Rzetelność w pracy tłumacza

I. Zawód tłumacz

1.5. Rzetelność w pracy tłumacza

Zleceniodawcy ufają tłumaczowi pod względem dotrzymywania terminów tłumaczeniowych. Od tłumaczy oczekuje się wszechstronności i elastyczności.

Występują dwa rodzaje rzetelności: rzetelność tekstowa oraz rzetelność samego tłumacza.

Rzetelność tekstowa polega na chęci do podjęcia przyszłych działań w relacji pomiędzy oryginałem a tłumaczeniem. Na przykład, jeśli tłumaczony jest przetarg, to rzetelność w tym przypadku oznacza, że jego przekład przedstawia dokładne in-formacje na temat przetargu. Gdy klient przekazuje szczegółowe instrukcje tłuma-czowi, to może on streścić niektóre paragrafy o mniejszym znaczeniu, a starannie czytać inne paragrafy o kluczowym znaczeniu. Jeśli na przykład należy przełożyć reklamę, klient oczekuje, że tłumaczenie opisuje produkt szczegółowo. Klient ku-pując laptop, oczekuje, że spis elementów znajdujących się w opakowaniu zawiera wszystko, co jest niezbędne do uruchomienia komputera. Tekst, który utrzymuje rzetelność tekstową można nazwać tekstem dobrym i pomyślnie zakończonym.

Problem polega na tym, iż standardy i normy tłumaczeniowe odpowiednie dla jednych klientów, powinny być także podporządkowane drugim. Niektórzy ocze-kują dosłownego tłumaczenia, a jedna z koncepcji mówi, iż tłumaczenie dosłowne nie jest wcale tłumaczeniem, inni znowu spodziewają się ekwiwalencji znaczenio-wej (dosłownie: sens za sens); istnieje koncepcja, która mówi, że tłumaczenie, któ-re kktó-reśli swoją ścieżkę znaczeniową, nie jest wcale tłumaczeniem.

Rzetelność tekstową dzielimy na:

1. Dosłowność – tłumaczenie następuje słowo w słowo lub tak blisko oryginału, jak to możliwe. Struktura składniowa tekstu źródłowego jest bardzo widocz-na w tłumaczeniu;

2. Zapożyczenie – tłumaczenie jest dość płynne, ale wydaje się obce. Da się określić, że jest to tłumaczenie, a nie oryginał;

3. Płynność – tłumaczenie jest tak zrozumiałe dla czytelnika, że wydaje się, iż jest oryginałem. Tłumaczenie nigdy nie powoduje, że czytelnik zatrzymuje się i rozmyśla, czy jest to oryginał czy tłumaczenie;

1.5. Rzetelność w pracy tłumacza 21 4. Podsumowanie – tłumaczenie obejmuje główne punkty oraz istotę oryginału;

5. Komentarz – tłumaczenie rozwija ukryte zawiłości oryginału wyjaśniając kwestie, które nie zostały niewyrażone w oryginale;

6. Podsumowanie-komentarz – tłumaczenie podsumowuje krótko niektóre fragmenty, a komentarze szczegółowo inne. Fragmenty w oryginale, któ-re najbardziej intektó-resują użytkownika pozostają niewyjaśnione. Natomiast podsumowane są mniej istotne fragmenty;

7. Adaptacja – tłumaczenie różni się zasadniczo od oryginału i przekształca go tak, aby uzyskać pożądany wpływ na publiczność; tekst dla dorosłych za-adaptowany dla dzieci, tekst pisany zaza-adaptowany dla telewizji;

8. Szyfrowanie – tłumaczenie przekształca tak oryginał, aby ukryć znaczenie lub wiadomość dla jednej grupy, a jednocześnie sprawić, aby było zrozumia-łe dla innej (Robinson 2003: 10)².

Jednakże rzetelność tekstowa nie jest jedyną istotną kwestią dla użytkow-nika. Sam tłumacz musi być także rzetelny. Klient, który otrzymuje poprawne i rzetelne tłumaczenie, nie nazwie tłumacza rzetelnym, lecz raczej profesjonal-nym. Rzetelność tłumacza można podzielić na:

Rzetelność w odniesieniu do tekstu:

1. Dbałość o szczegóły – tłumacz jest skrupulatny i dba o niuanse kontekstowe i kolokacyjne każdego słowa i frazy, którego używa;

2. Wrażliwość na potrzeby użytkownika – tłumacz słucha uważnie instrukcji zleceniodawcy, rozumie te instrukcje i stara się je wprowadzić;

3. Badania – tłumacz nie może po prostu obejść słów, których nie zna, za po-mocą niejasnej frazy. Nie może także pozostawiać znaku zapytania w miej-scu, gdzie powinno znajdować się słowo, ale powinien badać i wyszukiwać potrzebne informacje w książkach, Internecie, pytając innych tłumaczy;

4. Sprawdzanie – tłumacz wnikliwie sprawdza swoją pracę, a jeśli ma jakieś wątpliwości, powinien przedłożyć swoje tłumaczenie do sprawdzenia przez eksperta, zanim dostarczy je do klienta.

Rzetelność w odniesieniu do klienta:

5. Wszechstronność – tłumacz jest na tyle uniwersalny, że może tłumaczyć tek-sty spoza swojej dziedziny specjalizacji. Powinien wiedzieć, czy jest w stanie podjąć się tłumaczenia z nowej dziedziny, czy nie. Jeśli nie czuje się na siłach, powinien grzecznie odmówić;

2 Jeśli nie zaznaczono inaczej, wszystkie tłumaczenia obcojęzyczne zostały wykonane przez autora.

6. Obietnice – tłumacz zna swoje własne możliwości i harmonogram pracy i jest w stanie obiecać klientowi dotrzymywanie terminów. Jeśli z pewnych względów nie jest w stanie wywiązać się z podjętych zobowiązań, powinien poinformować agencję tłumaczeniową i wynegocjować dłuższy czas na re-alizację zadania lub przekazać zlecenie innej osobie;

7. Uprzejmość – tłumacz jest przyjazny i pomocny, gdy rozmawia osobiście lub przez telefon, ma poczucie humoru i potrafi doradzić (wie, kto może pomóc, jeśli ma do przetłumaczenia, np. jedną stronę w języku estońskim lub urdu).

8. Poufność – tłumacz nie ujawnia spraw poufnych osobom trzecim, które po-znał poprzez proces tłumaczenia.

Rzetelność w odniesieniu do technologii:

9. Sprzęt i oprogramowanie – tłumacz posiada nowy model komputera, najle-piej przenośny laptop, najnowszą wersję programu Microsoft Word, szybkie połączenie internetowe, adres email, faks i używa regularnie oprogramowa-nia wspomagającego tłumaczenie (darmowego lub zakupionego), (ibid., 12).

Klienci i agencje chcą tłumaczy, tworzących rzetelne teksty na czas i odpisu-jących szybko na maile. Chcą pracować z ludźmi, którzy są mili, profesjonalni i pomocni w rozmowach telefonicznych oraz podejmują szybko decyzje.

II

KLUCZOWE TERMINY

2.1. Język źródłowy (wyjściowy) i docelowy

Język źródłowy, jak sama nazwa wskazuje, jest to język, w którym otrzymu-jemy tekst do tłumaczenia na inny język. Język źródłowy powinien być językiem, którego wyuczyliśmy się, niekoniecznie jest to nasz język ojczysty. Jest to język, który nasi klienci rozumieją bardzo dobrze, więc nasza biegłość w tym języku może być na poziomie umiarkowanym. Jeśli rozumiemy dobrze ten język, ale nie potrafimy myśleć w tym języku, to nie stwarza to problemu.

Język docelowy to język, na który będziemy tłumaczyć dokument. Należy być ekspertem lub rodzimym użytkownikiem tego języka. Otrzymujemy zlece-nie od klienta tylko dlatego, iż jesteśmy ekspertami w języku docelowym i potra-fimy myśleć w tym języku.

Bywa i tak, że tłumacze mogą stać się „językowymi schizofrenikami”. Ich mózg staje się bardzo biegły w obu językach i nie zauważa, że struktura, którą utworzył w języku docelowym, jest poprawna tylko w języku źródłowym. Taka utrata języka docelowego stanowi jeden z większych problemów, z jakim bory-kają się tłumacze, którzy pracują w swojej przybranej ojczyźnie. Są tak wrośnięci w język i kulturę, że tracą swoje językowe granice. Zaczynają myśleć jak rodowici użytkownicy języka.

2.2. Proces tłumaczenia

Istnieje wiele definicji tłumaczenia jako procesu. Poniżej zostało przedsta-wionych sześć przykładowych definicji:

Definicja 1: R. R. K. Hartman i F.C. Stork: „Zastąpienie tekstu w jednym języku poprzez zastąpienie go równoważnym tekstem w drugim języku” (Hart-man i Stork 1972: 713).

Definicja 2: J. R. Ladmiral: „Tłumaczenie oznacza każdą postać mediacji międzyjęzykowej, pozwalającej na wymianę informacji między użytkownikami różnych języków” (Ladmiral 1979: 50).

Definicja 3: E. Nida: „Tłumaczenie polega ma odtworzeniu w języku prze-kładu komunikatu zawartego w języku źródłowym za pomocą najbliższego i naj-bardziej naturalnego odpowiednika, nade wszystko w odniesieniu do sensu, na-stępnie odnośnie do stylu” (Nida 1969: 12).

Definicja 4: R. Jacobson: „Tłumaczenie może odbywać się nie tylko w dwóch różnych językach, ale także pomiędzy językiem i niewerbalnym systemem zna-ku, a także w tym samym języku” (Jacobson 1959: 232-239).

Definicja 5: D. Crystal: „Proces, w którym znaczenie i wyrażenie w jednym języku (źródłowym) są dopasowane ze znaczeniem w innym języku (docelowym), czy to w sposób pisemny, ustny czy za pomocą znaków” (Crystal 1991: 346).

Definicja 6: D. Gouadec: „Proces tłumaczenia w szerszym znaczeniu to seria tłumaczeniowych czynności składająca się z trzech faz: faza przedtłumaczenio-wa, faza tłumaczeniowa i faza potłumaczeniowa” (Gouadec 2007: 297).

Próbując podsumować różne spojrzenia na definicje tekstu, można je po-dzielić na definicje, które:

1) pośredniczą w relacji między dwoma językami;

2) opisują tłumaczenie jako proces oraz współtworzenie;

3) traktują tłumaczenie jako gotowe dzieło;

4) niejasność i nieścisłość pojęć (treść, forma).

Tłumaczenie jest skomplikowanym procesem, które obejmuje szereg dzia-łań, czerpiąc z innych dziedzin związanych z językiem, pisarstwem, językoznaw-stwem i kulturą. Ten wielodyscyplinarny proces zawiera się w trzech głównych działaniach jednocześnie (Darwish 2003):

• transfer danych z języka źródłowego do języka docelowego;

• synchronizująca analiza tekstu, tłumaczenia i badanie przedmiotu;

• ciągła praca nad sobą, uczenie się i rozwijanie umiejętności.

Warto zadać sobie pytanie: „Jak ten cały proces przebiega?”. Odpowiedź na nie można zilustrować na przykładzie prostego wykresu (rys. 1).

Ten prosty rysunek przedstawia przekształcenie tekstu w języku źródłowym w tekst w języku docelowym za pomocą procesu, który zachodzi w naszej pamię-ci. Zachodzi analiza pewnego danego tekstu w języku źródłowym i przechodzi w niejęzykową uniwersalną reprezentację znaczeniową, a synteza tej semantycz-nej reprezentacji w tekst w języku docelowym. Tłumaczenie to zawiły proces.

Im lepszy i bardziej doświadczony tłumacz, tym szybciej przechodzi przez cały proces przekładu.

2.2. Proces tłumaczenia 27

Modele procesu tłumaczeniowego

W tłumaczeniu wykonywanym przez człowieka można wyróżnić ogólny dwuetapowy model procesu tłumaczeniowego, który obejmuje etap zrozumie-nia tekstu źródłowego oraz etap formułowazrozumie-nia tekstu docelowego. Taki dwueta-powy proces można zilustrować następująco:

Analiza

Synteza Tekst w języku

żródłowym

Reprezentacja znaczeniowa

Tekst w języku docelowym Pamięć

Rys. 1. Rysunek obrazujący proces tłumaczenia, rysunek własny

Rys. 2. Dwuetapowy model procesu tłumaczenia

Nida i Taber ([1969] 1982: 484) zaproponowali po raz pierwszy trzyetapowy model związany z procedurą tłumaczenia. Nida i Taber (ibid.) opisują ten model jako proces tłumaczenia, w którym „tłumacz najpierw analizuje przesłanie w ję-zyku źródłowym w jej najprostszej i strukturalnie najczystszej formie, przenosi

FORMUŁOWANIE TEKSTU DOCELOWEGO ZROZUMIENIE TEKSTU

ŹRÓDŁOWEGO

wiadomość w tej formie, a następnie zmienia ją do poziomu w języku receptora, który to jest najbardziej odpowiedni dla docelowego odbiorcy”. Ów model skła-da się z trzech faz, tj. analizy, transferu oraz restrukturyzacji:

FORMUŁOWANIE TEKSTU DOCELOWEGO ZROZUMIENIE TEKSTU

ŹRÓDŁOWEGO

ANALIZA TRANSFER RESTRUKTURYZACJA

Rys. 3. Trzyetapowy model procesu tłumaczenia zaproponowany przez Nida i Taber (1964)

Jeszcze innym dwuetapowym modelem posłużył się Wolfram Wills (1982), który uznaje procedurę tłumaczenia za proces językowy obejmujący dekodowa-nie, transfer oraz szyfrowanie. Jego model zamieszczono poniżej:

Rys. 4. Trzyetapowy model zaproponowany przez Wolframa Willsa (1982)

Rys. 4. Trzyetapowy model zaproponowany przez Wolframa Willsa (1982).

Inny trzyetapowy model został zaproponowany przez Rogera Bella.

Podzielił on procedurę tłumaczenia na trzy fazy. Pierwszą fazę nazwał zrozumieniem i analizą tekstu źródłowego, drugą fazę – procesem tłumaczenia a trzecią – przeformułowaniem tekstu (zob. rys. 5). W ostatniej fazie brane są pod uwagę trzy czynniki: intencje pisarza, oczekiwania czytelnika oraz normy języka docelowego.

TRANSFER

SZYFROWANIE DEKODOWANIE

2.3. Podział tłumaczeń 29 Inny trzyetapowy model został zaproponowany przez Rogera Bella. Podzie-lił on procedurę tłumaczenia na trzy fazy. Pierwszą fazę nazwał zrozumieniem i analizą tekstu źródłowego, drugą fazę – procesem tłumaczenia a trzecią – prze-formułowaniem tekstu (zob. rys. 5). W ostatniej fazie brane są pod uwagę trzy czynniki: intencje pisarza, oczekiwania czytelnika oraz normy języka docelowego.

Rys. 5. Trzyetapowy model procesu tłumaczenia wg Rogera Bell (1991)

2.3. Podział tłumaczeń

Tłumaczenia możemy podzielić ze względu na następujące aspekty ich użycia:

1. Aspekt historyczny: ustne, pisemne, maszynowe (historyczna rola tłuma-czeń, czyli udział oraz wpływ na:

– Rozwój kultury ludzkiej (np. handel, dyplomacje, transfer wytworów kultury);

– Cywilizację;

– Poszczególne języki;

2. Typy: literackie i nieliterackie;

3. Rodzaje tłumaczeń ustnych: symultaniczne (inaczej kabinowe, jednoczesne, równoległe) i konsekutywne, często zwane tłumaczeniami konferencyjnymi;

ZROZUMIENIE I ANALIZA

TEKSTU ŹRÓDŁOWEGO

PROCES TŁUMACZENIA

PRZEFORMUŁOWANIE TEKSTU INTENCJE

PISARZA

NORMY JĘZYKA DOCELOWEGO

OCZEKIWANIA CZYTELNIKA

1 3

4. Forma: ustne (zawsze nieliterackie) i pisemne;

5. Sposób wyrażenia tłumaczenia: wspomagane komputerowo lub procesy tworzone w mózgu człowieka;

6. Tematyka/dziedzina: ze względu na przedmiot badań.

Poniżej podział tłumaczeń zaprezentowany jest w formie wykresu:

Rys. 6 . Podział tłumaczeń (opracowano na podstawie Shastri 2011: 25)

Obecnie tłumaczy można sklasyfikować na ustnych i pisemnych. Tłumacz ustny realizuje przekład słowa mówionego. Są dwa rodzaje tłumaczeń ustnych:

konsekutywne i symultaniczne. Tłumaczenie konsekutywne to tłumaczenie w częściach jedno- lub kilku zdaniowych, w odstępach wypowiedzi mówiące-go. Tłumacz notuje przemówienie mówcy i z pomocą notatek tłumaczy w ję-zyku docelowym. Takie tłumaczenie nie może trwać dłużej niż oryginał oraz nie powinno trwać krócej niż ¾ czasu w porównaniu do oryginału. Dużo zale-ży od predyspozycji tłumacza i umiejętności robienia notatek. Każdy tłumacz

TŁUMACZENIA

TŁUMACZENIE MECHANICZNE

TŁUMACZENIE WYKONANE PRZEZ

CZŁOWIEKA

PISEMNE

NIELITERACKIE LITERACKIE

USTNE

NIELITERACKIE

KONSEKUTYWNE SYMULTANICZNE

W ZASIĘGU WZROKU

KOMPUTEROWE WSPOMAGANIE

TŁUMACZA

2.3. Podział tłumaczeń 31 używa innych symboli, które pomagają mu przypomnieć sobie informacje. Nie istnieje jedna ustalona norma sposobu notowania. Tłumaczenie symultanicz-ne to tłumaczenie na bieżąco, bez wcześniej przygotowasymultanicz-nego tekstu (nazywasymultanicz-ne często równoległym, jednoczesnym lub kabinowym). Tłumacz śledzi przebieg zebrania przez szybę lub na monitorze. Przez słuchawki otrzymuje informacje, które bezzwłocznie przez mikrofon przekazuje odbiorcom. Przekazanie tłuma-czonego tekstu następuje za pomocą słuchawek, jakie mają odbiorcy. Tłumacze-nie symultaniczne to najtrudTłumacze-niejsze tłumaczeTłumacze-nie. Podczas takiego tłumaczenia trzeba uwzględnić kilka aspektów: kontekst wypowiedzi, znajomość tematu oraz socjolekty. Tłumacz pisemny dokonuje tłumaczenia pisemnego. Tekst, jaki ma przełożyć, może pochodzić z różnych dziedzin. Głównym narzędziem pracy jest wówczas komputer. Obecnie dużym atutem zawodu jest możliwość korzystania z poczty elektronicznej, gdyż większość przekładanych tekstów przekazywana jest za pomocą e-maili. Są to teksty od indywidualnych klientów, firm i innych instytucji. Jeżeli tłumaczenie ma służyć jedynie celom prywatnym, informa-cyjnym, reklamowym itp., wykonuje się je bez poświadczenia przez tłumacza przysięgłego (np. list, artykuł naukowy, oferta, zapytanie itp.). Jeżeli jednak ma być ono przedstawione w urzędzie, sądzie, na policji lub w innym organie ad-ministracji publicznej w celu potwierdzenia treści zawartej w dokumencie spo-rządzonym za granicą, wówczas należy się zwrócić do tłumacza przysięgłego, który sporządza tłumaczenia uwierzytelnione (tłumaczenia poświadczone, nie-poprawnie określane też jako tłumaczenia przysięgłe). Tłumaczenie uwierzytel-nione stanowi dokument uznawany w kraju i za granicą. W przypadku tłumaczy pisemnych rozróżnia się w tym zawodzie tyle specjalizacji, ile dziedzin ludzkiej działalności. W pewnym uproszczeniu można ich podzielić na tłumaczy litera-tury fachowej i pięknej, choć podział ten nie zawsze jest jednoznaczny. W tłu-maczeniach literatury fachowej stylistyka jest sprawą drugorzędną w stosunku do zawartości merytorycznej. Jednak, w przypadku literatury pięknej ważne są zarówno stylistyka, jak i treść. Nie oznacza to, że styl jest dla tłumaczenia fa-chowego bez znaczenia, ale odgrywa znacznie mniejszą rolę niż w przypadku tłumaczenia literatury pięknej. Tekst fachowy jest bowiem z reguły wykorzysty-wany do celów technicznych, poznawczych, naukowych czy handlowych. Litera-tura fachowa to także książki naukowe, referaty, protokoły czy inne dokumenty.

Tłumacz literatury pięknej, podobnie jak tłumacz literatury fachowej, pracuje nad słowem pisanym. Jego zadaniem jest jednak dokonanie przekładu, który nie tylko odda treść oryginału, ale także odzwierciedli walory stylistyczne, poetyc-kie i intelektualne dzieła. Zajmuje się on przekładem tekstów reprezentujących

różne gatunki literatury, tzn. beletrystykę (powieść, nowela, opowiadanie), po-ezję, eseistykę i dramaturgię (dramaty sceniczne, programy telewizyjne i filmy), z których każdy rządzi się innymi regułami. Musi zatem nie tylko te reguły znać, ale też umieć je zastosować w praktyce. Sukces odnosi wtedy, kiedy jego praca jest odbierana jako dzieło artystyczne. Dlatego, tak jak pisarz czy poeta, obcuje ze sztuką.

Odrębną kategorię tłumaczy stanowią tłumacze przysięgli. Tłumacz przysię-gły to osoba zaufania publicznego. Specjalizuje się w przekładzie dokumentów procesowych, urzędowych i uwierzytelnianiu obcojęzycznych odpisów takich dokumentów, a także może poświadczać tłumaczenia i odpisy wykonane przez inne osoby. Do poświadczania tłumaczeń oraz poświadczania odpisów pism tłumacz przysięgły używa pieczęci, zawierającej w otoku jego imię i nazwisko, a w środku wskazanie języka, w zakresie którego ma uprawnienia oraz pozycję na liście tłumaczy przysięgłych (do wglądu w Ministerstwie Sprawiedliwości).

Na wszystkich poświadczonych dokumentach, które wydaje tłumacz przysięgły, wymienia się pozycję, pod którą tłumaczenie lub odpis są odnotowane w reper-torium. Jest to system elektronicznej ewidencji czynności tłumacza przysięgłego.

Całkiem odmienny podział dziedziny tłumaczeń zaproponował Roman Ja-kobson (1959) w swoim opracowaniu pt. On Linguistic Aspects of Translation.

Wyróżnił on trzy formy tłumaczeń:

1. Tłumaczenia interlingwalne – tłumaczenie z jednego języka na inny lub re-interpretacja wiadomości w innym kodzie językowym. Obejmuje odtworze-nie znaków słownych jednego języka za pomocą znaków słownych drugiego języka;

2. Tłumaczenia intralingwalne – tłumaczenie w języku, którego wyjaśnienie może odbywać się w tym samym języku. Obejmuje parafrazę lub zamienia-nie poszczególnych słów;

3. Tłumaczenia intersemiotyczne – tłumaczenie z jednego systemu językowe-go na drugi, co oznacza przenoszenie znaczenia z werbalnejęzykowe-go do niewerbal-nego systemu. Inaczej obejmuje przenoszenie wiadomości z jedniewerbal-nego sym-bolicznego systemu do drugiego np. zamiana wiadomości składającej się ze znaków werbalnych w kod Morse’a.

Jakobson wskazuje, jak trudno osiągnąć pełną ekwiwalencję z powodu zło-żoności kodów. Nawet w tłumaczeniu intralingwalnym trzeba skorzystać z po-łączenia kodów, aby zinterpretować znaczenie. Nawet synonimy nie gwarantują pełnej ekwiwalencji. Komplikuje się to jeszcze bardziej, kiedy język źródłowy

2.3. Podział tłumaczeń 33 i docelowy różnią się. Nie dość, że istnieje różnica pomiędzy tymi dwoma ję-zykowymi systemami, to jeszcze różnice kulturowe utrudniają tłumaczenie. Jak zauważa Eugene Nida w swoim opracowaniu pt. Principles of Correspondence:

„Nie ma dwóch identycznych języków, a zatem nie mogą istnieć dwie absolutnie identyczne wersje tego samego tekstu, czy to w znaczeniach opisujących wła-ściwe symbole ani kiedy te symbole są ułożone w zdania. Oznacza to, że nie ma całkowitej zgodności pomiędzy językami. Stąd nie istnieją w pełni dokładne tłumaczenia” (Nida [1964] 2000: 126).

Kolejny podział to kategoryzacja ze względu na dziedzinę lub przedmiot ba-dań, np.:

1. Tłumaczenia dzieł literackich (powieści, opowiadań, poezji itd.). Można je podzielić na takie podkategorie, jak:

1.1. Tłumaczenia teatralne;

1.2. Tłumaczenia poezji;

1.3. Tłumaczenia literatury dziecięcej;

2. Tłumaczenia dokumentów technicznych tzw. tłumaczenia techniczne;

3. Tłumaczenia dokumentów medycznych (np. dokumenty farmaceutyczne), to tzw. tłumaczenia medyczne;

4. Tłumaczenia dokumentów ekonomicznych: tłumaczenia ekonomiczne;

5. Tłumaczenia dokumentów związanych z bankowością i finansami: tłuma-czenia finansowe;

6. Tłumaczenia dokumentów zawierających treści prawnicze lub dokumenty tłumaczone dla prawników: tłumaczenia prawnicze;

7. Tłumaczenia dokumentów z zakresu teleinformatyki.

Można także dokonać podziału tłumaczeń ze względu na rodzaje tłumaczo-nych dokumentów np. tłumaczenia polis ubezpieczeniowych, tłumaczenia spra-wozdań, tłumaczenia instrukcji obsługi, katalogów, wykazów części, przewod-ników, prezentacji, kursów online (e-learningowe) oraz tłumaczenia patentów.

Jeszcze innym podziałem jest kategoryzacja tłumaczeń według ich końcowe-go wykorzystania, przeznaczenia czy funkcji:

1. Tłumaczenia sądowe – przeznaczone do użytku w lub w odniesieniu do po-stępowań sądowych;

2. Tłumaczenia medyczne – przeznaczone dla lekarzy i pracowników służby zdrowia;

3. Tłumaczenia komercyjne – stosowane w sprzedaży i marketingu;

4. Tłumaczenia redakcyjne – jakikolwiek rodzaj tekstu przeznaczony do publi-kacji;

5. Tłumaczenia marketingowe i reklamowe – stosowane w marketingu oraz kampaniach reklamowych.

Ostatnia klasyfikacja tłumaczeń to podział według środków masowego prze-kazu wymagających zastosowania określonych narzędzi i procedur. Należą do nich następujące typy tłumaczeń:

1. Tłumaczenia multimedialne – tłumaczenia dokumentów obejmujących ob-razy, dźwięk oraz tekst, np. strony internetowe lub płyty kompaktowe;

2. Tłumaczenia audiowizualne – napisy, dubbing, głos lektora;

3. Umiejscowienie (tzw. lokalizacja) – adaptacja stron internetowych, gier, oprogramowania oraz dokumentacji, tj. wirtualny doradca, dokumentacja użytkownika, instrukcje obsługi itp. do konkretnego lokalnego środowiska językowego lub kulturowego (zob. Gouadec 2007: 12).

Tłumacze stosują powyższe podziały i kategorie, odnosząc się do swoich prac. Jednak często owe kategorie krzyżują się i zachodzą na siebie, np. strony internetowe zawierające narzędzia testujące lub diagnozujące stan techniczny pojazdu poprzez zamontowanie jednostki mobilnej do złącza OBD pojazdu, co zapobiega poważniejszym usterkom pojazdu. Tłumaczenia takiej strony nazy-wane są tłumaczeniami multimedialnymi. Z kolei tłumaczenia wyników dia-gnostycznych, czyli odczytów błędów z urządzenia monitorującego nazywane są tłumaczeniami technicznymi, a tłumaczenie owych dokumentów w celach prawniczych (np. aby sądowo uzyskać odszkodowanie z polisy od ubezpieczy-ciela pojazdu) to tłumaczenia prawniczo-techniczne.

2.4. Strategie tłumaczeniowe organizacyjne

W niniejszej pracy starano się zaznaczyć, iż zgodnie z Newmark (1988a) me-tody tłumaczeniowe różnią się od strategii (procedur) tłumaczeniowych. Owe terminy nie są traktowane zatem jako synonimy. Toteż metody tłumaczeniowe zostaną omówione w kolejnych rozdziałach. Niniejszy rozdział omawia najlep-sze sposoby organizacyjne radzenia sobie z zadaniami, jakie ma do wykonania tłumacz. Zanim pomyśli o strategiach tłumaczeniowych i otrzyma tekst do prze-łożenia, powinien zadać sobie kilka podstawowych pytań:

2.4. Strategie tłumaczeniowe organizacyjne 35

Kilku autorów (Beaton, Bombardier, Guillemin, & Ferraz, 2002; United Sta-tes Census Bureau, 2001; Weeks, Swerissen, & Belfrage, 2007) zaproponowało ogólne etapy związane z procesem tłumaczenia: (1) określenie znaczenia i kon-tekstu, (2) tłumaczenie na język docelowy, a jego język powinien być rodzimym językiem docelowej kultury, (3) tłumaczenie z języka docelowego na źródłowy,

W dokumencie Dylematy tłumacza (Stron 20-0)