Turystyka miejska

„Jednostka osadnicza o przewadze zwartej zabudowy i funkcjach nierolniczych, posiadająca prawa miejskie bądź status miasta nadany w trybie określonym odrębnymi przepisami”¹. Tak definiuje miasto ustawa z dnia 29 sierpnia 2003 r. o urzędowych nazwach miejscowości i obiektów fizjograficznych.

Według Głównego Urzędu Statystycznego w Polsce jest 908 miast według stanu na 31 grudnia 2012 roku w przeliczeniu na podział administracyjny obowiązujący od 1 stycznia 2013 roku². Terytorium państwa podzielone jest na szesnaście województw, każde z nich ma miasto wojewódzkie, wyjątkiem jest kujawsko – pomorskie, gdzie Bydgoszcz jest siedzibą wojewody, a Toruń siedzibą sejmiku wojewódzkiego i urzędu marszałkowskiego. Taka sama organizacja dotyczy województwa lubuskiego, gdzie Gorzów Wielkopolski jest siedzibą wojewody, a Zielona Góra siedzibą sejmiku wojewódzkiego i urzędu marszałkowskiego. W innych województwach tylko jedno miasto jest siedzibą dwóch organizacji.

Ośrodki miejskie od zawsze były punktem docelowym podróży turystycznych, ale dopiero w drugiej połowie ubiegłego wieku uczęszczanie do nich stało się masowe³.Turystyka może być głównym czynnikiem rozkwitu społeczno – gospodarczego kraju, regionu i miasta. Główną przyczyną rozwoju są inwestycje krajowe i zagraniczne. Dlatego też w polityce wielu aglomeracji miejskich turystyka nabiera większego znaczenia.

Miasta wojewódzkie są dużymi ośrodkami miejskimi pod względem powierzchni i liczby ludności zamieszkującej dany teren, co przedstawia tabela nr 1:

1 Dz. U. Nr 166 poz. 1612, z późn. zm.

2www.stat.gov.pl, 06.12.2013 r.

3Turystyka na obszarach miejskich, red. T. Żabińska, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice 2012, s.6.

Tabela 1 Miasta wojewódzkie pod względem liczby ludności i powierzchni

Miasto wojewódzkie Liczba ludności Powierzchnia ( w ha)

M. St. Warszawa 1 711466 51 724

Białystok 294399 10 213

Bydgoszcz 358029 17 598

Gdańsk 455830 26 196

Gorzów Wielkopolski 125149 8572

Katowice 308724 16 464

Kielce 204891 10 965

Kraków 754854 32 680

Lublin 350392 14 745

Łódź 744541 29 325

Olsztyn 176387 8 833

Opole 125992 9 655

Poznań 556022 26 191

Rzeszów 172813 11636

Szczecin 406427 30 055

Toruń 205934 11 572

Wrocław 632240 29 282

Zielona Góra 117557 5 834

Źródło: www.stat.gov.pl, 20 marca 2014

Wzrost roli i uznania turystki miejskiej znajduje wydźwięk w badaniach i coraz bogatszej literaturze przedmiotu poświęconej temu zagadnieniu. W geografii turyzmu aglomeracje miejskie były niejednokrotnie rozpatrywane jako ośrodki turystyki wypoczynkowej, religijnej i poznawczej. Działania handlowe miast w ujęciu turystycznym były rozpatrywane sporadycznie. Współcześnie wraz z postępem turystyki biznesowej, odwiedzanie miast w celach kupieckich przy okazji targów, wystaw, kongresów, spotkań biznesowych itp. Staje się coraz bardziej popularne.

Innym równie ważnym czynnikiem motywującym do odwiedzenia miast są wydarzenia związane z rozrywką np. kulturowe⁴.

Wielu autorów podjęło próbę omówienia tematyki turystyki miejskiej, jednak ich definicje znacznie różnią się od siebie. Według G.J. Ashworth’a przemysł turystyczny jest zjawiskiem częściej związanym z aglomeracjami, aniżeli innymi obszarami i największe znaczenie dla turystów mają zasoby antropogeniczne, a nie przyrodnicze. Najwięcej walorów turystycznych zlokalizowanych jest w miastach i nawet jeśli dany obszar jest atrakcyjny przyrodniczo góruje nad tym baza turystyczna⁵. Ten sam autor, zastanawia się również czy istnieje pojęcie „turystyka miejska”, zastanawia się czy termin ten i jego zakres są prawidłowe. Ch.M. Law twierdzi,

4A. Kowalczyk , Prace i studia geograficzne, Warszawa 2005, s.155.

5 G.J. Ashworth, Urban turism: an imbalance In attention, Cooper C.P., Londyn 1989, s. 33-54.

że „dowiedziono, że duże miasta są najważniejszymi miejscami na świecie odwiedzanymi przez turystów”⁶. Ten sam autor w innej swojej publikacji wysnuwa wnioski, iż turystyka miejska jest ignorowana, i większość autorów tylko o niej wspomina, nie definiując jej zbyt dokładnie. Jednakże turystyka odgrywa zasadniczą rolę w projektowaniu strategii, związanych z rozwojem miast w najszerszym tego słowa znaczeniu. Stanowi ona część dużej i złożonej układanki, w której zróżnicowane i niezależnie zarządzane kawałki muszą do siebie pasować. Związane jest to z kwestiami tak różnych dziedzin, jak infrastruktura, transport, kultura, zrównoważony rozwój, jakość życia i lokalne dziwactwa.

Pod terminem turystyka miejska należy rozumieć:

 Wszystkie przejawy turystyki, które swoją lokalizację mają na terenach miejskich,

 Formy turystyki, które są powiązane z walorami i zagospodarowaniem turystycznym występującym na obszarach miejskich,

 Turystykę, która ma na celu odwiedzenie i poznanie miasta, traktowanego jako dziedzictwo kulturowe⁷.

W wielu pozycjach literatury podmiotu mówi się o „turystyce w mieście”, która widziana jest przez badaczy jako funkcja turystyczna aglomeracji miejskich lub zachowanie ludzi w przestrzeni miejskiej. Niektórzy twierdzą, że turystyka miejska jest formą znacznie różniącą się od innych rodzajów turystyki. Turystyka w mieście to obszerny system na który składają się wszelakie uwarunkowania i aspekty aktywności turystycznej występujące na danym terenie, atrakcyjność turystyczna przestrzeni miejskiej, baza turystyczna jak i formy ruchu turystycznego⁸.

Na obszarach miejskich można wyróżnić wiele form uprawianej turystyki począwszy od turystyki wypoczynkowej poprzez zdrowotną, medyczną i religijną, do odwiedzin krewnych i znajomych, oraz turystykę biznesową.⁹ Światowa Organizacja Turystyki dzieli motywy przejazdu do miasta na trzy główne grupy: turystyka wypoczynkowa, biznesowa, odwiedziny u krewnych i znajomych (VFR). Inne motywy podróżowania na obszary miejskie stanowią niewielką część wyjazdów w skali świata¹⁰.

6 Ch. M. Law, Urban turism: attracting visitors to large cities, Mansell, Londyn 1993, s.1.

7 A. Krawczyk, Geografia turyzmu, PWN, Warszawa 2002, s. 157 – 170.

8 Ibidem, s.157 – 170.

9 A. Panasiuk, A. Pawlicz, Analiza efektywności promocji produktu turystyki miejskiej w wybranych miastach nadbałtyckich., [w:]Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Ekonomiczne Problemy Turystyki (16), s. 111-123.

10A. Pawlicz, Promocja produktu turystycznego – turystyka miejska, Difin, Warszawa 2008, s. 27.

Rysunek 1 Udział

poszczególnych form turystyki w przypadku turystyki miejskiej oraz turystyki ogółem.

Źródło: A. Pawlicz, Promocja produktu turystycznego – turystyka miejska, Difin, Warszawa 2008, s.27.

Nasilenie danej formy turystyki w mieście zależy od jego położenia, rozbudowanej infrastruktury i atrakcyjności walorów turystycznych. Te wszystkie elementy wpływają na atrakcyjność turystyczną danego miasta, od której uzależniona jest struktura ruchu turystycznego. Przez atrakcyjność miasta można rozumieć właściwości obszaru wynikającą z zespołu cech przyrodniczych i pozaprzyrodniczych, które interesują turystów i przyciągają ich do danego miejsca. Ważnym czynnikiem atrakcyjności miasta jest stopień rozwoju zagospodarowania turystycznego.

Do głównych elementów stanowiących o popularności miasta należą:

 Architektura i układ urbanistyczny, zespół budynków jednolicie tworzący całość kompozycyjną, w tym:

 Dzielnice zabytkowe

 Dzielnice nowoczesne

 Obiekty kulturalne takie jak:

 Kina,

 Teatry,

 Muzea,

 Galerie,

 Sale konferencyjne z zapleczem noclegowym,

 Stopień rozwoju bazy noclegowej,

 Różnorodność gastronomiczna,

 Festiwale,

 Imprezy sportowe,

 Funkcjonalność węzła komunikacyjnego,

 Atmosfera miasta¹¹.

Miasta cały czas rozwijają swoją infrastrukturę turystyczną w celu pozyskania jak największej liczby turystów. Wprowadzają na rynek unikatowe produkty turystyczne i promują je. Odpowiedni rozwój turystyki w obszarach miejskich wymaga aktywnego udziału władz samorządowych, przejawia się to między innymi, w tak zwanej miejskiej polityce turystycznej, której nadrzędną intencją ma być stworzenie warunków do ciągłego rozwoju turystyki poprzez działania promocyjne.¹² Najważniejszy jest marketing turystyczny miasta, poprzez który można stworzyć jego wizerunek, ważne jest, aby w tym celu wykorzystać, zalety kulturowe, a także konstruować odmienne, ale komplementarne produkty turystyczne, na bazie dostępnych warunków¹³.