie pozasa-dzielany jest tu pogląd obecny zarówno w ontologii, jak i epistemologii, że system międzynarodowy powstaje w wyniku interakcji społecznej i nie może być uznany za obiektywny. W odniesieniu do zagadnienia języka i strategii nale-ży przytoczyć chińskie tradycyjne podejście do kwestii wojowania i prowadzenia konfliktu. Dla zrozumienia zagadnienia konieczne jest przedstawienie kontekstu kulturowego strategii, często opisywanej jako kultura strategiczna. Jest ona
wyni-kiem kulturowej oraz ideowej spuścizny oraz doświadczeń historycznych Chin202.
200 S. Gajda, op. cit., s. 11−12; B. A. Biesecker, Rethinking the Rhetorical Situation from Within from Thematic of Difference, „Philosophy and Rhetoric” 1989, vol. 22, no. 1, s. 112−113.
201 T. A. Van Dijk, Ideology and discourse analysis, [w:] The meaning of ideology, Cross-Dis-ciplinary Perspective, ed. M. Freeden, Routledge, London, New York 2007, s. 113−121.
202 W języku chińskim strategia określana jest na kilka sposobów, jako 战略 zhanlue rzadko występuje w klasycznej literaturze strategicznej, stosowane jest także określenie strategii taolue 韬略 oraz fanlue 方略 i w końcu określenie miaosuan 庙算. Por. Li Shaojun, Lun zhanlue guan-nian de qiyuan (O podstawach myśli strategicznej), „Shijie jingji yu zhengzhi” 2002, nr 7, s. 4−7.
Istotna w chińskich traktatach strategicznych była myśl „wygrania wojny bez prowadzenia działań wojennych”. Sprawa interpretacji wydaje się otwarta, choć badacze skłaniają się do uznania, iż głównym jej przedmiotem było „miękkie oddziaływanie”. Do najważniejszych traktatów strategicznej kultury chińskiej zaliczyć należy: Sztukę wojny Sun Zi, Sześć przemyślanych sposobów wojennych
(Liu Tao) oraz 36 forteli203. Ośrodek władzy centralnej w przedstawianych
ana-lizach miał być silny i dążący do budowy dobrobytu społecznego, to zaś miało warunkować dalsze posunięcia. W celu konsekwentnego dążenia do tak zakła-danych celów ważne było unikanie stanu chaosu, który uznawany był za wyjąt-kowo groźny. Przede wszystkim chaos powstawał w czasie wojny, dlatego lepiej wygrywać ją bez użycia armii: „Najlepszym z najlepszych jest bowiem
podpo-rządkowanie sobie wojsk przeciwnika, ale bez walczenia”204 – z jednej strony
może to oznaczać zyskiwanie potrzebnego czasu do podjęcia ataku, z drugiej zaś „miękką wojnę” czy też użycie sztuki retorycznej, za pomocą której odnosi się
zwycięstwo, nie podjąwszy walki zbrojnej205. Jak zauważał Mistrz Sun: „Dobry
wojskowy zdobywa wroga bez walki, zajmuje zamieszkane miasta bez oblęże-nia i w krótkim czasie zdobywa kraj. Odnosi zwycięstwa, nie trudząc żołnierzy.
Podbijając świat należy się bowiem imać różnych sposobów. Oto strategia”206.
Sun Zi wierzył, iż każdy konflikt oparty jest na wprowadzaniu w błąd czy oszu-stwie, które czyni zamieszanie i chaos w szykach wroga. Niepewność w szykach konkurenta prowadzi do zwiększenia jego koncentracji na utrzymaniu właściwe-go szyku, co powoduje, iż odwraca on uwagę od analizy strategii przeciwnika. Wówczas należy stwarzać pozory rozegrania bitwy w kilku miejscach – to rów-nież rozproszy koncentrację przeciwnika i sprawi, że w każdym punkcie będzie
on słaby207. Konflikt nie był egzemplifikacją siły militarnej, ale toczył się w sferze
203 Pierwszy z traktatów to dzieło Mistrza Sun, spisane w VI w. p.n.e. w formie traktatu w 13 rozdziałach. Drugie dzieło, przypisywane Wielkiemu Księciu Taigongowi zwanemu Jiang Ziya, tłumaczone jako „Sześć sekretnych nauk” bądź, jak podaje prof. K. Gawlikowski, „Sześć prze-myślanych sposobów wojennych”, pochodzi z końcowego okresu walczących królestw 475−221 p.n.e. i ostatnie dzieło to „36 forteli”, tłumaczone również jako „36 strategii”, którego nazwa pocho-dzi od „Księgi Qi” z siódmego wolumenu „Biografii Wang Jinzhe” z okresu południowej dynastii Qi (479−502), przypisywane jest Sun Zi lub Zhuge Liangowi (181–234), pochodzi z okresu Trzech Królestw. Zob. R. Sawyer, Military Writings, [w:] A Military History of China, eds. D. A. Graff, R. Higham, University Press of Kentucky, Lexington 2012, s. 97−114; K. Gawlikowski, Klasyczna chińska literatura strategiczna i wojskowa, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2002, s. 56−59.
204 Bu zhan er qu ren zhi bing 不战而屈人之兵. Por. K. Gawlikowski, Pojmowanie „sztuki wojennej” oraz jej miejsce w cywilizacji chińskiej, strona internetowa ISPPAN http://www.isppan. waw.pl/subpage/cbap/sunzi/rozdz4-pojmowanie.pdf (dostęp: 12.10.2012).
205 D. M. McCready, Learning from Sun Tzu, „Military Review” 2003, no. 3, s. 85 i n.
206 Sztuka wojny Sun Wu, tłum. J. Zawadzki, Hachette, „Bibilioteka Filozofów”, Warszawa 2009, s. 4.
207 Li Ling, Sun Zi yizhu (Interpretacje Sun Zi), Zhonghua Shuji, Beijing 2007, s. 5; N. M. Sleevi, Applying the Principles of War, „Military Review” 1998, no. 3, s. 47 i n.
intelektualnej, w sferze kalkulacji i mądrości, a także moralności. Wielkość woj-ska była natomiast sprawą wtórną, większą wartość stanowiły jakość i mądrość
przywódców208. Takie kalkulacje miały prowadzić do ograniczenia możliwości
wybuchu konfliktu, a co za tym idzie można uznać je za humanitarne, gdyż
pro-wadziły do ocalania życia zarówno podwładnych, jak i obcych wojsk209.
W innym dziele strategicznym 36 forteli przekazano podstawowe rady doty-czące prowadzenia szeroko rozumianego konfliktu. W odniesieniu do oddziaływa-nia poprzez sferę retoryczną w stosunkach międzynarodowych należy przytoczyć kilka strategii. Chenhuo dajie mówi o wykorzystywaniu sytuacji, osłabieniu prze-ciwnika, aby osiągnać konkretne zyski. Odnosząc przysłowie do sytuacji między-narodowej, podmiot stosunków winien wykorzystać osłabienie, np. autorytetu, do
budowania i podnoszenia własnej pozycji210. Widać tu również powiązanie z
od-działywaniem opartym na wartościach. Jeśli status moralny jednego z podmio-tów relacji międzynarodowych zostaje nadszarpnięty w wyniku prowadzonych
wojen, konfliktów czy kryzysu ekonomicznego, należy to wykorzystać211. Innym
przykładem strategii, pochodzącym z rozdziału „Fortele chaosu”, jest hunshui moyu, interpretowana jako wykorzystanie problemu do osiągnięcia prywatnego celu, jednoznacznie kojarzące się negatywnie. Ważnym elementem jest chaos w szykach, społeczeństwie przeciwnika, który podkopując jego morale, powoduje
upadek i ułatwia podbój212. Użycie odpowiedniego języka, retoryki czy wreszcie
propagandy może przyczynić się do tworzenia chaosu w szykach przeciwnika.
208 L. Raphals, Knowing Words: Wisdom and Cunning in the Classical Traditions of China and Greece, Cornell University Press, Ithaca, New York 1992, s. 104.
209 Zhou Piqi, Da zhanlue fenxi (Analiza wielkiej strategii), Shanghai renmin chubanshe, Shanghai 2009, s. 24−25; Tang Yao, Lun Zhongguo gudai zhanzheng guan de shenzhan sixiang (O koncepcji ostrożnej wojny w poglądach na wojnę starożytnych Chin), „Fazhi yu shehuo 2012”, nr 6, s. 5.
210 Chenhuo dajie 趁火打劫 − tłumaczone dosłownie „w czasie pożaru wynieść coś, ukraść z płonącego domostwa”, czyli wykorzystać sytuację w momencie trudności doświadczanej przez drugą osobę. Chenhuo dajie pojawia się również w Wędrówce na Zachód Wu Cheng’ena (1500−1582), powieści z okresu dynastii Ming oraz opowiadaniu Żółta hortensja z końca XIX wie-ku. Patrz: Zhongguo chengyu da ci dian (Wielki słownik idiomów chińskich), Shanghai cishu chu-banshe, Shanghai 1994, s. 156.
211 Por. Sun Tzu Art of War, tłum., oprac. R. D. Sawyer, współpraca Mei-chun Lee Sawyer, Westview Press, Boulder, Oxford 1994, s. 120−126.
212 Hunshui moyu 混水摸鱼, podobnie jak hunshui laoyu 混水捞鱼 − dosłownie tłumaczone jako „z mętnej wody wyławiać ryby”; łatwiej bowiem wyławia się ryby zdezorientowane, nie-wiedzące co się dzieje, wykorzystuje sie zatem sytuację chaosu, stworzoną upoprzednio. Oznacza to zatem osiąganie korzyści przy wykorzystaniu trudnej sytuacji przeciwnika, często sztucznie tworzonej dla osiągnięcia takich właśnie celów. Pojawia się m.in. w Wieczornych rozmowach w Yanshan autorstwa Deng Tuo, pseudonim Ma Nancun (1912−1966). Por. Jing Bo, Ming Xiang, Xinbian sanshiliuji zhi ershi hunshui mouyu – luan zhong qusheng de jimou (20. strategia 36 forteli „w mętnej wodzie łowić ryby” – o wykorzystaniu chaosu dla własnych zysków), „Kexue juece” 2007, nr 8, s. 24−25.
Ukrywanie możliwości, gra pozorów czy manipulacja były elementami funda-mentalnymi, wskazywanymi przez wszystkie przedstawione dzieła. Znacząca rola języka została przedstawiona m. in. w rozdziale drugim „Fortele w działaniach z przeciwnikiem”. Omawia się tam xiaoli cangdao, tłumaczone jako „nóż ukryty w śmiechu”. Sens tej sentencji jest interpretowany jako odwrócenie uwagi prze-ciwnika poprzez uderzenie w najsłabszy punkt natury człowieka, czyli próżność. Kolejną strategiczną poradą opartą na wykorzystaniu odpowiedniej gry języko-wej jest yan ren er mi oraz jieshi huanhun, interpretowane jako przyjmowanie, odnawianie starych idei czy zwyczajów w taki sposób, by osiągnąć jak
najwięk-sze korzyści213. Kolejną strategią z rozdziału „Fortele najbliższe” jest shu shang
kai hua, co dosłownie oznacza „rozkwitające kwiaty na korze drzewa”. Jednak w interpretacjach zwraca się uwagę, iż chodzi tu głównie o imitację prawdziwych kwiatów, jedynie sprawiających wrażenie prawdziwych. W odniesieniu do strate-gii wojskowej oznacza to wypożyczenie wojsk dla wywarcia wrażenia, grę pozo-rów. W dyplomacji język i retoryka z powodzeniem mogą stanowić taki element „gry pozorów”. Pozorne podkreślanie ambicji, rangi, tworzenie pozorów sojuszy, a tym samym wprowadzanie dezorientacji w szykach przeciwnika znakomicie wkomponowują się w zarządzanie językiem i argumentami polityki zagranicznej państwa. Tego typu działania prowadzi m. in. aparat propagandy, który ma
moż-liwość manipulacji przy przekazywaniu obrazu rzeczywistości214. Inaczej, choć
o podobnej wymowie, interpretowano zalecenie zhisang mahuai, tłumaczone jako utyskiwania czy niesłuszne oskarżenia. Te z kolei mogły być zabiegiem politycz-no-dyplomatycznym polegającym na wywieraniu presji na przeciwniku. Takie pojmowanie strategii dowodziło słuszności zmuszenia przeciwnika do błędów, następnie wskazania winnych zamieszania czy chaosu, by w momencie prośby
o pomoc zdobyć nad przeciwnikiem dominację215. W opisanych sytuacjach
uży-213 Xiaoli cangdao 笑里藏刀− tłumaczone jako wyraz twarzy nieodzwierciedlający prawdzi-wych intencji, czy też wyrażanie nieprawdziwego entuzjazmu, by zjednać zwolenników, pojawia się m.in. biografii Li Yifu (614−666), zawartej we Wcześniejszych historiach dynastii Tang; yan ren er mu 掩人耳目− to zakryć innym oczy i uszy, w celu skonfundowania, zmylenia i przedstawienia fałszywego obrazu, innymi słowy uprawiać grę pozorów, określenie zaczerpnięte m.in. z traktatu z dynastii Song Xuan he Yishi i Wędrówka na Zachód oraz jieshi huanhun借尸还魂 − rozumiane jako reinkarnacja zmarłych w ciele innych, z reguły przy pompatycznych sloganach, również jako dongshan zai qu 东山再起 − oznaczające możliwość powrotu po odejściu. Por. Zhongguo chengyu da ci dian…, s. 1422, 1495.
214 Shu shang kai hua树上开花 − interpretowane jako tworzenie wpływów przy relatywnie niskim potencjale do działań, np. zajmowanie się jedną tylko sprawą przy stwarzaniu pozorów du-żego oddziaływania. Zob. He Jihai, Buzhan er qu ren zhi bing, shanzhi shan ye. „Sanshiliu ji” zai Chibizhizhan zhong de yun yong (Zastosowanie 36 strategii w bitwie o Czerwony Klif pod Chibi w Hangzhou 208 p.n.e.), „Keshu wenhui” 2011, nr 6, s. 104−105; Zhu Xiaohong, Shushang kaihua, „Guofang” 2010, nr 7, s. 78−79.
215 Zhisang mahuai 指桑骂槐 − dokładnie „drzewo morwy ubliża, utyskuje japońskiemu perkowcowi (Sophora japonica)”. Por. Zhang Xu, Bingfa sanshiliu ji zhi ershiliu zhisang magui (26. strategia 36 strategii wojennych – zhisang magui), „Guofang” 2010, nr 4, s. 26; Sanshiliu ji (yingwen) (36 strategii – wersja ang.), „China Foreign Trade” 2012, no. 6, s. 95−96.
cie stosownych słów i argumenów jest rzeczą kluczową, pożądaną i przynoszącą określone korzyści. Strategia nie jest jednak niezmienna, a jej założenia winny odpowiadać zmianom zachodzącym w potencjale materialnym oraz w bezpo-średnim otoczeniu podmiotu kreującego. Chcąc budować miękkie oddziały-wanie, należy wpływać na środowisko międzynarodowe w takim stopniu, by możliwe było jak najefektywniejsze oddziaływanie. Należy przy tym pamiętać o taoistycznej zasadzie swobodnego acz konsekwentnego wpływania na innych: „Zechcesz ścisnąć – najpierw musisz solidnie rozszerzyć. Zechcesz osłabić – najpierw musisz solidnie wzmocnić. Zechcesz obalić – najpierw musisz solid-nie ustanowić. Zechcesz pokonać – najpierw musisz solidsolid-nie się przyłączyć. To
jest nazywane trudno zrozumiałym. Delikatne i słabe pokona twarde i silne”216.
W zależności od układu międzynarodowego: unilateralnego, bipolarnego czy multipolarnego, stosujący strategię podmiot winien w sposób racjonalny bu-dować pozycję miękkiego oddziaływania w celu osiągnięcia celów nakreślonych przez rację stanu. Jak zauważał Sun Zi, taka strategia powinna jednak ewolu-ować w zależności od sytuacji. W interpretacji Niu Xianzhonga, na właściwą ocenę strategii składają się dwa czynniki: mierzenie – winno być obiektywne, bazować na wskaźnikach, np. rozwoju ekonomicznego czy siły militarnej, oraz subiektywna ocena (osąd) − która jest dużo bardziej złożona i
skomplikowa-na217. To przez błędną ocenę decydenci podejmują błędne decyzje, stąd też
na-leży przykładać dużą wagę do analizy sytuacji i nie działać pochopnie. Przede wszystkim istotne są tu dokładne analizy otoczenia, prowadzonej strategii w skali globalnej, regionalnej oraz lokalnej, podjęte w szerszej perspektywie czasowej. W planowaniu strategii należy przykładać wagę do zbierania, analizy i ewaluacji informacji. Zasadnicza jest też kalkulacja dotycząca zdolności prze-prowadzenia zakładanej strategii i wstępna ewaluacja możliwości osiągnięcia
zakładanych celów218. Zgodnie z zaleceniami Mistrza Sun, to raport
wywiadow-czy stanowi najistotniejszy komponent planowania prowadzonej polityki, a wi-nien on być oparty na obserwacji, monitorowaniu, raportowaniu, podsumowaniu
oraz analizie przedstawianej sytuacji219. Dodatkowym elementem powinny być
relacje między środkami a ich źródłami, relacje między systemem decyzyjnym a systemem międzynarodowym. Wypracowanie strategii powinno bazować na racjonalnym określeniu środowiska wewnętrznego i międzynarodowego. Z re-guły w centrum planowania strategicznego jest możliwość użycia sił zbrojnych. Najistotniejszą kwestią pozostaje realne zdefiniowanie relacji gospodarki czy
216 B. I. Schwartz, op. cit., s. 219.
217 Niu Xianzhong, Zhanlue yanjiu (Studia strategii), Guangxi shifang daxue chubanshe, Gui-lin 2003, s. 163−164.
218 Por. K. Gawlikowski, O sztuce wojny mistrza Sun i Reguły wojowania mistrza Sun, „Azja– Pacyfik” 1998, nr 1, s. 210−221; Sun Tzu, Sztuka wojny, tłum. J. Zawadzki, Hachette, Ser. „Biblio-teka Filozofów”, t. 13, Warszawa 2009.
dyplomacji do użycia sił zbrojnych – stworzenie adekwatnego systemu strate-gicznego. Głównym zadaniem planowania strategicznego jest określenie celów długoterminowych i krótkoterminowych ram oraz dostosowanie adekwatnych
narzędzi realizacji strategii220.
Strategia, a zatem i wkomponowanie siły miękkiej, której częścią jest język i retoryka, staje się emanacją siły państwa. W literaturze przedmiotu od początku lat 90. specjaliści zwracali uwagę na teorie kompleksowej siły państwa (zonghe guoli), m.in. Wu Chunqiu na łamach „Xuebao” w 1990 r. uznawał, iż zonghe guoli powinna składać się z sił: naturalnej (np. zasoby naturalne); ludzkiej (np. zasoby ludzkie); ekonomicznej; naukowo-technicznej; naukowej; obronnej oraz politycz-nej. Z kolei Wang Tianran, na łamach „Guoji wenti yanjiu”, uznawał za kluczowy kapitał strategiczny oraz siłę oddziaływania dyplomatycznego. Najistotniejszy jednak w budowaniu kompleksowej siły państwa jest potencjał naukowo-tech-niczny oparty na ekonomii, w dalszej części potencjał wojskowy, spójność kul-turowa oraz polityka zagraniczna. Jednym z narzędzi prowadzenia strategii jest oddziaływanie poprzez wartości polityczne, definiowane jako „penetracja poli-tyczna” i zaliczane do środków pozawojskowych. Przykładem, jak zauważa Zhou Piqi, mogą być Stany Zjednoczone, które własne wartości polityczne, takie jak prawa człowieka, wyeksportowały, co stało się jednym z mechanizmów zacho-wania bezpieczeństwa narodowego. Innym elementem soft power jest
oddziały-wanie na opinię publiczną, dokonywane przez środki masowego przekazu221.
Prócz całościowej siły państwa, w centrum uwagi kształtowanej strategii leży zdefiniowanie narodowego interesu. Określenie interesu narodowego winno być wynikiem analizy własnych możliwości oraz środowiska międzynarodowego. Jednym z elementów interesu narodowego jest możliwość prowadzenia ustalonej strategii. Głównym powodem zmiany strategii jest odejście od wizji „chińskiego świata” na rzecz „Chin w świecie”. O ile politykę Mao Zedonga − kształtowania Chin jako lidera ruchu komunistycznego, należy uznać za promowanie tradycyj-nej wizji świata, o tyle reformy Deng Xiaopinga przyniosły ewaluację takiego postrzegania Chin. Ważnym elementem kształtowania strategii są badania hi-storyczne i mimo że nie mogą stanowić podstawy planowania, to jednak dają
poczucie ciągłości historycznej222. Kluczowym punktem wyjścia do tworzenia
soft power jest otoczenie międzynarodowe, a to w porównaniu z połową XIX w. zmieniło się na korzyść Pekinu. Chiny bez przymusu podjęły decyzję o otwarciu, a pokojowe otoczenie i odejście od „rewolucyjnych wartości” umożliwia
prowa-dzenie miękkiego oddziaływania223.
220 Shi Yinhong, Guojia dazhanlue lilun yu Zhongguo de dazhanlue shixian (Teoria wielkiej strategii państwa i praktyka wielkiej strategii Chin), „Xiandai guoji guanxi” 2004, nr 3, s. 36−40.
221 Por. ibidem, s. 34−35.
222 Men Honghua, Zhongguo guoji zhanlve yanjiu de yicheng yu fangfa (Agenda i metody badania chińskiej strategii międzynaroodowej) „Shuxue yu yanjiu” 2009, nr 2, s. 16.
Nieodzowne stało się precyzyjne zdefiniowanie interesu narodowego, przy założeniu iż jest on punktem wyjścia do określania strategii. Yan Xuetong, ba-dacz z Uniwersytetu Qinghua, definiuje interes narodowy jako „wszystko, co oznacza bezpieczeństwo materialne i ideowe państwa narodowego”. Zdefinio-wanie interesu następuje w zależności od perspektywy czasowej: długotermi-nowy (powyżej 20 lat), średniotermidługotermi-nowy (10−20 lat) oraz krótkotermidługotermi-nowy (5−10 lat), z uwzględnieniem elementów, do których zalicza się: przetrwanie, rozumiane w kategoriach niezależności i suwerenności; interesy polityczne, związane z systemem politycznym oraz ideologią danego podmiotu; interesy gospodarcze, zapewniające rozwój ekonomiczny, podnoszenie poziomu życia społeczeństwa; uznanie, szacunek międzynarodowy. Zdaniem Su Changhe z Szanghaju, należy wyróżnić cztery poziomy analizy: centralny − na którym
kształtuje się politykę w skali makro, m.in. Strefa Wolnego Handlu z ASEAN;