Uwarunkowania transferu wiedzy i technologii

jako przekazanie wiedzy i informacji nie-zbędnych, aby jeden podmiot był w stanie powielać pracę innego podmiotu. Transfer technologii może, ale nie zawsze tak jest, prowadzić do komercjalizacji. Komercja-lizacja to całokształt działań związanych

z przenoszeniem danej wiedzy technicznej lub organizacyjnej i zwią-zanego z  nią know-how do praktyki gospodarczej. Komercjaliza-cję technologii można określić jako proces zasilania rynku nowymi technologiami⁵³.

Transfer technologii możliwy jest m.in. dzięki instytucjom wspie-rającym kontaktowanie się sfery nauki ze sferą przedsiębiorczości.

Takimi łącznikami mogą być np. centra transferu technologii, które pełnią rolę ogniwa pomiędzy sektorem naukowo-badawczym a go-spodarką. Zadaniem centrów jest również zachęcanie naukowców do rynkowego wykorzystywania wyników badań poprzez tworzenie własnych firm. Takie firmy noszą ogólną nazwę spółek odpryskowych spin off oraz spin out. Szerzej na ten temat w p. 2.3.1 poradnika. Z do-świadczeń europejskich i światowych wynika, że pierwszymi struktu-rami uczelnianymi otwartymi na szeroką współpracę z biznesem były powstające przy zachodnich uczelniach w latach 70. centra transfe-ru technologii – jednostki doradcze i informacyjne zorientowane na wspieranie i asystowanie przy realizacji transferu technologii włącza-jąc (w tym wszystkich towarzyszących temu procesowi zadań).

53 Innowacje i transfer technologii. Słownik pojęć, red. K.B. Matusiak, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2005.

w arto wiedzieć

Komercjalizacja to całokształt dzia-łań związanych z przenoszeniem danej wiedzy technicznej lub organizacyjnej i związanego z nią know-how do prak-tyki gospodarczej.

Transfer technologii można uznać za proces przekazywania przez jednostkę naukową wiedzy podmiotowi, który wyraża chęć zastoso-wania jej w  praktyce gospodarczej. Schemat podejmozastoso-wania decyzji o wyborze ścieżki transferu technologii przedstawia rysunek 16.

Komercjalizacja wiedzy to celowe, ukierunkowane przekazywanie wiedzy i umiejętności do procesu produkcyjnego, celem udanego jej urynkowienia w postaci produktu. W tym ujęciu podstawowe strate-gie komercjalizacji technologii to:

• sprzedaż praw własności;

• sprzedaż licencji;

• alians strategiczny;

• joint-venture;

• samodzielne wdrożenie;

• badania zlecone.

Proces komercjalizacji technologii sta-nowi specyficzny przypadek procesu komunikowania się. Obejmuje on kompleks działań mających na celu ulokowanie na rynku produk-tu/ów wykorzystujących daną technologię, w tym m.in.:

Rysunek 16. Schemat podejmowania decyzji o wyborze ścieżki transferu technologii

Źródło: Dzierżanowski M., Ryżejno M., Trzmielak D, Szultka S., Przedsiębiorczość akademicka i transfer technologii – warunki sukcesu, Regionalne Studia Innowacyjności i Konkurencyjności Gospodarki, Zeszyt 5, Gdańsk 2008, s. 56.

Zgłoszenie do CTT

ZLECENIA KONSULTING

Park technilogiczny (PWI – twórca)

SPIN OFF

SPRZEDAŻ LICENCJI Uczelnia chce

komercjalizować?

Ocena potencjału gospodarczego

(PWI – uczelnia

Twórca chce komercjalizować?

NIE

TAK

POZYTYWNA

NEGATYWNA

w arto wiedzieć

Komercjalizacja wiedzy to celowe, ukierunkowane przekazywanie wiedzy i  umiejętności do procesu produkcyj-nego, celem udanego jej urynkowienia w postaci produktu.

NIE

• generowanie idei produktów/procesów;

• prace rozwojowe;

• tworzenie prototypów poszczególnych produktów bazujących na danej technologii, konstruowanych w celu sprawdzenia i za-demonstrowania działania danego produktu;

• poszukiwanie rynkowych zastosowań technologii;

• poszukiwanie rynków, opracowanie oraz realizacja strategii marketingowych;

• prace wdrożeniowe i wdrożenie do produkcji;

• wprowadzenie produktu na rynek⁵⁴.

Ułatwieniu realizacji powyższych działań sprzyjają systemy inno-wacyjne, które rozpatrywane w  ujęciu regionalnym stanowią spe-cyficzne forum współpracy różnego rodzaju organizacji i  instytucji działających w  regionie, których celem głównym jest rozwój regio-nalnej przedsiębiorczości innowacyjnej. W tym obszarze koncentrują się głównie działania prowadzące do przekształcania wiedzy w nowe

54 Innowacje i transfer technologii. Słownik pojęć, red. K. B. Matusiak, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 2005, s. 84–85.

Źródło: System transferu technologii i komercjalizacji wiedzy w Polsce – siły motoryczne i bariery, K.B. Matusiak, J. Guliński (red.), Poznań-Łódź-Wrocław-Warszawa 2010.

Rysunek 17. System transferu technologii i komercjalizacji wiedzy

KRAJOWY SYSTEM INNOWACJI

REGIONALNY SYSTEM INNOWACJI

RYNEK Polityka

naukowo-badawcza

Otoczenie regionalne, środowisko innowacji i przedsiębiorczości Legenda:

transfer technologii usługa proinnowacyjna informacja innowacja kadry PUBLICZNY

Rynkowi dostawcy usług proinnowacyjnych Instrumenty finasowe

INNOWATORZY Nowe technologiczne firmy

Spin off, Spin out Innowacyjne przedsiębiorstwa

małe, średnie, duże ^B+R

wyroby, usługi, technologie, rozwiązania organizacyjne i marketingo-we oraz instrumenty wsparcia fazy komercjalizacji innowacyjnego po-mysłu. W ujęciu funkcjonalnym wykształcił się tutaj system transferu technologii i komercjalizacji wiedzy. Głównym aktorem systemu jest innowacyjny przedsiębiorca (innowator) podejmujący innowacyjne pomysły w istniejącym lub tworzonym do tego celu przedsiębiorstwie.

Luka między zdolnością innowacyjną a zamierzeniami przedsiębior-stwa jest uważana za istotną przyczynę korzystania przez przedsię-biorstwo z usług proinnowacyjnych oferowanych zarówno przez in-stytucje wsparcia, jak i komercyjnych oferentów⁵⁵.

Znaczące problemy uczelni w  Polsce w  zakresie komercjaliza-cji wiedzy wynikają m.in. zarówno z  ograniczonego potencjału i  ak-tywności badawczej uczelni i  jej poszczególnych jednostek, jak rów-nież z  ograniczonego zaintereso-wania kadry naukowej i studentów tworzeniem przedsiębiorstw wyko-rzystujących posiadaną przez nich wiedzę. Aby skutecznie zwiększyć liczbę przedsiębiorstw odprysko-wych tworzonych w uczelniach powinno się zmierzać do zmiany po-staw zarówno samych naukowców, prowadzących działania w szarej strefie, jak i władz uczelni oraz kadry profesorskiej uczelni, które nie są w pełni zainteresowane promocją przedsiębiorczości. Wydaje się być słusznym, że elementy składające się na system transferu techno-logii i komercjalizacji wiedzy zawierają potrzebę komplementarnego ujęcia następujących elementów praktyki ekonomiczno społecznej:

• przedsiębiorczość akademicka i tworzenie akademickich firm odpryskowych,

• współpraca instytucji naukowo-badawczych z przedsiębiorstwami,

• zarządzanie własnością intelektualną w instytucjach B+R i w przedsiębiorstwach,

• finansowanie komercjalizacji technologii oraz początkowych faz życia innowacyjnych przedsiębiorstw,

55 System transferu technologii i komercjalizacji wiedzy w Polsce – siły motoryczne i bariery, red.

K. B. Matusiak, J. Guliński, Poznań–Łódź–Wrocław–Warszawa 2010, s. 10–12.

należy p amięt ać

Aby skutecznie zwiększyć liczbę przedsię-biorstw odpryskowych tworzonych w uczel-niach powinno się zmierzać do zmiany postaw zarówno samych naukowców, pro-wadzących działania w  szarej strefie, jak i  władz uczelni oraz kadry profesorskiej uczelni, które nie są w pełni zainteresowane promocją przedsiębiorczości.

• polityka ekonomiczno-społeczna i instrumenty wsparcia roz-woju gospodarczego⁵⁶.

W środowisku akademickim identyfikuje się skrajne postawy wo-bec praktycznych wdrożeń wyników prac naukowych⁵⁷:

• entuzjaści – to niepowtarzalna szansa na jakościową przebu-dowę środowiska naukowego; trzeba skoncentrować wszystkie środki na promocji tej idei;

• zdroworozsądkowcy – takie jest wyzwanie czasu, „nie można płynąć pod prąd”, a trzeba wykorzystać okazję;

• neutralni – to jest poza mną, mam swoje cele, jako pracownik naukowy, biznes mnie nie interesuje, ale nie myślę przeszka-dzać innym;

• wrogowie – to sposób na zniszczenie renomowanych uczelni i wielowiekowej tradycji akademickiej.

Polityka w zakresie przedsiębiorczości akademickiej kształtuje się w  zależności od tego, która grupa dominuje we władzach uczelni.

Polska nauka i szkolnictwo wyższe ciągle w małym zakresie dostrze-ga szanse w  aktywizacji przedsiębiorczości akademickiej i  rozwoju współpracy z biznesem. Cieszyć się należy z tego, że zmiany na wielu uczelniach charakteryzują się dużą dynamiką, ale wciąż jeszcze ten postęp należy uznać za niewystarczający.

Długoletnie doświadczenia wskazują, że współpraca środowiska naukowego z biznesem jest trudna do zorganizowania. W praktyce oznacza to łączenie przysłowiowego „ognia z wodą”:

• naukowca – skoncentrowanego na poznawaniu świata, ekspe-rymentach związanych z pasją tworzenia wiedzy i odnajdywa-nia odpowiedzi na trudne pytai odnajdywa-nia,

• przedsiębiorcy – dążącego do nadwyżki ekonomicznej (zysku), skupionego na walce o klientów, rynek i konkurencyjność, pod ciągłą presją czasu.

Występujące różnice w  podejściu do realizowanych zadań oraz w charakterze pracy prowadzą do specyficznej „luki komunikacyjnej”

między nauką a biznesem. Przyczyn – zdaniem K. B. Matusiaka⁵⁸ –

56 System transferu technologii i komercjalizacji wiedzy w Polsce – siły motoryczne i bariery, K.B. Matusiak, J. Guliński (red.), Poznań–Łódź–Wrocław–Warszawa 2010, s. 7.

57 J. Guliński, Przedsiębiorczość akademicka w kraju - próba analizy stanu, Referat w ramach III Letniej Szkoły Innowacji SOOIPP, Koszelów, 7 września 2008.

58 K. B. Matusiak, Budowa powiązań nauki z biznesem w gospodarce opartej na wiedzy. Rola i miejsce uniwersytetu w procesach innowacyjnych, Oficyna Wydawnicza SGH w Warszawie, Warszawa 2010, s.208

należy szukać przede wszystkim w  akademickich tradycjach i  war-tościach, stawianych celach oraz modelu kariery i oceny pracownika naukowego; a z drugiej strony – w rynkowych priorytetach, kulturze biznesu, ciągłej niepewności czy horyzoncie czasowym podejmowa-nia decyzji w podmiotach gospodarczych.

W konsekwencji:

• oba światy mówią innym językiem i bardzo trudno udrożnić komunikację między nimi;

• występują znaczne różnice mentalne i osobowościowe między naukowcem i przedsiębiorcą;

• identyfikujemy różnice w zakresie warunków pracy, statusu, poziomu dochodów;

• uzależniony od publicznego finansowania sektor B+R nie szuka szansy komercjalizacji posiadanego know-how;

• przedsiębiorstwa w małym zakresie zgłaszają popyt na bada-nia naukowe, uznając z reguły niewielką rynkową użyteczność wyników;

• występują różnice w zakresie oceny i gotowości do podjęcia ryzyka.

Odmienność kultury organizacyjnej świata akademickiego i biznesu prowadzi do utrwalania krzywdzących dla obydwu środowisk stereo-typów o: (1) „nawiedzonym naukowcu” pracującym nad nikomu nie-potrzebnymi rozwiązaniami oraz (2) „niedouczonym przedsiębiorcy”

niezdolnym do tego, aby poznać się na wartościowych pomysłach.