ZIELONE BUDYNKI ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
3. TWORZENIE DOBRYCH WZORCÓW W ARCHITEKTURZE
W budynkach projektowanych przez pracownię Mario Cucinella Architects wi-doczne jest dążenie do uzyskania równowagi pomiędzy trzema kluczowymi ele-mentami: architekturą, energią i środowiskiem [7]. Powstające współcześnie bu-dowle administracyjne powinny z zasady promować architekturę zrównoważoną. Podwyższenie efektywności energetycznej i wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii w sektorze publicznym jest szczególnie istotne, ponieważ pomaga ustanowić wzór do naśladowania i popularyzowania wśród społeczności lokalnej. Także decy-__________
V. Zielone budynki administracji publicznej 55
zja o wyborze lokalizacji obiektów użyteczności publicznej, najważniejszych dla mieszkańców danego obszaru, może pozytywnie wpłynąć na poprawę jakości życia w okolicy. Przykładem skutecznej realizacji tych postulatów jest nowa siedziba Rady Miejskiej w Bolonii (rys. 1).
3.1. SIEDZIBA RADY MIEJSKIEJ W BOLONII
Zaprojektowany przez Mario Cucinella Architects zespół budynków Rady Miej-skiej w Bolonii (Municipalità di Bologna, 2008) zastąpił funkcjonalnie 21 obiektów, rozrzuconych w różnych częściach miasta i zatrudniających 1100 pracowników. Za-równo dla osób zatrudnionych w strukturach rady miejskiej, jak i dla wszystkich od-wiedzających ten urząd, duże znaczenie miało dobre połączenie nowej siedziby z sie-cią komunikacyjną. Wpłynęło to na lokalizację budowli w dzielnicy Bolognina, w bezpośrednim sąsiedztwie głównego dworca kolejowego, tuż poza obrębem histo-rycznego centrum i w zasięgu wielu linii autobusowych. Siedziba Rady Miejskiej w Bolonii została usytuowana w miejscu dawnego targu owocowo – warzywnego. Okolica nie wydawała się interesująca dla potencjalnych inwestorów i jej ranga stop-niowo spadała. Podjęta w 2004 roku decyzja władz miasta o wzniesieniu w tym miej-scu nowych obiektów administracji publicznej znacząco wpłynęła na ponowne połą-czenie dzielnicy z centrum miasta oraz poprawę jej standardu [5]. Widać to nie tylko po zwiększonej liczbie osób przyjeżdżających do Bologniny ale także po kolejnych inwestycjach realizowanych obecnie w sąsiedztwie siedziby Rady Miejskiej.
Nowy obiekt ma powierzchnię 33000 m2, z czego 27000 m2 zajmują biura a 6000 m2 przeznaczono na usługi. W zespole trzech budynków, o wysokości 8, 10 i 12 kondygnacji znalazło się miejsce dla sklepów (minimarket, drogeria, apteka), kawiarni i usług (biuro podróży, bank, poczta, fryzjer, klub fitness, plac zabaw, punkt opieki nad dziećmi).
Orientacja północ–południe uwzględnia dominujący kierunek wiatrów i umożliwia wykorzystanie pasywnych zysków solarnych zimą oraz systemu chłodzenia za pomo-cą przepływu powietrza latem. Koncepcja budynku opiera się na podzieleniu jego masy na trzy elementy, powiązane z różnymi funkcjami [7]. Dzięki kombinacji otwartych i zamkniętych stref wykreowano nową przestrzeń publiczną. Przecinające się ciągi komunikacji pieszej znajdują kontynuację we wnętrzach. Od strony zachod-niej umieszczono otwarty, dobrze przewietrzany i zacieniony skwer, służący jako miejsce spotkań i wypoczynku. Jednocześnie jest to wspólna strefa wejściowa do po-szczególnych części gmachu (rys. 2).Do podlewaniaroślin i zasilania fontanny wyko-rzystywana jest odzyskiwana i filtrowana w budynku woda deszczowa.
W części południowej ulokowano zespół parkingów (9000 miejsc) z panelami fo-towoltaicznymi (1000 m2), umieszczonymi w strukturze dachu. Pozyskiwana dzięki nim energia słoneczna jest przetwarzana na energię elektryczną, zasilającą budynek Rady Miejskiej. Dodatkowo fotoogniwa zacieniają najwyższą kondygnację parkingu.
B. WIDERA 56
Rys. 2. Siedziba Rady Miejskiej w Bolonii (2008), projekt: Mario Cucinella Architects. Umieszczony od strony zachodniej, dobrze przewietrzany i zacieniony skwer, służy jako miejsce spotkań i wypoczynku. Jednocześnie jest to wspólna strefa wejściowa
do poszczególnych części budynku, fot. B. Widera
Materiały do wykończenia elewacji dobrano w zależności od ekspozycji na pro-mieniowanie słoneczne. Fasadę wschodnią i zachodnią wyposażono w system ze-wnętrznych żaluzji z piaskowanego szkła. Cały obiekt ocieniono przy pomocy prze-zroczystej struktury, wygiętej pod różnymi kątami i porównywanej do orgiami [7]. Szklany dach pełni podwójną funkcję: spaja trzy fragmenty budowli w jedną całość a latem, dzięki zastosowaniu wysokiej jakości szkła selektywnego, chroni obiekt przed nadmierną insolacją i przegrzewaniem (rys. 3). Zimą, gdy kąt padania promieni sło-necznych jest mniejszy, przeszklone powierzchnie umożliwiają dobre doświetlenie wnętrz światłem dziennym. Dodatkowo elementy konstrukcyjne dachu powodują roz-praszanie światła, pełniąc rolę podobną do zewnętrznych żaluzji poziomych. Dzięki wykorzystaniu dynamicznego efektu zgniecenia dach uzyskał niepowtarzalny kształt i stał się najbardziej charakterystycznym, łatwo rozpoznawalnym elementem nowej siedziby Rady Miejskiej (rys. 4). Uniesienie osłony przeciwsłonecznej ponad tarasem panoramicznym wymusza przepływ powietrza i poprawia system wentylacji całego budynku.
Prawidłowa temperatura w obiekcie, zarówno latem jak i zimą, jest uzyskiwana dzięki specjalnie zaprojektowanemu systemowi wymiany powietrza. Powietrze wcho-dzące do budynku przechodzi przez jednostkę regulującą poziom nawilżenia. Dystry-bucja przygotowanego powietrza odbywa się za pomocą układu kanałów wentylacyj-nych, wykonanych z blachy ocynkowanej. Następnie powietrze jest wpuszczane do pomieszczeń poprzez porowate płyty promieniujące, umieszczone w sufitach biur.
V. Zielone budynki administracji publicznej 57
Rys. 3. Siedziba Rady Miejskiej, Bolonia (2008), projekt: Mario Cucinella Architects, jako przykład projektowania holistycznego. Schemat przedstawia zastosowane strategie środowiskowe:
wentylacja naturalna w strefach publicznych oraz system indywidualnie regulowanego nawiewu w biurach, kontrola nasłonecznienia i temperatury przez zastosowanie szkła selektywnego oraz poziomych elementów konstrukcji dachu, pełniących jednocześnie rolę osłon rozpraszających
światło, fotowoltaika, odzyskiwanie wody deszczowej i ekonomiczne gospodarowanie wodą, opracowanie © Mario Cucinella Architects
Rys. 4. Siedziba Rady Miejskiej w Bolonii (2008), projekt: Mario Cucinella Architects. Fragment elewacji i szklanego zadaszenia, chroniącego przed nadmierną insolacją i spajającego trzy części obiektu w jedną całość. Uniesienie osłony przeciwsłonecznej ponad tarasem panoramicznym
wymusza przepływ powietrza i poprawia wentylację całego budynku. Fot. B. Widera
System pozwala na niezależne chłodzenie lub ogrzewanie każdej kondygnacji, co jest istotne ze względu na zróżnicowanie funkcjonalne poszczególnych stref oraz
B. WIDERA 58
możliwość zmiany ich przeznaczenia w zależności od aktualnych potrzeb. Ponadto użytkownicy mogą indywidualnie regulować temperaturę i siłę nawiewu przy swoim stanowisku pracy.
3.2. SIEDZIBA STAROSTWA POWIATOWEGO W RIMINI
Projekt siedziby Starostwa Powiatowego Forum w Rimini (Centro Direzionale Fo-rum, Rimini, 2007), podobnie jak w przypadku siedziby Rady Miejskiej w Bolonii, miał w zamierzeniach doprowadzić do podniesienia rangi południowej części miasta i podwyższenia jakości życia w dzielnicy. Wpłynęło to na decyzję o lokalizacji u zbiegu dwóch głównych dróg na tym obszarze: Via Flaminia i Viale della Repubbli-ca. Aby powstający obiekt od początku stał się przydatny społeczności lokalnej, biura starostwa umieszczono na górnych kondygnacjach, pozostawiając na parterze strefę komercyjną. Forma budynku wynika z połączenia części wewnętrznej, w kształcie litery L, oraz zewnętrznego łuku, z wejściem umieszczonym pośrodku. Strefa wej-ściowa została zaakcentowana pęknięciem6 [6], poprowadzonym przez całą wysokość elewacji. Aby zachować ciągłość komunikacji w budynku obie jego części połączono otwartymi balkonami, umieszczonymi na trzech poziomach.
Rys. 5. Siedziba Starostwa Powiatowego Forum w Rimini, projekt: Mario Cucinella Architects (2007). Elewacja porośnięta jaśminem. Balkony łączą obie części budynku w trzech poziomach, fot. B. Widera
Ideą biura Mario Cucinella Architects było stworzenie budowli, która wprowadzi do otoczenia zieleń i wykreuje nową, przyjazną przestrzeń publiczną, oddzieloną od __________
V. Zielone budynki administracji publicznej 59
skrzyżowania [6]. Aby podkreślić nieformalny charakter skweru utworzonego za bu-dynkiem, elewację w tej części wykończono drewnem. Główna fasada, wychodząca na węzeł komunikacyjny, podobnie jak boczne ściany na zakończeniach obu skrzydeł, obrazują ekologiczne przesłanie budynku i są porośnięte zielenią (rys. 5.). Konstrukcję wertykalnego ogrodu tworzy siatka kwadratów, o boku 60×60 cm, wykonana ze stali nierdzewnej (rys. 6.). Na każdej kondygnacji umieszczono wpuszczane w strop doni-ce, w których zasadzone zostały kwitnące pnącza. Wybrany do obsadzenia elewacji jaśmin gwiaździsty (Jasminum officinale) charakteryzuje się pięknym odcieniem liści, wonnymi kwiatami oraz szybkim procesem wzrostu.7 Otwarta siatka przepuszcza po-wietrze i filtruje światło a zacienione galerie tworzą bufor termiczny i wentylowaną strefę komunikacyjną. Dostęp na wyższe piętra odbywa się za pomocą przeszklonej klatki schodowej oraz windy, przystosowanej do obsługi osób o ograniczonej spraw-ności ruchowej.
Rys. 6. Siedziba Starostwa Powiatowego Forum w Rimini, projekt: Mario Cucinella Architects (2007). Symetryczne skrzydła budynku oddzielają nowo utworzony skwer od skrzyżowania.
Konstrukcję wertykalnego ogrodu tworzy siatka kwadratów, o boku 60 × 60 cm, wykonana ze stali nierdzewnej. Fot. B. Widera
2.1. PODSUMOWANIE
W poziomie terenu ulokowano 293 m2 przestrzeni komercyjnej oraz 100 m2 garaży. Na wyższych piętrach, obok pomieszczeń starostwa, przewidziano miejsce dla innych, powiązanych funkcjonalnie biur. W obrębie dwóch symetrycznych skrzydeł, można uzyskać otwartą przestrzeń albo wydzielić mniejsze biura o powierzchni 47, 57 lub 70 m2. W celu zapewnienia odpowiedniego poziomu przekształcalności budynek wy-posażono w piony serwisowe, zapewniające niezależne zespoły instalacyjne i higie-__________
B. WIDERA 60
niczno-sanitarne dla każdego biura. Wszystkie pomieszczenia mają wyjścia na balko-ny z widokiem na ogród, co wpływa na podniesienie komfortu pracy.
Zaprezentowane budynki można uznać za wzorcowe przykłady architektury pro-jektowanej ze świadomością ograniczeń środowiska naturalnego i z troską o jego przetrwanie. Jako obiekty użyteczności publicznej są ważne dla lokalnych społeczno-ści. Wpływając na poprawę jakości życia i podwyższenie standardu dzielnicy ilustrują pozytywne zmiany, które można uzyskać dzięki odpowiedniemu projektowaniu śro-dowiska zbudowanego. Edukacyjna rola architektury jest czytelna i oddziałuje na użytkowników, pomagając kształtować postawy w stosunku do środowiska. Propago-wanie wykorzystania czystej energii, naturalnych systemów chłodzenia i ogrzewania, czy też oszczędnego gospodarowania zasobami wody pitnej, rozpoczyna się od obiektów centralnych, istotnych dla funkcjonowania większych struktur urbanistycz-nych. Dalszym krokiem powinno być rozprzestrzenianie prawidłowych działań na bliższą i dalszą okolicę.
LITERATURA
[1] BARANOWSKI A., Projektowanie zrównoważone w architekturze, Politechnika Gdańska, Gdańsk 1998. [2] BRUNDTLAND G.H., The World Commision on Environment and Development, Our Common
Future, United Nations, New York 1987, 46–58.
[3] BUSH-BROWN A., Louis Sullivan, George Braziller Inc., New York 1960, 8.
[4] CHAN Y., Sustainable Environments, Rockport Publishers Inc., Gloucester, Massachusetts 2007, 14–15. [5] COLOMBO C., Alla scoperta del project financing. Intervista a Rita Finzi, presidente di Duc
Bologna, [w:] More with Less, Issue 1, Bologna 2008, 30–33.
[6] CUCINELLA M., Il verde sui muri, [w:] More with Less, Issue 1, Bologna 2008, 54–55. [7] CUCINELLA M., Una citta in Comune, [w:] More with Less, Issue 1, Bologna 2008, 30–33. [8] DAHL T., Climate and Architecture, Taylor & Francis Group, Routledge, The Royal Danish
Academy of Fine Arts, School of Architecture Publishers, Kopenhaga 2010. [9] GIORGI A., Mario Cucinella, Edilstampa srl., Roma 2006.
[10] WRIGHT F.L., An Autobiography, Pomegranate Communications, New York 2005, 72. GREEN BUILDINGS FOR PUBLIC ADMINISTRATION
Architecture, designed with responsibility towards the nature as well as the present and future gen-erations, is based on several processes. With the proper understanding of holistic design, architects can create systems that will totally change the perception of the built environment. High quality buildings, acting and perceived as the contemporary continuation of the natural environment, provide the improve-ment of the user comfort and consequently also the improveimprove-ment of quality of the neighborhood and the city. Sustainable architecture becomes a perfect example of the new way of thinking: the building pro-duces energy instead of consuming it. Economic, environmental, social and cultural aspects are analyzed together. Such an approach should become typical for 21-st century. Its application is especially impor-tant in the buildings that are representative for bigger communities. Increased energy efficiency and the usage of renewable sources in public sector helps setting the pattern to follow and to popularize among the local society.
ROZDZIAŁ VI