Piąte spotkanie Grupy Roboczej INTOSAI do spraw Walki z Korup-cją i Praniem Pieniędzy odbyło się w Pradze 13 i 14 września 2011 r.
W obradach, którym przewodniczyli Ezzat Saleh Abd El Hameed i Mohamed Khalil, reprezentujący egipski najwyższy organ kontroli państwowej, wzięli udział przedstawiciele instytucji członkowskich grupy: Chile, Chin, Czech, Ekwadoru, Indonezji, Namibii, Niemiec, Polski, Rosji, Stanów Zjednoczonych1. Obserwatorem był Magnus Borge – dyrektor generalny Programu Rozwoju INTOSAI2.
ZBYSŁAW DOBROWOLSKI
Najwyższą Izbę Kontroli reprezento-wali: Jacek Kościelniak, obecnie radca prezesa NIK oraz Zbysław Dobrowolski z delegatury w Zielonej Górze, ekspert ds. szkoleń IDI.
Obrady Grupy Roboczej INTOSAI do spraw Walki z Korupcją i Praniem Pieniędzy (INTOSAI Working Group on Fight Against Corruption and Money Laundering – WG FACML) poprzedziło międzynarodowe seminarium, zorgani-zowane 12 września 2011 r. przez NOK z Czech, podczas którego referaty wygło-sili: Miloslav Kala – wiceprezes czeskiego NOK – na temat roli NOK w ujawnianiu
strat finansowych powodowanych zjawi-skiem korupcji; Raluca Stefanuc – przed-stawicielka Komisji Europejskiej, komórki ds. zwalczania przestępczości zorganizo-wanej, która przedstawiła działania Ko-misji Europejskiej w walce z korupcją;
Martin Přiborský – reprezentujący Eu-ropejski Urząd ds. Zwalczania Oszustw, który omówił strategię działania Urzę-du; Radim Bureš – reprezentujący czeski oddział Transparency International – na temat roli NOK w budowaniu rzetelnego państwa. W końcowej części seminarium Uwe Schreiner – przedstawiciel NOK z Niemiec – przybliżył niemieckie regu-lacje antykorupcyjne, a także ujawnione w trakcie kontroli nieprawidłowości w in-współpraca międzynarodowax
stytucjach publicznych, katalizujące zja-wisko korupcji, takie jak słabość kontroli wewnętrznej czy niewłaściwy nadzór nad działalnością pracowników odpowiedzial-nych za zakup sprzętu informatycznego.
Na zakończenie seminarium István Spon-ga z NOK Węgier zaprezentował zało-żenia projektu wzmacniania rzetelności funkcjonowania węgierskich instytucji publicznych, realizowanego przez węgier-ski najwyższy organ kontroli państwowej przy udziale NOK Holandii. Kjell Kri-stian Dørum z NOK Norwegii omówił zadania Grupy Roboczej INTOSAI do spraw Kontroli Środowiska.
W pierwszym dniu obrad Grupy Robo-czej Jacek Kościelniak przedstawił projekt wytycznych INTOSAI w sprawie roli naj-wyższych organów kontroli państwowej we wzmacnianiu rzetelności, przejrzy-stości i rozliczalności oraz racjonalnego gospodarowania mieniem państwowym3. Przypomniał, że do opracowania tych wy-tycznych Grupa Robocza wyznaczyła na poprzednim posiedzeniu w Quito (Ekwa-dor) podgrupę w składzie: Najwyższa Izba Kontroli (kierująca pracami podgru-py) oraz NOK z Peru, Kolumbii i Egiptu.
Projekt wytycznych, przygotowany przez przedstawicieli NIK Jacka Kościelniaka i Zbysława Dobrowolskiego, został zaak-ceptowany przez NOK z Egiptu i Peru4 oraz spotkał się z bardzo dobrym przyję-ciem zgromadzonych. Wskazywano, że jego zaletą jest systematyzacja pojęć zwią-zanych z koncepcją „dobrego rządzenia”
(good governance).
Odnosząc się do wystąpienia przedsta-wiciela IDI, Zbysław Dobrowolski, autor artykułu, w trakcie dyskusji podkreślił, że jednym z celów przyświecających two-rzeniu wytycznych jest wypracowanie wspólnych pojęć dotyczących koncepcji
„dobrego rządzenia”, czyli umiejętno-ści efektywnego zarządzania w sektorze publicznym, tworzenia warunków do rozwoju gospodarczego i demokracji. Na-wiązując do dyskusji zainicjowanej przez przedstawicieli IDI oraz amerykańskiego NOK na temat konieczności powiązania zjawisk korupcji i oszustwa, zaproponował definicje obydwu pojęć, które zebrani za-aprobowali. Projekt wytycznych, prezen-towanych przez Jacka Kościelniaka, został przyjęty przez członków Grupy Roboczej i skierowany do prac końcowych.
W dalszej części spotkania przedstawi-ciel NOK Niemiec, które przewodniczą podgrupie (NOK Niemiec, Indonezji, Malezji i Iraku), omówił zaawansowanie przygotowania wytycznych określają-cych rolę najwyższych organów kontroli państwowej w zwalczaniu korupcji oraz odzyskiwaniu nienależnie pozyskanych aktywów. Następnie reprezentantka ame-rykańskiego najwyższego organu kontroli poinformowała o efektach działań ma-jących na celu nawiązanie współpracy szkoleniowej z instytucjami międzynaro-dowymi zajmującymi się problematyką walki z korupcją i praniem pieniędzy.
Kolejnym punktem było omówienie przyczyn niepodjęcia prac nad wytyczny-mi dla NOK w zwalczaniu korupcji i
pra-3 Ang. Enhancing integrity, transparency, accountability and good governance for public assets.
4 NOK z Kolumbii nie uczestniczył w przygotowaniu wytycznych.
Spotkanie Grupy Roboczej INTOSAI współpraca międzynarodowa
nia pieniędzy. W trakcie dyskusji stwier-dzono, że jedynie nieliczne NOK mają doświadczenie w kontroli działalności instytucji publicznych (jednostek anali-tyki finansowej) zaangażowanych w prze-ciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finan-sowaniu terroryzmu. Reprezentant NOK Indonezji zauważył, że nie powinno to być przesłanką rezygnacji z opracowania ta-kich wytycznych. Przedstawicielka ame-rykańskiego NOK wskazała na potrzebę umacniania współpracy najwyższych or-ganów kontroli z jednostkami analityki fi-nansowej i organizacjami skupiającymi je, takimi jak: FATF (Financial Action Task Force)5, Specjalny Komitet Rady Europy Moneyval6, grupa robocza EGMONT, a także potrzebę wykorzystania doświad-czeń NOK, które kontrolują działalność jednostek analityki finansowej.
Na wniosek Magnusa Borgea, Jacek Kościelniak zaprezentował ogólne założe-nia kontroli polskiej jednostki analityki fi-nansowej (obszary objęte kontrolą NIK).
Z uwagi jednak na nieopublikowanie dotychczas informacji o wynikach kon-troli działalności Generalnego Inspektora Informacji Finansowej i Departamentu Informacji Finansowej Ministerstwa Fi-nansów, nie mógł przedstawić zebranym ustaleń kontrolnych, lecz jego wystąpie-nie wzbudziło duże zainteresowawystąpie-nie.
Przedstawiciel NOK Norwegii, repre-zentujący Grupę Roboczą INTOSAI do spraw Kontroli Środowiska, zapoznał ze-branych z kierunkowymi propozycjami współpracy tej grupy z Grupą Roboczą do spraw Walki z Korupcją i Praniem Pieniędzy, którą uznał za najważniej-szą w całym INTOSAI. Zwrócił uwagę zwłaszcza na potrzebę koordynacji prac obu grup. Na zakończenie tego punktu obrad Jean Pesme, przedstawiciel Ban-ku Światowego, omówił zadania BanBan-ku w zwalczaniu nielegalnych zjawisk.
W dyskusji nad planem pracy Grupy Roboczej do spraw Walki z Korupcją i Praniem Pieniędzy autor artykułu pod-kreślił znaczenie drugiego i czwartego celu grupy, to jest tworzenia bazy szko-leniowej i informatycznej, służących rozwojowi potencjału NOK w skutecz-niejszym zwalczaniu korupcji, oszustw i prania pieniędzy. Zaznaczył, że infor-matyczna baza danych powinna zawierać informacje nie tylko – jak proponuje ro-syjski NOK – o sposobie implementacji wytycznych INTOSAI przez najwyższe organy kontroli państwowej, ale także – praktyczne z punktu widzenia kontrole-rów – o metodyce wykrywania nielegal-nych zjawisk i studia przypadków (case study). Postulat ten spotkał się z aproba-tą zebranych.
5 Międzyrządowy podmiot, który opracował 40 wytycznych dotyczących efektywnego zwalczania prania pieniędzy (40 rekomendacji FATF), a po zamachach terrorystycznych dodatkowo 9 specjalnych rekomen-dacji dotyczących przeciwdziałania finansowaniu terroryzmu.
6 Który ocenia kraje członkowskie UE według zasad wypracowanych przez FATF (49 zaleceń) oraz odpo-wiednich dyrektyw UE, Konwencji Rady Europy i ONZ, odnoszących się kwestii związanych ze zwalcza-niem procederu prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu. W skład komitetu wchodzą oprócz de-legacji państw członkowskich, także przedstawiciele FATF, Grupy Egmont, Komisji Europejskiej, Banku Światowego, Międzynarodowego Funduszu Walutowego, ONZ, Interpolu.
współpraca międzynarodowax xZbysław Dobrowolski
Na zakończenie obrad przypomniano zatwierdzony w Quito plan pracy Grupy Roboczej do spraw Walki z Korupcją i Pra-niem Pieniędzy oraz wybrano NOK do re-alizacji poszczególnych zadań. Najwyższe organy kontroli państwowej Chile i Rosji wyraziły gotowość przystąpienia do prac – pod przewodnictwem NIK – kończą-cych projekt wytycznych w sprawie roli najwyższych organów kontroli państwo-wej we wzmacnianiu rzetelności, przej-rzystości i rozliczalności oraz racjonalnego gospodarowania mieniem państwowym.
Do prac nad wytycznymi określający-mi rolę najwyższych organów kontroli państwowej w zwalczaniu korupcji oraz odzyskiwaniu nienależnie pozyskanych aktywów, oprócz Niemiec, Indonezji, Malezji i Iraku, zgłosiły się także NOK Namibii i Polski. Gotowość opracowania wytycznych w sprawie roli najwyższych organów kontroli państwowej w zwalcza-niu korupcji i prania pieniędzy wyraziły NOK Rosji i Polski. Koordynowania prac grup roboczych do spraw: Kontroli Śro-dowiska oraz Walki z Korupcją i Praniem Pieniędzy podjęły się NOK Egiptu, Pol-ski i Lesoto. Rozpoczęcie przygotowania szkoleń na temat problematyki korupcji, oszustw, nieprawidłowego zarządzania środkami publicznymi, zwalczania proce-deru prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu zadeklarowały NOK Stanów Zjednoczonych, Polski, Ekwadoru i Leso-to. NOK Rosji zobowiązał się do utworze-nia informatycznej bazy danych, jednak na razie (z uwagi na ograniczone możliwości finansowe i kadrowe) jedynie w zakresie monitorowania stanu implementacji wy-tycznych przez najwyższe organy kontroli państwowej.
NOK Niemiec, Ekwadoru i Egiptu pod-jęły się przygotowania materiałów opraco-wanych przez Grupę Roboczą w językach INTOSAI: angielskim, niemieckim, hi-szpańskim, francuskim i arabskim. Przed-stawiciele NOK Chile, Indonezji, Chin i Austrii poinformowali, że w najbliższym czasie aktywnie włączą się w działania poszczególnych zespołów; chiński NOK zadeklarował współpracę przy tworzeniu informatycznej bazy danych.
Podczas spotkania z przedstawicielami NIK Magnus Borge z uznaniem wyraził się o potencjale Izby. Był również zain-teresowany aktywnością NOK krajów Grupy Wyszehradzkiej. Autor artykułu przedstawił główne punkty dwudnio-wego seminarium krajów Grupy Wy-szehradzkiej na temat roli najwyższych organów kontroli państwowej w prze-ciwdziałaniu i zwalczaniu oszustw oraz korupcji, które odbyło się w Lublanie w kwietniu 2011 r. W seminarium tym wzięli udział przedstawiciele NOK Pol-ski, Węgier, Czech, Słowenii oraz Słowa-cji, a także szef Słoweńskiej Komisji ds.
Przeciwdziałania Korupcji (podmiotu zbliżonego w swoim działaniu do Cen-tralnego Biura Antykorupcyjnego).
Czeski najwyższy urząd kontroli, jako gospodarz praskiego spotkania, przygo-tował dla gości także program kultural-ny, dzięki któremu mogli poznać zabyt-ki Pragi.
dr ZBYSŁAW DOBROWOLSKI, De-legatura NIK w Zielonej Górze, eks-pert ds. szkoleń Programu Rozwoju INTOSAI
Spotkanie Grupy Roboczej INTOSAI współpraca międzynarodowa