surowców mi ętowych
4. Surowiec spożywczy i gastronomiczny
Żywność (środek spożywczy), według rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady z dn. 28 stycznia 2002 r. [34], oznacza „jakiekolwiek substancje lub produkty przetworzone, częściowo przetworzone lub nieprzetworzone, przeznaczone do spożycia przez ludzi lub któ-rych spożycia przez ludzi należy się spodziewać”. Zgodnie z Ustawą o warunkach zdrowot-nych żywności i żywienia [35] w Polsce nadzór nad wprowadzaniem produktów żywnościo-wych do obrotu sprawuje Główny Inspektor Sanitarny.
Suszone zioła stanowią ważną grupę surowców spożywczych, są podstawą następujących produktów:
− Przyprawy, czyli naturalne produkty roślinne lub ich mieszanki używane do poprawiania smaku i aromatyzowania potraw [36]. Zazwyczaj są to wysuszone i rozdrobnione części roślin, przyprawy świeże dostępne są w obrocie w postaci pęczkowanej lub roślin donicz-kowych.
− Herbatki ziołowe jedno- lub wieloskładnikowe (analogiczne produkty mogą być wprowa-dzane do obrotu jako leki ziołowe) [37].
− Suplementy diety – produkty zaliczane do środków spożywczych [38, 39] definiowane jako „środek spożywczy, którego celem jest uzupełnienie normalnej diety, będący skon-centrowanym źródłem witamin lub składników mineralnych, lub innych substancji wyka-zujących efekt odżywczy, lub inny fizjologiczny, pojedynczych lub złożonych, wprowa-dzany do obrotu w formie umożliwiającej dawkowanie (...), z wyłączeniem produktów po-siadających właściwości produktu leczniczego w rozumieniu prawa farmaceutycznego”
[40] – zawierają sproszkowane zioła lub wyizolowane z nich substancje aktywne, których działanie polega głównie na wzmacnianiu sił odpornościowych organizmu oraz polepsza-niu funkcjonowania poszczególnych organów. Jako składniki suplementów diety wyko-rzystywane są także surowce farmakopealne, jednak w dawkach mniejszych niż lecznicze [39].
Ponadto surowce pochodzenia ziołowego są stosowane jako składniki poprawiające walory sensoryczne żywności (aromatyzujące, barwiące lub smakowe). Na skalę przemysłową najczęściej w postaci koncentratów ziołowych (wyciągi, ekstrakty, olejki eteryczne itp.) [41–43].
W przemyśle spożywczym, spośród surowców pozyskiwanych z roślin rodzaju Mentha, najczęściej stosowane są suszone liście mięty pieprzowej (Mentha × piperita L.) do produkcji herbatek ziołowych jedno- i wieloskładnikowych oraz w postaci przetworzonej (wyciągi, proszki) jako składniki suplementów diety [37, 44]. W Polsce w zasadzie nie spotyka się su-szonych liści miętowych jako przyprawa, częściej w tym celu oferowane są świeże mięty doniczkowe. M. × piperita jest narodową przyprawą brytyjską, zaś M. spicata surowcem do przyrządzania marokańskiego miętowego napoju narodowego [17, 43–45].
Wymagania jakościowe dla ziół stosowanych w przemyśle spożywczym wzorowane są na wytycznych farmakopealnych lub Norm Polskich, adekwatnych obecnie do Europejskich, jednak w wykazie Norm Polskich dla przypraw ziołowych nie ma wytycznych dla liści mięty.
Ostatnie zalecenia jakościowe dla tego surowca uwzględnione były w Normie Polskiej PN-82/R-87011, i niektóre normy zakładowe wzorowane są na tych wytycznych. Norma ta [46]
określa wyróżniki jakościowe liści mięty dla trzech klas jakości (tabela 4). W każdej z nich menthae piperitae folium powinny mieć silny, mentolowy zapach, smak piekący, później chłodzący, dzięki obecności olejku[46].
Tabela 4. Wytyczne jakościowe dla liści mięty według PN-82/R-87011 [46]
Table 4. The quality guidelines for mint leaves according to PN-82/R-87011 [46]
Cechy/features Klasa
I II III
Wilgotność – nie większa niż 12,0% 12,0% 12,0%
Zawartość olejku – nie mniejsza niż 1,8% 1,6% 1,5%
Liście o niewłaściwej barwie – nie więcej niż 3,0% 6,0% 8,0%
Zanieczyszczenia organiczne – nie więcej niż 1,0% 1,0% 1,0%
Zanieczyszczenia mineralne – nie więcej niż 0,5% 0,5% 1,0%
Rozkrusz – nie więcej niż 4,0% 6,0% -
Innych części tej rośliny – nie więcej niż 2,0% 3,0% 4,0%
Miętowe olejki eteryczne jako substancje nadające walory smakowo-zapachowe stoso-wane są do produkcji gum do żucia, pastylek miętowych, cukierków, nadzienia czekoladek [47]. Do tego typu wyrobów obok olejku mięty pieprzowej, który charakteryzuje się ostrym, czasem nawet drażniącym zapachem i smakiem, chętniej stosowany jest olejek mięty zielonej (Mentha spicata L., ang. Spearmint) z uwagi na jego łagodniejszy smak i zapach, silnie mię-towy, ale z nutą słodką (nazywany czasem podwójnie miętowym, ang. doublemint), zaś bez ostrego aromatu charakterystycznego dla mięty pieprzowej. Stosowanie olejków, a nie całych liści lub ich ekstraktów, pozwala uniknąć cierpkiej i gorzkiej nuty pochodzącej z innych niż olejkowe, substancji zawartych w liściach (np. garbników, goryczy itp.). Dla uzyskania efektu chłodzenia pożądanego w spożywczych odświeżaczach do ust typu tic-tak, gum do żucia, drażetek itp. stosowany jest mentol wyodrębniony z olejków miętowych lub uzyskany na drodze syntezy. Zapach mięty stosowany jest też do aromatyzowania wyrobów alkoholowych likierów i wódek gatunkowych oraz w przemyśle tytoniowym do wyrobu papierosów mento-lowych [47–48].
Jakość olejków miętowych stosowanych w przemyśle spożywczym może być ustalana na podstawie Norm [49-50]:
− PN-ISO 856:2001 Olejek mięty pieprzowej, Francja, Włochy, Zjednoczone Królestwo, USA,
− PN-ISO 3033:2001 Olejek mięty kędzierzawej (Mentha spicata L.).
Normy wyszczególniają charakterystykę jakościową olejków otrzymanych przez destyla-cję z parą wodną: odpowiednio ziela Mentha × piperita L. rosnącego we Francji, Włoszech, Zjednoczonym Królestwie lub USA oraz kwitnących szczytów pędów Mentha spicata L.
odmian lub hybryd dostarczających olejku eterycznego o dużej zawartości karwonu [49-50].
Obydwa olejki są prawie bezbarwnymi lub bladozielonkawożółtawymi, klarownymi ruchli-wymi cieczami. Powinny wykazywać zapach i smak dający wrażenie świeżości i przypominać zapach liści charakterystyczny dla gatunku i miejsca pochodzenia (dla m. × piperita). Normy określają cechy fizykochemiczne, jakie powinny wykazywać olejki (tab. 5).
Tabela 5. Właściwości fizykochemiczne olejków miętowych w temperaturze 20°C według Norm Polskich [49–50]
Table 5. The physicochemical properties of mint essential oils at 20°C according to the Polish Norm [49–50]
Właściwości Olejek/ Essential oil
Mięty pieprzowej/
Peppermint Mięty kędzierzawej/
Curly mint Gęstość względna/
Relative density 0,900–0,916 0,920–0,937
Współczynnik refrakcji/
Refractive index 1,460–1,467 1,485–1,491
Skręcalność optyczna/
Optical rotation -30° do -10° -60° do -45°
Liczba karbonylowa/
Carbonyl number 54115 Nie mniej niż 200
Ponadto olejek mięty pieprzowej powinien charakteryzować się liczbą estrową 11–34 oraz liczbą estrową po acetylowaniu od 135 do 226 [49], zaś olejek mięty kędzierzawej powinien charakteryzować się obecności następujących składników: α-pinen, β-pinen, mircen, limonen, menton, β-burbonen, β-kariofilen, dihydrokarwon, karwon [50].
Świeże liście mięty polnej (Mentha arvensis L.) oraz długolistnej (Mentha longifolia L.), charakteryzujące się łagodnym miętowym smakiem i zapachem, stosowane są w tradycyjnej polskiej kuchni jako składnik farszu pierogów [51–52]. Na Lubelszczyźnie w tym celu stoso-wane są liście mięty kędzierzawej nazystoso-wanej tutaj także lubelską, nie używa się natomiast liści mięty pieprzowej z uwagi na zbyt ostry i cierpki smak i zapach.
Świeże liście mięty stosowane są w gospodarstwie domowym lub w gastronomii do aro-matyzacji napojów chłodzących (np. woda mineralna z dodatkiem naparu i listkami mięty, herbata z listkiem mięty) oraz sosów i deserów (lody, ciasta, czekoladki itp.)[45,48].
Smakowo-zapachowe odmiany mięt
Mięty są roślinami łatwo krzyżującymi się, w związku z tym w prosty sposób otrzymuje się hybrydy oraz nowe odmiany mięt. W ostatnim czasie na rynek ziół i przypraw, trafiły mięty o specyficznych walorach smakowo-zapachowych zbliżonych do popularnych owoców lub produktów spożywczych [10–13]:
− mięta cytrynowa – Mentha Spp. 'Hillary’s Sweet Lemon' powstała w wyniku krzyżowa-nia M. suaveolens Ehrh. × M. piperita L. [53] – charakteryzuje się silnym wzrostem, ziel-nymi, błyszczącymi liśćmi o ostro piłkowanym brzegu oraz zapachem cytrynowo- -miętowym;
− mięta grejpfrutowa – Mentha × piperita L. 'Grapefruit' okazała roślin o szerokich rozło-żystych liściach, spodem delikatnie owłosionych, o odświeżającym, cytrusowo-miętowym zapachu;
− mięta pomarańczowa – Mentha × piperita L. 'Granada' charakteryzuje się cienkimi, pra-wie okrągłymi jasnymi liśćmi o delikatnie piłkowanych brzegach, zaokrąglonym szczycie i specyficznym słodkawym posmaku;
− mięta ananasowa – M. suaveolens 'Variegata' – mięta o grubych mięsistych silnie bruzd-kowanych liściach, jasno zielonych z białym brzegami, charakteryzuje się delikatnym słodkawo-ananasowym aromatem;
− mięta bananowa – Mentha arvensis L. 'Banana' – odmiana mięty polnej o delikatnych pokładających się łodygach, charakteryzuje się powolnym wzrostem, z delikatnymi jasno-fioletowymi kwiatami zebranymi w okółki w kątach liści;
− mięta truskawkowa – Mentha × piperita L. 'Almira' mięta o bardzo drobnych, delikat-nych liściach, szybko pojawiających się kłosowatych kwiatostanach oraz słodko-duszącym smaku i zapachu;
− mięta jagodowo-śmietankowa – Mentha ssp. 'Berries & Cream' – jej liście są bardzo duże, ciemnozielone, wydzielają ciekawy zapach przypominający jagody ze śmietaną.
Mogą być dodatkiem uzupełniającym smak kawy, herbaty lub wody oraz przyprawą do mięs, sosów, sałatek i deserów;
− mięta imbirowa – Mentha x gracilis Sole. 'Ginger' syn. M. x gentilis L. 'Ginger' – ma jasnozielone, czasem żółtawo prążkowane liście oraz aromat przypominający połączenie imbiru i mięty oraz ostry drażniący smak;
− mięta czekoladowa – Mentha × piperita L. 'Chocolate' – liście ciemnozielono-brunatne, unerwienie oraz spód liści i ogonki liściowe antocyjanowo nabiegłe, charakterystyczny, mocny, miętowo-czekoladowy zapach.
5. Podsumowanie
Rośliny od wieków były dla człowieka podstawowymi surowcami spożywczymi, leczni-czymi i upiększającymi. Jedną z takich roślin towarzyszących ludziom od wielu lat jest mięta.
Jest to rodzaj obejmujący kilkanaście gatunków i odmian o bardzo szerokim spektrum działa-nia. Jako surowiec farmaceutyczny wykazuje aktywność żółciopędną, spazmolityczną, prze-ciwbakteryjną i przeciwwirusową. Właściwości mięt zostały też docenione i wykorzystane przez przemysł kosmetyczny, gdzie największe zastosowanie ma olejek eteryczny oraz wy-ciąg. Natomiast w przemyśle spożywczym używany jest do sporządzania m.in. herbatek zio-łowych, suplementów diety, przypraw. Duża ilość gatunków i odmian mięt daje szerokie moż-liwości stosowania tych surowców w bardzo wielu obszarach. Jednak konieczna jest także
szczegółowa znajomość składu, charakterystyki i właściwości użytkowych poszczególnych gatunków i odmian mięt, aby odpowiednio dobrać źródło i formę surowca do pożądanych cech gotowego wyrobu.
6. Bibliografia
[1] Silva D.B., Vieira R.F., Alves R.B.N., Mendes R.A., Cardoso L.D., Queiroz L., Santos I.R.I. 2006. Mint (Mentha spp) germplasm conservation in Brazil. Revista Brasileira de Plantas Medicinais 8: 27–31.
[2] Mkaddem M., Bouajila J., Ennajar M., Lebrihi M., Mathieu F., Romdhane A. 2009.
“Chemical Composition and Antimicrobial and Antioxidant Activities of Mentha (longi-folia L. and viridis) Essential Oils”. Journal Of Food Science 74(7): 358–363.
[3] Kiełtyka-Dadasiewicz A., Chernetskyy M., Krochmal-Marczak B., Ludwiczuk A.. 2015.
Różnorodność botaniczna i użytkowa roślin z rodzaju Mentha oraz ich znaczenie w kos-metologii. Materiały II Ogólnopolskiej Konferencji Naukowo-Szkoleniowej „Nowocze-sne Technologie i Zabiegi w Kosmetologii”: 120–121.
[4] Kołodziej B. 2010. Mięta Pieprzowa, [w] Uprawa ziół: Poradnik dla plantatorów. Po-wszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne: 299–307.
[5] Chawla S., Thakur M. 2013. “Overview of mint (Mentha L.) as a promising health-promoting herb”. International Journal of Pharmaceutical Research & Development 5(06): 073–080.
[6] Anupam K.S., Doli R.D., Shuaib MD., Sudhir S.G. 2013. An overview on menthae piperitae (peppermint oil). International Journal of Pharmaceutical, Chemical and Bio-logical Sciences 3(3): 834–838.
[7] Tsai M., Wu Ch., Lin T., Lin W., Huang Y., Yang Ch. 2013.Chemical Composition and Biological Properties of Essential Oils of Two Mint Species. Tropical Journal of Pharma-ceutical Research 12 (4): 577–582.
[8] McKay D.L., Blumberg J.B. 2006. “A Review of the Bioactivity and Potential Health Benefits of Peppermint Tea (Mentha piperita L.)”. Phytotherapy Research 20: 619–633.
[9] Decyzja Komisji z 9 lutego 2006 r. zmieniająca decyzję 96/335/WE ustanawiającą wy-kaz i powszechne nazewnictwo składników stosowanych w produktach kosmetycznych.
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 5.4. 2006. L 97: 268–269.
[10] Kiełtyka-Dadasiewicz A., Dadasiewicz M. 2015. „Mięty smakowo-zapachowe w Ogro-dzie Roślin i Surowców Kosmetycznych CIBiN”.
http://centrumibin.pl/files/Mity_smakowo-zapachowe.pdf (dostęp: marzec 2015) [11] „Gatunki i odmiany mięty do uprawy w ogrodzie i na balkonie”.
http://www.wymarzonyogrod.pl/zakladanie-ogrodu/owoce-i-warzywa-w- ogrodzie/gatunki-i-odmiany-miety-do-uprawy-w-ogrodzie-i-na-balkonie-zdjecia,29_2620.html (dostęp: marzec 2015).
[12] Narkiewicz M. 2015. „Aromatyczna i zdrowa mięta”.
http://www.e-ogrody.pl/Ogrody/1,113385,14241683,Aromatyczna_i_zdrowa_mieta.html (dostęp: luty 2015).
[13] Kleinod B., Strickler F. 2008. Mięta. Lekarstwo, kosmetyk, przyprawa. Praktyczne zasto-sowanie. Wydawnictwo Klub Dla Ciebie.
[14] Lawerence B.M. 2006. Mint: The Genus Mentha. Taylor & Francis Group.
[15] Šarić-Kundalić B., Fialová S., Dobeš C., Ölzant S., Tekeľová D., Grančai D., Reznicek G., Saukel J. 2009. Multivariate Numerical Taxonomy of Mentha Species, Hybrids, Va-rieties and Cultivars. Scientia Pharmaceutica 77: 851–876.
[16] Dorman D., Kosar M., Kahlos K., Holm Y., Hiltunen R. 2003. Antioxidant Properties and Composition of Aqueous Extracts from Mentha Species, Hybrids, Varieties, and Culti-vars. Journal of Agricultural and Food Chemistry 51: 4563–4569.
[17] Skowrońska J. 2010. W poszukiwaniu autentyczności kulturowej w relacjach ludności marokańskiej z turystami. Turystyka Kulturowa 8: 23–41.
[18] Ustawa z 18 marca 2011 r. o Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Dz. U. 2011 Nr 82, poz. 451, z 2012 r. poz. 95, z 2013 r. poz. 1245.
[19] Farmakopea Polska IX. 2011.
[20] European Pharmacopoeia (Menthae piperitae folii extractum siccum. Peppermint Leaf.
Peppermint Oil).
[21] British Pharmacopoeia. 2012. Peppermint Leaf. Peppermint Oil. Concentrated Pepper-mint Emulsion. PepperPepper-mint Essence. PepperPepper-mint Spirit. PepperPepper-mint Leaf Dry Extract.
Spearmint Oil. 317–321; 371–372.
[22] Frohne D. 2010. Leksykon roślin leczniczych. Przewodnik naukowy. MedPharm Polska.
[23] Van Wyk B.E., M. Wink. 2008. Rośliny lecznicze świata. MedPharm Polska.
[24] Ustawa z 30 marca 2001 r. o kosmetykach, Dz.U. 2001 Nr 42 poz. 473, Dz. U. z 2013 r.
poz. 475.
[25] Brud W.S., Konopacka-Brud I. 2009. Podstawy perfumerii. Łódź: Oficyna Wydawnicza [26] Giemza M., Kaniewski J., Yemchenko I., Wierzbińska E. 2000. Ocena sensoryczna wy-MA.
robów perfumeryjnych. Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie 546:
29–40.
[27] Kubátová A., Lagadec A.J.M., Miller D.J., Hawthorne S.B.. 2001. Selective extraction of oxygenates from savory and peppermint using subcritical water. Flavour and Fragrance Journal 16(1): 64–73.
[28] Romer M. 2009. Aromaterapia. Leksykon roślin leczniczych. MedPharm Polska.
[29] Jędrzejko K., Kowalczyk B., Bacler B.. 2006. Rośliny Kosmetyczne. Katowice: Śląska Akademia Medyczna.
[30] Czerpak R., Jabłońska-Trypuć A. 2008. Roślinne surowce kosmetyczne. MedPharm Polska.
[31] Adaszyńska M., Swarcewicz M. 2011. The possibilities of using essential oils as an ac-tive ingredients or preservaac-tives in cosmetic products, “Chemistry And Chemical Tech-nology 2011” (CCT-2011), 24–26 November 158, Lviv, Ukraine, 158–159.
[32] Patrone V., R. Campana, E. Vittoria, W. Baffone. 2010.“In vitro synergistic activities of essential oils and surfactants in combination with cosmetic preservatives against Pseu-domonas aeruginosa and Staphylococcus aureus. Current Microbiology 60: 237–241.
[33] Yorgancioglu A., Bayramoglu E. 2013. Production of cosmetic purpose collagen contain-ing antimicrobial emulsion with certain essential oils. Industrial Crops and Products 44:
378–382.
[34] Rozporządzenie (WE) Nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z 28 stycznia 2002 r.
ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europej-ski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w zakresie bez-pieczeństwa żywności. Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 32002R0178:
463–486.
[35] Ustawa z 11 maja 2001 r. o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia z późn. zmia-nami. Dz.U. 2005 nr 178 poz. 1480.
[36] Norma Polska PN-R-87022:1994, Przyprawy ziołowe – Nazewnictwo botaniczne.
[37] Newerli-Guz J., Kobylańska A. 2013. Ocena jakości jednoskładnikowych herbatek zio-łowych na przykładzie Mentha piperita. Problemy Higieny i Epidemiologii. 94(4):
862–865.
[38] Krasnowska G., Sikora T. 2011. Suplementy diety a bezpieczeństwo konsumenta.
ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość 4 (77): 5–23.
[39] Bojarowicz H., P. Dźwigulska. 2012. Suplementy diety. Część I. Suplementy diety a leki – porównanie wymagań prawnych. Hygeia Public Health 47(4): 427–432.
[40] Ustawa z 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia Dz.U. z 2006 r. Nr 171, poz. 1225.
[41] Makała H. 2010. Przyprawy do żywności – charakterystyka i właściwości. Przemysł Spożywczy 64(11): 32–35.
[42] Korczak J. 2007. Przyprawy i ich rola w kształtowaniu jakości sensorycznej produktów spożywczych i potraw, [w]: Zmysły a jakość żywności i żywienia. (red. Gawęcki J., N.
Baryłko-Pikielna). Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Poznaniu: 111–128.
[43] Kudełka W., Kosowska A. 2008. Składniki przypraw i ziół przyprawowych determinują-ce ich funkcjonalne właściwości oraz ich rola w żywieniu człowieka i zapobieganiu cho-robom. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie 781: 83–111.
[44] Steinbrich J. 1993. Mięta pieprzowa jako roślina lecznicza i przyprawowa. Wiadomości Zielarskie 2 : 5–6.
[45] Wójcik-Stopczyńska B., Jakowienko P., Jadczak D.. 2010. Ocena mikrobiologicznego zanieczyszczenia świeżej bazylii i mięty. ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość 4(71): 122–131.
[46] Polska Norma PN-82/R-87011 – Surowce zielarskie – Liście suszone.
[47] Czerwińska D. 2013. Zastosowanie mięty przy produkcji wyrobów cukierniczych. Cu-kiernictwo 3: 37.
[48] Pokorska B. 1999. Mięta. Przegląd Gastronomiczny 51A(10): 47.
[49] Polska Norma PN-ISO 856:2001 Olejek mięty pieprzowej, Francja, Włochy, Zjednoczo-ne Królestwo, USA.
[50] Polska Norma PN-ISO 3033:2001 Olejek mięty kędzierzawej (Mentha spicata L.).
[51] Łuczaj Ł. 2011. Dziko rosnące rośliny jadalne użytkowane w Polsce od połowy XIX w.
do czasów współczesnych. Etnobiologia Polska 1: 57–125.
[52] Łuczaj Ł. 2008. Archival data on wild food plants used in Poland in 1948. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine 4: 4.
[53] Westerfield J.E. 1995. Hillary's Sweet Lemon's Mint. United States Patent USOOPPO9197P.
Streszczenie
Praca zawiera opis surowców pochodzących z różnych gatunków, odmian i taksonów ro-ślin z rodzaju Mentha, z wyszczególnieniem surowców farmaceutycznych, spożywczych i kosmetycznych. Podano nazewnictwo ważniejszych użytkowych gatunków mięty. Szczegó-łowo scharakteryzowano wymagania jakościowe miętowych surowców farmakopealnych.
Zestawiono wykaz miętowych surowców kosmetycznych wraz z ich funkcją w kosmetyku.
Opisano możliwości oraz najczęstsze zastosowania spożywcze i gastronomiczne surowców miętowych zarówno w postaci świeżej, jak i przetworzonej.
Anna KIEŁTYKA-DADASIEWICZ1,2, Agata JABŁOŃSKA-TRYPUĆ1,3, Zivile TARASEVICIENE4 Aleksandra KUBAT-SIKORSKA1
1 Garden of Cosmetics Plant and Raw Material, Research and Science Innovation Center, Lublin, Poland
2 Department of Plant Production Technology and Commodities, University of Life Sciences in Lublin, Poland
3 Division of Sanitary Biology and Biotechnology, Bialystok University of Technology
4 Institute of Agricultural and Food Science, Aleksandras Stulginskis University, Kaunas, Lithuania
CHARACTERISTICS AND FUNCTIONAL PROPERTIES OF MINT'S