od 20 100% oraz ponad 100%. UE proponuje redukcjê
barier celnych na wzór zastosowanej w Rundzie
W WTO PRZEZ KOMISJÊ EUROPEJSK¥
Urugwajskiej GATT oraz zastosowanie oddzielnych zasad Komisja Europejska ocenia w informacji dla pañstw redukcji dla towarów wra¿liwych, zw³aszcza objêtych cz³onkowskich, z dnia 24 czerwca 2005 r., ¿e negocjacje w obecnie kontyngentami taryfowymi (TRQ's – Tariff WTO wesz³y w decyduj¹c¹ fazê. W szczegó³owych kwestiach Quotas). Komisja Europejska, o czym piszemy równie¿ w stanowisko Komisji jest nastêpuj¹ce:
dalszej czêœci artyku³u, wyra¿a opiniê, ¿e przyjêcie
F redukcja wsparcia zak³ócaj¹cego handel powinna byæ w³aœciwych zasad redukcji barier celnych powinno
dokonywana od zwi¹zanego wskaŸnika AMS i powinna wp³ywaæ na zmniejszenie iloœci towarów wra¿liwych i
mieæ charakter liniowy, zarówno w odniesieniu do zapobiegaæ tworzeniu nowych i podwy¿szaniu obecnych
kategorii wsparcia zak³ócaj¹cego handel, jak i dla kontyngentów celnych. Sprzeciwiaj¹ siê temu kraje Cairns
wskaŸnika AMS (the Final Bound Total AMS);
oraz G-20, zw³aszcza Malezja. Kraje Cairns i USA
F zredukowane wsparcie typu de minimis, jak i blue box, uwa¿aj¹, ¿e zwiêkszenie dostêpu do rynku dla towarów
powinno byæ okreœlane w procentach wartoœci produkcji wra¿liwych powinno byæ dokonane poprzez kontyngenty
rolniczej. W przypadku blue box powinno to byæ 5%
taryfowe, uwarunkowane stopniem redukcji ochrony
wartoœci produkcji objêtej tym rodzajem wsparcia;
celnej, a nie obecnym poziomem ce³, czy wielkoœci¹
F p o w i n n o o k r e œ l i æ s i ê p r o d u k t y p o d l e g a j ¹ c e konsumpcji wewnêtrznej. Kraje DEV (Developing
zredukowanemu AMS (product-specific capping of AMS), Countries) zobowi¹zane by³yby w przypadku
zastoso-w celu unikania przesuzastoso-wania zastoso-wsparcia pomiêdzy jego wania trzech wspomnianych pasm do redukcji o jedn¹
ró¿nymi kategoriami. W tym celu np. powinno siê równie¿
trzeci¹ ni¿szej ni¿ kraje rozwiniête. UE proponuje ponadto
wydzieliæ produkty podlegaj¹ce i nie podlegaj¹ce ustalenie maksymalnego limitu (capping'u) na redukcjê c³a
zredukowanemu de minimis;
dla danego produktu. Ocenia siê, ¿e postêpy negocjacyjne
F tzw. nowy blue box powinien byæ odnoszony do w tym filarze (MA) s¹ najmniejsze;
niezmiennej powierzchni i plonów, a jednoczeœnie F iloœæ tzw. pasm redukcyjnych w zakresie zak³ócaj¹cego
powinien byæ uniezale¿niony od zmian cen zbytu handel wsparcia krajowego sektora rolno-¿ywnoœciowego
produktów rolnych. W zwi¹zku z tym p³atnoœci z tytu³u (domestic support). UE proponuje trzy pasma redukcyjne
blue box nie powinny byæ zwiêkszane o wiêcej ni¿ o (tiered formula), mierzone wielkoœci¹ finalnego
okreœlony procent ró¿nicy pomiêdzy urzêdowymi cenami, zwi¹zanego w ramach RU GATT wskaŸnika AMS
które by³y podstaw¹ wyliczenia stawek p³atnoœci, a (Aggregated Measurement of Support) od 0 – 4,0 mld euro,
faktycznymi cenami (mniejszymi ni¿ wspomniane ceny 4 – 40,0 mld euro oraz powy¿ej 40,0 mld euro.
urzêdowe) otrzymywanymi przez rolników;
Jednoczeœnie UE deklaruje ulokowanie siê w paœmie
F nale¿y zapobiec ustanowieniu restrykcji w stosunku do najwy¿szym, co wynika miêdzy innymi z wielkoœci jej
wsparcia typu green box, gdy¿ nie zak³óca ono handlu lub finalnego wskaŸnika AMS, wynosz¹cego 59,8 mld USD.
powoduje tylko nieznaczne zak³ócenia, natomiast pozwala Trzeba jednak¿e podkreœliæ, ¿e wielkoœæ ta odnosi³a siê w
realizowaæ wiele celów gospodarczych w pañstwach przesz³oœci do 15 pañstw UE, natomiast obecnie jest ich 25
rozwijaj¹cych siê i w wielu pañstwach rozwiniêtych;
i byæ mo¿e wielkoœæ ta jest niewystarczaj¹ca. UE
F nale¿y ustanowiæ w³aœciwe zasady specjalnego i sprzeciwia siê propozycji czterech pasm, co umo¿liwi³oby
odmiennego traktowania (S&D) rolnictwa i rynku rolnego USA sp³aszczenie redukcji wsparcia krajowego;
w krajach rozwijaj¹cych siê. Jest to dla nich tak samo wa¿ne F zasady ograniczenia wsparcia typu de minimis. Mo¿e to byæ
jak wsparcie green box dla krajów rozwiniêtych.
trudne do zaakceptowania zarówno przez niektóre kraje
Harmonogramy redukcyjne dla krajów rozwijaj¹cych siê rozwijaj¹ce siê DEV, zw³aszcza bêd¹ce eksporterami netto
powinny przewidywaæ p³ytsz¹ redukcjê oraz d³u¿sze
¿ywnoœci;
okresy jej wdra¿ania. Kraje rozwijaj¹ce powinny mieæ F zasady zdyscyplinowania wsparcia typu blue box. Nie mo¿liwoœæ zapewnienia sobie rozwi¹zañ w negocjacjach zosta³y one dotychczas jasno sprecyzowane (tzw. nowy pozwalaj¹cych na uzyskiwanie korzyœci z przyjêcia blue box, którego broni¹ Stany Zjednoczone) i mog¹ byæ rozwi¹zañ dla towarów specjalnych, gwarantuj¹cych im
niekorzystne dla UE; bezpieczeñstwo ¿ywnoœciowe (food security), w³aœciwy
F zasady zdyscyplinowania wsparcia typu green box, przy poziom ¿ycia mieszkañców (livelihood security) oraz ewentualnie bardziej zliberalizowanych kryteriach ich rozwój obszarów wiejskich (rural development). Dla stosowania w krajach DEV, takich np. jak Brazylia, zapewnienia bezpieczeñstwa ¿ywnoœciowego w krajach Arg ent yna , RPA, a je dno cze œni e pr zy b ard zie j rozwijaj¹cych siê, bardzo wa¿ny jest wspomniany rygorystycznych ograniczeniach stosowania wsparcia typu oddzielny mechanizm ochrony rynku – tj. SSM. Jednym z
jego kryteriów móg³by byæ np. wskaŸnik odsetka ludnoœci green box'u w krajach rozwiniêtych. Grozi to tym, ¿e
rolniczej uzale¿nionej od wytwarzania danego produktu;
towary rolno-¿ywnoœciowe pochodz¹ce z tych krajów
by³yby bardziej konkurencyjne, zw³aszcza w stosunku do F Komisja Europejska podtrzymuje swoje propozycje z lipca towarów unijnych,; 2004 r., polegaj¹ce na likwidacji subsydiów eksportowych przy jednoczesnym zlikwidowaniu w tym samym czasie, F zasady eliminacji lub zdecydowanego ograniczenia
co traktuje jako warunek swojej zgody, innych form wsparcia eksportu rolno-¿ywnoœciowego (stosowanego np.
wspierania eksportu zak³ócaj¹cego handel i zast¹pienie ich w formie pomocy ¿ywnoœciowej, poprzez STE's, poprzez
przez inne uzasadnione instrumenty;
kredyty eksportowe). Zdecydowanie za tym opowiada siê
F Komisja uwa¿a, ¿e powinny byæ zniesione jednoczeœnie z F Komisja Europejska opowiada siê za utrzymaniem subsydiami eksportowymi wszelkie przywileje i korzyœci specjalnych klauzul ochronnych (SSG), w przypadku przedsiêbiorstw handlu pañstwowego (STEs), zak³ócaj¹ce zak³óceñ rynku powodowanych przez nadmierny (i zbyt
handel; tani dopisek autorów) import rolno-¿ywnoœciowy;
F w kwestii pomocy ¿ywnoœciowej Komisja uwa¿a, ¿e jej F niezbêdne jest wed³ug Komisji udoskonalenie ochrony zasady powinny byæ tak przeformowane aby nie mia³a ona oznaczeñ geograficznych (GIs), gdy¿ powinny one charakteru wy³¹cznie komercyjnego, a jednoczeœnie aby stanowiæ wa¿ny element uczciwej konkurencji w handlu.
by³a racjonalna (bez strat) i korzystna dla krajów W tym celu proponuje ustalenie oficjalnej listy oznaczeñ rozwijaj¹cych siê. Niektóre szczegó³owe zasady systemu geograficznych w celu zapobiegania nadu¿yciom w tym pomocy ¿ywnoœciowej powinny byæ, wed³ug Komisji, zakresie;
nastêpuj¹ce, np.: F Komisja Europejska opowiada siê za elastycznym
– powinna byæ w pe³ni obiektywna, uniezale¿niona od podejœciem do postulatów negocjacyjnych nowych
ró¿nych kontraktów handlowych, cz³onków WTO.
– powinna byæ udzielana w formie finansowej jedynie w
formie urzêdowej (procurement food aid) oraz w
WNIOSKI DLA POLSKI
nadzwyczajnych przypadkach w postaci towarowej, 1. W zwi¹zku z brakiem wstêpnego porozumienia rolnego – pomoc ¿ywnoœciowa powinna byæ udzielana wy³¹cznie przed sierpniow¹ przerw¹ w negocjacjach rolnych w WTO, ze wzglêdów humanitarnych i nie powinna byæ okazj¹ wydaje siê prawie niemo¿liwe przygotowanie takiego do handlowej penetracji rynków, czy w celu porozumienia przed koñcem br.;
pozbywania siê nadwy¿ek ¿ywnoœciowych, 2. Szczególnie ma³o prawdopodobna perspektywa wypraco-– kraje odbiorcy pomocy ¿ywnoœciowej nie powinny wania koñcowego porozumienia w negocjacjach wynika ze
ponosiæ ¿adnych op³at; sztywnych stanowisk USA i krajów Cairns; za kompro-F niezbêdne jest rozwa¿enie w negocjacjach kwestii op³at misem optuj¹ miêdzy innymi kraje G-20. W celu
eksportowych stosowanych przez niektóre kraje w przyspieszenia prac nad osi¹gniêciem koñcowego odniesieniu do surowców ¿ywnoœciowych i pó³produktów, porozumieniem, proponuje siê przeniesienie od jesieni w celu wiêkszego wykorzystania ich do przetwórstwa 2005r. g³ównych problemów negocjacyjnych na wewnêtrznego, a nastêpnie eksportowania w formie posiedzenia sesji ministerialnych. Wed³ug Pascal Lamy, przetworzonej, w postaci produktów finalnych; by³ego komisarza UE ds. handlu, a obecnie od 1 wrzeœnia
przewodnicz¹cego Komitetu obecnych negocjacji F je¿eli chodzi o dostêp do rynku, to Komisja uwa¿a, ¿e
handlowych WTO, proces negocjacyjny mo¿e byæ równie¿
redukcja liniowa, której elementy wystêpuj¹ w metodzie
przyspieszony poprzez prace prowadzone w ramach tzw.
redukcji zastosowanej w rundzie urugwajskiej GATT (w
green rooms (tj. w formie spotkañ bilateralnych, tym przy ustaleniu minimalnej stopy redukcji), jest lepsza
3 prowadzonych poza wyznaczonymi tygodniami
ni¿ redukcja wed³ug formu³y szwajcarskiej . Powinna ona
negocjacyjnymi). Zak³ada siê, ¿e do koñca b.r. powstanie obj¹æ zarówno c³o ad valorem, jak i c³a specyficzne.
schemat porozumienia koñcowego;
Komisja, opowiada siê w zasadzie za trzema pasmami
redukcyjnymi. W ramach trzeciego pasma (najwy¿szy 3. Przyspieszenie negocjacji mo¿e nast¹piæ ponadto na skutek stopieñ redukcji) powinno zostaæ zakwalifikowanych skoncentrowania inicjatyw negocjacyjnych na forum tzw.
najmniej produktów istotnych (czu³ych) dla krajów grupy czterech – G-4 (core group), do której wchodziliby cz³onkowskich UE; najwa¿niejsi partnerzy, tj. USA, Unia Europejska, Brazylia
i Indie;
F liberalizacja handlu, dotycz¹ca produktów wra¿liwych i
kontyngentów taryfowych powinna byæ rozwa¿ana w 4. Istotna dla procesu zakoñczenia negocjacji jest przede ramach formu³y redukcji ce³ (tariff formula). W wszystkim determinacja administracji USA, która negocjacjach powinno siê okreœliæ w³aœciw¹ iloœæ linii deklaruje pewne ustêpstwa;
taryfowych, które bêd¹ traktowane jako towary wra¿liwe. 5. Rozwi¹zania proponowane w tych negocjacjach, w tym Punktem wyjœcia do propozycji redukcyjnych kontyngen- przez Komisjê Europejsk¹, nie s¹ w pe³ni korzystne dla tów taryfowych powinien byæ poziom klauzuli najwy¿sze- polskiego sektora rolno-¿ywnoœciowego, zw³aszcza w go uprzywilejowania (MFN – Most Favoured Nation); odniesieniu do propozycji dalszego ograniczenia wsparcia F Komisja Europejska postuluje uproszczenie ce³ w imporcie ekonomicznego tego sektora. Rolnictwo europejskie nigdy towa rów trop ikal nych , zw³a szcz a ich prze twor ów. nie bêdzie w stanie konkurowaæ z rolnictwem niektórych Opowiada siê za pozostawieniem, jako bardziej czytelne, krajów grupy Cairns oraz Stanów Zjednoczonych, ze ce³ specyficznych, tam gdzie s¹ ju¿ stosowane; wzglêdu na trudniejsze warunki techniczno-ekonomiczne, a zw³aszcza przyrodnicze. Przyjêcie w Europie niskich cen F je¿eli chodzi o regulacje rynku bawe³ny to Komisja
œwiatowych (które wymusza na rynku eksport rolno-opowiada siê za kompleksowymi regulacjami, tj. we
¿ywnoœciowy ze wspomnianych krajów), bez kompensaty wszystkich trzech filarach, a mianowicie za: – zniesieniem
w formie wzglêdnie wysokiego wsparcia ekonomicznego wszelkich form subsydiów w eksporcie bawe³ny, – za
rolnictwa, spowoduje jego kurczenie siê i powolny zanik;
powszechnym zniesieniem ce³, w tym w ramach
kontyngentów preferencyjnych w imporcie bawe³ny na 6. Szczególny problem jawi siê w œwietle przewidywanych rynki krajów rozwiniêtych, w tym najbogatszych, – za problemów rolnictwa unijnego, w odniesieniu do polskiego istotnym ograniczeniem wsparcia wewnêtrznego produkcji sektora rolno-¿ywnoœciowego. Polskie rolnictwo i jego i rynku bawe³ny w krajach producentach; otoczenie produkcyjno-us³ugowe jest wzglêdnie s³abo
rozwiniête, jest niejako na dorobku. Radykalne obni¿enie wsparcia wewnêtrznego uniemo¿liwi, co najmniej w najbli¿szych kilkunastu latach, jego rozwój do poziomu pañstw EU-15. Ewentualny rozwój tylko niektórych polskich gospodarstw rolnych nie wystarczy do
3 Formu³a szwajcarska polega na redukcji stawek celnych w taki sposób, aby po okresie implementacyjnym nie przekracza³y one 25% ad valorem. Stawki najwy¿sze by³yby wiêc redukowane w relatywnie wiêkszym stopniu ni¿
stawki ni¿sze.
„poci¹gniêcia” rozwoju wiejskiego otoczenia rolnictwa, THE DEADLOCK OR PROGRESS IN THE g³ównie ze wzglêdu na du¿e bezrobocie. Generalnie bior¹c, AGRICULTURAL NEGOTIATIONS IN THE wnioski odnosz¹ce siê do interesów polskiego sektora WORLD TRADE ORGANIZATION (WTO);
rolno-¿ywnoœciowego s¹ podobne do tych które
IMPLICATIONS FOR POLAND nakreœliliœmy przed rokiem [1]. Uwa¿amy, ¿e zniesienie
subsydiowania eksportu rolno-¿ywnoœciowego jest
szczególnie groŸne zw³aszcza dla takich dziedzin tego SUMMARY sektora, jak – ogrodnictwo (i przetwórstwo
owocowo-warzywne), mleczarstwo (produkcja i przetwórstwo
The arrangements included in the negotiated agreement mleka), produkcja ¿ywca rzeŸnego i przetwórstwo miêsne
between countries members of the World Trade Organization (wo³owina, miêso drobiowe), przetwórstwo zbo¿owe,
in the field of new principles of world agricultural policy przemys³ cukrowniczy i cukierniczy i inne. Z kolei
liberalization (and the trade), will have key role for agro-food nadmierna liberalizacja ochrony rynku mo¿e byæ groŸna
sectors in different countries.
dla takich rynków w Polsce, jak – zbo¿owy, oleisty
(zw³aszcza rzepakowy), owocowo-warzywny, mleczny, There is potential threat, that this agreement will be beneficial miêsny, cukrowniczy, skrobiowy, i innych; mainly for the economically advanced countries with the most 7. Bior¹c powy¿sze kwestie pod uwagê, wydaje siê, ¿e strona competitive agriculture.
polska, ze wzglêdu na to, ¿e jesteœmy najbiedniejszym This may cause the agriculture in some countries including pañstwem unijnym, powinna w sposób niezwykle European countries - members of the European Union to zdecydowany staraæ siê o uzyskanie okresów przejœcio- shrink.
wych, w zakresie przewidywanych do wynegocjowania w The presented analysis indicates that such threats concern also ramach WTO, rozwi¹zañ liberalizacyjnych w polityce the Polish agriculture and the whole agro - food sector in rolnej, zw³aszcza w odniesieniu do wsparcia wewnê- Poland.
trznego jak i wsparcia eksportu rolno-¿ywnoœciowego.
In such situation Poland should try to establish negotiated arrangements which would eliminate or minimizing above
LITERATURA
mentioned threats.[1] Gruchelski M., Niemczyk J.- Najnowsze porozumienie rolne w Œwiatowej Organizacji Handlu (WTO) implikacje d l a P o l s k i . „ P o s t ê p y T e c h n i k i P r z e t w ó r s t w a Spo¿ywczego”. Warszawa, 2/2004.
jedynie RIS dla województwa lubelskiego wymienia wœród
WPROWADZENIE
celów strategicznych i operacyjnych potrzebê wsparcia Rozwój obszarów rolniczych staje siê wyzwaniem dla rolnictwa.
w³adz w wielu regionach œwiata. Szczególnie dotyczy to
Brak odpowiednich zapisów dotycz¹cych rozwoju terenów o niskim poziomie dochodu na 1-go mieszkañca.
obszarów wiejskich stanowiæ mo¿e zagro¿enie dla regionów Jednym ze sposobów rozwoju tych terenów wydaj¹ siê byæ
typowo rolniczych. Du¿ym zaskoczeniem mo¿e byæ wdra¿ane w Europie Zachodniej i w Polsce Regionalne
pominiêcie inicjatyw zwi¹zanych z rolnictwem w Strategie Innowacji. Ich koncepcje po raz pierwszy pojawi³y
Wielkopolsce, Ma³opolsce, Warmii i Mazurach oraz Podlasiu.
siê na Zachodzie Europy ju¿ w 1991 roku.[1] Po kilku latach
W wielkopolskim projekcie RIS mo¿na jedynie dostrzec oczekiwañ uzyska³y w 1994 roku polityczn¹ akceptacjê i od
propozycje budowy modelu kszta³cenia zawodowego na tamtej pory ponad 120 regionów w Europie otrzyma³o
obszarach wiejskich. Jest to stosunkowo za ma³o jak na wsparcie Komisji Europejskiej dla realizowanych przez siebie
mo¿liwoœci i potencja³ tutejszego województwa s³yn¹cego od projektów strategii innowacyjnych. [2]
wieków z wysokiej kultury rolnej. Z przyjêtego przez sejmik Z doœwiadczeñ zachodnioeuropejskich (w tworzeniu wojewódzki dokumentu wyraŸnie widaæ, i¿ strategia jest Regionalnych Strategii Innowacji) skorzysta³y równie¿ zbudowana pod k¹tem us³ug, handlu i przemys³u i dotyczy samorz¹dy wojewódzkie w Polsce. Obecnie w naszym kraju oœrodków miejskich.[6] Tak¿e z analizy Regionalnej Strategii wdra¿anych jest 15 strategii innowacyjnych. Ich realizacja i Innowacji dla województwa œwiêtokrzyskiego wynika, i¿
implementacja zosta³a zapisana w Narodowym Planie zasadniczym jej celem jest rozwój sektora MŒP, mimo i¿
Rozwoju Regionalnego na lata 2004-2006. Budowa RIS- ów region posiada korzystne warunki przyrodnicze dla rozwoju jest równie¿ wspierana w ramach Zintegrowanego Programu rolnictwa. Wiêksza czêœæ województwa to obszary Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (priorytet 2, dzia³anie ekologiczne, które mog³yby byæ wykorzystane do rozwoju 2.6. Regionalne Strategie Innowacyjne i transfer wiedzy). agroturystyki, a przede wszystkim do produkcji zdrowej Kontynuacjê procesów innowacyjnych zak³ada Narodowy ¿ywnoœci.[7] Sprzyjaj¹ temu walory œrodowiska naturalnego:
Plan Rozwoju na lata 2007-2013, wed³ug którego czysta woda, parki krajobrazowe i zag³êbie owocowe. Zawarty komercjalizacja badañ naukowych i rozwojowych ma wp³yn¹æ w strategii zapis dotycz¹cy rozwoju obszarów wiejskich na wzmocnienie powi¹zañ sfery B+R z przemys³em.[3] (poprawa infrastruktury wiejskiej oraz stosowanie nowych Zasadniczym celem Regionalnych Strategii Innowacji jest technologii w produkcji rolnej) nie mo¿e zast¹piæ konkretnych wdra¿anie w województwach efektywnego systemu projektów pilota¿owych odnosz¹cych siê do budowy „Dolin wspomagania procesów innowacyjnych. A wiêc dzia³añ w Zdrowej ¯ywnoœci”. Ogólniki zawiera tak¿e RIS dla zakresie tworzenia konsensusu spo³ecznego oraz budowy województwa warmiñsko-mazurskiego. Wynika z niej, i¿
publiczno-prywatnego partnerstwa celem rozwoju kooperacji i region posiada walory, które mog³yby przyczyniæ siê do wspó³pracy miêdzy sfer¹ nauki i gospodarki.[4] Z doœwiad- rozwoju gospodarczego regionu.[8] I choæ rolniczy charakter czeñ zachodnioeuropejskich wynika, i¿ za poœrednictwem województwa sprzyja rozwojowi przetwórstwa rolno-odpowiednich projektów RIS-y przyczyni³y siê do rozwoju spo¿ywczego, a województwo jest znacz¹cym producentem przemys³u. Nasuwa siê wobec tego pytanie: czy w polskich wêdlin, mas³a i t³uszczów, trudno siê w nim doszukaæ warunkach mog³yby staæ siê skutecznym instrumentem projektów dotycz¹cych rolnictwa. Niewiele o rolnictwie
rozwoju rolnictwa? wspomina tak¿e Regionalna Strategia Innowacji dla
województwa ³ódzkiego. Z jej treœci wynika, i¿ w regionie wystêpuj¹ grona: ceramiczne w Opocznie,