o uchyleniu zaskarżonego orzeczenia i umorzeniu postepowania, o ile występo- występo-wały podstawy do umorzenia postępowania przed WSA, o czym również stanowi

art. 189 p.p.s.a.

Rozpoznając skargę kasacyjną od wyroku, NSA wydaje wyrok, natomiast rozpozna-jąc skargę kasacyjną od postanowienia — wydaje postanowienie [Knysiak-Sudyka, za: Woś, Knysiak-Sudyka, Romańska 2017, s. 491].

NSA uzasadnia wyroki i postanowienia z urzędu w ciągu 30 dni, a uzasadnienie wyroku oddalającego skargę kasacyjną musi zawierać ocenę zarzutów skargi kasacyj-nej, o czym statuuje art. 193 p.p.s.a.

Raz jeszcze podkreślić należy, że skarga kasacyjna nie służy od orzeczeń Naczel-nego Sądu AdministracyjNaczel-nego. Są one prawomocne z chwilą ich wydania. Przepisy p.p.s.a. nie zawierają bowiem przepisu, który dopuszczałby możliwość rozpoznawania skargi kasacyjnej lub zażalenia od orzeczeń wydanych przez NSA [Postanowienie NSA z 18.10.2011 r., sygn. II GZ 274/10, lex nr 965140].

Zażalenie

Zasada dwuinstancyjności postępowania sądowo-administracyjnego ma również odniesienie do postanowień wydawanych przez wojewódzkie sądy administracyjne w  I  instancji, w przypadkach przewidzianych w ustawie prawo o postępowaniu przed

sądami administracyjnymi oraz do zarządzeń przewodniczącego, o ile ustawa wyraźnie

przewiduje wniesienie takiego środka odwoławczego.

Katalog zaskarżalnych postanowień ujęty jest w art. 194 § 1 cytowanej ustawy, ale jest to katalog otwarty. Również inne przepisy ustawy dają podstawę do złożenia zaża-lenia na postanowienie.

Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 12 września 2013 roku pod-kreśla, że art. 194 § 1 p.p.s.a. wyraźnie i jednoznacznie wskazuje, że zażalenie przysłu-guje w przypadkach przewidzianych w ustawie oraz na postanowienia enumeratywnie wymienione w tym przepisie (pkt 1–10) [Postanowienie NSA z 12.09.2013 r., sygn. II GZ 445/13, lex nr 1364246].

Przykładem niezaskarżalnego postanowienia jest choćby postanowienie o odmo-wie zaodmo-wieszenia postępowania. Jak wskazuje NSA w postanoodmo-wieniu z dnia 4 grud-nia 2014 r., jeżeli ustawodawca nie przewidział w katalogu wymienionym art. 194 § 1 ustawy p.p.s.a. możliwości złożenia zażalenia na dane postanowienie, a jednocześnie brak takiej regulacji w  przepisach szczególnych, to należy przyjąć, że takie postano-wienie jest niezaskarżalne w  drodze zażalenia [Postanopostano-wienie NSA z 04.12.2014 r., sygn. I OZ 1116/14, lex nr 1646162]. Podobnie WSA w Warszawie w wyroku z dnia 31 maja 2017  r. stwierdza, że dopuszczalne jest jedynie zażalenie na postanowienie wstrzy-mujące tok postępowania, czyli na postanowienie o zawieszeniu i na postanowienie o odmowie podjęcia zawieszonego postępowania — „pozostałe dwa rodzaje postano-wień «w przedmiocie» czy też «w sprawie» zawieszenia, tj. postanowienie odmawiające zawieszenia i postanowienie o  podjęciu zawieszonego postępowania nie są zaskar-żalne” [Wyrok WSA w Warszawie z 31.05.2017 r., sygn. VI SA/Wa 894/17, lex nr 2398238]. 36

Zażalenie może złożyć strona postępowania, uczestnicy postępowania, osoby czy organizacje społeczne, których sąd nie dopuścił do udziału w postępowaniu, proku-rator, Rzecznik Praw Obywatelskich. Złożenie zażalenia nie wymaga przymusu zastęp-stwa adwokacko-radcowskiego. Wyjątek stanowi zażalenie na postanowienie sądu wojewódzkiego o odrzuceniu skargi kasacyjnej. Zauważyć należy, że zażalenie jest środkiem odwoławczym zdecydowanie mniej sformalizowanym niż skarga kasacyjna. Zażalenie, zgodnie z art. 194 § 2 p.p.s.a., wnosi się w terminie siedmiu dni od daty doręczenia postanowienia i jest to termin prekluzyjny. Zatem jego uchybienie skutkuje odrzuceniem zażalenia przez wojewódzki sąd administracyjny.

Zażalenie co do zasady powinno zawierać wskazanie zaskarżonego postanowienia (również zarządzenia) oraz wniosek o jego zmianę lub uchylenie i zwięzłe uzasadnienie, ponadto powinno odpowiadać wymogom pisma procesowego.

Podkreślić należy, że wniesienie zażalenie nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego postanowienia (zarządzenia). Jednakże sąd I instancji, czyli podmiot, który je wydał, może wstrzymać jego wykonanie do czasu rozpatrzenia zażalenia, co odbywa się na posiedzeniu niejawnym. Mamy tu zatem do czynienia ze względną suspensywnością, o czym stanowi art. 196 p.p.s.a., albowiem wojewódzki sąd administracyjny może doko-nać autokontroli.

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w postanowieniu z dnia 22 marca 2018 r. wyjaśnił, że „prawo strony do wniesienia zażalenia na postanowienia niekoń-czące postępowania sądowo-administracyjnego, wydawane w toku prowadzonego postępowania, nie wstrzymuje automatycznie wykonalności tych postanowień. Nato-miast o wstrzymaniu wykonania takiego postanowienia orzec może, na wniosek strony, wojewódzki sąd administracyjny w drodze odrębnego postanowienia, wydanego w trybie art. 196 p.p.s.a., przed przedstawieniem akt Naczelnemu Sądowi Administra-cyjnemu” [Postanowienie WSA we Wrocławiu z 22.03.2018 r., sygn. III SA/Wr 849/17, lex nr 2462256]. Dalej sąd wyjaśnia, że wstrzymanie zaskarżonego postanowienia ozna-cza wstrzymanie skutków prawnych, jakie ma to postanowienie wywołać, jednakże w trybie cytowanego przepisu można wstrzymać wykonanie tylko takich postanowień, które nadają się do wykonania i są wykonalne natychmiast.

Zażalenie na postanowienie wojewódzkiego sądu administracyjnego rozpatruje na posiedzeniu niejawnym NSA, któremu akta sprawy wraz z zażaleniem przedstawia wojewódzki sąd administracyjny po  doręczeniu zażalenia pozostałym stronom, co wynika z art. 195 § 1 oraz art. 197 § 1 ustawy.

Jeżeli zażalenie zarzuca nieważność postępowania lub jest oczywiście uzasadnione, wojewódzki sąd administracyjny na posiedzeniu niejawnym może zaskarżone posta-nowienie uchylić i w miarę potrzeby sprawę rozpoznać od nowa (art. 195 § 5 p.p.s.a.). ₃₇

Dał temu wyraz Wojewódzki Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 22 wrze-śnia 2017  r., wskazując również, że od ponownie wydanego postanowienia przysłu-gują środki odwoławcze na  zasadach ogólnych [Postanowienie WSA w Warszawie z 22.09.2017 r., sygn. I SA/Wa 556/17, lex nr 2364207].

Zażalenie, zgodnie z ustawą prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, przysługuje także na zarządzenia wydane przez przewodniczącego:

1. art. 49 § 2 — dot. pozostawienia pisma, którego braków strona nie uzupełniła, bez rozpoznania;

2. art. 227 — dot. kosztów sądowych, jeżeli strona nie składa środka odwoław-czego co do istoty sprawy;

3. art. 258 § 4 — dot. pozostawienia wniosku o przyznanie pomocy prawnej bez rozpoznania.

Zażalenie na wydane przez wojewódzki sąd administracyjny postanowienie ma co do zasady charakter dewolutywny. Świadczy to o tym, że może je rozpoznać jedy-nie sąd wyższej instancji, czyli Naczelny Sąd Administracyjny. Z uwagi na to, że NSA jest instancją najwyższą, to jego orzeczenia stają się prawomocne z chwilą ich wydania, a co za tym idzie, nie przysługują od nich żadne środki odwoławcze, ani zażalenie, ani skarga. Dał temu wyraz NSA w postanowieniu z dnia 7 maja 2013 r. [sygn. I GZ 22/13, lex nr 1318728]. Jest to zgodne z art. 168 p.p.s.a., który stanowi o tym, że orzeczenie sądu staje się prawomocne, jeżeli nie przysługuje co do niego środek odwoławczy.

Podsumowanie

Ustawa prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi wyraźnie określa podział kompetencji sądów administracyjnych, jednoznacznie wskazuje na ich właściwość, tym samym potwierdza zasadę dwuinstancyjności postępowania sądowo-administracyjnego. Nowym rozwiązaniem w postępowaniu przed sądem administracyjnym, wynikają-cym z powyższej ustawy, było wprowadzenie skargi kasacyjnej, która stała się środkiem zaskarżenia wyroków wojewódzkiego sądu administracyjnego. Skarga kasacyjna sta-nowi wypełnienie zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego i można powie-dzieć, że daje gwarancję rzetelnego procesu. Przenosi sprawę do sądu wyższej instancji, jednakże zauważyć należy, że NSA zasadniczo sprawuje kontrolę zgodności z prawem orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych, nie rozpoznaje sprawy od nowa. Zatem może się tu nasuwać delikatna wątpliwość, czy tak naprawdę ma miejsce reali-zacja zasady dwuinstancyjności. Nieco kontrowersyjnym rozwiązaniem jest obowiązek przymusu adwokacko-radcowskiego, który z  pewnością ogranicza nieco wnoszenie 38

skarg kasacyjnych do NSA. Takie rozwiązanie wiąże się z dodatkowymi kosztami dla niezadowolonej strony. Jednakże wnosząc skargę kasacyjną, strona musi precyzyjnie wskazać podstawy skargi, czyli musi dokładnie wskazać, który przepis prawa material-nego lub procesowego został naruszony, a to dla laika nie jest sprawą łatwą. Zdarza się, że również profesjonalista ma problem ze wskazaniem konkretnego przepisu prawa, którego naruszenia dopuścił się wojewódzki sąd administracyjny.

Bibliografia

Adamiak B. (2004), Uwagi o modelu dwuinstancyjnego postępowania sądowoadministracyj-nego [w:] Procedura administracyjna wobec wyzwań współczesności: profesorowi Zwyczaj-nemu Januszowi Borkowskiemu przyjaciele i uczniowie, Łódź.

Chróścielewski W., Tarno J.P. (2006), Postępowanie administracyjne i postępowanie przed sądami administracyjnymi, Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, Warszawa.

Jaśkowska M., Masternak M., Ochendowski E. (2004), Postępowanie sądowoadministracyjne, Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, Warszawa.

Wilbrandt-Gotowicz W. (2005), Skarga kasacyjna w postępowaniu sądowoadministracyjnym, Toruń.

Woś T., Knysiak-Sudyka H., Romańska M. (2017), Postępowanie sądowoadministracyjne, Wol-ters Kluwer Warszawa.

Orzecznictwo sądowe

Wyrok NSA z 12.05.2017 r., sygn. II FSK 299/17, lex nr 2321534. Wyrok NSA z 12.04.2017 r., sygn. II FSK 488/15, lex nr 2289709. Wyrok NSA z 18.02.2016 r., sygn. II GSK 2235/14, lex nr 2139276.

Wyrok WSA w Warszawie z 31.05.2017 r., sygn. VI SA/Wa 894/17, lex nr 2398238. Postanowienie NSA z 18.10.2011 r., sygn. II GZ 274/10, lex nr 965140.

Postanowienie NSA z 12.09.2013 r., sygn. II GZ 445/13, lex nr 1364246. Postanowienie NSA z 04.12.2014 r., sygn. I OZ 1116/14, lex nr 1646162.

Postanowienie WSA we Wrocławiu z 22.03.2018 r., sygn. III SA/Wr 849/17, lex nr 2462256. Postanowienie WSA w Warszawie z 22.09.2017 r., sygn. I SA/Wa 556/17, lex nr 2364207.

Tom XX | Zeszyt 3 | Część II | ss. 41–51

Agnieszka Korzeniowska-Polak

ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7151-002X Społeczna Akademia Nauk

Gwarancje procesowe strony a wyjątki od zasady