Skuteczność ARI

Regionalna Inicjatywa Andyjska według wielu źródeł nie miała znaczącego wpływu na zmniejszenie produkcji i problemu handlu narkotykami w regionie⁸⁵. ARI podobnie jak pozostałe amerykańskie inicjatywy antynarkotykowe doprowadziła do zwiększenia obecności USA w regionie oraz wzrostu czynnika militarnego w operacjach. Wspieranie programów antynarkotykowych, które odnoszą niewielki sukces, a zagrażają środowisku i ludzkiemu zdrowiu jedynie pogarsza nastroje społeczne. Nowy plan po raz kolejny nie rozwiązał głównych problemów ani Stanów Zjednoczonych, ani państw regionu andyjskiego. Nie zmniejszono ilości substancji odurzających dostępnych na rynku USA, redukcja powierzchni upraw koki nie była imponująca, a problemy związane z działalnością grup paramilitarnych i brakiem bezpieczeństwa utrzymywały się niezmiennie na tym samym poziomie⁸⁶.

Państwem, które najbardziej skorzystało na Andyjskiej Inicjatywie Regionalnej była niewątpliwie Kolumbia. Najistotniejszy kraj o regionu andyjskiego z punktu widzenia interesów USA ze względów zarówno pozytywnych, jak i negatywnych. Kolumbia ma duże zasoby ropy naftowej, węgla oraz gazu ziemnego, jednakże pozostaje w centrum narkobiznesu. Państwo to od wielu lat jest największym producentem kokainy i heroiny na rynek USA.

ARI kontynuowała programy opryskiwania z powietrza, które rozpoczęły się w Kolumbii w 1992 roku. Opryski jednak nie pomogły w powstrzymywaniu produkcji koki, a ich szkodliwość dla środowiska i zdrowia okazała się większa niż przewidywana⁸⁷. Według oświadczenia Paula E. Simonsa, asystenta sekretarza stanu ds. narkotyków i egzekwowania prawa, wydanego w 2003 roku ogólnokrajowy areał koki spadł o ponad 15% w 2002 roku. Na terenie kluczowych, południowych prowincji Kolumbii - Putumayo i Caqueta uprawa koki spadła o ponad 50% (z 82 300 do 40 550 hektarów). Kolumbijskie uprawy maku lekarskiego zmniejszyły się w 2002 roku dzięki opryskom o 25%⁸⁸. Mimo pozytywnych wyników Kolumbii z roku 2003 przedstawionych w debacie publicznej USA warto zwrócić uwagę na wiele negatywnych opinii związanych z nikłym spadkiem powierzchni upraw⁸⁹. W 2005 roku obszar pól koki wzrósł do 144 000 hektarów, przekraczając tym samym poziom upraw z

85 Zob. G. Amatangelo, dz. cyt.

86Zob. K. L. Storrs, C. Veillette, dz. cyt., p. 12.

87 G. Amatangelo, dz. cyt.

88 U.S. Narcotics Control Initiatives in Colombia, Paul E. Simons’ Testimony Before the Senate Drug Caucus, 3 VI 2003, https://2001-2009.state.gov/p/inl/rls/rm/21203.htm, [dostęp: 7 V 2018].

89Zob. A. Isacson, Colombian Coca Cultivation in 2005, 15 IV 2006, https://www.ciponline.org/research/entry/colombian-coca-cultivation-in-2005, [dostęp: 8 V 2018].

28

1999, roku przed Planem Kolumbia oraz z 2000, pierwszego roku Planu. W innych państwach objętych ARI efekty likwidacji upraw również nie są imponujące.

Tabela 3. Obszar upraw koki w niektórych państwach objętych ARI podany w hektarach.

Źródło: opracowanie własne na podstawie A. Isacson, Colombian Coca Cultivation in 2005, 15 IV 2006, https://www.ciponline.org/research/entry/colombian-coca-cultivation-in-2005, [dostęp: 8 V 2018]

Jak przedstawia powyższa tabela nieznaczne zmniejszenie obszarów upraw nastąpiło pod koniec funkcjonowania ARI w 2003 i 2004 roku, jednak w 2005 roku ponownie nastąpiło zwiększenie powierzchni pól. Najlepiej z redukcją upraw poradziły sobie Kolumbia i Peru⁹⁰.

Sukcesem związanym z opryskami było przejście w 2003 roku Stanów Zjednoczonych na program przyjazny dla środowiska. We wrześniu 2002 roku dotychczas używany preparat zmieniono na łagodniejszy. Oceniono toksyczność mieszaniny oprysków, a także zainicjowano szkolenia z zakresu ochrony środowiska dla amerykańskich pilotów.

Departament Stanu zlecił także przeprowadzenie badań medycznych i toksykologicznych dotyczących każdego problemu zdrowotnego, o których poinformowano ambasadę. Ponadto zgodnie ze słowami Paula E. Simonsa wyszkoleni kolumbijscy specjaliści, przeprowadzają na bieżąco analizy gleby i wody, a Organizacja Państw Amerykańskich (OPA)⁹¹ zgodziła się na długoterminowe monitorowanie programu opryskiwania⁹².

Skupiając się na próbach eliminacji upraw koki i maku warto wspomnieć o alternatywie przedstawianej rolnikom. Alternatywne programy rozwojowe mogą potencjalnie stanowić ważne narzędzie zarówno w walce z ubóstwem regionów uprawiających kokę, jak i w eliminacji upraw roślin narkotycznych. Jednak programy przez okres trwania i Planu Kolumbia, i ARI były mało skuteczne, ponieważ nie uwzględniały opinii miejscowej ludności

90U.S. Policy toward the Andean Region, U.S. Departament of State, http://www.state.gov/p/wha/rls/rp/23985.html, [dostęp: 1 V 2018].

91 Organizacja Państw Amerykańskich jest najstarszą na świecie organizacją regionalną, której początki sięgają 1948 r. Członkami OPA są wszystkie państwa Ameryki, poza terytoriami państw Europy (np. Gujana Francuska). OPA stosuje czteropunktowe podejście, aby skutecznie realizować podstawowe cele. Cztery główne filary Organizacji to demokracja, prawa człowieka, bezpieczeństwo i rozwój.

92U.S. Narcotics Control Initiatives in Colombia, dz. cyt.

2000 2001 2002 2003 2004 2005

Kolumbia 136,200 169,800 144,400 113,850 114,000 144,000

Peru 34,100 34,000 36,600 31,150 27,500 38,000

Boliwia 14,600 19,900 21,600 23,200 24,600 26,500

Łącznie 184,900 223,700 202,000 168,2000 166,100 208,500

29

w ich projektowaniu. Rolnicy pragną gwarancji, że alternatywne uprawy zapewnią im stały dochód oraz dostęp do odpowiednich urządzeń podczas zbiorów, a także pojazdów do transportu plonów⁹³.

Jednym z celów pośrednich ARI do osiągnięcia celów 3D była poprawa bezpieczeństwa w Kolumbii i państwach sąsiednich. Andyjska Inicjatywa nie wpłynęła jednak znacząco na stan bezpieczeństwa ani w samej Kolumbii, ani w krajach ościennych. Armia ekwadorska nie raz zderzała się z kolumbijskimi partyzantami w strefie przygranicznej, ponadto z roku na rok coraz większa liczba uchodźców uciekała do amazońskiego regionu Ekwadoru.

Rząd USA remedium na osiągnięcie celów ARI widział przede wszystkim w militaryzacji programu. Militaryzacja objęła wszystkie państwa uczestniczące w Inicjatywie. Zakupiono nowoczesny sprzęt dla służb bezpieczeństwa oraz zmodernizowano armię. Oficjalne dokumenty kongresu zmilitaryzowaną pomoc przedstawiają w niezwykle pozytywnym świetle, jednak niezależne organizacje i think tanki takie jak chociażby Institute for Policy Studies (IPS)⁹⁴ zauważają zaniepokojenie państw latynoskich obecnością USA w regionie andyjskim. W raporcie CRS dla Kongresu przeczytamy, że dzięki wsparciu finansowemu Stanów Zjednoczonych rzędu 61 milionów USD zmodernizowano ekwadorską bazę wojskową w miejscowości Manta⁹⁵. Jednak zgodnie z informacjami IPS władze Ekwadoru wyraziły zaniepokojenie nowym obiektem sił zbrojnych USA w Manta. Baza Manta sprawuje funkcję głównego centrum lotów antyterrorystycznych USA i może tam stacjonować 400 żołnierzy⁹⁶.

Kolejnym problemem z zakresu militaryzacji, o którym należy wspomnieć jest przeznaczenie środków zdemoralizowanym służbom bezpieczeństwa. Fundusz ARI objął setki milionów USD przeznaczonych dla kolumbijskiej armii i policji, które borykają się z niesłabnącą korupcją. Wojsko i inne służby bezpieczeństwa w państwach andyjskich często są silnie powiązane z nielegalnymi ugrupowaniami paramilitarnymi. Jednak problem powiązania armii z oddziałami partyzanckimi, a także z nielegalnymi operacjami narkotykowymi, były w dużej mierze pomijane w oficjalnej debacie między USA, a państwami latynoskimi.

Analizując efekty ARI w dziedzinie Drugs uwagę przykuwa również aktywność DEA.

Dzięki działaniom Drug Enforcment Administration od 1996 zredukowano napływ kokainy

93 G. Amatangelo, dz. cyt.

94 Amerykański think tank założony w 1963 roku. Organizacja skupia się na polityce zagranicznej USA, polityce wewnętrznej, prawach człowieka, międzynarodowej ekonomii i bezpieczeństwie narodowym. IPS został uznany za jeden z pięciu najbardziej niezależnych think tanków w Waszyngtonie.

95 K. L. Storrs, C. Veillette, dz. cyt., p. 22.

96 G. Amatangelo, dz. cyt.

30

na rynek USA o prawie 100 ton, udało się także doprowadzić do ekstradycji narkoterrorystów z FARC oraz aresztowano Carlosa Bolsa – kolumbijskiego barona narkotykowego. W grudniu 2002 roku DEA we współpracy z policją państw beneficjentów ARI przeprowadziła nader skuteczną operacje Seis Fronteras. Zlikwidowano 94 laboratoria, w których produkowano narkotyki, około 5500 kilogramów kokainy, ponad 1000 kilogramów środków potrzebnych do produkcji narkotyków oraz 81 kilogramów heroiny. Duże powodzenie Seis Fronteras i zadowolenie państw latynoskich z jej rezultatów doprowadziło do podjęcia decyzji o przeprowadzeniu kolejnej operacji – Gran Chaco V. Rezultaty Gran Chaco V nie były tak spektakularne jak wcześniejszej operacji jednakże w ciągu miesiąca działań udało się zlikwidować 2 laboratoria, a policja aresztowała 58 osób podejrzanych o zamieszanie w narkobiznes.

Jak można zauważyć, nie sposób jednoznacznie ocenić skuteczność ARI. Stany Zjednoczone zapewniają o skuteczności swoich działań, natomiast państwa objęte Inicjatywą widzą wiele minusów programu⁹⁷. Wątpliwości nie pozostawia fakt przekazania sporych funduszy na pomoc państwom uczestniczącym w ARI oraz zlikwidowania dużej części upraw koki i maku. Jednakże według opinii IPS program doprowadził wręcz do większej niestabilność w regionie Andów oraz spowolnił proces pokojowy w Kolumbii, nie wywierając przy tym znaczącego wpływu na przepływ narkotyków do Stanów Zjednoczonych⁹⁸.

97 Obywatele i rządy państw objętych ARI wskazywali przede wszystkim na niepokojącą obecność funkcjonariuszy amerykańskich na terytoriach ich krajów, wzrastającą militaryzację oraz negatywne skutki oprysków z powietrza.

98 G. Amatangelo, dz. cyt.

31

Rozdział 4. Inicjatywa Merida