Komisja Europejska na potrzeby szacowania gospodarek opartych na wiedzy, a konkretnie dziedziny innowacji, konstruuje tablicę wyników badań Unii i innowacji (Innovation Union Scoreboard). Cała analiza skupia się na 3 głównych grupach, do których przypisano 8 wymiarów, składających się z 25 różnych wskaźników innowacyjności (zob. tabela 2.3).
Tabela 2.3. Struktura pomiaru tablic Komisji Europejskiej
CZYNNIKI DAJĄCE MOŻLIWOŚCI (Enablers)
ZASOBY LUDZKIE
- doktoranci w wieku 25-34 lat na tys. mieszkańców,
- odsetek ludzi w wieku 30-34 lat posiadających wyższe wykształcenie, - odsetek młodzieży w wieku 20-24 lat posiadających wykształcenie
ponadgimnazjalne. OTWARTE,
DOSKONAŁE I ATRAKCYJNE SYSTEMY BADAŃ
- międzynarodowe publikacje naukowe na milion mieszkańców,
- 10% najczęściej cytowanych na świecie publikacji naukowych jako odsetek łącznej liczby publikacji w kraju,
- doktoranci spoza UE, jako % wszystkich doktorantów. FINANSOWANIE
I WSPARCIE
- wydatki na badania i rozwój w sektorze publicznym, jako% PKB, - inwestycje podwyższonego ryzyka (venture capital), jako % PKB.
AKTYWNOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTW (Firms activities)
INWESTYCJE PRZEDSIĘBIORSTW
- wydatki na badania i rozwój w sektorze przedsiębiorstw, jako % PKB, - nakłady na innowacje, jako % obrotu.
POWIĄZANIA I
PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ
- innowacyjne małe i średnie przedsiębiorstwa, jako % sektora MŚP, - innowacyjne MŚP współpracujące z innymi MŚP, jako % sektora MŚP, - partnerstwa publiczno-prywatne.
AKTYWA INTELEKTUALNE
- patenty zgłoszone na milion PKB (według parytetu siły nabywczej), - patenty zgłoszone dotyczące wyzwań społecznych (dziedziny ochrony
środowiska oraz zdrowia) na milion PKB, - znaki towarowe na milion PKB,
- wzory użytkowe na milion PKB.
WYNIKI (Outputs)
INNOWATORZY
- MŚP wdrażające innowacje produktowe lub procesowe, jako % MŚP, - MŚP wdrażające innowacje marketingowe lub organizacyjne, jako % MŚP, - zatrudnienie w szybko rozwijających się innowacyjnych sektorach firm.
SKUTKI EKONOMICZNE
- zatrudnienie w działalności dotyczącej wiedzy (produkcja i usługi), jako % całkowitego zatrudnienia,
- wielkość eksportu średnich i wysokich technologii produktów do bilansu handlowego,
- eksport usług intensywnej wiedzy, jako % eksportu usług ogółem, - sprzedaż nowych dóbr na rynek, jako % obrotów firm,
- licencyjne i patentowe przychody z zagranicy, jako % PKB.
Źródło: opracowanie własne na podstawie: European Commission, 2014, Innovation Union Scoreboard 2014, Enterprise and Industry, Belgia, s. 10.
Na podstawie wyżej wymienionych zmiennych wyliczany jest sumaryczny wskaźnik innowacji (Summary Innovation Index – SII). Na jego podstawie konstruuje się zestawienie, które ma na celu nie tylko mierzenie wzrostu innowacyjności wśród państw członkowskich Unii Europejskiej, ale także określenie dysproporcji rozwojowych między tymi krajami. Wskazuje ono również słabe i mocne strony poszczególnych gospodarek.
Aktualna tablica wyników badań Unii innowacji jest prezentowana dla roku 2014. Na jej podstawie stwierdzono, że wpływ kryzysu gospodarczego wcale nie był tak duży jak się wcześniej spodziewano. Zaobserwować można było tendencje wzrostową wyników dla mniej innowacyjnych państw, a cały proces nadrabiania zaległości rozwojowych przez te kraje zaczął nabierać tempa. Na potrzeby wnioskowania tablicy wszystkie państwa Unii Europejskiej zostały podzielone na cztery następujące grupy: 1. Pierwszą grupę tworzyli liderzy innowacji. Wyniki w zakresie innowacji
dla tych państw były znacznie wyższe niż średnie dla UE. Wśród tych krajów znalazły się: Dania (DK), Finlandia (FI), Niemcy (DE) i Szwecja (SE).
2. Drugą grupę tworzyły kraje doganiające liderów. Wyniki w zakresie innowacji dla tych państw były nieco wyższe lub oscylowały wokół średniej unijnej. Do tej grupy w roku 2014 przynależały: Austria (AT), Belgia (BE), Cypr (CY), Estonia (EE), Francja (FR), Irlandia (IE), Luksemburg (LU), Holandia (NL), Słowenia (SI) i Wielka Brytania (GB).
3. Trzecia grupa to tzw. umiarkowani innowatorzy. Ich wyniki w zakresie innowacji były niższe od średniej dla wszystkich państw Unii Europejskiej. Grupę tę tworzyły: Chorwacja (HR), Czechy (CZ), Grecja (GR), Węgry (HU), Włochy (IT), Litwa (LT), Malta (MT), Polska (PL), Portugalia (PT), Słowacja (SK) i Hiszpania (ES).
4. Czwarta i ostatnia grupa to słabi innowatorzy. Ich wyniki w zakresie innowacji były zdecydowanie poniżej średniej dla wszystkich państw członkowskich. Grupa ta była najmniej liczna i obejmowała trzy państwa: Bułgarię (BG), Łotwę (LV) i Rumunię (RO).80
Dla lepszej czytelności wyników wszystkie wyżej omówione grupy zaprezentowano na wykresie (zob. rysunek 2.3). Zaznaczono również średnią wyliczoną dla Unii Europejskiej.
Rysunek 2.3. Wyniki państw UE w dziedzinie innowacji (SII 2014)
Źródło: opracowanie własne na podstawie: European Commission, 2014, Innovation…, s. 11.
Najwyższe noty zanotował szwedzki system innowacji, który przez ostatnie kilka lat był najlepszy w całej Unii Europejskiej81. Pozycje pozostałych krajów pozostały stosunkowo stabilne. Tuż za Szwecją plasowały się: Dania, Niemcy i Finlandia. Jeżeli
81 Wartości indeksów SSI dla państw UE we wcześniejszych latach znajdują się w załączniku 1a.
0,193 0,229 0,242 0,281 0,294 0,308 0,325 0,333 0,359 0,389 0,420 0,426 0,429 0,453 0,515 0,521 0,527 0,579 0,612 0,612 0,616 0,633 0,639 0,658 0,692 0,719 0,734 0,753 0,563 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 BG LV RO PL LT HR MT SK HU GR ES PT CZ IT CY EE SI FR IE AT GB BE NL LU FI DE DK SE EU SŁ AB I IN NO W AT OR Z Y UM IA R K OW AN I INN OW AT OR Z Y GO NI ĄC Y L IDE R Ó W L IDE R Z Y IN NO W AC JI
chodzi o zmiany międzygrupowe to były one niewielkie. Polska była jedynym krajem, który zmienił grupę, awansując ze słabych do umiarkowanych innowatorów. Jeżeli chodzi o wahania wewnątrzgrupowe to tu również odnotowano tylko niewielkie zmiany. W grupie liderów miejscami zamieniły się Dania i Niemcy. W drugiej grupie pierwsze miejsce zanotował Luksemburg, zastępując Holandię. Ponadto miejscami zamieniły się Irlandia z Austrią oraz Estonia z Cyprem. W grupie umiarkowanych innowatorów liderowały Włochy, tuż przed Czechami. Zamiana miejsc względem zestawienia z roku 2013 nastąpiła między parami państw: Węgry i Słowacja oraz Malta i Chorwacja. W najsłabszej grupie Rumunia i Łotwa również zamieniły się pozycjami.
Tablica wyników badań Unii i innowacji pozwala również na analizę poszczególnych 8 wymiarów. Dane zaprezentowano na wykresie radarowym (zob. rysunek 2.4) w odniesieniu do poszczególnych grup państw82.
Rysunek 2.4. Średnie wartości poszczególnych wymiarów w grupach państw
Źródło: opracowanie własne na podstawie: European Commission, 2014, Innovation…, s. 12 i 93.
Analizując powyższy wykres można stwierdzić, że państwa liderujące posiadały zrównoważone systemy innowacji. Kraje te posiadały najwyższe wskaźniki we wszystkich 8 wymiarach: od nakładów na badania i innowacje, poprzez działania
82 Wszystkie wartości indeksów dla 8 wymiarów w państwach UE znajdują się w załączniku 1b.
0 0,2 0,4 0,6 0,8 ZASOBY LUDZKIE SYSTEMY BADAŃ FINANSOWANIE I WSPARCIE INWESTYCJE PRZEDSIĘBIORSTW POWIĄZANIA I PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ AKTYWA INTELEKTUALNE INNOWATORZY SKUTKI EKONOMICZNE
SŁABI INNOWATORZY UMIARKOWANI INNOWATORZY GONIĄCY LIDERÓW LIDERZY INNOWACJI
przedsiębiorstw na rzecz innowacji, aż po wyniki innowacji i skutki ekonomiczne. W dalszej kolejności znajdowały się państwa doganiające liderów innowacyjności. Kraje te posiadały niższe wskaźniki od liderów, ale jednocześnie wyższe od umiarkowanych innowatorów we wszystkich wymiarach. Jeżeli chodzi o grupę trzecią (umiarkowanych innowatorów) była ona lepsza od grupy czwartej (słabych innowatorów) w 7 wymiarach. Obie te grupy w zakresie zasobów ludzkich miały wymiar na podobnym poziomie.
Oprócz analiz przeprowadzanych tylko dla pastw Unii Europejskiej tablica wyników badan Unii i innowacji prezentuje również porównania na szerszej płaszczyźnie (zarówno prezentując wyniki dla państw europejskich spoza Unii oraz w wymiarze globalnym). Ze względu na dostępność danych analizy te opierają się na zaledwie 12 wskaźnikach, a najnowsze wyniki prezentowane są dla roku 2010/201183. Zestawienie to prezentuje poniższy wykres (zob. rysunek 2.5).
Rysunek 2.5. Globalna tablica wyników badań Unii i innowacji (2010/2011)
Źródło: opracowanie własne na podstawie: European Commission, 2014, Innovation…, s. 29.
Obserwując rysunek 2.5 można stwierdzić, że na poziomie międzynarodowym Korea Południowa i USA zajmowały pozycję globalnych liderów innowacji. Na trzecim miejscu plasowała się Japonia i dopiero potem UE. Państwa, zajmujące dwa pierwsze miejsca w tym zestawieniu, wygrywały z Unią Europejską zwłaszcza pod względem wskaźników dotyczących działalności przedsiębiorstw, która była mierzona wydatkami
83 Z powodu mniejszej ilości wskaźników w analizach globalnych średnie wyniki dla Unii Europejskiej nieco różnią się od tych wyliczanych tylko dla państw UE.
0,740 0,736 0,711 0,630 0,497 0,389 0,275 0,207 0,191 0,178 0,105 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1
na badania i rozwój w sektorze przedsiębiorstw oraz uzyskanymi patentami. Charakteryzowały się również lepszymi wskaźnikami poziomu edukacji mierzonymi, jako odsetek ludności posiadającej wyższe wykształcenie. Jeżeli chodzi o porównanie z innymi ważnymi partnerami Unia Europejska w dalszym ciągu miała przewagę nad Australią i Kanadą. W dalszej części rankingu zostały sklasyfikowane Chiny, Indie, Rosja i Brazylia. Stawkę zamykała Afryka Południowa.
Rysunek 2.6. Średnie tempo wzrostu SII w ujęciu globalnym
Źródło: opracowanie własne na podstawie: European Commission, 2014, Innovation…, s. 29.
Ważniejszą istotnie kwestią było również wskazanie tempa wzrostu sumarycznego indeksu innowacji. Na powyższym wykresie (rysunek 2.6) wskazano tempo wzrostu tego wskaźnika na przestrzeni lat od 2006 do 2013 w ujęciu globalnym. Należy zwrócić uwagę, że w przypadku Korei Południowej i Chin tempo wzrostu wskaźnika było największe i oscylowało wokół wartości 6%. Na trzecim miejscu znajdowała się UE, jednak jej tempo wzrostu było już ponad dwa razy niższe. Najgorzej prezentowała się Rosja, która jako jedyna zanotowała spadek wartości indeksu na przestrzeni ostatnich lat z wynikiem (-1,8%).
-1,80% 0,40% 0,60% 0,90% 1,00% 1,40% 2,10% 2,20% 2,70% 5,80% 6,00% -3,00% -2,00% -1,00% 0,00% 1,00% 2,00% 3,00% 4,00% 5,00% 6,00% 7,00% Rosja Kanada Indie Afryka Południowa Stany Zjednoczone Brazylia Australia Japonia Unia Europejska Chiny Korea Południowa