Turystyka na Dolnym Śląsku – szanse i zagrożenia

Z dostępnych danych statystycznych Instytutu Turystyki wynika, iż województwo dolnoślą-skie odwiedza średnio 5−6 mln turystów, w tym 3,5−4 mln gości krajowych i 1,4−2 mln tury-stów zagranicznych. Walory turystyczne (ukształtowanie geograficzne, warunki środowiska przyrodniczego oraz zasoby kulturowe i historia regionu) powodują , że turystyka na Dolnym Śląsku jest jedną z podstawowych sfer działalności gospodarczej.

Z ponad 19 milionów osób korzystających w 2009 roku z noclegów w Polsce co dzie-wiąty znajdował się w bazie turystycznej Dolnego Śląska. Ogólnie w 2009 roku skorzystało z niej 1,8 miliona osób, w tym cudzoziemców 365 tysięcy. Potwierdza to rosnące zainte-resowanie turystów zagranicznych regionem (w 1999 roku dolnośląskie obiekty noclego-we odwiedziło jedynie 237,6 tysięcy cudzoziemców, czyli 19,5% korzystających ogółem). Zdecydowanie największą grupę turystów zagranicznych stanowili Niemcy ( prawie połowa ogółu cudzoziemców korzystających z noclegów). Niemal 80% wszystkich turystów zagra-nicznych wybiera hotele jako miejsce noclegu.

Warto w tym miejscu przywołać jedną z obiegowych mądrości – nie zawsze decyduje ilość, liczy się przede wszystkim jakość. Właśnie tu tkwi największy problem na linii atrakcyjność kulturowa Dolnego Śląska a jego potencjał turystyczny. Zabytki „same w sobie” nie „wyge-nerują” zwiększonego ruchu turystycznego. Potrzebne są pomysły na ich – mówiąc brzydko – wykorzystanie. Na włączenie ich w ogólną koncepcję zagospodarowania turystycznego dol-nośląskich miast i wsi. Zdaniem urzędników zajmujących się rozwojem turystyki „Dolny Śląsk ma sporo do poprawienia” w branży turystycznej. „Mamy niewystarczająca ofertę, żeby skusić rzesze turystów z Europy Zachodniej, przestarzałą bazę i nieefektywne struktury”  16. Na py-tanie, czy Dolny Śląsk dobrze wykorzystuje swój potencjał turystyczny, nawet animatorzy turyzmu w regionie odpowiadają , że nie. Podnoszą kwestie zasadnicze – braku odpowiedniej infrastruktury, np. parkingów dla autokarów, braku porządnej promocji czy choćby… toalet  17. Atrakcyjność turystyczna zabytków architektury to pochodna nakładania się szeregu ich cech. Odbieramy je łącznie – często nie zastanawiając się, dlaczego budowlę odczuwamy jako ciekawą , atrakcyjną. Dlaczego jedne miejsca kulturowe przyciągają nas jak magnes, inne – mimo niewątpliwych walorów – omijamy. Czynniki składowe tego kodu to: skala, forma, detal, kolor i materiał. Żaden zabytek nie jest obiektem niezależnym od swojego oto-czenia, ale stanowi jego integralną część. W wielu krajach harmonijna koegzystencja archi-tektury współczesnej, zabytków oraz terenów zielonych przekłada się na deklarowaną przez przyjezdnych atrakcyjność turystyczną. Analizując stan zachowania oraz posadowienie w przestrzeni śląskich zabytków, widać zasadnicze różnice w tej materii w stosunku do kul-turowych atrakcji turystycznych Europy.

Ta koegzystencja, tak ważna z punktu widzenia turysty, charakteryzuje się zarówno złym zagospodarowaniem przestrzennym miejscowości (także „swobodnym” respektowa-niem zapisów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego), ale także nawykami i codziennymi zachowaniami społeczeństwa, które wpływają na obniżenie estetyki i tury-stycznej atrakcyjności zabytków, i w ogóle przestrzeni Dolnego Śląska. Dolnośląskie miasta,

16 P. K u ś, Przyciągnąć turystę…, op. cit., s. 1.

17 Opinia Janusza Procińskiego, szefa przewodników sudeckich w Wałbrzychu, zob. rozmowa z Pawłem Gołębiowskim, „Polska Gazeta Wrocławska. Nasz Region” z 9 września 2010 r., s. 1.

zarówno duże, jak Wrocław czy Legnica, jak i mniejsze, jak Bolesławiec, próbują porządko-wać estetykę swoich historycznych przestrzeni. Podejmowane są działania przeciwdziałające dezorganizacji porządku przestrzeni miast w wyniku chaotycznych procesów inwestycyj-nych. Niestety już obrzeża miast dużych, miasta małe i wsie podlegają swoistemu proce-sowi „zarastania” nowymi obiektami przypadkowo rozrzuconymi na nowo pozyskanych działkach. W efekcie otrzymujemy niebywały (i „niemiły” dla oka turysty) chaos. Wynika on z niekorzystnego podziału terenu, z braku odpowiednio zaplanowanej obsługi infrastruk-turą komunikacyjną i instalacyjną , wreszcie z brzydoty powstającej z nieprzemyślanego ze-stawienia obiektów o niskiej często jakości architektonicznej. Procesowi temu towarzyszy (szczególnie dewastujące otaczający nas krajobraz) zjawisko niepohamowanej agresji ko-mercyjnych reklam, ogłoszeń, banerów i plakatów. Skrajnym przykładem determinującym atrakcyjność kulturową miejscowości Dolnego Śląska jest katastrofalny stan zachowania zabytków – zwłaszcza pałacowo-dworskich – oraz ograniczanie dostępności do zabytków. W tym miejscu warto też wskazać inne czynniki mające wpływ na odbiór walorów kul-turowych przez turystów. To nieco wstydliwe, lecz ważne aspekty degradujące przestrzeń kulturową i w sposób zdecydowanie negatywny wpływające na ich atrakcyjność turystyczną. Mam tu na myśli takie zjawiska jak powszechnie występujące graffiti ( przed którym nie są w stanie obronić się nawet najcenniejsze zabytki i ich zespoły), zaśmiecenie ulic i placów – szczególnie tych nieco peryferyjnych, brak tablic z informacją turystyczną (o tych w obcych językach już nie wspominając) czy też tak przyziemny problem (niestety typowo polski) jak wszechobecność psich odchodów na chodnikach i skwerach czy też swojskiego zapachu ury-ny w bramach i zaułkach polskich miast i miasteczek. Nie bez znaczenia jest także stan bez-pieczeństwa potencjalnych turystów. Nie chodzi tu tylko o przestępczość zorganizowaną czy inne poważne zagrożenia globalne. Myślę o stanie bezpieczeństwa w polskim transporcie publicznym, w barach i restauracjach, na uliczkach i w zaułkach śląskich miast i miasteczek. Związanym z tym zjawiskiem, choć zasługującym na inne opracowanie, jest też problem socjologiczno-prawny pijących lub pijanych „jegomościów”, budzących (szczególnie u za-granicznych turystów) nie mniejsze emocje niż wspaniałość zwiedzanych obiektów.

Reasumując, można stwierdzić, że do najważniejszych barier rozwoju turystyki na Dol-nym Śląsku należy zaliczyć: dostępność komunikacyjną (drogi, koleje, lotnisko) – brak peł-nej sieci autostrad i dróg ekspresowych oraz stan techniczny ok. 85% nawierzchni odcinków dróg, stan bezpieczeństwa w podróżowaniu i podczas pobytów, który wymaga pilnej moder-nizacji, stan taboru i sieci kolejowej, stan zachowania obiektów zabytkowych oraz stan ich otoczenia, ograniczona (a często wręcz niemożliwa) dostępność do zabytków, niska świado-mość wartości kulturowych wśród mieszkańców regionu, zła promocja (zarówno w aspekcie „targetowym”, jak i ideowym) oraz ceny (stosunkowo wysokie względem standardów).

Biorąc pod uwagę powyższe, warto zestawić szanse i zagrożenia dla rozwoju branży tu-rystycznej i turystyki jako determinanty rozwoju w regionie dolnośląskim wynikające z uwa-runkowań zewnętrznych. Wśród szans wynikających z otoczenia warto wymienić: korzystne położenie geograficzne i geopolityczne, członkostwo w Unii Europejskiej, rozwijającą się współpracę przygraniczną z Niemcami i Czechami, zmniejszanie się stopy inflacji, pozycję złotego jako waluty budzącej zaufanie, rozwój lobby „proturystycznego” w Polsce, nowe trendy w międzynarodowej turystyce, dobre i poprawne stosunki ze wszystkimi krajami sąsiednimi, znaczne zainteresowanie Dolnym Śląskiem ze strony partnerów zagranicznych oraz możliwość wykorzystania programów i funduszy pomocowych dla rozwoju turysty-ki. Natomiast podstawowe zagrożenia wynikające z otoczenia to: drogie kredyty, niska siła nabywcza społeczeństwa ( bariera popytu), zmienna (ostatnio niekorzystna) koniunktura

gospodarcza na świecie, nadmierny fiskalizm w polityce gospodarczej państwa, wysoki po-ziom patologii społecznej ( przestępczości, narkomanii, alkoholizmu), silna konkurencyjność turystycznych wyjazdów zagranicznych dla turystyki krajowej, wyskoki poziom bezrobocia, spadkowa tendencja w turystyce przyjazdowej do Polski  18.

Wypada mieć jedynie nadzieję, że podmioty odpowiedzialne za rozwój Dolnego Śląska dostrzegą i docenią potencjał rozwojowy i ekonomiczny jego kulturowych walorów. Rozwój turystyki to jeden z priorytetów w strategii województwa dolnośląskiego. Być może z tego powodu władze regionu przeznaczyły już ponad 100 mln euro dotacji na rozwój tej branży, a samorządowcy przygotowują już aktualizacje do Regionalnego Planu Operacyjnego.

SUMMARy

Cultural richness of Lower Silesia as a determinant of tourism development in the region – opportunities and threats

Lower Silesia has many qualities that make it one of the most attractive tourist regions in this part of Europe. Therefore, in the long-term development strategies of Lower Silesia Tourism is considered one of the major determinants of regional development. It is emphasized here rich and varied deposits of mineral waters and curative measures, including radium and thermal formation of geographical, environmental conditions, cultural resources and history of the region.

These qualities can be summarized in a list of „Lower Silesian cultural magnets”, which may be counted both as monuments of architecture and cyclical cultural events in different localities of the region or the Wroclaw Opera productions.

This is clearly reflected in the existing and projected region of interest among domestic and foreign tourists. Unfortunately – a serious problem there are numerous barriers to the use of Silesian values. It is the elimination of these barriers should fo-cus their efforts, both residents of the region, and how local government and tourism marketing specialists

Key words: cultural tourism, determinants of tourism development, tourism attraction.

Literatura

D z i e d z i c T., Sytuacja na rynku usług hotelarskich w Polsce w latach 1994−2003, Warszawa 2005.

K u ś P., Przyciągnąć turystę, „Polska Gazeta Wrocławska. Nasz Region” z 5 maja 2011 r.

Program Rozwoju Turystyki dla Województwa Dolnośląskiego, Urząd Marszałkowski

Wo-jewództwa Dolnośląskiego, Wrocław 2005.

W ę d z i n a D., Walory krajoznawcze dóbr kultury na przykładzie Dolnego Śląska.

Zagro-żenia dla krajobrazu kulturowego ziemi śląskiej [w:] Krajoznawstwo na Dolnym Śląsku,

red. J. Wy r z y k o w s k i, R. B ł a c h a, Legnica 2004.

Współczesne podróże kulturowe, red. M. K a ź m i e r c z a k, Poznań 2011.

18 Strategia Rozwoju Województwa…, op. cit., s. 120.