P rzesunięcie naszej gospod arki ro ln e j w k ie r u n k u h o d o w la n y m dało ju ż p o z y ty w n e w y n i
k i o ile chodzi o trzo d ę chlew ną. N a tu ra ln ie , że po p e w n y m czasie u w id o c z n i się ró w n ie ż znaczna p o p ra w a na o d c in k u m le cza rstw a i po
g ło w ia b y d ła pogatego. Jasną je s t rzeczą, że nasze c h ło d n ic tw o w s w y m ro z w o ju m u si do
trz y m a ć k ro k u postępującej naprzód p ro d u k c ji h o d o w la n e j.
N a le ż y bacznie obserw ow ać ro z w ó j i m o d e r
n iza cję urządzeń ch ło d n ic z y c h w k ra ja c h p rzo d u ją c y c h w te j d zie d zin ie i w s z e lk im i sposoba
m i dążyć do podnie sienia naszego c h ło d n ic tw a na w yższy poziom .
Celem zam rażania p ro d u k tó w żyw nościo
w y c h je s t dążność do dłuższego ic h p rz e c h o w y w a n ia p rz y m in im a ln e j zm ia n ie ja kości. P rzy ty m w ie lk ie znaczenie p rz y w ią z u je m y do fa k tu o dw racalno ści prze b ie g u zam rażania, c z y li m o ż liw o ś c i o trz y m n ia po o d ta ja n iu p ro d u k tu ró w n o w a rto ścio w e g o pod k a ż d y m w zględem p ro d u k to w i św ieżem u. J a k p rz e k o n u ją nas w y n ik i badań ra d z ie c k ic h oraz in n y c h badaczy, nie uda ło się dotychczas osiągnąć c a łk o w ite j o d w ra ca ln o ści p rze b ie g u zam rażania. Je d n a k d z ię k i ty m b a d a n io m ustalono k ie r u n k i w ja k ic h należy przeprow ad zać dalsze badania, b y osiągnąć n a jw ię k s z y , p ra k ty c z n ie m o ż liw y sto
p ie ń o dw racalno ści procesu zam rażania.
Do lic z b y z ja w is k , w y w o łu ją c y c h n ie o d w ra calne z m ia n y su b s ta n c ji zam rażanych zalicza
m y przede w s z y s tk im sposób zam arzania w o d y zn a jd u ją c e j się w d a n y m p ro d u kcie . A w ięc stw ierdzono, że p o w o ln e zam rażanie je s t m n ie j odw racalne , n iż szybkie. W tra k c ie pow olnego zam rażania tw o rz ą się duże k ry s z ta ły lodu w p rzestrzeniach m ię d z y tk a n k o w y c h p ro d u k tu .
W czasie o d ta ja n ia w ilg o ć pow stająca z po
w o d u to p n ie n ia k ry s z ta łk ó w lo d u bardzo p o w o li i z w ie lk im tru d e m je s t z p o w ro te m w c h ła n ia na przez tk a n k i.
Rozmieszczenie w ilg o tn o ś c i w p ro d u kcie oraz sama s tru k tu ra odtajanego p ro d u k tu pod
dawanego p o w o ln e m u zam rażaniu zasadnioczo ró żn i się bardzo od s tr u k tu r y p ro d u k tu świeże
go.
P rz y s z y b k im zam rażaniu rozm ieszczenie w i l goci w p ro d u k c ie za m ro żo n ym je s t bardzo po
dobne do obrazu rozm ieszczenia w ilg o c i w p ro d u kcie św ieżym , a zatem w y m ia r y k ry s z ta ł
kó w , p o w sta ją cych w czasie szybkiego zam ra
żania są znacznie m niejsze, niż k ry s z ta ły p rz y p o w o ln y m zam rażaniu.
D z ię k i te m u stopień odw ra ca ln o ści przebiegu zam rażania polepsza się. W k o n k lu z ji dochodzi
m y do na stę p u ją cych w n io s k ó w :
1. D la o trz y m a n ia n a jle p s z y c h w a ru n k ó w o d w ra ca ln o ści p rze b ie g u zam rażania p ro d u k tó w żyw n o ścio w ych , ja k : mięso, o w o
ce, m le ko itp ., n a le ży starać się b y za
w a rta w p ro d u k c ie w oda zam arzała w m iejscach n a tu ra ln e g o je j rozm iesz
czenia w e w n ą trz danego p ro d u k tu , a nie b y ła ja k g d y b y w ysysana z poszczególnych tk a n e k , celem u tw o rz e n ia d u żych k ry s z ta łó w .
Je że li m a łe k r y s z ta łk i lo d u p o w sta ją w poszczególnych m iejscach obecności w i l goci w p ro d u kcie , t'o p rz y o d ta ja n iu ła t w ie j następu je odbudow a s tr u k tu r y ja k ą on posiadał w św ie żym stanie.
2. Zależność p o m ię d zy ro z m ia ra m i p o w s ta ją cych p rz y zam ra ża n iu k ry s z ta łk ó w lodu, rozm ieszczenie ty c h k ry s z ta łk ó w i szyb
kość o d prow ad zania c ie p ła z danego p ro d u k tu są w znacznym s to p n iu zależne od s tr u k tu r y p ro d u k tu i ko lo id a ln e g o stanu rozpuszczonych w * w o d zie substancji w tk a n k a c h p ro d u k tu .
N a le ż y pam iętać, że c h ło d n ic tw o nie je s t celem, lecz ty lk o środkiem . N asi c h ło d n ic y są przede w s z y s tk im m e ch a n i
k a m i, a p o w in n i b yć też częściowo b io lo gam i.
A b y w d o b ry m stanie przechow ać dany p ro d u k t w ażną je s t rzeczą u trz y m a n ie w ła ś c i
w e j te m p e ra tu ry d la danego p ro d u k tu i odpo
w ie d n ie g o stopnia w ilg o tn o ś c i p o w ie trz a w ch ło d zo n ym pom ieszczeniu, ale nie m n ie j w a ż
ną je s t spraw a czę sto tliw o ści z m ia n te m p e ra tu r y i stopnia w ilg o tn o ś c i w ty m pomieszcze
niu.
Rok I I GOSPODARKA MIĘSNA 63
84 GOSPODARKA MIĘSNA Stok 11
o g ó ln ych kosztów ro b ó t b u d o w la n ych . U nas stosunek te n je s t w iększy. N a 1 m a pojem ności c h ło d n i zapotrzebo w anie na m a te ria ł iz o la c y jn y w y n o s i od 25 m2 p rz y d u żych c h ło d n ia ch i do
chodzi do 50 m2 d la m a ły c h ch ło d n i.
M a te ria ły iz o la c y jn e k la s y fik u je m y w g stop- • n ia ic h u n iw e rsa ln o ści, a w ię c zdatne dla w s z y s tk ic h w a ru n k ó w p ra c y c h ło d n i lu b ty lk o zdatne d la o k re ś lo n y c h w a ru n k ó w .
N a p rz y k ła d : to rio w e p ły t y bez u życia do ic h w y ro b u ś ro d kó w a n tyse p tyczn ych , szybko za m ie n ia ją się na proszek, d z ię k i d z ia ła n iu z w y k łe g o g rz y b a dom owego. P ły t y k o rk o w e u le g a ją zniszczeniu w prze d ch ło d n ia ch , je ż e li do spojenia poszczególnych zia re n e k k o rk o w y c h zastosowano k le j pochodzenia zw ierzęce
go.
E k s p a n z y t (lepszy g a tu n e k p ły t k o rk o w y c h p ra so w a n ych p rz y -wysokiej te m p e ra tu rze ) t r a ci swą spojnosć rozpadając się na poszczególne zia re n ka , o ile będzie zastosow any p rz y z m ie n n y c h te m p e ra tu ra c h i dużej zm ienności stopnia w ilg o tn o ś c i p o w ie trz a w ch ło d n i.
Z tego p rze g lą d u w id z im y , że p rz y p ro je k to w a n iu iz o la c ji c h ło d n i należy u n ik a ć szablonu, uw ażając, że w ka ż d y m w y p a d k u pow iększając grubość w a rs tw y iz o la c y jn e j o siągnie m y d o d a t
nie w y n ik i. W skazane je s t dla iz o la c ji podłóg i stro p ó w u żyw a ć gazo-żużlo-betonu.
P ły t to rfo w y c h n ie w o ln o u żyw a ć d la osty- g a ln i i d la k o m ó r w ilg o tn y c h o ze ro w e j te m peraturze. R ó w n ie ż n ie wskazane je s t stosowa
n ie k o rk o w e j iz o la c ji d la o s tyg a ln i, n a to m ia st dobre w y n ik i daje k o re k d la iz o la c ji a rm a tu ry , ru ro cią g ó w , m agazynów schłodzonego mięsa i d la iz o la c ji p rze g ró d e k w e w n ę trz n y c h oddzie
la ją c y c h in n e k o m o ry od k o ry ta rz a i k o m ó r o te m p e ra tu ra c h p lu s o w y c h oraz d la zam rażalni.
W a ta m in e ra ln a może b yć u żyw a n a do izo
la c ji a rm a tu ry o d p a ro w yw a czy, g e n e ra to ró w lo d u oraz iz o la c ji s try c h ó w , lecz stosując w atę m in e ra ln ą trze b a dobrze ją zabezpieczyć od zw ilg o ce n ia , gdyż w a ta posiada w ie lk i stopień h yg ro s k o p ijn o ś c i. D latego m u s i być p rz e w i
dziane d okładn e d o datko w e o tu le n ie te j iz o la c ji, aby zabezpieczyć od p rz e n ik a n ia w ilg o c i.
D o u n iw e rs a ln y c h m a te ria łó w iz o la c y jn y c h należą sztuczny k o re k m in e ra ln y oraz ra d z ie c k i m a te ria ł iz o la c y jn y (penostiekło).
W obec p a n u ją ce j obecnie te n d e n c ji obniża
n ia te m p e ra tu ry c h ło d n i, w skazane je s t b y na
sze fa b r y k i sprężarek rozpoczęły bud o w ę sprę
żarek d w u s to p n io w y c h , a dla w y d a jn o ś c i po
nad 2 0 0 .0 0 0 k c a l/h n a jle p ie j n a dają się sprę
ż a rk i odśrodkow e na gaz fre o n .
N a zakończenie załączam opis chłodniczego urządzenia absorbcyjnego, stosowanego w Z w ią zku R a d zie ckim do zam rażania g ru czo łó w en- d o k ry n o w y c h . Zasada a b s o rb cyjn a s p rę ż a rk i polega na ty m , że z im n a w óda m a zdolność do w c h ła n ia n ia a m oniaku, c z y li absorbow ania go, a następnie podgrzana w y d z ie la te n a m oniak w postaci p a ry o zn a n ym ciśnieniu.
Poza ty m obieg ch ło d n ic z y w zupełności p rz y p o m in a obieg c h ło d n ic z y ze sprężarką. S prę
żarka. w. ty m obiegu je s t zastąpiona przez
w a rn ik , c z y li naczynie napełn ione wodą, na
syconą am oniakiem . P odgrzew a nie w a rn ik a m ożna uskutecznić za pom ocą dow olnego źró d ła ciepła, może to być z w y k łe palenisko k o tło we, mogą być p a ln ik i gazowe albo g rz e jn ik i e lektryczne.
R o zró żn ia m y c h ło d z ia rk i absorbcyjne o ciąg- ły m d z ia ła n iu i o d z ia ła n iu okresow ym . W p ie rw s z y m w y p a d k u p o trze b n a je s t pom pka, k tó ra p rzetłacza zim n ą w odę nasyconą a m onia
k ie m z absorbera do w a rn ik a , w d ru g im w y p a d ku p o m p k a je s t zbędna.
N a załączonym rysunku p rzedstaw ion e je st urządzenie chłodnicze o o kre so w ym d zia ła n iu . P odgrzew a nie w a rn ik a tr w a 2 g odziny, na
z y w a m y to ła d o w a n ie m c h ło d z ia rk i, a następ
n ie 3 g o d z in y o d b yw a się w y ła d o w a n ie c z y li tw o rz e n ie zim na. Te 5 g odzin n a z y w a m y c y klem .
O pisyw a n a c h ło d z ia rk a na 1 c y k l zu żyw a 14 k g drze w a opałowego, 400 I t r w o d y chłodzącej i daje 3.500 k c a l/c y k l.
A b s o rb c y jn e urządzenie chłodnicze składa się z 2 części:
I. g e n e ra to r — absorber (2) (p a trz ry s u ne k) z p a le n is k ie m (1) system r u r z re k - ty fik a to re m (3) z oddzielaczem p ły n u c z y li osuszaczem (4).
I I . C h ło d z ia rk a składa się ze z b io rn ik a (1), z w ę ż o w n ic y (g ), skraplacza (6), z b io r
n iczka d la p łyn n e g o a m o n ia ku (7), za
m ra ż a rk i (1 2) i k o m o ry (18).
Ładowanie urządzenia.
G e n e ra to r absorber n a p e łn io n y w odą nasy
coną a m o n ia kie m ogrzew a się g o rą c y m i gazami, d z ię k i spalaniu na ruszcie p a liw a (d rze w a ).
Z pow o d u p o d g rza n ia g e nerato ra z n a jd u ją c y się w w odzie a m o n ia k u la tn ia się p o ry w a ją c so
bą tro ch ę cząsteczek w ody.
W y tw o rz o n a p a ra a m o n ia ka ln a w ę d ru je po ru rz e (A ) do ochłodzonego p o w ie trz e m re k ty fi*- k a to ra (3).
W r e k ty fik a to rz e para w odna s k ra p la się i razem z pew ną ilo ścią a m o n ia ku s p ły w a z po
w ro te m do generatora.
N a to m ia s t para a m o n ia ka ln a przez oddzielacz p ły n u (osuszacz) (4) w ch o d zi do r u r y (5),
Rok n
g ospo da rka m ię s n a
a w y d z ie la ją c a się woda s p ły w a po ru rz e (G ) do re k ty fik a to ra .
W ru rz e (5) zw anej drenażow ą, d z ię k i do
d a tk o w e m u o zię b ie n iu p o w ie trz n e m u , para a m o n ia ka ln a c a łk o w ic ie u la tn ia się od p o rw a - nej z g e nerato ra w o d y i w ch o d zi do s k ra p la cza, gdzie następu je je j s k ro p le n ie się z p o w o du o ziębien ia skraplacza, p rz e p ły w a ją c ą dooko
ła r u r skraplacza zim n ą w odą chłodzącą, na- stępnie p ły n n y a m o n ia k s p ły w a do z b io rn ic z ka (7).
Podczas ła d o w a n ia urządzenia para nie m o że dostać się do r u r y (D ) z pow o d u zam knięcia tego dostępu przez słup p ły n u .
C iśn ie n ie w y tw o rz o n e j p a ry a m o n ia ka ln e j w aha się od 5 14 atm . zależnie od te m p e ra t u r y w o d y chłodzącej.
O kres ła d o w a n ia je s t zakończony, w z b io r
n ic z k u (re sive rze ) (7) g ro m a d zi się dostatecz
na ilość a m o n ia ku płyn n e g o , te m p e ra tu ra jego w w ę ż o w n ic y (9) zaczyna opadać i p o w sta je w rz e n ie a m o n ia ku p rz y n is k ie j te m p e ra tu rze w y w o łu ją c e fe k t chło d n iczy.
R ozładow a nie urządzenia.
W czasie ro z ła d o w a n ia ciśnienie w absorbe
rze re g u lu je się ilością w o d y chłodzącej w w ę ż o w n ic y absorbera.
65 W p ie rw s z y m okresie podczas ła d o w a n ia k o cio łe k b y ł p o d g rze w a n y i w y d z ie la ł parę am o
niaka ln ą . O becnie p a ra a m o n ia ka ln a w ra ca do tegoż ko c io łk a w k tó r y m w oda oziębia się za pomocą w ę ż o w n ic y z p rz e p ły w a ją c ą zim ną w o dą i p o ch ła n ia z p o w ro te m am oniak.
W p ie rw s z y m w y p a d k u , gdy je s t podgrzew a
n y o d g ry w a ro lę generatora, w d ru g im w yp a d - ku? g d y się oziębia je s t absorberem.
C iśnienie panujące wówczas podczas ro z ła dow a n ia w aha się w g ranicach od 0 ,5 do 1 atm . P a ia , k tó ra p o w sta ła w w ężow nicach p a ro w n ik a , dostaje się przez w ężow nicę skraplacza przez ru rę (5), ru rę (B ), ru rę (D ), do r u r y (E ).
N atom iasc dostęp do r u r y (A ) z a m k n ię ty jest słupem p ły n u .
Z s ito w e j r u r y (E ) zw anej b a rbotere m , pa
ra dostaje się do absorbera, tw o rz ą c m ałe pę
c h e rz y k i c h c iw ie poch ła n ia n e przez wodę.
Sam p a ro w n ik urządzenia um ieszczam y w ro z tw o rz e so la n ko w ym , k tó re g o te m p e ra tu ra ob
niża się do — 16 w zgł. — 17° C. W te j z im n e j solance m ożna um ieścić k o m o ry d la schła
dzanego to w a ru , m ożna um ieścić fo r m y dla p ro d u k c ji lo d u lu b też zim n ą solankę o d p ro w a dzić do pomieszczeń chłodzonych.