Wnioski: Stopień zainteresowania społecznego piłką możną w Polsce wskazuje, że jest to potencjalnie atrakcyjne źródło budowania wewnętrznego oddziaływania społecznego

oraz wzmacniania wizerunku państwa na arenie międzynarodowej. Pomyślna organizacja

w 2012 roku trzeciej największej na świecie imprezy sportowej (przygotowania do turnieju pochłonęły 94 miliardy złotych) również stanowi pewien kapitał do zagospodarowania.

Wysiłki w tym obszarze można prowadzić dwukierunkowo, promując rywalizację piłkarską jako sposób na zdrowy styl życia, element edukacji i rozwoju społeczności lokalnych.

Drugi kierunek starań – zaangażowanie w rywalizację piłkarską na poziomie

międzynarodowym, wymaga dostosowania krajowych regulacji do wymogów federacji piłkarskich. Państwo nie jest tu partnerem, ale petentem, o czym świadczyć mogą warunki przeprowadzenia turnieju Euro 2012 w Polsce: ubiegające się o organizację turnieju państwa musiały przyjąć zobowiązanie dostosowania standardów infrastrukturalnych, sanitarnych, bezpieczeństwa itd. do wymogów UEFA, chociaż stroną umów zawartych z UEFA dotyczących organizacji turnieju są krajowe związki piłkarskie, nie zaś rządy. Jest to jeden z mechanizmów oddziaływania, który wskazuje na zakres władzy tych podmiotów w regulowanej przez siebie sferze. Ich władza opiera się na korzyściach ekonomicznych – UEFA dyktuje warunki organizacji imprez sportowych, ponieważ jest traktowana jako strategiczny inwestor umożliwiający pozyskanie korzyści ekonomicznych i wizerunkowych, które w długiej perspektywie przełożyć się mają na zyski ekonomiczne.

Źródło: opracowanie własne [Koniec tabeli]

Str. 141 2.3.4.

Światowa Agencja Antydopingowa (WADA)

W kontekście tworzenia się zróżnicowanych struktur globalnego zarządzania i coraz większej polaryzacji ośrodków władzy interesujące jest, jak poszczególne podmioty, mające zdefiniowane interesy i cele w danym obszarze, wchodzą w interakcje i stymulują swoje działania. Specyfika oddziaływań federacji piłki nożnej

i Światowej Agencji Antydopingowej (World Anti-Doping Agency − WADA) ma źródło w ich podobnej tożsamości. Są to podmioty prywatne − WADA, podobnie jak FIFA, powstała na gruncie przepisów prywatnego prawa szwajcarskiego. Ma status fundacji. Stanowi

najważniejszą obecnie platformę kształtowania norm i regulacji dotyczących

przeciwdziałania dopingowi w sporcie. Skalę jej oddziaływań obrazuje przyjęcie w 2003 roku Światowego Kodeksu Antydopingowego stanowiącego źródło wytycznych oraz narzędzie budowania standardów dla wszystkich instytucji i środowisk wpływających na rzeczywistość w sporcie.

Str. 142

Jego zapisy zostały ukształtowane w związku z założeniami Programu Zwalczania Dopingu w Sporcie, dotyczą postępowań i kontroli antydopingowych, metod analizy, sankcji i możliwości ochrony prawnej sportowców.

Formalnie WADA ma takie same uprawnienia w sprawowaniu kontroli antydopingowej jak międzynarodowe federacje sportowe czy też narodowe agencje antydopingowe.

Standardy działania proponowane przez nią przyjął Międzynarodowy Komitet Olimpijski.

Władze FIFA i UEFA po części jednak kwestionują zakres uprawnień agencji oraz sposób ich realizowania. Od początku procesu instytucjonalizacji polityk antydopingowych w sporcie FIFA przyjęła stanowisko marginalizujące wagę tego problemu w odniesieniu do piłki nożnej. Strategia walki z dopingiem federacji piłkarskich wywodzi się z innej filozofii − nacisk położono przede wszystkim na edukację i prewencję, chociaż od 1970 roku

prowadzone są również kontrole medyczne. Polityka antydopingowa, jak deklaruje FIFA, ma służyć:

1. zachowaniu i wzmacnianiu etycznych reguł w sporcie;

2. ochronie zdrowia fizycznego oraz integralności psychicznej graczy;

3. zapewnieniu wszystkim uczestnikom równych szans w rywalizacji[Przypis 228].

Kiedy Międzynarodowy Komitet Olimpijski pod koniec lat 60. dwudziestego wieku uznał przyjmowanie sterydów anabolitycznych za praktykę dopingową, organizacja

kwestionowała tę decyzję[Przypis 229]. Koncentrowano się jednocześnie na wspieraniu wizerunku piłki nożnej jako sportu wolnego od dopingu, przynajmniej w wymiarze, który znacząco wpływałby na istotę samej gry i jej rezultatów. Opóźniano − w stosunku do regulacji obowiązujących w innych dyscyplinach − obowiązkowe kontrole piłkarzy na sterydy anaboliczne, opierając tę politykę na braku dowodów, że ich stosowanie jest obecne wśród piłkarzy. Bez kontroli takich dowodów nie sposób było uzyskać, a więc taka linia argumentacji miała wagę narzędzia kształtującego rzeczywistość.

W 1989 roku FIFA − również na skutek nacisków i debaty wokół tego tematu − formalnie przyjęła standard Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego w sprawie dopingu (Charter against Doping), ale nie uczyniono żadnych kroków, aby spisane tam zalecenia

rzeczywiście wprowadzić w życie. Dopiero kiedy podczas mistrzostw świata w 1994 roku legendarny Diego Maradona został zdyskwalifikowany za doping, dokonał się zwrot w podejściu do tego typu praktyk.

Polityka antydopingowa federacji piłkarskich, pomimo że są one głównymi aktorami w procesie komercjalizacji i profesjonalizacji sportu, była niewystarczająca w warunkach szybko zmieniających się technologii medycznych.

Str. 143

Świadomość zagrożeń związanych z praktykami wspomagania wydajności organizmu doprowadziła jednak ciała zarządcze globalnego futbolu do konieczności potwierdzenia swojej kompetencji w tym obszarze. Stanowisko FIFA w tej sprawie kształtowało się ewolucyjnie − od kontestacji standardów tworzonych na gruncie WADA do pozornej harmonizacji z tymi standardami.

Przedmiotem zagorzałej debaty w całym świecie sportowym było wprowadzenie na mocy Światowego Kodeksu Antydopingowego obowiązku meldunkowego sportowców (Athlete Where about Requirements). Wszyscy, którzy znaleźli się w zarejestrowanej puli

poddawanej badaniom, muszą podawać szczegółowe rozkłady zajęć i zgłaszać miejsce pobytu − każda, nawet drobna, zmiana musi być notyfikowana w Krajowej Organizacji Antydopingowej. Takie standardy kontroli mogą znacznie ograniczać swobodę osobistą najlepszych sportowców − nakładają na nich obowiązek przebywania przez godzinę dziennie w wyznaczonym miejscu[Przypis 230]. Światowa Agencja Antydopingowa uznaje, że sportowcy tuż przed i w trakcie najważniejszych zawodów muszą wyrazić zgodę na kontrolę antydopingową i pozostawać do dyspozycji kontrolerów przez 24 godziny na dobę. Pobrane próbki kontrolne przechowywane są przez kilka lat (pięć do ośmiu) ze względu na rozwój technik badania i potencjalnie większe możliwości wykrycia dopingu w przyszłości. Jeśli wyniki badań dadzą pozytywny rezultat, uzyskany tytuł sportowy może zostać odebrany[Przypis 231]. Stanowisko WADA szczególnie mocno akcentuje konieczność zachowania wysokich standardów antydopingowych sportowców z czołówki każdej dyscypliny, stąd koncentracja na zarejestrowanej puli liderów, którzy muszą podporządkować się restrykcjom − w przeciwnym wypadku grozi im zakaz startu w zawodach[Przypis 232]. FIFA i UEFA odrzuciły system meldunkowy Światowej Agencji Antydopingowej jako nieadekwatny do rzeczywistego zagrożenia dopingiem w dyscyplinie, którą zarządzają. Jednocześnie w debacie publicznej rozwijają swoją własną strategię antydopingową opartą na innej filozofii niż ta reprezentowana przez WADA. System meldunkowy jest narzędziem, które podejrzenie o łamanie zasad etycznych wytacza wobec każdego sportowca, szczególnie tych utytułowanych, prawdziwie zasłużonych w swoich dyscyplinach. Federacje piłkarskie tymczasem w swojej retoryce posługują się argumentem zaufania, poszanowania prywatności i godności zawodników. Działania antydopingowe mają ochronić sportowców przed negatywnym wpływem zakazanych substancji na ich zdrowie i kondycję, nie zaś kwestionować ich wiarygodność w kwestii poszanowania reguł fair play.

Str. 144

Jednocześnie lobbując za odmiennym od obowiązujących charakterem głównych regulacji

antydopingowych, FIFA buduje swoją wiarygodność w oczach opinii publicznej przez organizowanie kontroli antydopingowych o spektakularnym zasięgu. Przed poprzednim mundialem w Republice Południowej Afryki próbki pobrano od 522 zawodników i nie uzyskano żadnego pozytywnego rezultatu. Przed mistrzostwami świata w piłce nożnej w Brazylii poddano testom 800 piłkarzy (91,5 procent wszystkich grających na mundialu) i również nie uzyskano żadnego pozytywnego wyniku. Badania służyły również utworzeniu paszportów biologicznych piłkarzy, które pozwolą na określenie średnich parametrów organizmu każdego sportowca, co ułatwić ma przyszłe kontrole antydopingowe.

Światowa Federacja Piłki Nożnej prowadzi rozbudowane działania, nakierowane na wypracowanie nowego konsensusu środowisk medycznych oraz podmiotów

zarządzających w sporcie, w sprawie harmonizacji zasad kontroli antydopingowej.

Głównym celem jest uznanie specyfiki dyscypliny za element różnicujący, główną linią argumentacji jest ta, że w świecie piłkarskim doping jest problemem marginalnym, zatem dyscyplina powinna być wyjęta spod restrykcyjnych zasad antydopingowych. To główne stanowisko federacji piłkarskich w pracach nad nowym światowym kodeksem

antydopingowym, w których uczestniczą wszystkie międzynarodowe ciała zarządzające sportem.

Interesującym wątkiem, który wyłania się z debaty w tym obszarze, jest zakres wzajemnych wpływów FIFA oraz WADA. To podmioty, które mają tożsame źródło, reprezentują władzę prywatną, którą skutecznie rozciągają w obszarze swojej

specjalizacji, zwiększając wpływy na innych − państwowych i pozapaństwowych aktorów.

Oddziałują również wzajemnie na siebie − prowadząc spory, ale i harmonizując regulacje w ważnym aspekcie życia sportowego. Oddziaływanie agencji z pewnością leży w

zakresie uwarunkowań ograniczających autonomię federacji piłkarskich. Jej działalność jest dopełnieniem przyjętych na gruncie prawnomiędzynarodowym w ramach Rady Europy i UNESCO regulacji (Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, Konwencji w sprawie przemocy i ekscesów widzów w czasie imprez sportowych, a w szczególności meczów piłki nożnej, Konwencji antydopingowej, Międzynarodowej konwencji o dopingu w sporcie) i ważnym elementem tworzenia porządku prawnego.

Str. 145 2.3.4.1.

Analiza Centre of Gravity

Tabela 4. Wymiary konkurencyjności – walka o wpływy w obszarze oddziaływania największych prywatnych organizacji zarządzania sportem – Światowej Federacji Piłki

Nożnej (FIFA) i Światowej Agencji Antydopingowej (WADA) [Przejdź na koniec tabeli 4 ] 1. Cel: Poddanie piłki nożnej takim samym wymogom kontroli antydopingowej, ustalonym przez Światową Agencję Antydopingową, jakie obowiązują w innych dyscyplinach sportu.

2. Warunki do jego osiągnięcia: Akceptacja Światowej Federacji Piłki Nożnej dla