Rozwój turystyki w polskich aglomeracjach miejskich ze szczególnym uwzględnieniem Poznania uwzględnieniem Poznania

Duże miasta, aglomeracje, metropolie odgrywają coraz większą rolę w rozwoju turystyki. Do niedaw-na postrzegane przede wszystkim jako miejsca emisji ruchu turystycznego, obecnie stają się głównymi miejscami recepcji turystycznej, stają się produktem turystycznym (Żabińska 2013). Turystyka miej-ska rozwija się w odpowiedzi na natężenie procesów urbanizacji (75% populacji Europy żyje w aglomeracjach miejskich, prognozy United Nations dla cywilizacji światowej przewidują, że do 2050 r. 2/3 mieszkańców Ziemi będzie zamieszkiwać strefy zurbanizowane a 600 największych miast świata będzie generować 65% globalnego PKB (Eurostat 2016) dzięki wzmożonej mobilności w skali globalnej, nieograniczonemu dostępowi do informacji, wzrostowi popularności wyjazdów krótkoter-minowych oraz zróżnicowanej ofercie turystyki miejskiej. Jakie czynniki stanowią kwintesencję tury-styki miejskiej? Zasadne pytanie stawia T. Żabińska, próbując wyjaśnić pojęcie turytury-styki miejskiej – czy mamy do czynienia z turystyką miejską, czy turystyką w mieście? (Żabińska 2013). Autorzy róż-nią się w opiniach dotyczących tej kwestii. W szerokim ujęciu A. Kowalczyk interpretuje turystykę miejską jako:

 wszelkie formy turystyki, które występują na terenach miejskich;

 formy turystyki związane z walorami i zagospodarowaniem turystycznym występującym na obszarach miejskich;

 turystykę, której celem jest odwiedzenie oraz poznawanie miasta traktowanego jako dzie-dzictwo kulturowe i uznawanego za niepodzielny element przestrzeni turystycznej (Kowalczyk 2005).

M. Madurowicz natomiast uważa, że turystyka w mieście jest bliższa sferze podaży turystycznej (funkcja turystyczna miasta, infrastruktura), a pojęcie turystyka miejska odnosi się do popytu tury-stycznego, a dokładniej – do jakości i głębokości kontaktu z kulturą odwiedzanego obszaru (Madurowicz 2008). Wypadkowa obu pojęć stanowi rzeczywisty potencjał rozwoju tego rodzaju tury-styki. Według szacunków World Travel and Tourism Council (WTTC, City Travel & Tourism Impact 2018, 2019) ruch turystyczny do destynacji miejskich stanowi 45% całości międzynarodowego ruchu turystycznego w skali świata, czyli ponad pół miliarda podróży (dane za 2017 r.). Trend rozwojowy w turystyce miejskiej wzrasta nawet szybciej niż ogólna tendencja rozwojowa turystyki. W 72 miastach poddanych analizie w raporcie turystyka wygenerowała 6,7% GDP, podczas gdy przemysł – 3,2%.

19 Air Travellers’ Traffic Barometer*, przygotowywany przez European Cities Marketing przedstawia krótkookresowe ten-dencje na europejskim rynku lotniczym. W 2018 r., w trzecim kwartale (lipiec–wrzesień) odnotowano wzrost przepustowości w transporcie lotniczym wewnatrzeuropejskiem o 7,1%, z prognozą wzrostu dla czwartego kwartału o 9,7%. Wzrost w sekto-rze połączeń długodystansowych (kraje pozaeuropejskie) charakteryzował wzrost o 5,6% w stosunku do roku popsekto-rzedniego.

Najpopularniejszymi destynacjami w połączeniach długodystansowych były Londyn i Paryż (S.L 2018).

38 Potencjalni turyści poszukują różnorodnych i elastycznych produktów, które miasto może zaofe-rować, a miasta potrzebują turystyki, aby osiągnąć swoje cele społeczne i gospodarcze (wzrost PKB, rozwój infrastruktury, podniesienie poziomu jakości usług, wzmacnianie otwartości, kreatywności, internacjonalizacja itp.) Szanse i mocne strony rozwoju turystyki miejskiej, które zostały wskazane w Global Report on City Tourism (UNWTO), polegają m.in. na tym, że:

 turystyka wnosi w miastach witalność i dynamikę, ale także wprowadza nowe wzorce i zmiany w krajobrazie miejskim;

 turystyka łączy ludzi, tworzy relacje;

 turystyka jest jednym z głównych filarów i czynników ekonomicznych wielu krajów; odgrywa ważną rolę w zakresie zatrudnienia, dochodów i utrzymania infrastruktury miejskiej i usług publicznych;

 turystyka generuje konkurencyjne podejście do przestrzeni miejskiej;

 rozwój turystyki może przyczyniać się do kształtowania międzynarodowego wizerunku mia-sta;

 wielość motywacji potencjalnych turystów, którzy ostatecznie spotykają się w jednym miejscu – mieście/metropolii z jednej strony, z drugiej zaś – różnorodność zasobów, stanowią o możliwościach rozwoju turystyki miejskiej.

Tabela 2.4 Wybrane determinanty rozwoju turystyki miejskiej/w miastach

Charakter determinanty Czynnik, uwarunkowanie

Zasoby materialne

(naturalne i antropogeniczne)  infrastruktura hotelowa, transportowa, gastronomiczna

 atrakcje turystyczne (zabytki architektury, muzea, galerie, areny sportowe – np. stadiony, parki rozrywki, centra edukacyjne – centra interaktywne)

 założenia urbanistyczne

 tereny rekreacyjne

 tereny zielone

Zasoby niematerialne  „wyjątkowość” miejsca

 marka, wizerunek

 atmosfera miejsca (przyjazna, otwarta)

 styl życia, jakość życia

 lokalne obyczaje

 atrakcje turystyczne (festiwale, wydarzenia)

Zasoby organizacyjne  działalność lokalnych organizacji turystycznych lub innych jed-nostek odpowiedzialnych za zarządzanie rozwojem ruchu tury-stycznego

 strategia rozwoju turystyki

 promocja

Źródło: opracowanie własne.

Polskie miasta, mając świadomość korzystnych trendów, ale też posiadanego potencjału po-dejmują działania na rzecz podnoszenia konkurencyjności produktu turystycznego, który przekłada się na wzrost liczby turystów.

39 Poznań jest jednym z pięciu najczęściej odwiedzanych miast Polski. Ostatnie 10 lat to dyna-miczny rozwój turystyki w Poznaniu: zarówno w znaczeniu ilościowym, jak i jakościowym²⁰. W 2018 r. Poznań zakwalifikował się do finału konkursu Komisji Europejskiej „Smart Destination” – raportując KE swoje działania w czterech kategoriach: sustainability (zrównoważony rozwój), ac-cessibility (dostępność), digitalization (cyfryzacja, informatyzacja) oraz dziedzictwo kulturowe i kreatywność. Również w 2018 r. Betlejem Poznańskie zostało wybrane jednym z 10 najpiękniej-szych jarmarków bożonarodzeniowych Europy, a na początku 2019 r. Poznań zajął 5. miejsce w konkursie Europe Best Destinations. Równolegle Poznań odnotowuje dynamiczny wzrost liczby turystów i udzielanych noclegów, w tym turystom zagranicznym. W ciągu ostatnich 10 lat liczba noc-legów udzielanych turystom odwiedzającym Poznań wzrosła o ponad 60% (rysunek 2.5).

Rysunek 2.5 Liczba noclegów udzielonych turystom w Poznaniu w latach 2007–2017 Źródło: (Stan turystyki w Metropolii Poznań w latach 2016–2017, Królikowska-Tomczak 2018).

Istotną zmienną opisującą ruch turystyczny w danej destynacji jest liczba turystów zagranicznych. Strukturę ruchu turystycznego ze względu na tę cechę ilustruje rysunek 2.6.

Rysunek 2.6 Liczba noclegów udzielonych turystom krajowym i zagranicznym w 2017 r.

w Poznaniu

Źródło: (Stan turystyki w Metropolii Poznań w latach 2016–2017, Królikowska-Tomczak 2018).

20 Poznań stanowi przedmiot ? badań w dalszej części pracy: analizie poddano zasadność oraz zakres możliwości dostosowania do warunków poznańskich systemu zarządzania zrównoważonym rozwojem turystyki – z tego względu rozwojowi turystyki w Poznaniu poświęcono więcej uwagi.

0 200 000 400 000 600 000 800 000 1 000 000 1 200 000 1 400 000 1 600 000

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Liczba udzielonych noclegów turystom krajowym

Liczba udzielonych noclegów turystom zagranicznym Liczba udzielonych noclegów w latach 2007 -2017

1 058 578 62, 4%

397 642

37,6% Liczba noclegów

turystów krajowych Liczba noclegów turystów zagranicznych

40 Turyści zagraniczni najczęściej odwiedzający Poznań spośród narodów europejskich to: Niemcy, Brytyjczycy, Hiszpanie oraz Skandynawowie (nie jest to narodowość, jednak w statystykach Poznańskiego Barometru Turystycznego traktowani są łącznie ze względu na tożsame schematy konsumpcji turystycznej).