Zawody deficytowe w opinii pracodawców

Ostatnia grupa pytań została podporządkowana identyfikacji zawodów deficytowych. Od-powiedź na ogólne pytanie o występowanie, bądź nie, w organizacji deficytu pracowników

13 Jedna z organizacji, dla których praktyka, choć ważna, nie była najważniejsza we wzmacnianiu kompetencji istotnych z punktu widzenia badanych podmiotów, określiła, co było (albo mogłoby być) od takiej praktyki bardziej istotne: „systematyczne i powtarzające się praktyki, które mogłyby poszerzyć wiedzę praktyczną w powiązaniu z wiedzą teoretyczną w szkole”.

o jakichś określonych kwalifikacjach zawodowych znalazła się w 15 kwestionariuszach przeprowadzonego wywiadu. Otrzymane wyniki zaprezentowano na wykresie 5.

Wykres 5. Rozkład odpowiedzi na pytanie o występowanie w organizacjach deficytu pracowników o pożądanych przez nie zawodach

Źródło: opracowanie własne na podstawie kwestionariuszy wywiadu.

Występowanie deficytu pracowników o pożądanych przez organizację kwalifikacjach wskazuje 43,75% z ogółu podmiotów poddanych badaniom. Takiego problemu nie ma 50% badanych firm. Na kształt powyższych proporcji niewątpliwie ma wpływ czas, w którym zostały przeprowadzone badania. Był to środek okresu spowolnienia gospodarczego wywo-łanego kryzysem, co w przypadku wielu firm skutkowało nadpodażą siły roboczej. Dlatego często w trakcie przeprowadzanych wywiadów można było usłyszeć od pracodawców nastę-pującą uwagę, towarzyszącą pytaniu o występowanie ewentualnego deficytu pracowników o określonych kwalifikacjach: „w chwili obecnej nie mamy deficytu w odniesieniu do żadnej grupy zawodów, wcześniej jednak zjawisko takie występowało”.

Ciekawie prezentuje się struktura branżowa firm zgłaszających deficyt pracowników określonego typu zaprezentowana w tabeli 6.

Tabela 6. Struktura branżowa 7 firm wskazujących deficyt pracowników o określonych zawodach oraz struktura branżowa 16 firm objętych badaniami Rodzaj prowadzonej

działalności

16 firm

poddanych badaniom ^{7 firm wskazujących występowanie} deficytu określonych zawodów Ilość firm Odsetek (%) Ilość firm Odsetek (%)

motoryzacyjna 5 31,25 3 42,8 metalowa 4 25,0 2 28,6 chemiczna 2 12,5 0 0,0 budowlana 2 12,5 1 14,3 usługowa 1 6,25 0 0,0 maszynowa 1 6,25 1 14,3 tworzyw sztucznych 1 6,25 0 0,0 Razem 16 100,0 7 100,0

Źródło: opracowanie własne na podstawie kwestionariuszy wywiadu.

Przedstawione wyniki wskazują , że deficyt pracowników określonego typu dotyka za-równo firm działających w niektórych branżach nowych, tych, które „przyniosła ze sobą” LSSE, chodzi tu w szczególności o branżę motoryzacyjną , jak i firm z branż tradycyjnych dla regionu (metalowa, maszynowa i budowlana).

Ostatnia grupa pytań została skierowana wyłącznie do grupy omawianych 7 podmiotów, które potwierdziły występowanie u siebie braku pracowników jakiegoś typu. Wszystkie one dokonały wyspecyfikowania deficytowych zawodów, natomiast 6 z nich dokonało przebie-gającej równolegle ich kwantyfikacji. Pozwoliło to na określenie globalnego zapotrzebo-wania na 29 pracowników w 11 zawodach uznanych przez pracodawców w okresie badań za deficytowe. Zestawienie tych zawodów ze względu na wielkość zapotrzebowania zgłasza-nego przez pracodawców zostało przedstawione w tabeli 7.

Tabela 7. Zestawienie 11 zawodów uznanych przez przedsiębiorców LSSE za deficytowe

Zawód ^{Ilość firm zgłaszających} _{zapotrzebowanie} ^{Deklarowane zapotrzebowanie} _{na pracowników}

automatyk 4 7 monter na wysokościach 1 5 magazynier 1 2 specjalista ds. jakości 1 2 elektryk 1 2 handlowiec (w terenie) 1 2 logistyk 1 2 tokarz 1 2 narzędziowiec 1 2 konstruktor narzędzi 1 2 inżynier 1 1 Razem 29

Źródło: opracowanie własne na podstawie kwestionariuszy wywiadu.

Dwie firmy, określając charakter popytu na pożądanych przez nie pracowników, okre-śliły go jako stały. W przypadku pozostałych pięciu firm popyt ten miał charakter zmienny. Według trzech z tych pięciu firm o przyczynach zmienności popytu na pracowników o za-wodach deficytowych decydowały warunki koniunkturalne, poziom sprzedaży czy warunki rynkowe (w tym panujące na rynku pracy). Z kolei dla dwóch przyczyną taką były wahania w poziomie rotacji pracowników.

Ostatnią kwestią poruszoną w badaniach była identyfikacja czynników, które w opinii pracodawców decydowały o problemach z pozyskaniem pracowników we wskazanych przez nich wcześniej zawodach. Do zagadnienia tego odniosły się wszystkie organizacje, w któ-rych wystąpił niedobór takich pracowników, oraz jedna, która nie miała problemów z bra-kiem pracowników. Rozkład częstości każdej z pięciu możliwych odpowiedzi, które padały, został przedstawiony w tabeli 8.

Tabela 8. Czynniki warunkujące problemy z pozyskiwaniem pracowników we wskazanych zawodach

Czynniki wskazujących ^{Ilość firm} dany czynnik

Odsetek firm wskazujących dany czynnik (%) a) brak odpowiednich profili kształcenia

oferowanych przez pobliskie szkoły zawodowe ^{6 75,0}

b) zbyt mała ilość absolwentów tych szkół

o pożądanych przez firmę kwalifikacjach ^{3 37,5}

c) lepsze warunki pracy oferowane przez

bezpośrednich konkurentów organizacji ^{2 25,0}

d) nasilone procesy emigracyjne 1 12,5

e) inne 1 12,5

Źródło: opracowanie własne na podstawie kwestionariuszy wywiadu.

Najczęściej wskazywaną przez pracodawców przyczyną deficytu pracowników o okre-ślonych zawodach jest brak odpowiednich profili kształcenia oferowanych przez szkoły zawodowe funkcjonujące w bezpośredniej bliskości tych pracodawców. Zauważa to 75% z nich. 37,5% firm uważa, że deficyt pożądanych pracowników wynika ze zbyt małej ilo-ści absolwentów szkół zawodowych, a 25% jako przyczynę podaje lepsze warunki pracy oferowane przez bezpośrednich konkurentów organizacji. Jedna firma wskazuje na nasilone procesy emigracyjne  14, podobnie kolejna na inne czynniki. Zdaniem tej ostatniej organizacji czynnikiem tym jest „niedostateczne przygotowanie zawodowe”.

4. Podsumowanie

Legnicka Specjalna Strefa Ekonomiczna została powołana w celu zdywersyfikowania struk-tury gospodarczej regionu, do czego przyczyniło się wygaszanie monokulstruk-tury związanej z wydobyciem i przetwórstwem miedzi. Na terenie strefy zainwestowały firmy tylko z części branż uznanych za preferowane w jej planie rozwoju. Dotyczy to między innymi podmiotów z branży motoryzacyjnej, których łączne nakłady inwestycyjne stanowią prawie 60% wszyst-kich inwestycji w LSSE. Brak tradycji na terenie regionu w wytwarzaniu komponentów samochodowych i, co za tym idzie, brak szkół kształcących fachowców dla tej branży skut-kuje niskimi ocenami kompetencji absolwentów szkół zawodowych zatrudnionych przez firmy funkcjonujące w tym obszarze. Wyniki badań wskazują jednak na postępującą popra-wę w tym zakresie, ponieważ oceny kompetencji absolwentów przyjmowanych do pracy

14 Należy wspomnieć, że relatywnie niski poziom odsetka firm, które uznały, że czynnikiem decy-dującym o problemach z pozyskiwaniem pracowników o zawodach uznanych przez nie za deficytowe są nasilone procesy emigracyjne. Zdaniem bardzo licznej grupy firm, które w czasie przeprowadzanych badań nie wskazały tego czynnika, zostałby on z pewnością przez nie wskazany i uznany za decydujący, gdyby badania odbyły się 2−3 lata wcześniej. Od tego okresu czynnik ten zaczął tracić na znaczeniu ze względu na malejącą skalę procesów emigracyjnych oraz powroty do Polski pracowników, którzy wyjechali z niej bezpośrednio po akcesji.

w ostatnim czasie są wyższe od tych nadanych absolwentom przyjmowanym wcześniej. Analogiczna sytuacja zachodzi w przypadku ocen nadanych absolwentom szkół zawodo-wych zatrudnionym przez firmy z branży metalowej. Świadczy to stopniowym dostosowy-waniu oferty edukacyjnej szkół zawodowych do oczekiwań firm strefowych.

O niskich ocenach kompetencji absolwentów omawianych typów szkół w największym stopniu, zdaniem pracodawców, decydują: „niski stopień przygotowania praktycznego i brak obowiązkowości, którą w podstawowym zakresie powinna wykształcić szkoła”, zaś w mniejszym stopniu: „niski stopień przygotowania teoretycznego i brak motywacji do by-cia lepszym ponad ocenę dostateczną”.

W przeważającej części firm zatrudnieni w nich absolwenci szkół zawodowych nie odby-wają w nich praktyk uczniowskich przed podjęciem zatrudnienia. Firmy, w których jednak praktyki są odbywane, sądzą , że wzmacniają kompetencje później zatrudnianych pracow-ników. Badania pozwoliły ponadto dostrzec ścisłą korelację (100%) między odbywanymi wcześniej w organizacjach praktykami a późniejszym zatrudnieniem w nich oraz trwałością tego zatrudnienia. Dostrzeżone przez przedsiębiorców z obszaru LSSE mankamenty obecne-go systemu praktyk dotyczyły przede wszystkim zbyt małej ilości zajęć praktycznych oraz konieczności dostosowania praktyk do wymogów rynku i samych organizacji.

Ponad 40% objętych badaniami firm ma problem z deficytem pracowników określonego typu. Deficyt ten koncentruje się w firmach funkcjonujących kolejno w branży motoryza-cyjnej, metalowej, budowlanej i maszynowej. Zdaniem poszczególnych organizacji w naj-większym stopniu o deficycie określonych zawodów decyduje: „brak odpowiednich profili kształcenia oferowanych przez pobliskie szkoły zawodowe” oraz kolejno: „zbyt mała ilość absolwentów tych szkół o pożądanych przez firmę kwalifikacjach”, a także w równym stop-niu: „lepsze warunki pracy oferowane przez bezpośrednich konkurentów organizacji i nasi-lone procesy emigracyjne”.

SUMMARy

The conditions of vocational education in opinion of the entrepreneurs of the Legnica Special Economic Zone

This paper presents the results of research done in the enterprises of the Legnica Special Economic Zone. The aim of research was to consider the system of vocational educa-tion in the area of ex – Legnica voivodeship from the point of view of an employer. The research results contain interesting employers’ observations in the subject of the abilities of the vocational schools graduates, internships and their usefulness, also point the shortage professions.

Key words: Legnica Special Economic Zone, vocational education, local labour market, shortage professions.

Literatura

J a w o r s k a K., KGHM Polska Miedź S.A. w latach 1961−2006. Przyczynek do badań nad

historią przemysłu na Dolnym Śląsku [w:] KGHM Polska Miedź S.A. Geneza i współ-czesność, Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej

im. Witelona w Legnicy „Wspólnota Akademicka”, Legnica 2007.

Kronika Polskiej Miedzi, red. J. B u t r a, Centrum Badawczo-Projektowe Miedzi „Cuprum”

Sp. z o.o., Wrocław 1997.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 2 grudnia 1997 r. w sprawie ustalenia planu rozwoju Legnickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, Dz. U. Nr 153, Poz. 1003. S p e c z i k S., Czterdzieści lat Polskiej Miedzi, Kraków 2002.

Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, Dz. U. z 2004, Nr 173, poz. 1807 ze zm.

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Dz. U. z 2004, Nr 99, poz. 1001 ze zm.

Joanna Zakrzewska, Piotr Tworkowski

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Witelona w Legnicy

Otwarte imprezy sportowe jako przedmiot działalności