...
W
2002 r. w MuzeumHistorycznym Miasta Krakowa przystąpio-no do prac koncepcyj-nych nad generalnym remontem Pa-łacu pod Krzysztofory. Uznano wów-czas, że zabytkowe i cenne wnętrza Krzysztoforów powinny po remon-cie służyć głównie celom wystawien-niczym. Podjęto zatem decyzję o wy-prowadzeniu z budynku pałacowego funkcji magazynowych. Konsekwen-cją takiego podejścia była decyzja o budowie nowych magazynów, które właśnie teraz muzeum otwiera.
Po wielu latach rozmów z władza-mi z władza-miasta w grudniu 2007 r. muzeum otrzymało od Gminy Miejskiej Kra-ków nieukończony budynek, który pierwotnie miał być skrzydłem szkoły podstawowej. Zdecydowano, że wła-śnie w tym obiekcie powstanie cen-tralny magazyn zbiorów, a także pra-cownie konserwatorskie i pracownia fotograficzna. W tym celu niezbędna była rozbudowa obiektu, która zakła-dała podniesienie dachu i dobudowa-nie przyziemia. Po przeprowadzeniu tych prac znacznie zwiększyła się po-wierzchnia użytkowa budynku, która wynosi ponad 2,2 tys. m2.
W trakcie przygotowywania wy-tycznych do projektu aranżacji wnętrz rozbudowanego obiektu po-wstała idea rozszerzenia jego funk-cji przez dodanie elementu kontaktu z publicznością. Pomieszczenia ma-gazynowe i pracownie konserwator-skie są zazwyczaj wewnętrznymi jed-nostkami muzealnymi niedostępny-mi dla osób z zewnątrz. Biorąc pod uwagę fakt, że to właśnie w magazy-nach kryje się większa część posiada-nych zbiorów, takie niewykorzystanie
...
1 | Thesaurus Cracoviensis − fragment wnętrz
ZBIORY I ZBIERACZE
odpowiednio zabezpieczonych zbio-rów muzealnych, czyli ponad 150 tys. przedmiotów, drugim − refleksja o podłożu ekonomicznym. Magazyn zbiorów jest miejscem niedostępnym dla publiczności, a jego utrzymanie sporo kosztuje. Stworzenie wokół ma-gazynu oferty o charakterze produktu
pozwala na jego sprzedaż, czyli na uzyskanie wpływów. Jakkolwiek da-lecy jesteśmy od tego, aby w dyskusji o komercjalizacji muzeów zajmować stanowisko sprzyjające tej tendencji, to jednak uważamy, że muzea uczest-niczą w grze rynkowej i powinny to robić mądrze oraz skutecznie.
Wspomniane impulsy skoncen-trowały myślenie o Thesaurus Craco-viensis na istocie i podmiocie projek-tu, czyli na artefakcie, którym to ter-minem coraz częściej określa się w li-teraturze przedmiotu muzealia. Arte-fakt łączy w sobie dwa łacińskie sło-wa arte – myśl, czyn, czynność i fac-tum – fakt. Muzealium poddawane jest interpretacji – to kluczowe sło-wo w każdym muzeum, a zatem tak-że w projekcie MHK. Interpretacja może być dokonywana na różnych poziomach. Może to być poziom in-terpretacji naukowej, edukacyjnej, emocjonalnej wreszcie. Choć rolę za-bytku w muzeum różnie opisywano w przeszłości, w gruncie rzeczy za-wsze chodziło o to samo – o moż-liwość jego interpretacji. Przy tym
2 | „Stara biblioteka” – jedno z pomieszczeń Centrum Interpretacji Artefaktów
3| Magazyn malarstwa 4| Ekspozycja mebli
...
2
3
| Spotkania z Zabytkami 1-2 2018
58
ZBIORY I ZBIERACZE
najistotniejsze w obcowaniu z ar-tefaktem/muzealium jest nawiąza-nie z nim osobistej relacji. Artefakt jest uśpionym duchem, milczy do-póki nie zostanie wezwany do opo-wieści. Budzenie ducha może przy-bierać najróżniejsze formy: wystawy muzealnej, katalogu, lekcji muzeal-nej. I tak efektem końcowym przed-stawionego tu procesu ideowego pla-nowania oddziału MHK Thesaurus Cracoviensis było wysnucie wniosku, że muszą tam być stworzone warunki do tego, aby zwiedzający miał szansę na własną refleksję, na własną inter-pretację.
Udostępnienie zbiorów możli-we jest dzięki specjalnie zaprojekto-wanym meblom magazynowym oraz poprzez wytyczenie trasy zwiedza-nia, a także przez wprowadzenie prze-szklonego korytarza przy pracow-niach konserwatorskich. W podzie-miu pokazywana jest kolekcja usta-wionych w przeszklonych skrzyniach
szopek krakowskich, rzemiosło i me-ble. Tam także zlokalizowana jest sala multimedialna, gdzie zwiedzają-cy może zapoznać się z efektami pro-gramu digitalizacji zbiorów MHK w ramach projektu Cyfrowy Thesau-rus. W części podziemnej znajduje się sala spotkań oraz kawiarnia. Jed-ną z idei projektu wnętrz jest łącze-nie funkcji pomieszczeń poprzez eks-ponowanie części zbiorów w kawiarni czy sali spotkań. W kawiarni zwiedza-jący może oglądać wybrane ekspona-ty rzemiosła arekspona-tysekspona-tycznego, natomiast w sali spotkań, której ściany ozdobio-ne są gotyckimi polichromiami, znaj-duje się ekspozycja mebli. Na parterze w strefie dostępnej umieszczony jest magazyn numizmatów i broni, a na pierwszym piętrze magazyn tkanin i malarstwa.
W projekcie wnętrz przyjęto zasa-dę, aby klimat w poszczególnych ma-gazynach tworzyły nadruki lub okła-dziny ścienne. Jest to zabieg dyskretny,
z pogranicza scenografii i dekora-cji wnętrz, pozwalający na zbudowa-nie nastroju odpowiadającego prze-chowywanym zbiorom, ale nieprze-szkadzający w interpretacji. Temu też służą nazwy poszczególnych po-mieszczeń: magazyn grafiki to „Stara biblioteka”, magazyn broni – „Arse-nał”, magazyn numizmatów – „Skar-biec”, magazyny tkanin – „Skład bła-watny” i „Garderoba babci”. W zależ-ności od wnętrza są to różne elemen-ty. I tak w magazynie broni – „Arse-nale” funkcję tę pełni okładzina cegla-na, na tle której dobrze komponuje się zabytkowa broń, w magazynie tkanin (czyli „Składzie bławatnym” i „Garde-robie babci”) − nadruk tkaniny oraz haft na ścianach i meblach, w maga-zynie grafiki i fotografii („Starej bi-bliotece”) – nadruki na meblach i od-powiedni koloryt wnętrza, a w ma-gazynie malarstwa − wielkoformato-wy nadruk z kopią obrazu, wielkoformato- wykona-ny na frontach wysuwawykona-nych regałów.
4
ZBIORY I ZBIERACZE
W magazynie numizmatów („Skarb-cu”) oraz w magazynie szopek kon-strukcja mebli oraz możliwość poka-zania zbiorów powoduje, że dodatko-we elementy wnętrzarskie nie są po-trzebne, gdyż już same eksponaty stają się „dekoracją wnętrza”.
Koncepcja interpretacji zbio-rów oparta została na dwóch kate-goriach przekazu. Pierwsza, infor-macyjmerytoryczna, której no-śnikiem jest komunikacja wizualna i multimedialne bazy danych, operu-je faktami, druga, niezwykle oszczęd-na, by nie stanowiła przeszkody w sa-modzielnej interpretacji, emocjonal-na i sensualemocjonal-na, bazuje emocjonal-na przekazie zmysłowym, mającym wywoływać skojarzenia i nastroje. Tu środkiem wyrazu jest odpowiednie kształto-wanie przestrzeni, oświetlenie, ma-teriały i kolorystyka oraz wykorzy-stanie wybranych motywów wizu-alnych do pokrywania powierzchni i mebli. Już w fazie projektowej za-dbano drobiazgowo o zapewnienie
najwyższych standardów przechowy-wania zbiorów. Każda szuflada, każ-dy regał, każda komoda – niezależ-nie od swej formy – zaprojektowane są indywidualnie.
Na koniec trzeba podkreślić, że na takie otwarcie magazynów i pracow-ni konserwatorskich zdecydowały się nieliczne muzea na świecie, a w Pol-sce jest to rozwiązanie nowatorskie, choć niejedyne. We wrześniu 2017 r.
otwarto niezwykłą Galerię Magazy-nową w Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, w której pokazy-wane są eksponaty dotychczas ukryte w magazynach. W skład Galerii Ma-gazynowej wchodzi także nowocze-sna pracownia konserwatorsko-ba-dawcza, w której prowadzone pra-ce można obserwować przez szklaną ścianę (zob. „Spotkania z Zabytka-mi”, nr 11-12, 2017, s. 64-68). Podob-ne do Thesaurus Cracoviensis, choć nieidentyczne, rozwiązania zastoso-wano w Muzeum Stanowym Colo-rado w Denver, Muzeum Biblioteki
Kongresu w Waszyngtonie, Muzeum Miejskim w Antwerpii i Muzeum Ży-dowskim w Wiedniu. Centrum Inter-pretacji Artefaktów będzie miejscem, w którym prowadzony będzie rów-nież szeroki program edukacyjny dla dzieci, a także dla dorosłych. W jego ramach organizowane będą pokazy, warsztaty czy spotkania z wybranymi muzealiami.
Jako twórcy otwartego 6 grudnia ubiegłego roku Centrum Interpreta-cji Artefaktów mamy nadzieję, że nasz projekt będzie kolejnym ważnym kro-kiem na drodze do realizowania idei
„otwartego muzeum”, w którym śla-dy przeszłości będą tropem do mądrej przyszłości.
Bożena Urbańska Krzysztof Żyra
5 | „Arsenał” − magazyn broni (zdjęcia: Andrzej Janikowski)
...
| Spotkania z Zabytkami 1-2 2018
60
Z WIZYTĄ W MUZEUM