Z
dużym uproszczeniem można przyjąć, że lasy na świecie pokrywają pra-wie 1/3 popra-wierzchni lądowej (około 4 mld ha), ale niestety w globalnym bilansie zasobów leśnych świata, z każdym rokiem ubywa około 0,5 proc. lasów, a połowa tej wartości (około 10 mln ha) jest wynikiem niszczenia lasów w wyniku wielu pożarów.W lasach zmagazynowane są ogromne ilości węgla, który podczas spa-lania uwalnia się do atmosfery. Emisja szeregu produktów spaspa-lania, w szcze-gólności dwutlenku węgla wpływa na zmianę klimatu doprowadzając do jego ocieplenia.
Potencjalnie duże i średnie zagrożenie pożarowe dotyczy około 65 proc. eu-ropejskich lasów. Pod względem zagrożenia pożarowego, lasy państw Unii Euro-pejskiej zostały zakwalifi kowane do trzech podstawowych kategorii [9]:
1) kategoria niskiego zagrożenia pożarowego lasów; 2) kategoria średniego zagrożenia pożarowego lasów; 3) kategoria wysokiego zagrożenia pożarowego lasów.
W ramach tych głównych trzech kategorii wyodrębniono pięć podgrup za-grożenia pożarowego lasów:
1) obszary o niskim zagrożeniu pożarowym lasów,
2) obszary częściowo o niskim i średnim zagrożeniu pożarowym lasów; 3) obszary o średnim zagrożeniu pożarowym lasów;
4) obszary częściowo o średnim i wysokim zagrożeniu pożarowym lasów; 5) obszary o wysokim zagrożeniu pożarowym lasów.
Potencjalnie duże i średnie zagrożenie pożarowe dotyczy około 80 proc. polskich lasów, które (poza lasami górskimi) zostały zakwalifi kowane w UE do czwartej podgrupy, czyli do obszarów częściowo o średnim i wysokim za-grożeniu pożarowym lasów. W tej podgrupie znalazły się jeszcze lasy połu-dniowo-zachodnich prowincji Francji, środkowych i północnych Włoch oraz wschodnich landów Niemiec. Do najwyższej podgrupy o największym zagro-żeniu pożarowym w UE zakwalifi kowano lasy położone w Portugalii, Hisz-panii, Grecji, sześciu południowych regionach Francji i dziesięciu regionach Włoch. [9]
W ostatnich latach dochodzi również do powstawania pożarów lasów w pań-stwach skandynawskich, tj. w Szwecji i Finlandii, choć średnia roczna powierzch-nia spalona jest tam niewielka. Ten wzrost liczby pożarów lasów w Szwecji i Fin-landii świadczyć może o wpływie zjawiska ocieplania się klimatu, odczuwanego również w północnych państwach półkuli północnej.
Mimo że Polska zajmuje wysokie miejsce pod względem średniej rocznej liczby pożarów lasów, to od 2005 roku spalona powierzchnia lasów w Polsce przypadająca na jeden pożar w danym roku nie przekracza 0,5 ha (wyjątek sta-nowi rok 2012 – 0,78 ha), co należy uznać za ogromny sukces systemu polskiej ochrony przeciwpożarowej lasów. W niektórych europejskich państwach basenu Morza Śródziemnego podczas jednego pożaru spaleniu ulega kilka hektarów po-wierzchni leśnej.
Poniżej przytoczono informacje o dużych i bardzo dużych pożarach lasów w latach 2011–2017, jakie pojawiały się w przekazach medialnych oraz na stronie internetowej [48], co świadczy o ich destrukcyjnym charakterze i sytuacji kryzy-sowej na danym terenie.
W 2011 roku bardzo duże pożary lasów nie omijały w marcu Hawai, a w kwietniu Belgii, Szwajcarii i stanu Teksas w USA. W maju i czerwcu płonę-ły lasy w 13 stanach USA, w centrum Portugalii, na Uralu i Syberii w Rosji, na wyspie Ibiza w Hiszpanii oraz na północy Chin. W lipcu wiele lasów spłonęło w Portugalii, stanie Ontario w Kanadzie i na Sardynii we Włoszech. W sierpniu paliły się lasy w północno-wschodniej Grecji, we wrześniu w Teksasie w USA, w październiku w północnej Portugalii, w listopadzie w północnej Słowacji i sta-nie Nevada w USA, a w grudniu w północnych Włoszech.
Rok później (2012) klęskowe pożary lasów opanowały przede wszystkim Eu-ropę. W maju i czerwcu paliły się lasy w środkowej i wschodniej Rosji, w lipcu
i sierpniu płonęły lasy w Portugalii i Grecji. W tym samym czasie pożary lasów miały miejsce na Wyspach Kanaryjskich oraz w środkowej i północnej Hiszpanii, gdzie spłonęło około 130 tys. ha. Poza Europą dużo lasów spaliło się w styczniu i lutym w Chile i na południu Australii.
Rok 2013 obfi tował w bardzo wiele dużych pożarów lasów na świecie. W stycz-niu na połudstycz-niu i wschodzie Australii spłonęło około 70 tys. ha. W czerwcu pło-nęły lasy w Kolorado (USA). W sierpniu pożar „Silver Fire” w Kalifornii (USA) spalił około 6 tys. ha, a we wrześniu powstał pożar „Rim Fire”, który zniszczył około 90 tys. ha. W połowie października, w Nowej Południowej Walii, najlud-niejszym australijskim stanie 30 spośród 100 pożarów lasów (buszu) miało status „pożarów poza kontrolą”, które zniszczyły dziesiątki tysięcy ha.
W styczniu 2014 roku powstał pożar lasu na jednym z półwyspów w Norwe-gii w gminie Flatanger w okręgu Nord Troendelag. W działaniach brało udział ponad 30 zastępów gaśniczych, siły obrony cywilnej z helikopterami gaśniczymi. Podczas tego pożaru wiał wiatr, którego prędkość dochodziła do 22 m/s. Spaliło się około 70 budynków, a około 35 osób ewakuowano. Dodatnie temperatury po-wietrza i brak śniegu o tej porze roku w Norwegii należy traktować jako anomalię pogodową, powstałą w ramach globalnych zmian klimatu.
W marcu 2016 roku w Kansas w USA potężny pożar spowodował wprow-adzenie stanu wyjątkowego przed władze tego stanu. Pożar objął powierzchnię ponad 150 tys. ha roślinności preriowej.
W Kanadzie, w prowincji Alberta, 1 maja 2016 roku powstał pożar trwający ponad dwa tygodnie, który objął obszar prawie 200 tys. ha. Ewakuowano ponad 100 tys. osób, a zniszczeniu uległo prawie 2000 budynków.
W maju 2016 roku pożary lasów w stanie Alberta w Kanadzie objęły tereny o powierzchni prawie 300 tys. ha zagrażając instalacjom naft owym. Ewakuowano około 4 tys. pracowników. Pożar pochłonął 80 proc. domów w miejscowości Fort McMurray. W gaszeniu ognia uczestniczyło ponad 1000 strażaków i 145 śmigłowców gaśniczych.
Na południu USA w czerwcu 2016 roku, w stanie Nowy Meksyk powstał pożar „Dog Head Fire”, który pochłonął kilka tysięcy hektarów lasów, kilkadzie-siąt budynków i ewakuowano kilkaset osób. Z jego powodu wprowadzono stan wyjątkowy.
W sierpniu 2016 roku w Portugalii, niedaleko granicy z Hiszpanią w gasze-niu 702 pożarów lasów sosnowych i eukaliptusowych wykorzystywanych było 1500 pojazdów strażackich i 32 samoloty gaśnicze. Pożary gasiło ponad 4 tys. strażaków.
W sierpniu 2016 roku ponad 80 tys. osób otrzymało nakaz ewakuacji z tere-nów objętych przez pożary powstałe w południowej Kalifornii, na wschód od Los Angeles. Ogień w krótkim czasie objął obszar ponad 120 tys. ha lasów i zarośli
W styczniu 2017 roku przez miesiąc gaszono pożary lasów w Chile, wzdłuż wybrzeża Pacyfi ku na przestrzeni blisko 800 km, od Valparaiso na północ od sto-licy po dalekie południe. Ogień zniszczył 1 200 domów i 450 tys. ha lasów. Udział brało 3 tys. żołnierzy i około 4 tys. strażaków z Chile i kilku krajów Ameryki Południowej (Meksyku, Brazylii i Kolumbii) oraz Europy (Rosji i Francji oraz innych krajów UE).
W lutym 2017 roku w Australii ponad 2000 strażaków gasiło prawie 100 po-żarów buszu oraz pastwisk w całej Nowej Południowej Walii.
W czerwcu 2017 roku w RPA powstały pożary lasów w okolicach miasta Kny-sna na południu kraju. Ewakuowano około 10 tys. osób. Pożar zniszczył 400 do-mów, szpital i szkołę. Do gaszenia pożaru zaangażowano także wojsko, w tym śmigłowce wojskowe. Armia pomagała także w ewakuacji ludzi.
W czerwcu 2017 roku 25 ha lasów spłonęło w zamkniętej strefi e wokół nie-czynnej elektrowni atomowej w Czarnobylu na północy Ukrainy.
W czerwcu 2017 roku na południu Hiszpanii ewakuowano z domów, kem-pingów i hoteli w pobliżu miasta Moguer około 1500 osób z powodu zagrożenia związanego z pożarem pobliskiego lasu.
W czerwcu 2017 roku pożary powstały w kilku punktach Riwiery Makarskiej w Chorwacji. Pożar najpierw powstał w parku narodowym Biokovo, w masywie górskim porośniętym lasami. Ewakuowano ponad 800 osób.
Tragiczny w skutkach pożar lasu powstał w czerwcu 2017 roku w dystryk-cie Leiria w środkowej części Portugalii. Według danych rządu żywioł zabił ponad 70 osób, a u 250 spowodował obrażenia. Strawił też ponad 46 tys. ha lasów i terenów uprawnych. W spalonych autach znaleziono ciała 30 osób. 17 osobom udało wydostać się z pojazdów, ale zginęły w trakcie ucieczki. Łącznie w pożarach zginęło 64 osoby.
W lipcu 2017 roku roślinność i lasy płonęły we Włoszech na zboczach We-zuwiusza, jednego z pięciu najgroźniejszych wulkanów świata. Zbocza wulkanu w wielu miejscach porastają krzewy oraz pinie, dęby, klony i brzozy. Dym z po-żaru na Wezuwiuszu wznosił się na wysokość ponad 2 km i rozciągał na długości kilkunastu kilometrów.
W lipcu 2017 roku pożary powstały w kanadyjskiej Kolumbii Brytyjskiej. Ewakuowano prawie 40 tys. osób. Tylko w miejscowości Williams Lake swoje domy musiało opuścić ponad 10 tys. osób. Pożar gasiło około 3 tys. strażaków.
Około 5 tys. strażaków gasiło w lipcu 2017 roku 14 dużych pożarów lasów, powstałych w środkowej części Kalifornii na zachodzie USA.
W lipcu 2017 roku, pożary lasów na południowym wschodzie Francji, w po-bliżu Bormes-les-Mimosas, zmusiły do ewakuacji ponad 12 tys. osób. W akcji ratowniczej brało udział ponad 500 strażaków i samoloty.
W lipcu 2017 roku w Chorwacji i Czarnogórze pożary zniszczyły około 4500 ha lasów i zarośli. Chorwaccy i czarnogórscy strażacy gasili pożary wzdłuż wybrzeża Morza Adriatyckiego.
Na przełomie lipca i sierpnia 2017 roku na północny wschód od miasta Sisi-miut na zachodnim wybrzeżu Grenlandii powstały podpowierzchniowe pożary torfu, których występowanie nasiliło się w ciągu ostatnich 20 lat z powodu wysy-chania torfu spowodowanego podwyższoną temperaturą powietrza. Jest to o tyle zaskakujące, że na 80 proc. powierzchni Grenlandii występuje całorocznie lód. Roślinność, jaka występuje na 20 proc. powierzchni tego lądolodu, to głównie mchy i porosty charakterystyczne dla tundry.
Pod koniec sierpnia 2017 roku powstał pożar w jednej z prowincji Kolum-bii Brytyjskiej w Kanadzie, około 20 km na wschód od miasta Kelowna. Lokalne władze ewakuowały ponad 1000 osób. Spaliło się około 400 ha lasu.
Po fali upałów przekraczających niekiedy 40oC, na początku września 2017 roku powstały pożary lasów i zarośli w granicach administracyjnych Los Angeles oraz w pobliżu Parku Narodowego Yosemite w Kalifornii, gdzie rosną olbrzymie sekwoje. Ewakuowano kilkuset mieszkańców.
Pod koniec września 2017 roku powstał pożar na Gran Canarii, w środko-wej części głównej wyspy hiszpańskiego archipelagu Wysp Kanaryjskich, który strawił ponad 2 tys. ha lasów i gruntów rolnych. Ewakuowano ponad 1000 osób. W akcji gaszenia pożaru udział brało 14 samolotów gaśniczych.
Od początku października 2017 roku w Hiszpanii spłonęło prawie 800 ha terenu o dużej wartości ekologicznej. Rozprzestrzenianiu się pożarów sprzyjają wyjątkowo wysokie temperatury jak na październik oraz ukształtowanie terenu (teren podgórski i górski). W gaszeniu pożarów uczestniczyły brygady strażaków wspierane przez samoloty i śmigłowce gaśnicze.
W październiku 2017 roku powstały najtragiczniejsze w skutkach pożary w hi-storii Kalifornii w Stanach Zjednoczonych. W okręgach Napa i Sonoma, położo-nych na północ od San Francisco w pożarach lasów i zarośli zginęło co najmniej 40 osób, a około 100 uważa się za zaginione. Spłonęło ponad 6 tys. budynków i ewakuowano około 100 tys. osób. W gaszeniu pożarów brało udział ponad 10 tys. strażaków, wspomaganych z powietrza przez samoloty i śmigłowce gaśnicze.
W połowie października 2017 roku w dystrykcie Coimbra i Leira w Portu-galii powstały pożary lasów, które gasiło prawie 3 tys. strażaków. Pożary dotarły również do hiszpańskiej prowincji Galicia, wyrządzając ogromne straty.
W drugiej połowie października 2017 roku pożary trawiły Dolinę Susa w Piemoncie we Włoszech za sprawą porywistego fenu wiejącego znad Alp w kierunku dolin.
Na początku grudnia 2017 roku na północ i na zachód od Los Angeles (głów-nie w hrabstwie Los Angeles i Ventura) powstały bardzo duże pożary, które zmu-siły do ewakuacji ponad 200 tys. ludzi zamieszkałych na tych terenach. Około 500 koni zostało uwolnionych z okolicznych stajni, aby uciec przed pożarem. Po-żary rozprzestrzeniały się bardzo szybko w wyniku trwającej suszy, dużej prędko-ści wiatru z kierunku wschodniego i niskiej wilgotnoprędko-ści, a także sprowadzonym kilkadziesiąt lat temu z Australii i posadzonym w Kalifornii drzewom eukalip-tusowym. W działaniach gaśniczych brało udział ok. 9 tys. strażaków. Oprócz spalonych lasów, traw i zarośli o łącznej powierzchni ponad 100 tys. hektarów, spłonęło również ok. 1000 budynków, w tym 75 proc. to budynki mieszkalne.
Jak wynika z powyższych opisów, pożary lasów występują coraz częściej i przynoszą ogromne straty, zagrażając życiu i zdrowiu ludzi oraz ich mieniu. To sprawia, że pogłębianie wiedzy na temat bezpieczeństwa pożarowego lasów jest zasadne i powinno być zalecane jako element obowiązkowy do poznania, aby zdawać sobie sprawę z powagi i dramaturgii sytuacji, gdy pożar lasu powstaje i się rozprzestrzenia.
pożarów lasów
L
as może być zagrożony wieloma czynnikami, których pochodzenie jest abio-tyczne, biotyczne i antropogeniczne. Obecny stan zdrowotny lasów w Pol-sce należy do najbardziej zagrożonych w Europie. Osobliwe zamieranie la-sów dotyczy głównie lala-sów w Europie i USA. W PGL LP funkcjonuje 9 zespołów ochrony lasu (ZOL) podległych bezpośrednio pod Dyrektora Generalnego LP, a skupionych przy niektórych regionalnych dyrekcjach LP. Te specjalistyczne ze-społy zajmują się bieżącą oceną stanu zagrożenia środowiska leśnego oraz pro-gnozowaniem potencjalnych zagrożeń, ale nie zajmują się ochroną przeciwpoża-rową lasów.Zagrożenie pożarowe w lasach kształtuje:
1) możliwość pojawienia się bodźca energetycznego wytwarzającego ciepło (punktowego źródła ciepła), np. płomienia zapałki, żarzącej końcówki pa-pierosa, iskry mechanicznej lub pochodzącej ze zwarcia elektrycznego albo od wyładowania atmosferycznego – zdolnego do inicjacji procesu spalania; 2) materiał palny – skład gatunkowy i wiek drzewostanu oraz jego zwarcie,
liczba i rozmieszczenie na pokrywie gleby (obciążenie ogniowe biomasy), a także wilgotność w szczególności martwych składników podyktowana wa-runkami meteorologicznymi (zdolność nasiąkania i przesychania), skład chemiczny; materiał palny to głównie pokrywa gleby – sucha trawa, runo leśne, krzewy, trzcinowiska, wrzosowiska, szuwary, podrost szczególnie
igla-sty (młode, nie w pełni wyrośnięte jeszcze drzewka o wysokości ponad 0,5 m stanowiące zarodek gatunku głównego drzewostanu), podszyt szczególnie iglasty (krzewy i niskie drzewa znoszące ocienienie, które nigdy nie wyra-stają ponad wysokość 4 m stanowiąc środkowe piętro lasu), drzewa żywe (szczególnie iglaste) i martwe, a także leżące na pokrywie gleby suche gałęzie, chrust, nieokrzesane ścięte lub powalone drzewa i odpady poeksploatacyjne, a także rodzaj gleby (torfowe, torfowo-murszowe); mchy i porosty działają opóźniająco na rozprzestrzenianie się procesu spalania; ściółka o wilgotności powyżej 30 proc. nie gwarantuje powstania pożaru od punktowych źródeł ciepła i jego rozprzestrzeniania; im wilgotność ściółki mniejsza, tym praw-dopodobieństwo powstania pożaru lasu jest większe;
3) pogoda, której stan określa m.in. temperatura powietrza, jego wilgotność, natężenie promieniowania słonecznego (insolacja), prędkość i kierunek wia-tru, zachmurzenie i rodzaj chmur, opady i osady atmosferyczne – ich rodzaj i wielkość oraz zjawiska atmosferyczne, np. wyładowania atmosferyczne. Możliwość pojawienia się w lesie bodźca energetycznego (punktowego źró-dła ciepła) wytwarzającego ciepło związana jest ze zjawiskiem naturalnym takim jak wyładowanie atmosferyczne lub z działalnością człowieka taką, jak m.in. prze-biegające przez las lub w jego bezpośrednim sąsiedztwie drogi publiczne, drogi dojazdowe niebędące drogami publicznymi do zakładu przemysłowego lub ma-gazynowego, drogi poligonowe, linie kolejowe na których prowadzony jest ruch kolejowy, napowietrzne linie energetyczne oraz występujące w lesie lub w jego bezpośrednim sąsiedztwie parkingi, obiekty magazynowe, obiekty użyteczności publicznej, obiekty na terenie poligonów wojskowych, zakłady przemysłowe, li-nie i urządzenia elektryczne, grunty rolne, osady ludzkie, składowiska materia-łów niebezpiecznych, obszary zalegania niewybuchów, rurociągi i gazociągi oraz miejsca masowego wypoczynku itp. Bodźce energetyczne wytwarzające ciepło (punktowe źródła ciepła) o temperaturze powyżej 260°C są zdolne zainicjować proces spalania materiałów leśnych.
Pożary na naszej planecie pojawiły się dużo wcześniej przed człowiekiem wte-dy, gdy w składzie ziemskiej atmosfery pojawił się tlen wytwarzany przez glony i rośliny. Wówczas, jego prawie 20-proc. zawartość w powietrzu dawała już moż-liwość zaistnienia procesu spalania opartego na reakcji utleniania, gdyż spalanie jest egzotermiczną reakcją paliwa (substancji palnej) z utleniaczem, podczas której powstają płomienie, żarzenie i/lub wydzielanie dymu. Proces palenia ustaje wów-czas, gdy ilość tlenu zawartego w powietrzu spadnie do około 14–15 proc. Przy temperaturze punktowego źródła ciepła (płomień zapałki, tląca lub żarząca się
koń-cówka papierosa, iskra pochodząca ze zwarcia elektrycznego lub odprysk spawal-niczy) wynoszącej około 500oC uwidacznia się zjawisko świecenia podczas zapłonu paliwa. Ciepło powstające od powierzchni grzejnych o temperaturach niższych niż 500oC nie wywołuje zjawiska świecenia, ale jego oddziaływanie w dłuższym cza-sie na paliwo może zainicjować proces spalania zwany samozapłonem. Samoza-palenie paliwa to z kolei rozpoczęcie procesu spalania bez udziału zewnętrznego źródła ciepła. Przykładem samozapalenia jest samoczynne nagrzewanie się paliwa np. w wyniku zachodzących w tym paliwie procesów biologicznych (np. gnilnych) wytwarzających ciepło. Przy tej okazji warto zacytować treść § 42.4 rozporządze-nia [21]: „Produkty roślinne należy składować w sposób uniemożliwiający ich sa-mozapalenie. W przypadku konieczności składowania produktów niedosuszonych należy okresowo sprawdzać ich temperaturę.”
Pożary lasów są zjawiskiem niepożądanym w środowisku leśnym, gdyż po-wodują ogromne straty, w szczególności w lasach gospodarczych planowanych na potrzeby surowca drzewnego niezbędnego w produkcji przemysłowej. Dlatego też defi nicja pożaru lasu zawarta w „Instrukcji ochrony przeciwpożarowej lasu” [34] wydanej w 2012 roku wyłącznie na potrzeby Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe (PGL LP) i w poprzedzającej ją „Instrukcji ochrony przeciwpo-żarowej obszarów leśnych” [35] wydanej w 1996 roku na potrzeby zarówno PGL LP, jak i parków narodowych – jest taka sama i określa pożar lasu jako niekontro-lowany proces spalania w środowisku leśnym, który powoduje straty ekologiczne i materialne. Rozbudowując tę defi nicję można dodać, że pożar lasu to niekontro-lowany w czasie i przestrzeni samopodtrzymujący się proces spalania roślinnych i glebowych elementów środowiska leśnego, charakteryzujący się emisją cieplną i dymu oraz któremu towarzyszą zazwyczaj płomienie, wywołujący na ogół straty w ekosystemie leśnym i mieniu, a także zagrażający życiu i zdrowiu ludzi oraz zwie-rząt. Według prawa polskiego, ogólna defi nicja pożaru stanowi, że jest to ogień, który z siłą żywiołową (nagłą i niekontrolowaną) obejmuje mienie ruchome lub nieruchome i stwarza zagrożenie dla zdrowia lub życia wielu osób albo dla mienia w wielkich rozmiarach. Według PN-ISO 8421-1:1997 pożar to:
1) proces spalania charakteryzujący się emisją cieplną, któremu towarzyszy dym i/lub płomień;
2) spalanie o niekontrolowanym przebiegu w czasie i przestrzeni.
Dym (według PN – ISO 8421-1:1997) to widzialna w atmosferze zawiesina cząsteczek stałych i cieczy powstałych w wyniku spalania lub pirolizy. Możli-wość pojawienia się w czasie procesu spalania dymu i/lub żaru (spalanie bez-płomieniowe) czy płomienia (spalanie bez-płomieniowe) uzależnione jest od
ro-dzaju substancji utlenianej, temperatury otoczenia i ilości utleniacza. Dym i zawarta w nim para wodna, czyli produkty spalania materiałów pochodzenia organicznego są gwarantem zauważenia (wykrycia) pożaru lasu. Najgroźniej-szy dla ludzi i zwierząt jest dym zawierający cząstki mniejsze niż 2,5 mikrome-tra (0,001 mm). Takie cząstki pozostają zawieszone w powietrzu nawet kilka tygodni po pożarze na znacznym obszarze, wywołując choroby dróg oddecho-wych i układu krążenia. Płomień zaś, to widzialna strefa gazowa, w której za-chodzi reakcja łączenia się par (gazowych produktów rozkładu termicznego) paliwa z tlenem. Barwa płomienia zależy od temperatury, a ta od właściwości spalanego paliwa. Wraz z jasnością barwy płomienia wzrasta jego temperatu-ra, co świadczy również o dobrym dopływie tlenu do strefy spalania, przez co dochodzi do prawie całkowitego spalania. Strefa zewnętrzna płomienia po-siada najwyższą temperaturę, strefa środkowa nieco mniejszą, a dolna strefa parowania najmniejszą. Wolne rodniki (np. wolne atomy np. H, O, N, Cl, F lub cząsteczki, np. OH, HO2, CN, CH, HNO, CH3) pojawiają się w wyniku ze-rwania wiązań chemicznych substancji pod wpływem np. źródła energii ter-micznej. Uwolnione i obdarzone dużą energią pod wpływem ciepła zderzają się z dużymi prędkościami z innymi atomami i cząsteczkami substancji wyzwala-jąc dodatkowe ciepło i wytwarzawyzwala-jąc dodatkowe rodniki z przerwanych wiązań chemicznych, tworząc w ten sposób łańcuchową reakcję wytwarzania wolnych rodników podtrzymującą proces spalania substancji.
Na pokrywie gleby jest ściółka leśna, której ilość stanowi obciążenie ognio-we. Nie bez znaczenia dla rozwoju i rozprzestrzeniania się pożaru jest nie tylko ilość, ale i rodzaj ściółki leśnej. W zależności od rodzaju drzewostanów w