Zdolności krytyczne: To główne zdolności dające potencjał Centre of Gravity. Jakie są główne środki umożliwiające Centre of Gravity zdobycie i utrzymanie dominującej

pozycji nad przeciwnikiem czy sytuacją, taką jak zagrożenie pozycji przeciwnika lub

zmuszenia go do określonego działania, albo kontrolę nad ludnością, dystrybucją dóbr lub systemem politycznym? Wywarcie lub uniemożliwienie wpływu w przypadku przeciwnika i wykorzystanie go w przypadku sojusznika. Słowo kluczowe – zdolność do…

1.4. Wymagania krytyczne: To szczegółowe warunki, komponenty lub zasoby niezbędne do podtrzymania tych zdolności. Jakie są te kluczowe elementy systemu oraz konieczne warunki, cechy, zdolności, relacje i wpływy potrzebne do stworzenia i podtrzymania kluczowych zdolności Centre of Gravity, takich jak konkretne aktywa, fizyczne zasoby i relacje z innymi aktorami? Uniemożliwienie wpływu w przypadku przeciwnika i

zapewnienie go w przypadku sojusznika. Rzeczowniki, rzeczy.

2. Wnioski: Które słabości, luki lub braki w kluczowych elementach systemu oraz konieczne warunki, cechy, zdolności, relacje, konkretne zasoby, a także wpływy, mogą być wykorzystane do zmiany zdolności i zachowania aktora oraz poprawienia warunków w środowisku operacyjnym?

Źródło: Allied Command Operations Comprehensive Operations Planning Directive, North Atlantic Treaty Organization 2013, s. 4-40.

[Koniec tabeli 1.]

Przebieg analizy 1. identyfikacja celu;

2. zdefiniowanie sytuacji, która pozwoli wyłonić listę kluczowych czynników odnoszących się do potencjalnego Centre of Gravity;

3. zestawienie wszystkich czynników wpływu analizowanego podmiotu, według kryteriów

możliwości krytycznych, wymagań krytycznych, krytycznych słabych punktów.

Str. 35

Ocena problemu

Obejmuje różnorodne komponenty siły oraz relacje między nimi. Zwraca uwagę na abstrakcyjne elementy mające oddziaływanie na dany stan rzeczy. Zakłada się, że wartości niekwantyfikowalne, niemierzalne (na przykład wizerunek, pozytywne lub negatywne emocje) nie wpływają na zachowania, a mają istotny wpływ na trwałość i nośność Centre of Gravity. Problem jest analizowany w ujęciu dynamicznym, z założeniem, że konfiguracja czynników składających się na pozycję danego aktora podlega ciągłym zmianom.

Cele

Stosowanie analizy Centre of Gravity w planowaniu wojskowym służy celom operacyjnym.

Pod uwagę brane są cechy sytuacji i zmienne przekształcające ją w zależności od planów operacyjnych. Koncepcja Centre of Gravity prezentowana w niniejszej monografii została zastosowana jako narzędzie porządkujące. Pełni ona rolę wspierającą w dążeniu do jak najpełniejszej oceny cech i zdolności aktorów podejmujących działania na arenie

międzynarodowej i kształtujących procesy decyzyjne w polityce międzynarodowej. Celem jest identyfikacja źródeł wpływu i uwarunkowań, które przekształcają pozycję tych aktorów.

0.3.4.

Perspektywa badawcza, techniki badawcze

Podstawową perspektywą badawczą przyjętą w badaniach jest perspektywa środowiska (systemu międzynarodowego), którego specyficzne cechy kształtują zachowania aktorów.

Za podstawę teoretyczną obrano ujęcie global governance, które tworzy perspektywę opisu rzeczywistości międzynarodowej pozostającej pod wpływem procesów globalizacji.

Wątki uporządkowane zostały zgodnie z kluczem myślenia dedukcyjnego − ogólne rozważania teoretyczno-pojęciowe poprzedzają analizę konkretnych procesów decyzyjnych. Pewną rolę w prowadzeniu analizy odegrało podejście akcentujące

znaczenie powiązań sieciowych (network approach), które określa nie tylko perspektywę badania prezentowanych zjawisk z uwzględnieniem cech sieci łączącej ich uczestników, ale również stanowi sposób ujmowania rzeczywistości międzynarodowej, która widziana jest jako zbiór sieci o zróżnicowanym składzie, zasięgu i cechach. Metodą czynnikową posłużono się z kolei przy analizie uwarunkowań mechanizmów wpływu w środowisku międzynarodowym, struktur decyzyjnych oraz instrumentów oddziaływania. Analiza porównawcza została wykorzystana przy realizacji zadań badawczych związanych z funkcjonalnymi aspektami sieci decyzyjnych, uwarunkowań wpływu poszczególnych

aktorów. Dla zobrazowania charakteru wpływów decydujących o sposobie zarządzania czterema obszarami tematycznymi omawianymi w rozdziałach drugim-piątym (regulacja sfery transnarodowej, praktyki dyplomatyczne, cyberprzestrzeń, produkcja i handel zbrojeniowy) posłużono się studiami przypadków.

Str. 36

Do zrealizowania zakładanych w tych fragmentach zadań badawczych wykorzystano analizę debaty politycznej towarzyszącej procesowi decyzyjnemu w każdym z

wymienionych obszarów tematycznych. Zestawienie stanowisk podmiotów

uczestniczących, ich ewolucji oraz rezultatów służyło prezentacji mechanizmów wpływu poszczególnych podmiotów w procesie zachodzenia zmiany w środowisku

międzynarodowym.

Spośród zastosowanych technik badawczych największą rolę odgrywały: analiza literatury przedmiotu oraz analiza danych statystycznych, wykorzystywane na każdym etapie

opracowywania treści pracy. Technika badania zawartości dokumentów stała się szczególnie przydatna przy identyfikowaniu normatywnych podstaw różnych formuł

współpracy w przestrzeni międzynarodowej oraz tworzeniu charakterystyki organizacyjnej uczestników procesów decyzyjnych.

0.3.5.

Struktura i źródła

Treści uporządkowane zostały w pięciu częściach. Pierwsza z nich ma charakter wprowadzający; jej celem jest ustalenie tła prezentowanych zjawisk i określenie

wytycznych do dalszej analizy. Główne ramy rozważań stanowią wątki koncentrujące się wokół zasad i uwarunkowań skutecznego oddziaływania różnych aktorów w przestrzeni transnarodowej. Poszukuje się odpowiedzi na pytanie o to, kto, w jakim zakresie, za pomocą jakich narzędzi może zarządzać procesami w przestrzeni międzynarodowej − prezentacja działań, dążeń i motywacji państw została oparta na kryterium funkcjonalnym.

W związku z takim rozłożeniem akcentów przywołuje się główne wyznaczniki zarządzania globalnego jako sposobu opisywania świata, proponującego pewien klucz interpretacyjny stosowany w odniesieniu do zachodzących w nim przekształceń. Nieuchronnie pojawiają się refleksje na temat natury porządku międzynarodowego oraz analizowanych w

literaturze kierunków jego ewolucji.

Jednym z założeń przyjętych w monografii jest poszukiwanie punktów spajających złożoną i poliarchiczną rzeczywistość międzynarodową. Poszukuje się czynników powodujących to, że pomimo rozbieżności interesów ciągle poszerzającej się grupy uczestników

procesów międzynarodowych oraz braku władzy zwierzchniej możliwe jest ich zgodne

działanie, zarówno w perspektywie krótkoterminowej, jak i długoterminowej. Ważną częścią analizy jest odwołanie się do konkurencyjności jako jednej z podstawowych kategorii opisujących świat społeczny w 21 wieku. Podmioty tworzące zhierarchizowany układ międzynarodowy stale zabiegają o poszerzenie zakresu swoich wpływów.

Konkurencyjność jest tu interesującym polem badawczym, jako że zestaw narzędzi używanych w wyścigu konkurencyjnym jest coraz szerszy, a pól konkurencyjności jest coraz więcej. Tego rodzaju zmianę jakościową w stosunkach międzynarodowych pogłębia dokonująca się zmiana ilościowa − nie tylko poszerza się grono aktorów zaangażowanych w ważne procesy kształtujące rzeczywistość, ale zaczynają oni sprawować inne niż

dotychczas realizowane w tej sferze funkcje, wchodzą w nowe role.

Str. 37

Dowodzi tego fragment analizujący oddziaływania brokerów władzy w przestrzeni

ponadnarodowej − aktorów, którzy w ramach poszczególnych procesów pełnią rozmaite funkcje pośredniczące, niezbędne do skutecznej ich realizacji. Rosnąca potrzeba

negocjowania, identyfikacji lub tworzenia płaszczyzn kooperacji, kształtowania opinii związana jest z charakterem przestrzeni decyzyjnej w sferze międzynarodowej, która obejmuje coraz więcej aktorów pozapaństwowych. Sieciowy charakter współpracy wymaga stworzenia pewnej przestrzeni mediacyjnej i podnosi znaczenie podmiotów gotowych podjąć funkcje mediacyjne, dostarczać informacje, pośredniczyć między stronami czy też tworzyć dla nich istotne punkty odniesienia. I chociaż trudno o pełną ocenę oddziaływań brokerów władzy ze względu na ich zmienny charakter i płynne kompetencje, niewątpliwie jednak stanowią oni czynnik w przekształcającym się schemacie dystrybucji władzy w przestrzeni ponadnarodowej.

W części drugiej analizuje się wzrost dynamiki podmiotów prywatnych w przestrzeni transnarodowej. Bada się naturę i docieka konsekwencji faktu, że coraz więcej obszarów regulacyjnych, ważnych dla funkcjonowania międzynarodowego handlu, komunikacji i współpracy, jest porządkowanych przez ustalenia inicjowane i zatwierdzane przez prywatnych regulatorów. Jest to zjawisko, które istotnie przyczynia się do zrozumienia mechanizmów oddziaływania kształtujących współczesną rzeczywistość. Jej cechą charakterystyczną jest to, że strumienie przepływów − ludzi, towarów, informacji −

przesunęły się z poziomu międzynarodowego na poziom transnarodowy. W konsekwencji wypracowana w starym układzie struktura regulacyjna okazuje się niewystarczająca w nowych warunkach i uzupełniana jest o kolejne poziomy. Studium przypadku obrazujące charakter tych procesów opisuje sposób sprawowania władzy Światowej i Europejskiej Federacji Piłkarskich (FIFA, UEFA).

Na problematyce informacji i technologii informacyjnych jako zmiennej w kształtowaniu przestrzeni władzy skoncentrowano się w części trzeciej. Ukazuje on prawidłowości rewolucyjnych zmian w obszarze dostępu i wykorzystywania informacji wywołanych upowszechnieniem internetu, a także sposób funkcjonowania państw, przedsiębiorstw i ludzi w warunkach gospodarki opartej na wiedzy oraz w cyberprzestrzeni. Studium

przypadku poddaje analizie proces kształtowania się systemu zarządzania globalną siecią www.

Część czwarta dotyczy zmian w praktykach dyplomatycznych, pojawiania się nowych formuł komunikacyjnych na arenie międzynarodowej i nowych zjawisk dyskursywnego wymiaru relacji między aktorami. Analizie poddawane są te narzędzia i formuły, dzięki którym kształtuje się dialog na arenie międzynarodowej, aktorzy budują określony wizerunek, a co z tym idzie − wytyczają strefy wpływów. Studium przypadku traktuje o zjawisku ról dyplomatycznych podejmowanych przez postaci kultury i życia publicznego na przykładzie przedsięwzięć Live Aid z 1985 roku oraz Live 8 z 2005 roku.

Str. 38

Ostatnia część książki dotyczy przekształceń w obszarze produkcji i handlu bronią,

postępującego umiędzynarodowienia tych sfer, poddania ich wymogom konkurencyjności i prawidłom zglobalizowanego rynku. Ewolucja tego obszaru jest szczególne interesująca w perspektywie poszukiwania czynników budowania wpływu i władzy w przestrzeni

międzynarodowej, ponieważ potencjał militarny jest jednym z najstarszych instrumentów oddziaływania. Zmiany w sposobie jego wykorzystywania są więc symptomem

przeobrażenia reguł globalnej gry. Pewien obraz kierunków tych przeobrażeń tworzy również studium przypadku omawiające proces powstawania międzynarodowego Traktatu o handlu bronią (Arms Trade Treaty − ATT).

Niniejsza monografia jest rezultatem procesu badawczego, którego nieodzowną częścią było śledzenie debaty na temat przekształceń środowiska międzynarodowego oraz sposobów zarządzania nim. Poszczególne rozdziały są wynikiem analizy literatury przedmiotu z zakresu global governance oraz czterech omawianych zagadnień

problemowych. Sposób myślenia o stosunkach międzynarodowych oraz organizowania procesu badawczego wyznaczają wątki wpływowych pozycji w tym obszarze. Badania nad procesami globalizacji, integracji gospodarczej, nowymi formułami komunikacji i

organizacji społecznej, a także nad ich oddziaływaniem na stan stosunków

międzynarodowych i global governance rozwijane są w sposób interdyscyplinarny na całym świecie. Do najważniejszych autorów w tym zakresie należą: James N. Rosenau, Ernst O. Czempiel, Robert O. Keohane, Joseph S. Nye, David Held, Anthony G. McGrew,

Timothy J. Sinclair, Mary Kaldor. Ich prace niewątpliwie miały wpływ na charakter opracowanych w tym tomie treści. Trudno również przecenić dorobek polskich badaczy przemian współczesnych stosunków międzynarodowych. Należy tu wymienić prace autorstwa Edwarda Haliżaka, Teresy Łoś-Nowak, Romana Kuźniara, Marka Pietrasia.

Autorka z satysfakcją odnotowuje, że w kilka lat po ukazaniu się jej pionierskiej na polskim gruncie monografii, omawiającej istotę zarządzania globalnego (Global governance. Ład międzynarodowy po zakończeniu stulecia Ameryki, Wydawnictwo Uniwersytetu

Jagiellońskiego, Kraków 2012) problematyka ta stała się przedmiotem zainteresowania innych badaczy, czego owocem są kolejne publikacje. Na uwagę zasługują przede

wszystkim prace: Katarzyny Marzędy-Młynarskiej Globalne zarządzanie bezpieczeństwem żywnościowym oraz Magdaleny Kozub-Karkut Global governance we współczesnej

debacie o stosunkach międzynarodowych[Przypis 33].

Książka ta przybliża specyfikę działania i wywierania wpływu w przekształcającej się rzeczywistości globalnej poprzez ukazanie uwarunkowań kontaktów oraz relacji, które są istotą stosunków międzynarodowych. System międzynarodowy tworzy się przecież i ewoluuje według wzorca kontaktów − rozpoznanie nawet fragmentu tego wzorca przybliża nas zatem do zrozumienia charakteru zmiany, która w tej sferze nieustannie się dokonuje.

Str. 39

Autorka pragnie podziękować za wkład w przygotowanie tej pracy osobom, które okazały jej pomoc i życzliwość w trakcie realizacji projektu. Nieodłączną częścią procesu

badawczego, którego rezultaty zaprezentowano w niniejszej publikacji, był przywilej wymiany opinii, a niejednokrotnie również szansa prowadzenia twórczego sporu z prof. dr.

hab. Andrzejem Manią. Inspiracją dla zastosowania analizy Centre of Gravity (CoG) do wyjaśniania zjawisk z zakresu stosunków międzynarodowych stały się dyskusje na temat uwarunkowań bezpieczeństwa globalnego prowadzone z pułkownikiem Marcinem

Szymańskim.

Szczególnie zaś cenne dla ostatecznego kształtu opracowania okazały się sugestie udzielone przez recenzenta książki − prof. dr. hab. Marka Pietrasia, którego prace miały duży wpływ na sposób myślenia autorki o stosunkach międzynarodowych i analizowania zjawisk w tej przestrzeni.

Książkę tę dedykuję mojej córeczce − Milenie.

Str. 40

Strona pusta.

Str. 41

Część pierwsza. NOWE JAKOŚCIOWO CECHY ŚRODOWISKA

MIĘDZYNARODOWEGO. PERSPEKTYWA FUNKCJONALNA W ANALIZIE