spopularyzowana w roku 1981, między innymi w czasie IX

zjaz-du PZPR (odbywającego się od 14 do 20 lipca) nazwa przeciwników libera-lizacji i zwolenników ostrych metod zwalczania „Solidarności".

Ostrzejsze metody chciała stosować Prokuratura Generalna, co ujawniono już w listopadzie 1980 roku, zawsze ostry był też ton gazety codziennej Wojska Polskiego «Żołnierz Wolnoś-ci». Ale mówiąc o betonie, myślano na ogół o inicjatywach lokalnych i o mniejszym znaczeniu, takich jak pis-mo «Rzeczywistość» (pierwszy numer ukazał się 24 maja 1981 roku) lub

«Biuletyn Aktualności» wydawany przez Komitet Warszawski PZPR.

Nazwę „beton" odnoszono także do takich ugrupowań jak Katowickie Fo-rum Partyjne.

Rozważania o „betonie" jako o jed-nej z frakcji w PZPR, opozycyjjed-nej do polityki oficjalnej, wyglądają trochę naiwnie z perspektywy stanu wojenne-go, który trzeba uznać za rozstrzygnię-cie raczej „betonowe", zaś stan wojen-ny został zrealizowawojen-ny nie przez jakąś poszczególną frakcję partyjną, lecz przez instytucje wojskowo-policyjne, kierowane przez szefa rządu, będą-cego zarazem pierwszym sekretarzem

KC PZPR.

Białorusini - nazywani do XIX wieku Rusinami lub Litwinami. Jeszcze w dwudziestoleciu międzywojennym wielu z nich mówiło o sobie „Poleszu-cy" lub „ludzie tutejsi". Współczesny język białoruski powstał z języka na-wanego ruskim, którym posługiwano się w Wielkim Księstwie Litewskim.

W wyniku rozbiorów Polski ludność dzisiejszej Białorusi znalazła się w Ce-sarstwie Rosyjskim; pod koniec pierw-szej wojny światowej podjęto próby utworzenia państwa białoruskiego. W wyniku traktatu ryskiego (1921) część obecnej Białorusi znalazła się w Rosji Radzieckiej, część w Rzeczypospolitej Polskiej. Liczba Białorusinów w obec-nych granicach Polski oceniana jest na 250-400 tysięcy.

Od roku 1956 istnieje Białoruskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, którego Zarząd Główny ma siedzibę w Białymstoku. Towarzystwo wydaje w języku białoruskim tygodnik «Niwa».

LIT.: Micha) Fedorowski, Lud białorus-ki, t. I-III, Kraków 1897-1903, t. IV. War-szawa 1935, t. V-VIII, PWN, WarWar-szawa 1958-1969; Leon Wasilewski, Litwa i Biało-ruś. Zarys historyczno-połityczny stosun-ków narodowościowych, Krastosun-ków 1912;

Marceli Kosman, Historia Białorusi, Za-kład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1979; Kazimierz Podlaski, Białorusini -Litwini - Ukraińcy. Nasi wrogowie czy bra-cia?, wyd. II poprawione i uzupełnione, Przedświt, 1984.

26 bitwa o handel

bitwa o handel - akcja rozpoczęta wio-sną 1947 roku, której celem było ogra-niczenie prywatnego handlu w stopniu zbliżonym w praktyce do likwidacji.

Rozmaite akty prawne i inne doku-menty uważane za podstawę nowego ustroju w Polsce - nie ujawniały po-czątkowo zamiarów upaństwowienia handlu, w szczególności trudno się ta-kich zamiarów dopatrzeć w manifeście PKWN (z 1944 roku), w ustawie o na-cjonalizacji przemysłu i innych głów-nych gałęzi gospodarki (ze stycznia 1946 roku), w referendum (z czerwca 1946 roku). W roku 1947 istniała jesz-cze w Polsce partia socjalistyczna (PPS) jako odrębne stronnictwo. Poli-tyka PPS w sprawie handlu polegała na propagowaniu handlu spółdzielcze-go, PPR (partia komunistyczna) dąży-ła do upaństwowienia handlu i likwi-dacji handlu prywatnego, a jej poli-tyka była wówczas tożsama z polityką rządową.

Bitwa o handel doprowadziła do tego, że w roku 1949 uspołeczniono (co w praktyce znaczy - upaństwowio-no) w 98% handel hurtowy i w 96%

handel detaliczny.

LIT.: Janusz Kaliński, Bitwa o handel 1947-1948, Książka i Wiedza, Warszawa 1957; Tadeusz Kowalik, Spory o ustrój spo-łeczno-gospodarczy Polski 1944-1948, No-wa, Warszawa 1980.

«Biuletyn Informacyjny* (1) - pismo konspiracyjne dowództwa Służby Zwycięstwu Polski (SZP), a następnie Związku Walki Zbrojnej (ZWZ) i Ar-mii Krajowej (AK). Pierwszy numer ukazał się 5 listopada 1939 roku. «Biu-letyn Informacyjny® był tygodnikiem, jednak w okresie Powstania Warszaw-skiego ukazywał się jako dziennik. Po

Powstaniu - do 1945 roku pismo dru-kowano w Krakowie. Łącznie opubli-kowano 317 numerów, na ogół o obję-tości 8 stron. Redaktorem naczelnym był Aleksander Kamiński, szef Biura Informacji i Propagandy AK okręgu warszawskiego.

LIT.: Prasa polska w latach 1939-1945, PWN, Warszawa 1980.

«Biuletyn Informacyjny* (2). Pierw-szy numer (przepisywany na maPierw-szy- maszy-nie) we wrześniu 1976 roku. Numer 41 ukazał się z datą październik/listopad 1980. W drukowanym w każdym nu-merze oświadczeniu redakcji stwier-dzano: „Biuletyn ma na celu przeła-manie państwowego monopolu infor-macji obwarowanego przez istnienie cenzury w naszym kraju. Zamieszczo-ne w nim informacje służą jawności życia publicznego i składają się na kro-nikę represji stosowanych tak przeciw-ko obywatelom, jak i kulturze narodo-wej . Rozpowszechnianie Biuletynu jest czynnym występowaniem w obro-nie praw obywatelskich, jest korzysta-niem z tych praw".

Pismo szczegółowo informowało o działaniach Komitetu Samooobrony Społecznej „KOR" i łamaniu prawa przez władze. Późniejsze numery

«Biuletynu Informacyjnego* zawie-rały znaczną ilość tekstów publicysty-czno-politycznych.

Biuro Polityczne 2 7 Biuro Informacji i Propagandy (BIP)

-oddział VI Komendy Głównej ZWZ, a następnie AK, utworzony w połowie roku 1940. Celem BIP było oddziały-wanie informacyjne, ideowe i polity-czne na żołnierzy AK i społeczeństwo polskie.

BIP wydawał czasopisma, między innymi «Biuletyn Informacjny», pro-wadził Tajne Wojskowe Zakłady Gra-ficzne.

Do działań BIP należała akcja „N", propaganda skierowana do Niemców oraz akcja „R", mająca na celu prze-ciwdziałanie propagandzie komuni-stycznej .

Szefem BIP był płk Jan Rzepecki.

LIT.: Jan Rzepecki, Organizacja i działa-nie BIP, «Wojskowy Przegląd Historyczny*

1971, nr 4; Władysław Bartoszewski, Tade-usz Żenczykowski, Wydział „R" w BIP KG AK, «Zeszyty Historyczne* 1984, z. 70.

Biuro Informacji Prasowej „Solidar-ności" -działające przy Krajowej Ko-misji Porozumiewawczej, a następnie przy Komisji Krajowej (używało skró-tu BIPS).

Tytuł «BIPS» nosił serwis informa-cyjny Biura Informacji Prasowej (nu-mer 284 z datą 7 grudnia 1981).

Od 8 kwietnia ukazywał się także

«Tygodnik BIPS».

BIPS wydrukował podstawowe te-ksty związane z legalnym działaniem

„Solidarności": porozumienie gdańs-kie, porozumienia rolników i studen-tów, statut „Solidarności", dokumen-ty KKP i dokumendokumen-ty Pierwszego Kra-jowego Zjazdu Delegatów.

Biuro Polityczne. W partiach komuni-stycznych rzeczywista władza naczel-na, choć statuty tych partii stwierdzają zwykle, że naczelną władzą partii są zjazdy. Zjazdy jednak zwoływane są rzadko, co kilka lat, bynajmniej nie są podobne do stale obradującego parla-mentu, ograniczają się do przyjęcia uchwał i na ogół przygotowanej z góry dyskusji.

Pierwsze Biuro Polityczne powstało w WKP(b) w roku 1919, należeli do niego Lenin, Trocki, Stalin, Kamie-niew i Krestinski. W roku 1952 w KPZR zastąpiono Biuro Polityczne przez Prezydium Partii.

Biuro Polityczne w krajach rządzo-nych przez partie komunistyczne pełni również funkcje pozapartyjne, podo-bne do tych, które w innych krajach pełni rząd. Tak jest między innymi w Polsce.

Według statutu PZPR, „Biuro Poli-tyczne kieruje pracą partyjną w okre-sie między pookre-siedzeniami plenarnymi KC, podejmuje decyzje zapewniające realizację uchwał KC, określa kompe-tencje, uprawnienia i zakres pracy sekretarzy KC oraz kontroluje na bie-żąco ich pracę" (pkt 50).

Pierwszy Sekretarz KC „organizuje pracę Biura Politycznego", co prawda niekiedy w ten sposób, że powołuje rozmaite zespoły, w których podej-muje się decyzje nieznane co najmniej niektórym członkom Biura Politycz-nego (nazywa się to zakłóceniami w funkcjonowaniu demokracji we-wnątrzpartyjnej).

2 8 Blok Stronnictw Demokratycznych Blok Stronnictw Demokratycznych -utworzony jesienią 1944 roku z inicja-tywy PPR.

Polskie Stronnictwo Ludowe (naz-wane tak w sierpniu 1945 roku i będące bezpośrednią kontynuacją przedwo-jennego i okupacyjnego Stronnictwa Ludowego) nie weszło do Bloku Stronnictw Demokratycznych.

W wyborach do Sejmu w styczniu 1947 roku blok wystawił wspólną listę kandydatów i w świetle oficjalnych wyników uzyska! ponad 80% głosów, gdy PSL - 10%, natomiast wyniki zebrane przez PSL kazały wniosko-wać, że na PSL padło przeciętnie ponad 70% głosów (w Warszawie ponad 80%).

Blok Stronnictw Demokratycznych był jakby zapowiedzią późniejszych podobnych porozumień; w ich naz-wach zrezygnowano ze słowa „demo-kracja", za to pojawił się „naród".

Były to: Front Narodowy (od 1952 roku), Front Jedności Narodu (od 1956 roku) i Patriotyczny Ruch Odro-dzenia Narodowego (od stanu wojen-nego).

branżowe związki zawodowe - nale-żały od 1945 roku do Zrzeszenia Zwią-zków Zawodowych i były zorganizo-wane na zasadzie działów („gałęzi"

lub „branży") gospodarki.

Gdy scentralizowany ruch zawo-dowy przestawał istnieć na jesieni 1980 roku, poszczególne branżowe związki zawodowe wystąpiły z CRZZ.

27 października 1980 roku powołano Komisję Porozumiewawczą Branżo-wych Związków ZawodoBranżo-wych. Zwią-zki branżowe traciły członków, ale ich istnienie było dla władz pożądane, mogły bowiem konkurować z „Soli-darnością" o prawa do majątku związ-kowego. W stanie wojennym zdelega-lizowano wszelkie związki zawodowe, następnie jednak branżowe związki zawodowe odżyły w postaci federacji skupionych w Ogólnopolskim

Porozu-mieniu Związków Zawodowych.

broń. Wkraczająca na ziemie polskie Armia Czerwona przyznawała mono-pol na posiadanie broni sobie i podpo-rządkowanym jej oddziałom polskim.

Następnie monopol taki przyznało sobie państwo tworzone pod ochroną Armii Czerwonej.

Kończyła się wówczas woj na i ludzie mieli broń, uzbrojona była Armia Krajowa i inne formacje walczące dotychczas z Niemcami.

Broń służyła lub mogła służyć walce z nowym ustojem. Ale od czerwca 1945 roku istniały nadzieje na opozy-cję polityczną i walkę w wyborach do parlamentu. Ta walka jednak już w roku 1947 okazała się równie nieskute-czna co walka zbrojna.

Posiadanie, a nie tylko użycie broni, było surowo karane. Mały kodeks karny stwierdzał: „Kto bez zezwolenia wyrabia, gromadzi lub przechowuje broń palną, amunicję, materiały lub przyrządy wybuchowe albo inne przedmioty mogące spowodować nie-bezpieczeństwo powszechne, podlega karze więzienia na czas nie krótszy od lat 5 lub dożywotnio albo karze śmier-ci" (art. 4).

Obowiązujący od 1970 roku kodeks karny za posiadanie broni bez zezwo-lenia przewiduje karę do 5 lat więzie-nia.

„Burza". Plan działań i następnie działania zbrojne Armii Krajowej przygotowane na wypadek przesunię-cia się frontu radziecko-niemieckiego na teren Polski. Plan ten zarysowano w instrukcji rządu RP dla dowództwa AK i Delegatury Rządu z 27 paździer-nika 1943 roku. Celem było „opano-wanie jak największego obszaru Rze-czypospolitej jako podstawy do przy-wrócenia na ziemiach polskich suwe-renności państwa polskiego i odtwo-rzenia Sił Zbrojnych w kraju". W lis-topadzie 1943 roku Komendant Głów-ny Armii Krajowej wydał rozkaz

reali-CDN 29 zacji planu „Burza". Armia Czerwona

przekroczyła przedwojenną granicę Polski w styczniu 1944 roku. Realiza-cją akcji „Burza" były walki z Niem-cami na Wołyniu, na Wileńszczyźnie, w Małopolsce Wschodniej, na Biało-stocczyźnie, w Lubelskim i w Krakow-skim. W trakcie akcji „Burza" oddzia-ły AK ujawniaoddzia-ły się wobec Armii Czerwonej, ta zaś zmuszała je do skła-dania broni. Tysiące oficerów i żołnie-rzy AK wywieziono w głąb Związku Radzieckiego. Akcja „Burza" począt-kowo miała nie obejmować Warsza-wy, jednak dowódca AK dał rozkaz do powstania w Warszawie. Stało się ono dalszym ciągiem poprzednich walk z wiosny i lata 1944 roku.

Akcja „Burza" była przedsięwzię-ciem ryzykownym, w którym nie u-względniono radzieckiego zdecydowa-nia i woli zwalczezdecydowa-nia niezależnych sił polskich. „Burza" w znacznej mierze przyczyniła się do zlikwidowania AK jako siły wojskowej i politycznej.

LIT.: Polskie Sity Zbrojne, t. III: «Ar-mia Krajowa», Instytut Historyczny im.

gen. Sikorskiego, Londyn 1950; Władysław Pobóg-Malinowski, Najnowsza historia po-lityczna Polski 1864-1945. t. TTl «OkreS 1939-1945*, wyd. III, Londyn 1983; Stefan Korboński, Polskie państwo podziemne.

Przewodnik po podziemiu z lat 1939-1945, Instytut Literacki, Paryż 1975; Barbara Tru-chan, „Burza" pod Wilnem, «Zeszyty Hi-storyczne* 1976, z. 36.

CDN - wydawnictwo niezależne.

Wkrótce'jio grudniu 1981 roku ogło-siło jako pierwszą książkę pracę zbio-rową Solidarność w stanie wojennym.

Do roku 1985 CDN opublikowało przeszło 50 książek i broszur - prac historycznych, literackich i aktualnej publicystyki politycznej. Przedruko-wywano z wydań emigracyjnych prace Adama i Lidii Ciołkoszów, Jana Józe-fa Lipskiego, Juliusza Mieroszewskie-go, opublikowano wybory z roczników

«Kultury», zbiory tekstów utrwalające rzeczywistość stanu wojennego i ów-czesny folklor. Wydawnictwo CDN publikowało aktualne analizy i pro-gramy polityczne (między innymi Bez cenzury Stefana Kisielewskiego, Wol-ność w obozie Macieja Poleskiego, zbiór tekstów PPN Polityka niepodle-głościowa). Nakładem CDN ukazała się popularna broszura Mały konspira-tor, wielokrotnie przedrukowywana przez inne wydawnictwa podziemne.

Od numeru 8 nakładem CDN zaczęło się ukazywać pismo «Obóz», zamiesz-czające przedruki, streszczenia i wła-sne materiały na temat krajów w

obo-% zie radzieckim.

30 centralizm demokratyczny centralizm demokratyczny - uzna-wana oficjalnie zasada funkcjonowa-nia partii komunistycznych i innych organizacji podporządkowanych tym partiom. Zasada ta ma obowiązywać zarówno wtedy, gdy partia już zdobyła władzę, jak i wtedy gdy dąży dopiero do jej zdobycia. Nazwa sugeruje współistnienie dwu elementów: cen-tralizmu i demokracji. Demokracja ma polegać na wybieraniu władz oraz na tym, że „mniejszość podporządko-wuje się uchwałom większości i w spo-sób zdyscyplinowany realizuje je" (pkt 16 statutu PZPR w wersji z lipca 1981 roku). Demokracja w ujęciu partyj-nym nie zezwala więc na niepodpo-rządkowane działanie mniejszości.

Statut PZPR stwierdza, że: „w szcze-gólności niedopuszczalne są działania o charakterze frakcyjnym, polegające na tworzeniu sformalizowanych grup w partii, które upowszechniają odrę-bny program, linię polityczną, zasady organizacyjne i tworzą autonomiczny ośrodek dyspozycyjny wobec statuto-wych władz partyjnych" (pkt 19).

Centralizm według statutu PZPR polega na tym, że „uchwały komite-tów partyjnych i organów wykonaw-czych Wyższego stopnia, podjęte zgod-nie ze Statutem partii, muszą być reali-zowane przez komitety niższego stop-nia i organizacje partyjne" (pkt 16).

To, co w języku partyjnym nazywa się demokracją, jest więc w sformuło-waniach statutowych bardzo ograni-czone - wobec zakazu zbiorowego for-mułowania odrębnych stanowisk. W praktyce w działaniu PZPR i innych organizacji stosujących zasady „cen-tralizmu demokratycznego" dominuje centralizm, a więc podporządkowanie władzom.

LIT.: Michael Waller, Democratic Cen-tralism. An Historical Commentary, Man-chester University Press, 1981.

Centralna Rada Związków Zawodo-wych - najwyższa władza oficjalnych związków zawodowych działająca w latach 1949-1980, powołana na mocy ustawy z 1 lipca 1949 roku. Poprzednio istniała Komisja Centralna Związków Zawodowych. CRZZ była organem wykonawczym Zrzeszenia Związków Zawodowych, którego najwyższą wła-dzą (teoretycznie) był zwoływany co cztery lata kongres. W praktyce Zrze-szenie Związków Zawodowych ist-niało przede wszystkim w postaci CRZZ.

CRZZ reprezentowała oficjalne związki zawodowe w Światowej Fede-racji Związków Zawodowych, prora-dzieckiej międzynarodówce związko-wej; prowadziła instytut wydawniczy i wydawała czasopisma, wśród nich dziennik «Głos Pracy». CRZZ prze-stała istnieć 5 grudnia 1980 roku.

Przewodniczącymi Komisji Central-nej Związków Zawodowych byli Kazi-mierz Witaszewski (1945-1948) i Ed-ward Ochab (1948-1949). Przewodni-czącymi CRZZ byli Aleksander Za-wadzki (19494950), Kazimierz Wita-szewski (1950-1956), Ignacy Loga-So-wiński (1956-1971), Władysław Kru-czek (1971-1980), Romuald Jankow-ski (1980).

LIT.: Polska gospodarka planowa, War-szawa 1948; Jan Drewnowski, Proces Cen-tralnego Urzędu Planowania w 1948 roku.

Relacja o początku stalinizmu w Polsce,

cenzura 31

«Zeszyty Historyczne* 1974, z. 28; Tadeusz Kowalik, Spory o ustrój społeczno-gospo-darczy Polski 1944-1948, Nowa, Warszawa 1980.

Centralny Urząd Planowania - insty-tucja istniejąca w latach 1945-1949 przy Komitecie Ekonomicznym Rady Ministrów. Urząd ten miał opracowy-wać plany gospodarcze, koordynoopracowy-wać działalność gospodarczą ministerstw i kontrolować realizację planów. W CUP powstał Trzyletni Plan Odbu-dowy Gospodarczej 1947-1949, uchwa-lony przez Sejm w lipcu 19^7roku. W CUP powstały także pierwsze założe-nia planu 6-letniego (na lata 1950--1955). Założenia te następnie zmie-niono.

Znaczne wpływy mieli w CUP eko-nomiści związani z PPS (prezes CUP Czesław Bobrowski był przewodni-czącym komisji ekonomicznej CKW PPS). W styczniu 1948 roku KC PPR skrytykował CUP w memorandum na-zwanym W sprawie błędnych metod opracowania planu gospodarczego przez CUP. W lutym 1948 roku

ekono-miści PPR (przede wszystkim Hilary Minc) skrytykowali CUP, którego kie-rownictwo zmieniono. Wkrótce po zjednoczeniu PPS i PPR (grudzień 1948 roku) CUP rozwiązano i na jego miejsce powołano Państwową Komi-sję Planowania Gospodarczego (na podstawie ustawy z 10 lutego 1949 roku).

ceny. Ceny w gospodarce prywatnej są na ogół ustalane dowolnie przez sprze-dawcę, który zwykle chciałby sprzeda-wać po wysokich cenach, ale wtedy nie może znaleźć nabywcy, bo ten będzie wolał kupić towar od konkurenta sprzedającego taniej. W gospodarce państwowej ceny są również ustalane dowolnie, ale czyni to państwo, które monopolizuje sprzedaż i w praktyce nie ma konkurencji.

W Polsce zmiany cen przez państwo trzykrotnie powodowały bunty

społe-czne (grudzień 1970, czerwiec 1976, lipiec-sierpień 1980). Obawa tych bun-tów powoduje, że państwo ogranicza nieco swe skłonności do podnoszenia cen.

We wczesnych latach osiemdziesią-tych ceny wzrosły gwałtownie. W roku 1983 ceny towarów i usług konsump-cyjnych wzrosły średnio trzykrotnie od roku 1980, zaś prawie pięciokrotnie od roku 1970 (w roku 1983 wynosiły średnio 467% cen z roku 1970).

cenzura - słowo, którego oficjalnie zwykle unikano. Jego odpowiedni-kiem była „kontrola prasy i publika-cji", wyrażenie użyte jako nazwa urzę-du cenzury.

Od lat czterdziestych władze w Pol-sce stosują cenzurę prewencyjną, to znaczy kontrolę tekstów przed ich opublikowaniem i udzielanie lub odmowę zezwolenia na publikację.

Zajmuje się tym Główny Urząd Kon-troli Publikacji i Widowisk (przed rokiem 1981 nazwa była nieco dłuższa:

Główny Urząd Kontroli Prasy, Publi-kacji i Widowisk). Urząd ten począt-kowo istniał bez podstawy prawnej, następnie jego cele działania okre-ślono ogólnie w dekrecie z 5 lipca 1946 roku, później kilkakrotnie zmienia-nym.

Dokumenty cenzury z lat 1974-1977 wywiózł w roku 1977 do Szwecji pra-cownik GUKPPiW Tomasz Strzyżew-ski, który oddał je do dyspozycji KSS

„KOR". Składały się one z «Książki zapisów i zaleceń» oraz wielu setek stron wewnętrznych biuletynów i

ins-32 chłopi

trukcji cenzury, informujących o „ma-teriałach zakwestionowanych" i „bie-żących ingerencjach". Zasadą działa-nia cenzury jest zwykle tajność, było tak szczególnie w latach siedemdzie-siątych. Ingerencji cenzury nie ujaw-niano publicznie. Sytuację zmieniła nieco ustawa z 31 lipca 1981 roku „o kontroli publikacji i widowisk", która zezwalała na zaznaczanie miejsc, w których cenzura ingerowała, „z poda-niem podstawy prawnej". Z możliwo-ści tej korzystał «Tygodnik Solidar-ność* i niektóre czasopisma katolic-kie.

Dekret o stanie wojennym rozsze-rzał możliwości ingerencji cenzury.

Zostało to utrwalone przez zmiany w ustawie „o kontroli publikacji i wido-wisk" z 28 lipca 1983 roku. Zmiany te mówią o tym, że w publikacjach nie można „zagrażać bezpieczeństwu stwa" oraz „zagrażać obronności pań-stwa". Cenzura dopatruje się takich zagrożeń nawet w ułamkach zdań.

LIT.: Czarna księga cenzury PRL, t. I i

II, Aneks, Londyn 1977i 1978; Stefan Kisie-lewski, Przeciw cenzurze-legalnie, «Zapis»

1977, nr 4; Stanisław Barańczak, Cenzura w PRL, «Krytyka» 1980, nr 7.

chłopi - mieszkańcy wsi, pracujący w rodzinnych gospodarstwach rolnych.

Na ogół jęąt to praca ciężka i w pełni zasługuje na miano pracy fizycznej.

Powoli jednak następuje mechaniza-cja i spemechaniza-cjalizamechaniza-cja gospodarki rolnej i w związku z tym mówi się o przekształ-caniu się stanu chłopskiego w zawód rolnika. Mimo tych przekształceń, chłopi czy rolnicy nadal wykonują zawód specyficzny. Decyduje o tym dysponowanie własnym warsztatem pracy, względna niezależność od pańs-twa i możliwoścsamodzielnego podej-mowania dęęyzji. Państwo stara się niezależność gospodarczą chłopów ograniczyć, a zwłaszcza utrudnić im niezależne organizowanie się.

Szacuje się, że chłopi to około 35 procent mieszkańców Polski.

LIT.: Bogusław Gałęski, Chłopi i zawód rolnika, PWN, Warszawa 1963; Bohdan

Czechosłowacja 1968 3 3

Bjjg;^ oijft M t wsiysTKi'

Cywiński, ...potęgą jest i basta. Z minię-nych doświadczeń ruchów społeczminię-nych na wsi, Krąg, Warszawa 1981, przedrukrSpot-kania, Paryż 1983.

Chrześcijańskie Stowarzyszenie Spo-łeczne (ChSS) - ugrupowanie zareje-strowane w październiku 1957 roku, z założenia skupiające nie tylko katoli-ków, ale w ogóle chrześcijan. Ugrupo-wanie to uczestniczyło we Froncie Jed-ności Narodu i miało posłów w Sej-mie, którzy nie zawsze zachowywali się w ten sam sposób jak posłowie katoliccy (na przykład przedstawiciel ChSS popierał w roku 1960 zniesienie świąt - Trzech Króli i Wniebowstąpie-nia Najświętszej Marii Panny). ChSS prowadzi działalność przemysłową (przedsiębiorstwo „Ars Christiana").

Stowarzyszenie wydaje tygodnik «Za i przeciw», w roku 1957 przejęty od poprzedniej redakcji przez prezesa ChSS Jana Frankowskiego. ChSS pro-wadzi instytut prasy i wydawnictw Novum, od 1982 roku wydaje «Tygod-nik Polski» jako „chrześcijańskie pis-mo społeczno-kulturalne", oraz od 1983 roku kwartalnik «Studia i Doku-menty Ekumeniczne®. ChSS w roku 1970 liczyło 700 członków, w latach osiemdziesiątych liczba ta przekro-czyła 6 tysięcy, by w roku 1983 zbliżyć się do 10 tysięcy. Prezesem ChSS w

Stowarzyszenie wydaje tygodnik «Za i przeciw», w roku 1957 przejęty od poprzedniej redakcji przez prezesa ChSS Jana Frankowskiego. ChSS pro-wadzi instytut prasy i wydawnictw Novum, od 1982 roku wydaje «Tygod-nik Polski» jako „chrześcijańskie pis-mo społeczno-kulturalne", oraz od 1983 roku kwartalnik «Studia i Doku-menty Ekumeniczne®. ChSS w roku 1970 liczyło 700 członków, w latach osiemdziesiątych liczba ta przekro-czyła 6 tysięcy, by w roku 1983 zbliżyć się do 10 tysięcy. Prezesem ChSS w