TESTOWANIE WIELOKROTNE PRZY WERYFIKACJI OCEN PARAMETRÓW STRUKTURALNYCH LINIOWEGO MODELU EKONOMETRYCZNEGO

Procedury testow ań w ielokrotnych oparte n a praw dopodobieństw ach testo ­ w ych m ożna polecić rów nież do kon troli efektu testow ania jed n oczesnego przy w eryfikacji ocen param etrów strukturalnych liniow ego m odelu ekono- m etrycznego.

Badania em piryczne prowadzone przez autorkę (Denkowska, 20 0 7 b ), doty­ czące plac w okresie transform acji systemowej w Polsce, nawiązywały do badań prowadzonych przez zespół kierowany przez S. M. Kota4 (1999). Pokazują one w jaki sposób należy przeprowadzać kontrolę testow ania w ielokrotnego isto tn o ­ ści parametrów strukturalnych w m odelach regresji w ielorakiej oraz jakie są skutki braku takiej kontroli.

Należy zatem m ieć świadom ość, że niekontrolow ane testow anie rów nolegle wielu hipotez prowadzić m oże do „bardzo kiepskich m od eli". Tam , gdzie to możliwe, konieczne jest ograniczanie liczby testow ań. Zaleca się rów nież stoso­ wanie m etod wyboru zm ienn ych objaśn iających , które nie opierają się na wnioskowaniu w ielokrotnym (np. m etoda Z. Hellwiga) lub kontrolują ten efekt (zmodyfikowana m etoda analizy grafów, Denkowska 2007a). W przypadku bardzo bogatych zbiorów zm iennych kuszące jest wykorzystanie np. sekw encyj­ n ych m etod doboru zm iennych. Jednak na końcow ym etapie budow y m odelu regresji konieczne jest skorygowanie wyników poprzez kontrolę efektu testow a­ nia wielokrotnego współczynników regresji cząstkowej. W przykładzie zaprezen­ towanym przez autorkę (Denkowska, 2007b ), m etody testow ań w ielokrotnych zastosowane do m odelu regresji, uznanego za ostateczny przez autorów A nalizy

ekonom etrycznej kształtow an ia się p ła c w Polsce w okresie transform acji, pozwoliły stwierdzić, że aż trzy zm ienne niesłusznie zostały uznane za istotn e statystycznie. Tym sam ym budowa m odelu regresji pow inna być kontynuow ana. Rezultat ten otrzym ano na podstawie analizy ostatecznego m odelu regresji, bez ingerow ania w proces budowy m odelu. Przykład ten wskazuje na konieczność kon troli efektu testow ania w ielokrotnego istotności w spółczynników regresji cząstkow ej, przy­ n ajm n iej na końcow ym etapie budowy m odelu regresji. K ontrola ta pozwoli sprawdzić, czy pozostaw ione param etry strukturalne nie zostały uznane za istotne wyłącznie z powodu testowania wielokrotnego podczas weryfikacji ich istotności statystycznej.

W szędzie tam , gdzie rów nolegle testu jem y hipotezy dotyczące param e­ trów regresji należy zatem stosow ać m etody testow ań w ielokrotnych . W

ybie-4 Autorzy Analizy ekonometrycznej kształtow ania się p iać w Polsce w okresie transformacji badali metodami ekonometrycznymi mechanizmy kształtujące rozkłady płac w okresie przechodzenia od odgórnie sterowanej gospodarki do norm alnie funkcjonującego rynku pracy. W szechstronne bada­ nia obejmowały między innymi estymację parametrów regresyjnych modeli płac.

rac m ożna zarów no spośród klasycznych m etod opartych na w ielokrotnych przedziałach u fn ości (np. przedziały Scheffego, przedziały Bonferroniego), jak rów nież spośród rozwiązań nieklasycznych, a w szczególności z m etod testo­ w ań w ielokrotn ych opartych na uporządkow anych praw dopodobieństw ach testow ych. Spośród m etod testow ań w ielokrotnych opartych na praw dopodo­ b ień stw ach testow ych autorka (Denkowska, 2 0 0 7 b ) zaleca stosow anie m etod u niw ersalnych: H olm a i Y eku tieliego-Benjam iniego. W przypadku kontroli FWE autorka poleca procedurę H olm a, n atom iast gdy rozw ażane są bardzo bogate zbiory, kilkudziesięciu lub kilkuset zm ienn ych , warto spojrzeć na testow an ie m n iej trad ycyjn ie i dopuścić pew ien niew ielki odsetek błędnych odrzuceń w zbiorze w szystkich odrzuceń. Zastosow anie procedur kon trolu ją­ cych FWE w przypadku tak bogatych zbiorów pow oduje, iż indyw idualne decyzje są p odejm ow ane przy tak m ałych indyw idualnych p oziom ach isto tn o ­ ści, że bardzo rzadko d ochodzi do stw ierdzenia istotn ości param etru regresji, a w niosek końcow y w ysnuty będzie na poziom ie isto tn ości a dla całej rodziny w nioskow ań. W przypadku k on troli FDR, m etoda Benjam iniego-Y ekutieliego jest m etod ą uniw ersalną, którą zastosow ać m ożna zawsze bez względu na zależności m iędzy statystykam i testow ym i. W sytuacji, gdy badania dotyczą isto tn o ści param etrów strukturalnych ortogonaln ego m odelu liniow ego lub gdy statystyki testow e są dodatnio regresyjnie zależne (Lehm ann, 1966), n ależy zastosow ać5 procedurę o większej m ocy — procedurę H ochberga-Ben- jam in ieg o . Przy in terp retacji w yników pam iętać jednak należy, że w tym przypadku a oznacza akceptow any odsetek błędnie u znan ych za istotn e w spółczynników regresji wśród w szystkich uznanych za isto tn e param etrów stru ktu ralnych regresji w ielorakiej.

7. PODSUMOWANIE

Na zakoń czen ie warto w spom nieć o kierunkach badaw czych zm ierzających do popraw y m ocy zn an ych procedur w nioskow ań w ielokrotnych , jak i w ynale­ zienia now ych , lepszych rozwiązań. Istotną poprawę m ocy procedur testow ań w ielokrotn ych opartych na praw dopodobieństw ach testow ych m ożna zyskać poprzez zastosow anie repróbkow ania (ang. resam pling) do oszacow ania pra­ w dopodobieństw testow ych. T erm in repróbkow anie oznacza, że zaobserw owa­ ne dane są w ielokrotnie wykorzystywane w analizie sym u lacyjn ej w celu p od jęcia w niosku. Praw dopodobieństw a uzyskane za pom ocą tech n ik reprób­ kow ania są zazwyczaj m n iejsze od praw dopodobieństw testow ych otrzym a­ n y ch w w yniku zastosow ania tradycyjnego testu t-Studenta. Testow anie wie­ lo krotn e oparte na repróbkow aniu (np. W estfall i Young, 1993) wykorzystuje

em piryczną strukturę danych, a korzyść ze stosow ania tej tech n ik i jest szcze­ gólnie w idoczna w przypadku siln ych w ew nętrznych korelacji w zbiorze da­ nych . W ykorzystanie repróbkow ania w testow aniu w ielokrotnym propagują na przykład W estfall i Young (1993) oraz B ejam in i i wsp. (2 0 0 5 ). M etody te nie są jed n ak pow szechnie dostępne w pakietach statystycznych, co utrudnia ich praktyczne w ykorzystanie.

Kontrola FDR stwarza możliwość kontroli efektu testowań wielokrotnych w tych dziedzinach, w których typowe badania empiryczne polegają na rozpatry­ waniu bardzo licznych rodzin wnioskowań. Znaczny konserwatyzm uniwersalnej procedury Yekutieliego-Benjaminiego mobilizuje do bardziej wnikliwych badań nad procedurą LSU. Rozważane są różne modyfikacje poprawiające m oc tej metody. Prowadzone są badania symulacyjne nad wymaganiami m odelowymi procedury LSU, określającymi w jakich sytuacjach badawczych zapewni ona kontrolę FDR. W ostatnim czasie jedną z często rozważanych m etod poprawy m ocy procedury LSU jest metoda polegająca na wprowadzeniu dodatkowego etapu, którego zadaniem jest oszacowanie nieznanej liczby prawdziwych hipotez zerowych. W tym celu proponowane jest wykorzystanie metod graficznych, takich jak nieform alna m etoda zaproponowana przez T. Schwedera i E. Spj0tvolla (1982), czy też nawiązująca do niej procedura Y. Hochberga, Y. Benjam iniego (zob. np. Westfall i wsp., 1999).

Podsumowując, należy stwierdzić, że w badaniach ekonom icznych przyda­ tne m ogą być zarówno procedury kontrolujące FWE, jak i FDR. D ecyzja odnoś­ nie tego, która z tych miar pow inna być kontrolow ana, należy do prowadzącego badania i jest zależna od wielu czynników. Przede wszystkim należy określić, czy w badaniach dopuszczany jest pewien niewielki procent błędnych odrzuceń. Jeśli tak, to w zamian zyskujem y zazwyczaj w ięcej istotn ych statystycznie wyników. Przy interpretacji uzyskanych tą m etodą rezultatów należy jednak pam iętać o odsetku wyników błędnie uznanych za istotne. Z kolei kontrola FWE powoduje, że wykrywana jest często zbyt m ała część isto tn ych statystycznie zależności. A ponieważ dalszym badaniom zazwyczaj poddawane są jedynie istotne wyniki, przy jednoczesnym zignorow aniu rezultatów, przy których stwierdzono brak podstaw do odrzucenia, to w efekcie przy zastosowaniu procedur FWE utracić m ożem y ważne relacje. Zastosowanie procedur kon trolu ­ jących FDR pozwala uniknąć zachowawczej postawy FWE przy zapew nieniu kontroli frakcji błędnych odrzuceń wśród wszystkich odrzuceń h ipotez zero­ wych na zadanym poziom ie. I z pew nością jest to lepszym rozwiązaniem niż ignorow anie efektu w ielokrotności testow ania.

W arto na kon iec podkreślić, że ignorow anie efektu w ielokrotności prowadzi do wykrywania wielu zupełnie przypadkowych zależności. Zależności takie są później często eksponow ane w naukow ych, jak również popularnonaukow ych publikacjach jako ciekawe czy wręcz zdum iew ające wyniki badań. To z kolei budzi sceptycyzm w obec m etod statystycznych, podczas gdy źródłem n iep oro­

zum ienia są niew łaściw ie przeprowadzone badania, nieuw zględniające efektu testow ania w ielokrotnego.

I believe it [FDR] is one o f the comerstones in the bridge that

„m ultiple comparisons" can offer between traditional statistical thiiiking an d modern problem s in D ata Mining and Bioinformatics. It is crucial for us to strengthen this bridge an d widen it.

W e should look for more sucli bridges, i f we w ant Statistics remain a vital and important player in the arena o f information sciences.6

BIBLIOGRAFIA

Bartosiewicz S. (red.) 1980. Metody ekonomctryczne. Przykłady i zadania, PWE, Warszawa, 1980. Benjam ini Y., Hochberg Y. 1995. Controlling the False Discovery Rate: a Practicai and Powerful

Approach to Multiple Testing, Journal of the Royal Statistical Society, Ser. B 57, 1.

Benjam ini Y. 2001. False Discovery Rate in Large Multiplicity ProWmK/www.math.tau.ac.il/-yben- ja/Temple.ppt

Benjam ini Y., Yekuteli D. 2001. The Control o f the False Discovery Rate in Multiple Testing Under

Dependency, Annals of Statistics 29.

Benjam ini Y., Kenigsberg E., Reiner A., Yekutieli D. 2005. FDR Adjustments o f Microarray Experi-

rnents, www.math.tau.ac.il/-ybenja/Software/fdrame.pdf.

Denkowska S. 1999. Multiple Comparisons in Socio-Economic Research, Kiev National University of Economics, Econom ic and Social Statistics in Transition, Proceedings of the Ukrainian, Polish and Slovak Scientific Seminar (Kiev, 2 0 -2 2 October, 1998), Kiev.

Denkowska S. 2005. Zastosowanie procedur testowań wielokrotnych opartych na uporządkowanych

praw dopodobieństw ach testowych do wydzielania jednorodnych podgrup wartości przeciętnych,

Przegląd Statystyczny 52, 1.

Denkowska S. 2006a. Multiple Testing in a Correlation Matrix, [w:] A Comparative Analysis o f the

Socio-Economic Conseąences o f Transition Process in Central an d Eastern European Countries,

J. Pociecha (red.), Cracow University of Economics.

Denkowska S. 2006b, Monte Carlo analysis o ft lie effectiveness o f Multiple Comparison Procedures, 13th Slovak-Polish-Ukrainian Scientific Seminar in SvatE Jur , 7-10, November 2006.

Denkowska S. 2007a. M odyfikacja m etody analizy grafów, [w:] Klasyfikacja i analiza danych — teoria

i zastosow ania, Prace Naukowe AE 1169, Taksonomia 14, K. Jajuga, M. Walesiak (red.), Wy­ dawnictwo AE, Wrocław.

Denkowska S. 2007b. Testowanie wielokrotne przy weryfikacji ocen parametrów strukturalnych liniowego

modelu ekonometrycznego, złożony do druku.

Denuit M., Scaillet O. 2004. Nonparametric tests for positive ąuadrant dependence, Journal of Financial Econometrics, 2004, 2, 4 2 2 -4 5 0 .

Domański Cz. 1990. Testy statystyczne, PWN, Warszawa.

Domański Cz., Pruska K. 2000. Nieklasyczne metody statystyczne, PWE, Warszawa.

Grabiński T., Wydymus S., Zeliaś A. 1982. Metody dobom zmiennych w m odelach ekonometrycznych, PWN, Warszawa.

Goryl A., Jedrzejczak Z., Kukuła K., Osiewalski J., Walkosz A. 2003. W prowadzenie do ekonometrii

w przykładach i zadaniach, PWN, Warszawa.

Hochberg Y., Tam hane A.C. 1987. Multiple Comparison Procedures, Jo h n Wiley & Sons, NY, 1987.

Holland B., Copenhaver M.D. 1987. An Improved Sequentia\!y Rejective Bonferroni Test Procedure, Biometrics 43, 4 1 7 -4 2 3 .

Holm S. 1979. A Simple Seąuentially Rejective Test Procedure, Scandinavian Journal of Statistics, 6. Kot S.M. (red.) 1999. Analiza ekonometryczna kształtow ania się p la c w okresie transformacji, PWN,

Warszawa-Kraków.

Lehmann E. 1966. Some Concepts o f Dependence, Annals of Mathematical Statistics, 37, 1 1 3 7 -1 1 5 3 . Miller R.G. 1981. Simultaneous Statistical Inference, Springer-Verlag, New York.

Schweder T., Spjotv0ll E. 1982. Plots o f p-Values to Evaluate M any Tests Simultaneously, Biometrika 69, 3, 4 9 3-502.

Shaffer J.P. 1995. Multiple Hypothesis Testing, Annual Review of Psychology 46, 5 6 1 -5 8 4 .

Sokołowski A., Denkowska S. 2000. Testowanie wielokrotne w macierzy korelacji — eksjKryment symula­

cyjny, [w:] Materiały z XXXV Konferencji Statystyków, Ekonometryków i M atematyków Akadem ii

Ekonomicznych Polski Południowej (Osieczany, 2 3 -2 5 III 1999 r.), A. Zeliaś (red.), Kraków. Westfall P.H., Young S.S. 1993. Resampling Based Multiple Testing, Wiley, New York.

Westfall P.H., Tobias R.D., Rom D., Wolfmger R.D., Hochberg Y. 1999. Multiple Comparisons and

F O L I A O E C O N O M I C A C R A C O Y I E N S I A

Vol. XLVIII (2007) PL ISSN 0 0 71-674X

PROF. DR HAB. ANNA JANKOWSKA-KŁAPKOWSKA

(1 9 2 5 -2 0 0 4 )

ZDZISŁAW JAN BRODA

30 października 2004 roku opuściła grono krakowskich ekonom istów prof. dr hab. Anna Jankowska-Kłapkowska, znana i wysoko ceniona, zarówno za Jej zasługi dla nauki i kształcenia młodzieży akademickiej, jak i za osobiste przymioty. Urodziła się 29 kwietnia 1925 roku w Łodzi (jako córka Stanisława i Marii z dom u Petrow- skiej); tamże w roku 1939 ukończyła szkołę powszechną. Bezpośrednio po w ojnie wraz z rodziną przeniosła się do Krakowa, gdzie pracowała do końca życia. W 1949 zdała egzamin dojrzałości w Liceum Handlowym, zweryfikowany w zakresie liceum hum anistycznego. Rozważała trzy kierunki studiów wyższych: ekonom ia, pedagogika bądź dziennikarstwo. W roku 1949 podjęła studia na W ydziale Dzien­ nikarskim WSNS w Krakowie, które ukończyła w roku 1951. Niemal równolegle pracowała w Studium Naukowo-Badawczym WSNS w charakterze asystenta-pra- cownika naukowego. Prowadziła zajęcia w Państwowej Wyższej Szkole Pedagogi­ cznej w Krakowie w latach 1 9 5 0 -1 9 5 2 . Przeniosła się do Zakładu Ekonom ii Poli­ tycznej w Akademii Górniczo-Hutniczej 1 października 1952 roku i odtąd była związana z tą uczelnią do końca życia.

W czasie swojej pracy zawodowej na AGH odbyła wiele staży zaw odow ych oraz wyjazdów zagranicznych. Prowadziła stałą współpracę z różnym i ośrodkam i naukowym i krajowymi i zagranicznym i. Była organizatorem wielu kon ferencji i sem inariów naukow ych oraz uczestniczyła w kon ferencjach m iędzynarodo­ wych, jako referent i dyskutant. Początkowo została zatrudniona na stanowisku starszego asystenta. Jeszcze w październiku podjęła studia m agisterskie na W y­ dziale Przemysłu Wyższej Szkoły Ekonom icznej w Krakowie. W lutym 1953 Kierownik Katedry Ekonom ii AGH powierzył Je j prowadzenie wykładów z eko­ n om ii politycznej. 1 stycznia 1954 została awansowana na stanow isko adiunkta. W roku 1955 ukończyła studia II stopnia w Wyższej Szkole Ekonom icznej uzyskując tytuł magistra ekonom ii. Dopiero wtedy zrezygnowała z m łodzień­ czych pragnień zostania dziennikarką — zdecydowała o tym satysfakcja płynąca

z zawodu nauczyciela akademickiego oraz perspektywy zaangażowania się w pracy naukow ej z zakresu ekonom ii.

Początkowo nie m iała sprecyzowanych zainteresowań tem atycznych. W cza­ sie studiów i pracy na WSP zainteresowała się gospodarką bułgarską, a jej hobby stała się nauka języka bułgarskiego (194 9 -1 9 5 1 ). Zaowocowało to drobnymi przyczynkami na tem at rolniczych spółdzielni produkcyjnych (1949), rozwoju i osiągnięć rolnictwa bułgarskiego (1951), przemysłu bułgarskiego (1950) oraz planu rozwoju gospodarczego Bułgarii na rok 1950.

Po przejściu do Katedry Ekonom ii Politycznej AGH doc. dr hab. B. Kłapko­ wski w ram ach podziału pracy naukowo-badawczej przydzielił Je j problem atykę rachunku m akroekonom icznego, rachunku efektywności inw estycji i postępu tech nicznego. Jako pole badań i egzemplifikacji tych zagadnień wybrała region górniczy oraz gałęzie przemysłu wydobywczego surowców m in eraln ych oraz ich przetwórstwa. Wprawdzie te układy gospodarcze wchodzą w zakres m ezoekono- m ii, ale zawsze starała się uwzględniać przy ich rozpatrywaniu kryteria i aspekty m akroekonom iczne. Już w trakcie przygotowywania rozprawy doktorskiej Ra­

chun ek ekon om iczn y we wstępnej fa z ie zagospodarow an ia złóż, obron ionej na W ydziale Przemysłu Wyższej Szkoły Ekonom icznej w Krakowie w roku 1956, a napisanej pod kierownictwem naukowym prof. dra W iktora Bonieckiego, Autorka związała się z problem atyką leżącą w profilu naukowym i dydaktycz­ nym Akademii G órniczo-H utniczej. Stopniow o ją poszerzała i pogłębiała przez cały okres swej aktyw ności naukow ej.

Jej dysertacja h abilitacyjn a K ategorie ekonom iczne w rachunku bilansow ości

złóż, przedstawiona na W ydziale Produkcji i Obrotu Towarowego (kolokwium

h ab ilitacy jn e w dniu 5 czerwca 1967 roku) stanow i dalsze pogłębienie tej problem atyki pod kątem podnoszenia efektywności gospodarowania w przemy­ śle wydobywczym. W roku 1968 została docentem na AGH, w 1973 — profeso­ rem nadzw yczajnym , a w 1983 — profesorem zwyczajnym. O to podstawowe wydarzenia w Je j karierze Naukowej, po uzyskaniu habilitacji.

— 1 października 1967 roku została pow ołana na stanow isko p.o. kierownika Zakładu i Katedry Ekonom ii Politycznej AGH, a w następnym roku przedłu­ żono Je j angaż na kolejn y rok.

— Przed upływem tego okresu została Jej pow ierzona funkcja dyrektora Insty­ tutu Nauk Społecznych AGH w organizacji, w skład którego została włączo­ na także Katedra Ekonom ii, podzielona na cztery zakłady tworzące tzw. Pion Nauk Ekonom icznych INS. Funkcję tę pełniła w latach 1 9 6 9 -1 9 8 0 , łącząc ją z funkcją kierownika Zakładu Ekonom ii Politycznej.

— 1 kw ietnia 1 9 8 0 roku został pow ołany Instytut Nauk Ekonom icznych w yodrębniony z INS — Pion Zakładów Nauk Ekonom icznych. Na jego dyrektora została m ianow ana prof. dr hab. Anna Jankowska-Kłapkowska. Również w jego ram ach pełniła nadal także funkcję kierownika Zakładu Ekonom ii Politycznej i Polityki Gospodarczej (do 1991 roku).

W roku 1 9 9 1 INE zostai zlikwidowany — wraz z reformą szkolnictwa wyższego nastąpiło rozwiązanie jednostek instytutow ych i pow rót AGH do struktury katedralnej; prof. A. Jankowska-Kłapkowska została pow ołana na stanow i­ sko kierownika w yodrębnionej Katedry Ekonom ii i Gospodarki Zasobami Przyrody. Funkcję tę pełniła do chw ili przejścia na em eryturę w roku 1999 (przez następne dwa lata pracowała tam nadal w niepełnym wymiarze etatu). W latach 1 9 7 4 -1 9 8 0 prowadziła Sem inarium „M akroorganizacje i zastoso­ wania m etod m atem atycznych w ekonom ii".

Wraz z pow staniem Wydziału O rganizacji i Zarządzania Przemysłem na AGH powierzono Je j funkcję prodziekana, którą pełniła w łatach 1 9 8 0 -1 9 8 1 . W roku 1981 została pierwszym dziekanem z wyboru Wydziału Organizacji i Zarządzania Przemyślem AGH, którą pełniła do końca kadencji w roku 1984. Przez prawie czterdzieści lat — jako członek Senatu AGH — uczestniczyła w pracach różnych kom isji senackich, rektorskich. W latach 1 9 6 8 -1 9 7 1 reprezentowała pom ocniczych pracowników nauki, a od roku 1975 do em erytury była reprezentantem sam odzielnych pracow ników nauki in sty­ tutów i Wydziału, na których pracowała.

W latach 1 9 8 4 -1 9 9 2 pracowała w C entrum Podstawowych Problemów Gospodarki Surowcami M ineralnym i i Energią PAN na stanowisku kierow­ nika Pracowni Analiz i Programowania Rozwoju Gospodarki Surowcam i M ineralnym i. Była w ieloletnim członkiem Rady Naukowej C entrum . W latach dziewięćdziesiątych była członkiem Kom itetu Gospodarki Surow­ cam i M ineralnym i PAN.

Od lat siedemdziesiątych wchodziła w skład Komisji Nauk Ekonom icznych PAN Oddział w Krakowie.

Sprawowała też funkcję członka Prezydium Kom itetu Nauk Ekonom icznych PAN w latach 1 9 8 6 -1 9 8 8 .

W latach 1 9 7 3 -1 9 7 9 oraz 1 9 8 4 -1 9 8 6 uczestniczyła w pracach C entralnej Komisji Kwalifikacyjnej ds. Kadry Naukowej w zespole ekonom icznym . Do Polskiego Towarzystwa Ekonom icznego należała od roku 1 9 6 4 przejścio­ wo, pełniąc funkcję skarbnika Prezydium OW w Krakowie.

Należała też do polskiego zespołu „M an & Biosphere"; In tern atio n al Asso­ ciation for Im pact Assesment, a także Intern ational Society for Ecological Econom ics.

Należała do Polskiego Klubu Ekologicznego od m om en tu pow stania i brała udział w jego działalności naukowej.

Do Europejskiego Stowarzyszenia Ekonom istów Środowiska i Zasobów Na­ turalnych Oddział Polski należała od 1991 roku jako w spółzałożyciel i prze­ wodnicząca (w latach 1 9 9 4 -1 9 9 8 ).

Była członkiem i zastępcą przewodniczącego Rady Programowej Czasopism a „Ekonom ia i Środowisko", wydawanego przez Fundację Ekonom istów Śro­ dowiska i Zasobów N aturalnych oraz — również do koń ca życia — była

członkiem Rady Redakcyjnej kwartalnika „Gospodarka Surow cami M ineral­ n y m i", organu Instytutu Gospodarki Surowcami M ineralnym i i Energią PAN w Krakowie.

— Prof. A. Jankowska-Kłapkowska posiadała bogate doświadczenie redakcyjne i dorobek edytorski. W latach 1 9 7 0 -1 9 7 7 pełniła funkcję zastępcy redaktora, a w latach 1 9 7 8 -8 4 — redaktora „Zeszytów Naukowych Akademii Górniczo- H u tn iczej", serii wydawniczej „Zagadnienia Tech n iczn o-Ekonom iczne". — Opracowała redakcyjnie i przygotowała do druku wiele m ateriałów z orga­

nizow anych przez INS, INE oraz KEiGZP konferencji, sem inariów i sym po­ zjów naukow ych.

W roku 1999 przeszła na em eryturę, ale nadal — do 2001 roku — pracowała na AGH w niepełnym wymiarze etatu. Pod koniec tego okresu prowadziła p onadto zajęcia dydaktyczne na takich uczelniach, jak: Wyższa Szkoła Inform a­ tyki i Zarządzania w Rzeszowie, Akademia Polonijna w Częstochow ie, Śląska Wyższa Szkoła Zarządzania w Katowicach, Profesjonalna Szkoła Biznesu — Szkoła W yższa w Krakowie, Wyższa Szkoła Zarządzania i Bankowości w Krako­ wie oraz M ałopolska Wyższa Szkoła Zawodowa w Krakowie.

Na uwagę zasługuje Je j współpraca z uczelniam i zagranicznym i. W yjeżdżała za granicę na staże i konferencje naukowe — swobodnie posługując się trzema językam i występowała jako referent i dyskutant. Utrzymywała też stałe kontakty z poznanym i tam osobam i. W ram ach um ów o stałej współpracy odbywała staże w W yższej Szkole Górniczej w Ostrawie, Uniwersytecie Przemysłu Ciężkiego w M iskolcu, Instytutach Górniczych w Leningradzie i Moskwie, Akademii Gór­ niczej we Freibergu, Uniwersytecie Technicznym w Clausthal, N iem ieckiej Aka­ dem ii Nauk, Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales w Paryżu i in.

Prof. dr hab. Anna Jankowska-Kłapkowska niezależnie od pracy zawodowej i związanej z nią przynależności organizacyjnej szeroko udzielała się w pracy społecznej. Do najważniejszych funkcji należy zaliczyć funkcję radnej MRN, którą pełniła przez trzy kadencje. Była też cenionym wykładowcą kursów i szkoleń organizowanych przez Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Towarzystwo Wiedzy Powszechnej oraz stowarzyszeń zrzeszonych w Naczelnej Organizacji Technicznej. Bardzo długo współpracowała z resortami i zjednoczeniami, dla których przygoto­ wywała programy doskonalenia zawodowego kadry kierowniczej. Opracowywała m ateriały dydaktyczne do wykładów dla Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Naftowego, dla Ośrodka Doskonalenia Kadr Kierowniczych i Specjalis­ tycznych Ministerstwa Hutnictwa w Blachowni, dla Ośrodka Doskonalenia Kadr Ministerstwa Przemysłu Ciężkiego w Chorzowie i in.

Należy wysoko ocen ić Je j rolę jako organizatora zespołow ych prac nauko­