Waldemar Grzędziak
SPRAWOZDANIE MIEJSKIEGO KOMITETU POMOCY BEZROBOTNYM W KRAKOWIE
Za czas od 1.X.1932 r. do 31.VII.1933 r.
Kraków 1933 r.
Nakładem m. komitetu pomocy bezrobotnym w Krakowie
Lata 1932–1933 okazały się trudniejsze pod względem gospodarczym, co przełożyło się na zubożenie społeczeństwa, a w efekcie na wzrost poziomu bezrobocia. Z inicjatywy rzą-du powołano w Krakowie Miejski Komitet Po-mocy Bezrobotnym pod „protektoratem” Wo-jewody Krakowskiego.
W sprawozdaniu opublikowano odezwę do mieszkańców Krakowa, w której apeluje się o pomoc dla bezrobotnych jako ludzi najbar-dziej doświadczających kryzysu gospodarcze-go i cierpiących na niedostatek.
Komitet podjął uchwały, które wzywają do:
n dobrowolnego opodatkowania pracowników umysłowych i fizycznych w wysokości minimal-nej 1/2% od płac (zarobków) miesięcznych;
n dobrowolnego opodatkowania pracodawców w wysokości minimalnej 1/2% płac (zarobków) wypłacanych swoim pracownikom;
n dobrowolnego opodatkowania wszystkich in-nych (nieobjętych powyższymi opłatami) w wy-sokości 1% miesięcznych dochodów.
Sprawozdanie podaje rozliczenia dochodów Komitetu, w podziale na dochody własne (uzys-kane z dobrowolnych ofiar społeczeństwa) oraz dochody z dotacji, czyli z Gminy m. Kra-kowa, Urzędu Wojewódzkiego Komitetu.
Podane są szczegółowe kwoty dochodów, a na-wet dary „w naturze” – w postaci węgla, ziem-niaków i jarzyn itp.
Oczywiście rozliczono się też z „pomocy dla bezrobotnych”, wskazując kwoty wydane na zatrudnienie bezrobotnych, utrzymanie „ogród-ków warzywnych” (uprawa, ogrodzenia, studnie tp.). Wskazano też koszty ogólne i administracyj-ne związaadministracyj-ne z obsługą tej działalności.
W dalszej części sprawozdania podane są wa-runki rejestracji osób bezrobotnych, w tym:
n pracowników umysłowych;
n pracowników fizycznych;
n wojskowych, którzy wrócili po odbyciu służby prezencyjnej (sic!), a wykazujących, że byli po-przednio zatrudnieni lub gdy posiadali „świadec-two wyzwolin rzemiosła”;
n reemigrantów wysiedlonych z innych państw;
n innych osób, którzy nie mogli się okazać zgło-szeniem do Kasy Chorych.
Wskazano dokładną liczbę rodzin zarejestro-wanych w okresie od 18 października 1932 r.
do 31 marca 1933 r. – 5418 rodzin z podzia-łem na grupy zawodowe:
n przemysł i rękodzieło – 2934 rodzin;
n pracownicy umysłowi – 361 rodzin;
n handel – 180 rodzin;
n służba – 170 rodzin;
n wyrobnicy – 1773 rodzin.
Oczywiście rozliczono dokładnie, ile rodzin otrzymało pomoc w naturze w postaci mąki, chleba, tłuszczu, fasoli, cukru, mieszanki ka-wowej, mydła i innych produktów oraz depu-tatów i posiłków (dla samotnych).
Prowadzono też działania związane z kierowa-niem do pracy zamiast przyznawania darmo-wych deputatów. Praca bezrobotnych trwała 4 dni, ale w przypadku osób o licznej rodzinie przez 5 dni, natomiast dla samotnych przez 3 dni w tygodniu.
Prace były organizowane głównie:
n przy niwelowaniu terenów ze wskazaniem dokładnych lokalizacji prac;
n przy niwelacji i urządzania ulic (wskazane uli-ce i czas trwania prac);
nprzy urządzaniu skwerów, ogródków i boisk (w.);
n przy innych pracach.
W komentarzach wyraźnie przewijają się opi-nie o korzyściach płynących z działalności
NUMER SPECJALNY NUMER SPECJALNY
Komitetu oraz o korzystnym społecznie wy-dźwięku. Bardzo wymownym jest poniższy cy-tat ze sprawozdania (s. 16):
„(…) pieniądz wyłożony przez społeczeń-stwo, Gminę i Wojewódzki Komitet na zatrudnienie nie poszedł na marne. Bez-robotni znaleźli pracę. Społeczeństwo odniosło korzyści i interes publiczny zy-skał. Przestępczość wedle relacyj urzędo-wych wybitnie zmalała”.
Sprawozdanie zawiera w załączeniu kilka fo-tografii oraz dokładny RAPORT KASOWY z ze-stawieniem przychodów i rozchodów za wy-mieniony okres oraz zestawieniami ogólnym i szczegółowym.
Bardzo ciekawa lektura, pokazująca nie tyl-ko włożony wysiłek, ale również jego efekty i transparentność działań publicznych.
TABELA
Świadczeń pieniężnych na zimową pomoc bez-robotnym, obowiązujących na terenie Woje-wództwa Śląskiego wydany przez Wojewódzki Obywatelski Komitet Zimowej Pomocy Bezro-botnym
Wojewódzki Wydział Wykonawczy w Katowicach
W dokumencie przedstawione zostały wyso-kości świadczeń na rzecz bezrobotnych, obo-wiązujące w województwie śląskim w 1936 r.
Zostały one pogrupowane dla sześciu katego-rii dochodów:
n Od wynagrodzeń za pracę i uposażeń służbo-wych, gdzie stawki są zależne od dochodu brut-to. Przy dochodzie do 300 zł składka wynosiła 1/2% miesięcznie, natomiast powyżej 2500 zł aż 5%. Okres opłat dla wszystkich progów wyno-sił 5 miesięcy.
n Od dochodów fundowanych i wolnych zawo-dów – tutaj skala była taka sama, ale płacona od dochodów netto. Dodatkowo w tej grupie płaco-no dodatkowe świadczenia od lokali według skali w pkt 3.
n Świadczenia od lokali – płacili je posiadacze lokali w miastach i osiedlach o charakterze miej-skim, gdzie kryterium była liczba izb – od 2 izb po 0,50 zł miesięcznie, a od 6 izb po 7 zł. Okres opłat był podobny, czyli 5 miesięcy.
n Świadczenia od przedsiębiorstw handlowych – podstawą świadczeń były wykupione świadec-twa handlowe i osiągnięty obrót, który ustalały władze skarbowe za 1935 r. Obowiązywały czte-ry kategorie dla świadectw handlowych i dwie dla świadectw przemysłowych. Przykładowo dla kategorii I płacono 2 tysiące zł, a w IV 15 zł z za-strzeżeniem najniższego wymiaru „nie mniej jednak niż 1 i 1/2 promila od obrotu za 1935 r.
n Świadczenia od warsztatów rzemieślniczych – rzemieślnicy płacili miesięcznie przez 5 mie-sięcy: od warsztatu – 2 zł, od czeladnika 1 zł i od ucznia 0,50 zł.
n Świadczenia od przedsiębiorstw przemysło-wych – zróżnicowanie wynikało z rodzaju gałęzi przemysłu i wynosiło od 2 promili od obrotu dla przemysłu przetwórczego do do 3 promili dla fa-bryk celulozy i papieru.
Podano również numery kont P.K.O. dla ośmiu powiatów oraz dwa – dla miast Katowice i Cho-rzów. Dokument liczy cztery strony.
Świadectwo pracy – 1932 r.
NUMER SPECJALNY NUMER SPECJALNY
Jest to moje ulubione świadectwo dotyczące pracy. Pisane jest atramentem i – co ważne – ręcznie, wyrobionym, pochyłym pismem.
Przedsiębiorca firmy wędliniarskiej z miejsco-wości Wysokie-Lit. podaje, że pracownik za-trudniony był w jego „warstacie” w charakte-rze ucznia masarskiego pcharakte-rzez 2 lata.
Opinia o pracowniku jest bardzo dobra, bo wyrażona słowami: „Cały czas wyżej wymie-nionej pracy był prowadzenia przykładnego i przy wielkiej pilności odznaczał się sumien-nością, tak że pod każdym względem czuję się w obowiązku rekomendować go jako pracowi-tego i uczciwego”.
Ciekawa jest przyczyna zwolnienia, mianowi-cie zatrudnienie zostało zakończone na wła-sne żądanie pracownika ze względu na fakt powołania go do Wojska Polskiego w charak-terze poborowego do służby czynnej.
Świadectwo pochodzi z 1932 r. i wydane zostało w miejscowości Wysokie-Lit. – praw-dopodobnie chodzi o Wysokie Litewskie – miejscowość leżącą do 1939 r. w wojewódz-twie poleskim, a obecnie na pograniczu Polski i Białorusi.
Na dokumencie znajduje się pieczęć praco-dawcy koloru fioletowego z ornamentami.
Pięknie zachowane stare, lekko pożółkłe świa-dectwo pracy.
Rarytas.
Świadectwo nauki – 1929 r.
Kolejne świadectwo stwierdzające uprawnie-nia zawodowe. Tym razem świadectwo czelad-nicze, wydane przez Izbę Rzemieślniczą w Po-znaniu.
Wydział Egzaminacyjny dla zawodu rzeźnic-kiego przy Izbie rzemieślniczej w Poznaniu ocenił kandydata do zawodu zarówno od stro-ny praktycznej, jak i teoretycznej.
Na świadectwie widnieje pieczęć Izby, podpi-sy mistrza i ucznia oraz podpipodpi-sy członków ko-misji w osobach przewodniczącego, ławnika mistrza i ławnika czeladnika.
Piękny egzemplarz, co prawda, lekko podnisz-czony, ale wykaligrafowany odręcznym, po-chyłym pismem.
Mój dobry znajomy – rzemieślnik – długo oglą-dał to świadectwo i cmokając z podziwu, po-wtarzał „no pięknie, pięknie”.
NUMER SPECJALNY NUMER SPECJALNY
Więcej o autorze
Waldemar Grzędziak
Powiatowy Urząd Pracy w Oleśnicy
Dyrektor Powiatowego Urzędu Pracy w Oleśnicy. Menedżer administracji o specjalności zarządzanie w administra-cji publicznej, wieloletni pracownik publicznych służb zatrudnienie, w tym 24 lata na stanowiskach kierowniczych.
Absolwent Politechniki Wrocławskiej, Społecznej Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości w Łodzi oraz studiów pody-plomowych z zakresu zarządzania jednostkami gospodarczymi oraz prawa pracy i prawa socjalnego na Wydzia-le Prawa i Administracji Uniwersytetu Wrocławskiego. Autor wystawy i właściciel koWydzia-lekcji pamiątek związanych z historią publicznych służb zatrudnienia w II RP.
www.PSZhistoria.pl info@PSZhistoria.pl.
Mam nadzieję, że oznacza to, że docieram z kolekcją we właściwe obszary współczes-nych środowisk zawodowych.
Cdn.
Bibliografia
Dekret o organizacji państwowych urzędów pośrednictwa pracy i opieki nad wychodźcami, Dziennik Praw Państwa Polskiego z 4 lutego 1919 r., nr 11, poz. 127.
Dekret z dnia 2 sierpnia o urzędach zatrudnienia, Dz.U.
z 1945 r., nr 30, poz. 182.
GUS, 1935, Mały Rocznik Statystyczny 1935, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa.
Landau, Z., Tomaszewski, J., 1984, Polska w Europie i świecie 1918–1939, Wiedza Powszechna, Warszawa.
Landau, Z., Tomaszewski, J., 1981, Zarys historii gospodar-czej Polski 1918–1939, Książka i Wiedza, Warszawa.
Mlonek, K., 1999, Bezrobocie w Polsce w XX wieku w świetle badań, Krajowy Urząd Pracy, Warszawa.
Tomaszewski, J., 1985, Rzeczpospolita wielu narodów, Czy-telnik, Warszawa.
Uchwała Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 18.06.1986 r. w sprawie zwalczania zjawisk patologii spo-łecznej i umacniania zdrowia moralnego społeczeństwa, M.P.
z 1986 r., nr 18, poz. 118.
Ustawa z dnia 16 marca 1933 r. o Funduszu Pracy, Dz.U.
z 1933 r., nr 22, poz. 163.
www.inforlex.pl.