Ustosunkowanie się do otoczenia i własnej innowacji twórczych pedagogicznie nauczycieli

Do pobudzenia aktywności twórczej potrzebny jest sprzyjający klimat śro-dowiska nauczycielskiego. Co oznacza, że dyrekcja winna kreować takie sytuacje, w których dobrze czuje się każdy nauczyciel, mając poczucie ak-ceptacji. Jeśli natomiast innowacja traktowana jest jako niszcząca i burząca dotychczasowe wartości, to jej twórca jest odrzucany przez dyrekcję i pozo-stałych nauczycieli. Takie negatywne nastawienie występuje w szkołach, w których panują skostniałe struktury i przestarzałe metody zarządzania nimi (C. Barański, 1997). Atmosfera sprzyjająca twórcom innowacji winna opierać się na zrozumieniu, życzliwości, uznaniu, szacunku. Atmosfera „radosnego podniecenia” jest alternatywą dla atmosfery nakazów, zakazów, kar, co jest jednocześnie wrogiem postępu (ibidem). Ważne jest tworzenie korzystnych sytuacji, ponieważ nauczyciele są bardzo wrażliwi na korzyści natury psy-chologicznej. Życzliwy uśmiech, uznanie, podziękowanie wyraźnie pod-noszą poziom samopoczucia i bardziej angażują ich do pracy innowacyjnej (ibidem). 26% twórców innowacji w klasach I-III nie podaje, jak układa się współpraca z dyrekcją szkoły. A 74% respondentów uważa, że dobrze układa się im ta współpraca dotycząca innowacji, a oni sami mają do niej pozytywny stosunek.

Do swoich uczniów badani nauczyciele nauczania początkowego mają bardzo pozytywny stosunek, co przejawia się tym, że uwzględniają w reali-zowanych innowacjach ich potrzeby i możliwości. Często prowadzą z nimi rozmowy – z inicjatywy uczniów – na tematy podyktowane bieżącymi ich potrzebami. Nie dyskryminują żadnego ucznia, a wręcz próbują im pomóc.

W tym też celu podejmują współpracę z rodzicami, z którymi prowadzą roz-mowy na temat problemów wychowawczych (47,3% badanych), rodzinnych (36,8% respondentów), zdrowotnych (15,78% badanych), kształcenia dzieci (47% nauczycieli), sukcesów dzieci (47% badanych), pracy zawodowej (10,5%

respondentów). Rodziców, którzy nie angażują się we współpracę nad reali-zacją innowacji, nauczyciele nie zmuszają, spokojnie i powoli przekonują do swojego pomysłu. Uświadamiają cele, korzyści z niej płynące, rozmawiają, zapraszają. Współpraca z rodzicami układa się dobrze w 90%. Polega ona na dzieleniu się spostrzeżeniami, uwagami, wymianą zdań, zachęcaniem do współpracy, życzliwością, szacunkiem. Dzięki temu nauczyciele spotykają się częściej i nieplanowo z rodzicami swoich uczniów. Pokazują efekty innowacji

i omawiają je na zebraniach z rodzicami. Utwierdzają ich, że ta pozytywna współpraca wpływa korzystnie na ich dzieci oraz że są współgospodarzami szkoły. Na zebraniach z rodzicami nauczyciele zaznaczają ich zaangażowa-nie w realizacji innowacji.

Nauczyciele zauważają, że na ich stosunek do środowiska, w którym pracują, mają duży wpływ relacje zachodzące między nim a pozostałym gronem pedagogicznym. 63% badanych nauczycieli pracuje w zgranym, mi-łym, dobrym, współpracującym, wymieniającym się poglądami, doświad-czeniami i wiedzą gronem pedagogicznym. W takim gronie jest pozytywna atmosfera pracy, która służy tworzeniu, realizowaniu, przyswajaniu i ewa-luowaniu innowacji (52,6%). Popierani są ambitni pedagodzy (5,3%). Temu towarzyszy życzliwość, radość uczniów i ich rodziców (21%). Twórcy inno- wacji eksponują ich pozytywne strony (5,3%). Wspólnie z innymi nauczy-cielami pracują nad polepszeniem jej efektów (10%). Wykonują swój zawód, stosując innowację, z pełną odpowiedzialnością, poświęcając się dzieciom, chcąc im pomóc (26%). Przeciwstawiają się stereotypowemu podejściu do pracy (26%). Tylko 21% badanych mówi o swoim powściągliwym stosunku do współpracowników, ponieważ w gronie pedagogicznym panuje nieprze-chylna atmosfera pracy.

Każdy z badanych nauczycieli pedagogiki wczesnoszkolnej zwracał uwagę na swoją samodzielność, która ujawnia się w myśleniu, poszukiwa-niu, projektowaniu i realizowaniu nowych pomysłów, tj. w każdej postaci jego aktywności zawodowej (lekcyjnej, pozalekcyjnej i pozaszkolnej). Wraz ze wzrostem samodzielności rośnie jego podmiotowość i odpowiedzialność za prawidłowy przebieg i wyniki edukacji. Upodmiotowienie nauczyciela pro- wadzi do umiejętności prowadzenia dialogu z każdym podmiotem eduka-cji, organizowania swojej pracy i podejmowania decyzji, kształtowania ludzi odważnych, otwartych, krytycznych i twórczych. Wprowadzając innowację, precyzyjnie określają jej cel, chcąc sobie i najbliższym współpracownikom uświadomić korzyści, jakie ona wprowadzi w życie szkoły lub w zakresie po-zyskiwanych wiadomości, umiejętności intelektualnych i praktycznych oraz przekonań, postaw, wartości uczniów.

Utworzone przez nauczycieli klas początkowych innowacje mają różne źródła. Najkorzystniej czują się w gronie pedagogicznym nauczyciele, którzy utworzyli innowacje z kimś (jednym, czy kilkoma nauczycielami) – uważa tak

79% badanych. Pozostali (21% respondentów) tworzyli innowacje indywidu-alnie. Kreacji innowacji nie można ograniczyć do ustalenia idealnego stanu.

Powinna być poprzedzona rozpoznaniem i diagnozą stanu rzeczywistego.

Krytyczna samoocena zrozumiała dla pedagogów, rodziców i ich uczniów wzbudzi ogólne niezadowolenie z jednoczesnym pragnieniem wprowadze-nia zmian. Zatem innowacja, jako wizja idealna, zawiera elementy rozwiązań adekwatnych do trudnych sytuacji szkoły bądź klasy wynikającej z diagnozy.

W ten sposób pojawia się szansa na uchwycenie rozbieżności między wersją idealną a rzeczywistą. Dopiero ustalenie różnic pozwala zaprojektować zada- nia, działania, sytuacje, które zbliżą ją do stanu idealnego. Dlatego konstytu-tywną cechą innowacji, nie wzbudzającą oporu środowiska, jest wywołanie niezadowolenia z dotychczasowego stanu oraz pragnienie jego modyfikacji.

Innowacja nie jest więc narzucona, ale wynika z bieżących potrzeb.

Badani twierdzą też, że ich innowacje, jako nowość, nie burzą i nie nisz- czą wartości dominujących w ich środowisku. Propozycje nowych rozwią-zań, informacji, doświadczeń nie stają w sprzeczności z już istniejącymi i nie stanowią zagrożenia dla autonomii uczestników zmian. Innowacje te mają prowadzić do dalszego ich rozwoju, wzbogacania wiedzy, kwalifika-cji i umiejętności. Zwłaszcza na początku innowacje wzbudzają ożywienie intelektualne, społeczne i kulturowe, ponieważ są atrakcyjne i ponętne dla realizatorów i uczestników. W toku jej przyswajania poszczególni uczestnicy zdobywają pozytywne doświadczenia i przeżycia. Wówczas następuje pełna jej akceptacja i przyjęcie.

Uważają też (89% respondentów), że ich innowacje, jako jedne z wielu, są ofertami, z których uczestnik może korzystać według własnych zainte-resowań i zamiłowań. Dlatego oprócz wartości merytorycznych innowacja winna zawierać elementy atrakcyjne w kontekście zachowań społecznych, sprzyjając indywidualnym potrzebom.

Każdy z badanych dostrzegał w utworzonej i realizowanej innowacji wartości pedagogiczne. Nauczyciele uważają, że doskonalą one rzeczywi-stość szkolną, poszerzają wiedzę o mechanizmach i procesach związanych z działalnością edukacyjną. Innowacja zmienia także twórców i realizatorów, ponieważ poszerza ich wiedzę o zjawiskach edukacyjnych, wzmacnia świa- domość i zaangażowanie pedagogiczne, wzbogaca kwalifikacje i kompeten-cje.