i pracowników rolnych Ostatnie dane dotyczące śmiertelności z powodu samobójstw wśród pracow-ników sektora rolniczego (we Francji) pochodzą od instytucji Santé Publique France (SPF)2. Z jednej strony zawierają one badania statystyczne rolników w latach 2007–2011, a następnie analizę wyników według kryteriów społecz-no-zawodowych oraz z drugiej strony badania obejmujące pracowników rol-nych w okresie od 2007 do 2013 roku. Badania te dotyczyły w szczególności pracowników oraz związku między samobójstwem a pracą. Otrzymane dane dostarczyły wskaźników rozkładu według wieku, płci, regionu, rodzaju pro-wadzonej działalności oraz sposobu popełnienia samobójstwa. Dane te mogą wydawać się zbyt odległe w czasie. Akty zgonu są jednak najpierw
1 Mutualité Sociale Agricole, https://ssa.msa.fr/, dostęp 8.03.2020; Le Réseau Agri-Sentinelles, https://reseau-agri-sentinelles.fr/comment-y-repondre/#more-27, dostęp 8.03.2020.
2 Santé Publique France, http://beh.santepubliquefrance.fr/beh/2018/27/pdf/2018_27_2.pdf, dostęp 8.03.2020.
wane do epidemiologicznego centrum zgonów CepiDC3, które najpierw reje-struje wszystkie akty według poszczególnych kryteriów, a dopiero w drugiej kolejności może je udostępnić, np. na wniosek zainteresowanej strony oraz do analiz statystycznych. Pierwsze wyniki z SPF otrzymano w 2013 r., następne w 2016 r. Podsumowanie wyników ujawnia wyższy odsetek zgonów spowo-dowanych samobójstwem wśród rolników w porównaniu z ogółem populacji w tym samym wieku, szczególnie wśród mężczyzn w grupie wiekowej 45–65 lat. Badania społeczno-zawodowe wskazują, że szczególnie narażone są osoby w następujących grupach4:
– grupa wiekowa od 45 lat do 54 lat w porównaniu do osób poniżej 35 roku życia;
– osoby pracujące samodzielnie w gospodarstwach indywidualnych są bar-dziej narażone niż te, które pracują w gospodarstwach wieloosobowych, spółdzielniach i spółkach rolnych (ze względu na odizolowanie, pracę w samotności);
– osoby prowadzące wyłącznie działalność rolniczą (uzyskiwanie dochodu z jednego źródła) są bardziej narażone niż te, które prowadzą kilka rodza-jów działalności;
– ze względu na uzyskiwanie dochodu z różnych źródeł – rolnicy prowadzący niejednokierunkową działalność rolniczą (na przykład jedynie uprawa ka-lafiora lub tylko hodowla kaczek);
– rolnicy posiadający gospodarstwa o powierzchni gruntów rolnych od 20 ha do 49 ha są bardziej narażeni niż ci, którzy posiadają gospodarstwa o po-wierzchni ponad 200 ha;
– gospodarstwa położone w niektórych regionach Francji: w Auvergne-Rhô-ne-Alpes (Lyon, Clermont-Ferrand), w Bourgogne-Franche-Comté (Dijon, Besançon), Bretanii (Rennes, Brest) oraz w regionie Hauts-de-France (Lil-le) w porównaniu do gospodarstw w regionie Grand Est (Reims, Nancy, Strasburg).
Filar II – telefon zaufania Agri’écoute W październiku 2014 r. została uruchomiona wyspecjalizowana linia tele-foniczna (pod numerem 09 69 39 29 19) działająca 24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu. W marcu 2018 r. telefon zaufania otrzymał wsparcie psy-chologów klinicznych, którzy pracują jako dyżurni na zasadach wolontariatu.
3 Santé Publique France, https://www.santepubliquefrance.fr, dostęp 8.03.2020; https://www.
santepubliquefrance.fr/maladies-et-traumatismes/sante-mentale/suicides, dostęp 8.03.2020.
4 Santé Publique France, https://www.santepubliquefrance.fr, dostęp 8.03.2020.
Zasada działania telefonu Agri’écoute:
Ubezpieczeni w MSA mogą zadzwonić do tego samego dyżurnego spe-cjalisty psychologa do czterech razy. Jeśli zaistnieje konieczność, i zawsze za zgodą ubezpieczonego, podany zostanie również kontakt do osoby w terenie z wielodyscyplinarnej komórki zapobiegania samobójstwom (III filar planu) w celu uzyskania wsparcia i dalszej indywidualnej pomocy. Jeżeli dzwoniący chce pozostać anonimowy, dyżurny – psycholog kliniczny kieruje go do leka-rzy psychologów, któleka-rzy pleka-rzyjmują w rejonie zamieszkania ubezpieczonego.
Od marca 2018 r. utrzymywany jest 94% wskaźnik dostępności przez telefon5. W latach 2014–2018 liczba połączeń z telefonem zaufania stale rosła, z 90 do ponad 300 połączeń na miesiąc. W 2019 r. odnotowano średnio 380 połą-czeń miesięcznie. Ubezpieczeni dzwoniący to głównie mężczyźni (stanowili oni 56% w 2018 r. i 65% w 2019 r. wszystkich dzwoniących) w grupie wieko-wej 41–60 lat (29%) wśród tych, którzy określają swój wiek (44% dzwonią-cych). Czas trwania połączeń ewoluował na przestrzeni lat, zaobserwowano wzrost połączeń trwających ponad 10 minut (60% wszystkich połączeń) oraz tych trwających ponad 20 minut (stanowiły one 9% w 2019 r. w porównaniu z 6% w 2018 r.). Podczas gdy w 2018 roku 9% dzwoniących konsultowało się telefonicznie z tym samym psychologiem 1–2 razy, to już w 2019 r. aż 26%
dzwoniących poprosiło o indywidualne wsparcie telefoniczne. Wynika z tego, że dwie lub trzy rozmowy telefoniczne rzeczywiście pomagają dzwoniącym rozładować napięcia psychiczne.
Większość połączeń wykonywanych jest w ciągu dnia, od poniedziałku do piątku. Jako powody konsultacji telefonicznych ubezpieczeni podają przede wszystkim problemy natury osobistej (54%), głównie związane z trudnościa-mi życiowytrudnościa-mi i poczuciem samotności (izolacji społecznej). Wśród innych powodów są też wymieniane trudności związane z pełnieniem roli opiekuna, trudności wychowawcze w relacji rodzic – dziecko lub związane z przeży-waniem choroby. Kwestie zawodowe wiążą się z problemami finansowymi, przepracowaniem i brakiem moralnego wsparcia (ze strony otoczenia zawo-dowego i osobistego). Z tych samych powodów ubezpieczeni zgłaszają się do multidyscyplinarnych komórek działających w terenie w ramach III filaru za-pobiegania samobójstwom MSA.
Spośród wszystkich dzwoniących 40% nie ma specyficznych zaburzeń (ta-kich jak psychoza, nerwica lub depresja), tylko pragnie zostać wysłuchana.
Praca psychologa polega w tym przypadku przede wszystkim na wysłucha-niu oraz uspokojewysłucha-niu dzwoniących, pomocy w odzyskawysłucha-niu pewności siebie i zdystansowaniu się do bolesnych doświadczeń, sytuacji lub wydarzeń, często z niedawnej przeszłości. 94% konsultacji telefonicznych nie wymaga skiero-wania dzwoniącej osoby do innych instytucji.
5 Caisse Centrale MSA.
Filar III – utworzenie 35 multidyscyplinarnych komórek