4. Ruch turystyczny na obszarze badań
4.2. Sezonowość ruchu turystycznego
Ważnym wskaźnikiem charakteryzującym intensywność ruchu turystycznego jest wskaźnik Schneidera. W tabeli 13 zaprezentowano jego wartość dla liczby turystów (nocujących) w badanych zamkach oraz dla liczby odwiedzających jednodniowych i turystów w miastach ogółem. Liczbę osób nocujących w zam-kach określono na podstawie danych z analizowanych placówek. Liczbę uczes-tników ruchu turystycznego w miastach autor oszacował na podstawie obserwa-cji własnych i rozmów z osobami pracującymi w obsłudze ruchu turystycznego na obszarze badań.
Wskaźnik Schneidera wyliczono na podstawie wzoru:
Ts = L 100 T , gdzie: Ts – wskaźnik Schneidera, T – liczba turystów,
L – liczba stałych mieszkańców.
Według klasyfikacji B. Olszewskiej (1989), wskaźniki Schneidera obliczone dla liczby osób nocujących w badanych zamkach klasyfikują stopień rozwoju ich funkcji turystycznej jako bardzo słaby (Bytów, Nidzica, Reszel), słaby (Gniew) i ukształtowany (Ryn). Analogiczne wskaźniki liczone dla wszystkich odwiedzających zamki (odwiedzający jednodniowi i turyści) byłyby zdecydo-wanie większe. Wskaźniki intensywności ruchu turystycznego wyliczone dla szacunkowej (maksymalnej) liczby uczestników ruchu turystycznego (turyści
i odwiedzający jednodniowi) w ostatnich latach w badanych miastach wskazują na ich rozwiniętą funkcję turystyczną. W analizowanej grupie miast funkcja turystyczna najbardziej jest rozwinięta w Rynie. Gniew i Reszel wykazują silnie zaawansowaną funkcję turystyczną, a pozostałe miasta – ukształtowaną.
Ze względu na brak danych odnośnie do liczby nocujących i odwiedzających jednodniowych w zamkach i miastach niemożliwe jest bezpośrednie porównanie wyliczonych wskaźników Schneidera (zamków i miast) w tabeli 13. Autor sza-cuje, że 80–90% osób, które odwiedziły badane miasta w celach turystycznych w ostatnich 3–5 latach przed zakończeniem badań, zwiedzało zamki (z prze-wodnikiem lub samodzielnie) bądź korzystało z innych usług dostępnych w zamkowych placówkach. Pozwala to wnioskować, iż wskaźnik Schneidera liczony dla liczby wszystkich odwiedzających (turystów i jednodniowych od-wiedzających) zamki jest tylko nieco mniejszy od analogicznego wskaźnika dla badanych miast.
Tabela 13. Wartość wskaźnika Schneidera dla liczby turystów (nocujących) w badanych zamkach oraz dla szacowanej wielkości liczby uczestników ruchu turystycznego
w miastach ogółem w 2009 r.
Liczba Miasto
mieszkańców nocujących w zamkach
Wskaźnik Schneidera dla liczby nocujących w zamkach Liczba turystów i odwiedza-jących miasto (szacunki) w tys. Wskaźnik Schneidera dla odwiedzających i turystów w miastach Bytów 16 733 5 088a 30,4 70 418,3 Lidzbark W. 16 254 - - 70 430,6 Nidzica 14 558 ok. 5 000 b 34,3 60 412,1 Gniew 6 759 9 448 139,8 80 1183,6 Reszel 4 960 a 2 830 a 57,0 50 1008,0 Ryn 2 992 44 900 1 500,7 90 3008,0 a
Dane za 2008 r. b Dane szacunkowe pracowników hotelu Gregorovius i NOK. Źródło: opracowanie własne.
Kolejnym istotnym miernikiem opisującym charakter zjawiska ruchu tury-stycznego jest sezonowość. Według S. Kaczmarek i S. Liszewskiego (1989, s. 80–81), sezonowość ruchu turystycznego można badać metodami bezpo-średnimi bądź pobezpo-średnimi. Metody bezpośrednie polegają na analizie liczby turystów przybywających do danej miejscowości w określonych przedziałach czasu, np. miesięcznych. Metody pośrednie opierają się na porównaniu wielko-ści obrotów podmiotów, z których usług korzystają turywielko-ści w czasie swego pobytu w miejscowości recepcyjnej.
Syntetycznym narzędziem, które pozwala określić sezonowość ruchu tury-stycznego, jest wskaźnik sezonowości (Kaczmarek, Liszewski 1989). Dla ruchu turystycznego w wybranych miastach obliczono go według wzoru:
Ws = (xi / x ) 100,
gdzie:
Ws – wskaźnik sezonowości, xi – wartość kolejnego miesiąca,
x – wartość średnia roczna.
Analizę sezonowości ruchu turystycznego za pomocą wskaźnika sezono-wości przeprowadzono dla Muzeum Archeologicznego w Gniewie. Badano liczbę sprzedanych biletów wstępu do placówki w latach 1999–2009. Wskaźniki wyliczone dla tego okresu wskazują na istnienie znacznej sezonowości ruchu turystycznego. Największe jego natężenie zanotowano w maju oraz w miesią-cach letnich (sezon wakacyjnych przyjazdów rekreacyjno-wypoczynkowych). Sezonowość przyjazdów turystycznych oraz ich charakter i motywy wiążą się z rodzajem oferty zamkowej proponowanej turystom. Imprezy plenerowe (głównie odtwórstwa historycznego) zaczynają się w połowie maja, a kończą w drugiej połowie września. Korzystają z nich głównie turyści indywidualni. Ruch turystów indywidualnych poza sezonem letnim jest niewielki. Wycieczki szkolne odwiedzają zamek przede wszystkim w maju i wrześniu. Obsługa grup szkolnych pozwala na wydłużenie krótkiego sezonu wakacyjnego.
Dla pozostałych miejscowości nie wyliczano wskaźnika sezonowości. Sezo-nowość ruchu turystycznego przedstawiono w formie graficznej. Na rysunku 17 zobrazowano rozkład liczby uczestników ruchu turystycznego w wybranych obiektach i placówkach wytypowanych miast w ciągu trzech lat (2006–2008 lub 2007–2009).
W przypadku placówek w Bytowie, Lidzbarku Warmińskim, Nidzicy i Gnie-wie, wyraźnie zaznacza się letni sezon przyjazdów turystycznych. W GnieGnie-wie, dodatkowo można zaobserwować wzrost liczby odwiedzin w maju (wycieczki szkolne). W miesiącach jesiennych, a szczególnie zimowych, widoczny jest znaczny spadek wielkości ruchu turystycznego.
W Galerii „Zamek” w Reszlu, w 2007 r. widać dwa szczyty (wiosenny i je-sienny) liczby odwiedzin, związane z obsługą wycieczek szkolnych. W kolej-nych latach (2008–2009) widoczna jest tylko jedna kulminacja liczby odwiedzin w sezonie letnim, związana przede wszystkim z indywidualnym ruchem tury-stycznym. Sytuacja taka wynika zapewne z mniejszego zainteresowania szkół ofertą Galerii „Zamek”. Według autora, sezonowość ruchu turystycznego (osób spoza terenu gminy i powiatu) w Reszlu wskazuje na jeden, letni sezon tury-styczny.
2006 2008 2007 2009 0 1 2 3 4 5 6 7 8 0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 1 2 3 4 5 6 7 8 0 200 400 600 800 1000 1200 1 2 3 4 5 6 7
Hotel Zamek Ryn Muzeum Archeologiczne w Gniewie
Galeria Sztuki Współczesnej “Zamek” w Reszlu
Muzeum Warmińskie w Lidzbarku Warmińskim
Punkt Informacji Turystycznej w Nidzicy
w tys. w tys.
w tys.
Liczba osób nocujących w hotelu w tys. Muzeum Zachodniokaszubskie w Bytowie
0 2 4 6 8 10 12 14
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
Miesiące Miesiące
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
0 0
Rys. 17. Liczba uczestników ruchu turystycznego w wybranych placówkach w badanych miastach w rozbiciu miesięcznym w latach 2006–2008
(Nidzica) i 2007–2009 (pozostałe) Źródło: opracowanie własne na podstawie
danych z analizowanych placówek
W Rynie, ze względu na krótki okres działalności Hotelu Zamek Ryn, za-równo wielkość, jak i sezonowość ruchu turystycznego są jeszcze nieustabi-lizowane. W przypadku gości nocujących w hotelu w 2007 r. zaobserwowano dwa szczyty liczby odwiedzin. Wynikało to głównie z liczby obsłużonych klientów biznesowych i konferencyjnych, którzy korzystali z usług hotelu w „tradycyjnych okresach konferencyjnych”, tj. wiosną i jesienią. W miarę uma-cniania się pozycji rynkowej hotelu, intensywnej promocji i modyfikacji oferty,
w kolejnych latach zwiększyła się liczba turystów indywidualnych, korzysta-jących z usług obiektu w sezonie letnim. Głównie dzięki organizowanemu od 2008 r. festiwalowi kultury średniowiecznej „Masuria”, największą liczbę gości hotelu zanotowano w sierpniu (2008 r. i 2009 r.). Większość (85%) nocujących stanowiły grupy zorganizowane, goście indywidualni przyjeżdżają głównie na długie weekendy i święta. Średnia długość pobytu wynosi ok. 1,5 dnia.
Przytoczone dane wskazują na znaczną sezonowość przyjazdów turystycz-nych w badaturystycz-nych obiektach, co odzwierciedla również sezonowość zagospo-darowania turystycznego w części analizowanych miast. Sezonowość ruchu turystycznego jest zjawiskiem niekorzystnym. Jej występowanie w negatywny sposób odbija się na miejscach pracy w turystyce, dochodach przedsiębiorców, konieczności amortyzacji bazy turystycznej poza sezonem itp. Jednakże dzięki odpowiedniemu zagospodarowaniu turystycznemu zamków, dobrze przygoto-wanej ofercie i promocji istnieje możliwość wydłużenia krótkiego, letniego se-zonu turystycznego. Placówki muzealne notują największą liczbę odwiedzają-cych późną wiosną, zazwyczaj w maju (okres dużej liczby wycieczek szkolnych) oraz drugi, mniejszy szczyt jesienią (głównie we wrześniu, również spowodo-wany dużą liczbą wycieczek szkolnych).
Hotele zlokalizowane w zamkach korzystnie wpływają na wielkość ruchu turystycznego poza sezonem letnim. Głównie poprzez organizację konferencji i realizację usług dla klientów zorganizowanych i biznesowych. Poza tym hotele często oferują niższe cenny poza sezonem letnim i organizują tzw. pobyty tematyczne oraz przygotowują oferty sylwestrowe i świąteczne, przez co przy-ciągają również gości indywidualnych.
Należy pamiętać, że wszystkie badane miasta leżą na terenach atrakcyjnych przyrodniczo i kulturowo, które są popularnym obszarem krajoznawczym i wy-poczynku letniego, co znajduje swoje odzwierciedlenie w sezonowości przy-jazdów. Gniew i Bytów to miejscowości, do których docierają wczasowicze wypoczywający nad Bałtykiem w okresach niepogody. Kolejnym istotnym czynnikiem kształtującym sezonowość jest położenie komunikacyjne. W części miast, położonych w pobliżu ważnych dróg krajowych (głównie Gniew i Nidzi-ca), letni szczyt przyjazdowy w dużym stopniu związany jest z podróżami tury-stycznymi Polaków z południa kraju nad morze (i z powrotem).