1 Zob. D. Rousseau: SądownictwokonstytucyjnewEuropie, Warszawa 1999, s. 57 i n.
2 Ogłoszenie ustawy w Dzienniku Ustaw umożliwia wydanie na jej podstawie rozporządzeń wykonawczych, które nie mogą jednak wejść w życie przed ustawą.
Michał MiStygacz
Pojęcie kontroli prewencyjnej Sądy konstytucyjne we współczesnych państwach badają konstytucyjność aktów podporządkowanych konstytucji w bie prewencyjnym (uprzednim) oraz try-bie represyjnym (następczym). Podsta-wę powyższego rozróżnienia stanowi czas dokonywania kontroli, a więc kwe-stia badania aktów normatywnych obo-wiązujących oraz aktów normatywnych dopiero projektowanych1. W Polsce linię graniczną stanowi wejście aktu
ustawo-dawczego w życie, a dokładniej ogłosze-nie ustawy w Dzienniku Ustaw, bowiem w tym momencie staje się ona obowiązu-jącym prawem2. Kontrola o charakterze uprzednim odnosi się zatem do aktów, które jeszcze nie mają mocy obowiązy-wania, a więc do aktów w odniesieniu do których proces prawodawczy nie został zakończony. Przy kontroli prewencyjnej kwestionowana ustawa kontrolowana jest w trybie postępowania abstrakcyjnego, albowiem dopóki nie zacznie obowiązy-wać, nie może wywoływać sporów praw-nych o charakterze
indywidualno-kon-kretnym3. Tym samym kontrola ustawy w okresie vacatio legis możliwa jest jedy-nie w trybie kontroli represyjnej, a więc może być uruchomiona przez wszystkie konstytucyjnie uprawnione podmioty4. Podstawową funkcją prewencyjnej kon-troli jest zapobieganie wejściu w życie (do systemu prawa) aktów ustawodaw-czych niezgodnych z Konstytucją RP5.
Tryb prewencyjnej kontroli konsty-tucyjności prawa jest niejako włącza-ny do procedury legislacyjnej6. W pań-stwach o zdekoncentrowanym syste-mie kontroli konstytucyjności ustaw, a więc gdzie badanie konstytucyjności aktów sprawują sądy powszechne, tryb prewencyjnej kontroli prawa nie może mieć miejsca, bowiem sądy badają je-dynie obowiązujące akty prawne. Jak już powiedziano, kontrola prewencyjna (uprzednia) może mieć jedynie abstrak-cyjny charakter, a więc badanie kwe-stionowanego aktu ustawodawczego
od-bywa się w oderwaniu od stosowania norm prawnych. Natomiast kontrola re-presyjna może mieć charakter kontroli abstrakcyjnej, jak również incydentalnej (konkretnej), pozostającej w związku z postępowaniem mającym charakter indywidualno-konkretny7. Cechą kon-troli prewencyjnej jest przyznanie kom-petencji do jej inicjowania ograniczone-mu kręgowi podmiotów.
Prewencyjna kontrola norm sprawo-wana przez sądy konstytucyjne nie jest uznawana za typową kompetencję (właś-ciwość), a pierwszoplanową pozycję zaj-muje kontrola konstytucyjności prawa dokonywana w trybie represyjnym8.
Celem prewencyjnej kontroli norm jest niedopuszczenie do wejścia w życie regulacji niekonstytucyjnych. W prakty-ce współczesnych państw demokratycz-nych kontrola prewencyjna może być prowadzona w stosunku do jeszcze nie-uchwalonego projektu, ustawy
uchwalo-3 Zob. Z. Czeszejko-Sochacki: Sądownictwo konstytucyjne w Polsce na tle porównawczym, Warszawa 2003, s. 204.
4 Zob. wyroki Trybunału Konstytucyjnego: z 16.06.2003 r. (K 52/02, OTK ZU 2003, nr 6A, poz. 54) i z 15.02. 2005 r. (K 48/04, OTK ZU 2005, nr 2A, poz. 15).
5 Zob. uchwałę Trybunału Konstytucyjnego z 5.09.1995 r. (W 1/95, OTK ZU 1995, nr 1, poz. 5).
6 Podstawowym zarzutem kierowanym pod adresem prewencyjnej kontroli norm jest naruszenie pozycji parlamentu jako politycznej reprezentacji suwerena przy jednoczesnym włączeniu sądownictwa w pro-ces podejmowania decyzji politycznych. Zob. T. Diemer-Benedict: Prewencyjnakontrolakonstytucyjności
wEuropieŚrodkowo-Wschodniej, „Przegląd Sejmowy” 1997, nr 2, s. 49.
7 Z takim postępowaniem mamy do czynienia w przypadku skargi konstytucyjnej gdy każdy, czyje konsty-tucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu nor-matywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wol-nościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji (art. 79 ust. 1 Konstytucji).
Również pytanie prawne kierowane przez każdy sąd do Trybunału Konstytucyjnego pozostaje w związku z rozpatrywaniem określonej sprawy. Stosownie do postanowień art. 193 Konstytucji każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Kon-stytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie praw-ne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.
8 L. Garlicki: SądownictwokonstytucyjnewEuropieZachodniej, Warszawa 1987, s. 225 i n.
nej, ale jeszcze nie podpisanej przez gło-wę państwa oraz ustawy uchwalonej, która jeszcze nie weszła w życie9.
W Polsce prewencyjna kontrola kon-stytucyjności ustaw jest stosowana w to- ku postępowania ustawodawczego, po-między zakończeniem prac w parla-mencie a złożeniem podpisu pod usta-wą przez Prezydenta RP i zarządzeniem jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw10. Po raz pierwszy wprowadzono ją nowe-lą kwietniową z 1989 r. do Konstytucji PRl11. Wystąpienie do Trybunału Kon-stytucyjnego (dalej: Trybunał lub TK) z wnioskiem o zbadanie konstytucyj-ności ustawy przez prezydenta jest jego prerogatywą, aktem urzędowym nie-ograniczonym przez inne organy wła-dzy (art. 144 ust. 3 pkt 9 Konstytu-cji RP). W końcowym etapie prac nad ustawą prezydent nie wpływa na mery-toryczną treść aktu. Podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia jej przekazania przez marszałka Sejmu albo odmawia jej podpisania, podejmując działania mające zapobiec rozwiązaniom zawar-tym w danym akcie. Głowa państwa wyposażona jest w dwa główne
upraw-nienia dotyczące kontroli ustawodaw-stwa. W obecnie obowiązującej Konsty-tucji RP prezydent może alternatywnie wystąpić do Trybunału Konstytucyj-nego z wnioskiem w sprawie zgodno-ści ustawy z konstytucją albo wystąpić z umotywowanym wnioskiem do Sej-mu, przekazując ustawę do ponowne-go rozpatrzenia. Powyższe uprawnienia objęte są sferą swobodnego uznania gło-wy państwa.
W sprawie wniosku Prezydenta RP o stwierdzenie zgodności ustawy z kon-stytucją przed jej podpisaniem Try-bunał Konstytucyjny orzeka w peł-nym składzie. Orzeczenie ma charak-ter wiążący. Prezydent zobowiązany jest do podpisania ustawy, którą Try-bunał uzna za zgodną z ustawą zasadni-czą, a odmówić, jeśli okaże się, że jest w całości niezgodna z konstytucją. Jeże-li Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie, że niekonstytucyjne przepisy są niero-zerwalnie związane z całą ustawą, pre-zydent ma do wyboru − podpisać usta-wę z wyłączeniem niekonstytucyjnych przepisów lub zwrócić całą ustawę Sej-mowi w celu usunięcia niezgodności.
9 Ibidem, s. 226. Kontrola projektów ustaw dopuszczalna jest na Węgrzech, w Austrii i Francji.
10 Nadto na podstawie art. 133 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2.04.1997 r. (DzU nr 78, poz. 483 ze zm.) Prezydent RP przed ratyfikowaniem umowy międzynarodowej może się zwrócić do Try-bunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodności z Konstytucją.
11 Art. 27 ust. 4 Konstytucji PRL (Ustawa z 7.04.1989 r. ozmianieKonstytucjiPolskiejRzeczypospolitej
Ludowej – DzU nr 19, poz. 101). Następnie Mała Konstytucja (Ustawa konstytucyjna z 17.10.1992 r.
o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz
osamorządzieterytorialnym – DzU nr 84, poz. 426 ze zm.) w art. 18 ust. 4 zawierała analogiczną regulację z tym zastrzeżeniem, że orzeczenie rozstrzygające o konstytucyjności kwestionowanej ustawy zobowią-zywało Prezydenta RP do jej podpisania. Po II wojnie światowej w Polsce dominował pogląd o niepo-łączalności pozaparlamentarnej (sądowej) kontroli konstytucyjności ustaw z podstawowymi zasadami konstytucjonalizmu socjalistycznego (zasada jednolitości władzy państwowej oraz zasada zwierzchnictwa ludu pracującego miast i wsi). Zob. S. Rozmaryn: Polskieprawopaństwowe, Warszawa 1951, s. 303 oraz tenże: Kontrolakonstytucyjnościustaw, „Państwo i Prawo” 1948, nr 12, s. 36.
Wniosek prezydenta
oraz postępowanie przed TK W Polsce prezydent jest jedynym pod-miotem, który może wystąpić z wnio-skiem o stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny zgodności przedstawio-nej mu do podpisu ustawy z Konsty-tucją RP. Ustawa zasadnicza określa w art. 122, w jakim terminie głowa państwa może skorzystać z tego upraw-nienia (21 dni w odniesieniu do ustaw uchwalonych w trybie zwyczajnym oraz 7 dni w stosunku do ustawy wej, ustawy o prowizorium budżeto-wym oraz ustawy uchwalonej w trybie pilnym). Podstawą wystąpienia z ta-kim wnioskiem muszą być uzasadnio-ne wątpliwości co do konstytucyjności ustawy. Skierowanie przez prezydenta wniosku jedynie w celu jej potwierdze-nia, tzw. wniosek afirmatywny stano-wiłoby nadużycie prawa12. Byłby nie-zgodny z art. 126 ust. 2 Konstytucji RP, a zatem jest niedopuszczalny13. Gdyby
prezydent powziął wątpliwości co do konstytucyjności przedstawionej mu do podpisu ustawy i równolegle przed-stawiałby zarzuty natury politycznej, powinien skierować wniosek do Try-bunału, albowiem najważniejszą funk-cją ustrojową prezydenta jest czuwanie nad przestrzeganiem konstytucji14. Przedmiot postępowania
Jak już wspomniano, przedmiotem po-stępowania przed Trybunałem Konsty-tucyjnym jest ustawa przedstawiona prezydentowi do podpisu, w odniesie-niu do której zakończone zostało po-stępowanie określone w art. 121 ust.
1-3 Konstytucji RP, bez względu na to, czy jest to tzw. ustawa zwykła, czy też wyrażająca zgodę na ratyfikację albo wypowiedzenie umowy międzynaro-dowej15, ustawa regulująca stosunki między Rzecząpospolitą Polską a koś-ciołami i związkami wyznaniowymi, ustawa budżetowa lub ustawa o
pro-12 L. Garlicki: Uwaga21doart.122Konstytucji[w:]KonstytucjaRzeczypospolitejPolskiej.Komentarz, pod red. L. Garlickiego, t. II, Warszawa 2001, s. 19. Choć wskazać należy, że Konstytucja w art. 123 ust. 3 zd. 1 stanowi: „Przed podpisaniem ustawy Prezydent może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją.” Taka redakcja może sugerować dopuszczalność badania mającego na celu potwierdzenie zgodności ustawy z Konstytucją. Jednak ustawa z 1.08.1997 r.
o Trybunale Konstytucyjnym (DzU nr 102, poz. 643 ze zm.) przesądza, iż podstawą każdego wniosku powinno być sformułowanie zarzutu wobec kwestionowanej ustawy (art. 32 ust. 1 pkt 3). Zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24.03. 2004 r. (K 37/03, OTK ZU 2004, nr 3A, poz. 21).
13 Zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24.03.2004 r. (K 37/03, OTK ZU 2004, nr 3A, poz. 21).
14 Odmiennie R. Balicki: Udział Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w postępowaniu ustawodawczym, Wrocław 2001, s. 116.
15 Prezydent może podnosić zarzuty niekonstytucyjności zarówno wobec ustawy wyrażającej zgodę na ra-tyfikację umowy międzynarodowej, jak i wobec samej umowy międzynarodowej. Wyrażenie zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej nie wyłącza możliwości kontroli umowy międzynarodowej w trybie kontroli prewencyjnej co wyraźnie dopuszcza Konstytucja w art. 133 ust. 2. Jednak w wypadku uznania przez Trybunał Konstytucyjny ustawy upoważniającej za zgodną z Konstytucją prezydent nie ma prawa do zaskarżenia samej umowy. Zob. P. Sarnecki: WsprawietryburatyfikacjikonkordatumiędzyRzecząpo-spolitąPolskąiStolicąApostolskąwświetleprzepisówKonstytucjiRP, „Przegląd Sejmowy” 1998, nr 2, s. 96. Zob. również opinie: Z. Galickiego, C. Mika, B. Szepietowskiej oraz A. Wasilkowskiego [w:] „Prze-gląd Sejmowy” 1998, nr 2.
wizorium budżetowym. Dla zaskarże-nia ustawy w trybie kontroli prewen-cyjnej nie ma również znaczenia tryb jej uchwalenia (tryb pilny, tryb o któ-rym mowa w art. 90 ust. 2 Konstytu-cji RP).
Reasumując, przedmiotem kontro-li w trybie prewencyjnym jest ustawa będąca efektem zakończonego parla-mentarnego postępowania ustawodaw-czego, a więc niedopuszczalna byłaby kontrola aktu w toku postępowania, na przykład ustawy przyjętej jedynie przez Sejm.
Domniemanie konstytucyjności We wniosku do TK16 prezydent zobo-wiązany jest podnieść zarzut niezgod-ności przepisów kwestionowanej usta-wy z konstytucją. Niedopuszczalne byłoby natomiast podniesienie zarzu-tu niezgodności ustawy z ratyfikowa-ną umową międzynarodową17. Sformu-łowanie zarzutu niezgodności ustawy z konstytucją polega na „sprecyzowa-niu przez skarżącego krytyki (ujemnej oceny, zastrzeżenia), nadanie
określo-nej formy słowokreślo-nej jego twierdzeniu, że norma niższego rzędu jest niezgodna z normą wyższego rzędu. Istotę zarzu-tu stanowi zindywidualizowanie relacji pomiędzy poddanym kontroli (zakwe-stionowanym) aktem normatywnym a podstawą kontroli – wzorcem wska-zanym przez skarżącego”18. Jego me-ritum stanowi uzasadnienie zarzutu stawianego kwestionowanej ustawie, albowiem wynika z faktu, iż wszyst-kim aktom będących przedmiotem postępowania przed Trybunałem Kon-stytucyjnym przysługuje domniemanie konstytucyjności.
Zasada domniemania konstytucyj-ności wiąże wszystkie organy państwa.
Ustawa nie może być uważana za nie-konstytucyjną, dopóki Trybunał nie orzeknie o tym19. TK w wyroku z 7 lu-tego 2001 r. podkreślił, że to właśnie w toku prewencyjnej kontroli konsty-tucyjności prawa ma miejsce szczegól-nie silne domszczegól-niemaszczegól-nie konstytucyjno-ści, a na podmiocie, który inicjuje kon-trolę konstytucyjności prawa, spoczywa ciężar dowodu, że kwestionowany akt
16 Zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy o TrybunaleKonstytucyjnym wniosek powinien odpowiadać wymaganiom dotyczącym pism procesowych, a ponadto zawierać: 1) wskazanie organu, który wydał kwestionowany akt normatywny, 2) określenie kwestionowanego aktu normatywnego lub jego części, 3) sformułowanie zarzutu niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą kwestionowanego aktu normatywnego, 4) uzasadnienie postawionego zarzutu, z powołaniem dowodów na jego poparcie.
Zgodnie z art. 126 §1 ustawy z 17 listopada 1964 r. kodekspostępowaniacywilnego (DzU nr 43, poz.
296 ze zm.) każde pismo procesowe powinno zawierać: 1) oznaczenie sądu, 2) oznaczenie stron i pełno-mocników, 3) oznaczenie rodzaju pisma, 4) osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności, 5) podpis strony oraz 5) wymienienie załączników.
17 L. Garlicki: Uwaga23doart.122Konstytucji [w:] KonstytucjaRzeczypospolitejPolskiej.Komentarz, pod red. L. Garlickiego, t. II, Warszawa 2001, s. 20.
18 Z. Czeszejko-Sochacki, L. Garlicki, J. Trzciński: KomentarzdoustawyoTrybunaleKonstytucyjnym, War-szawa 1999, s. 113.
19 Zob. Wyroki Trybunału Konstytucyjnego z 16.03.1999 r. (K 35/98, OTK ZU 1999, nr 3, poz. 37) oraz z 25.02.2002 r. (Sk 29/01, OTK ZU 2002, nr 1A, poz. 5).
normatywny jest niezgodny z konsty-tucją. Wnioskodawca zobowiązany jest przedstawić przekonujące argumenty uzasadniające twierdzenie o niekonsty-tucyjności zaskarżonych przepisów20. W wyroku z 21 kwietnia 2004 r. Try-bunał zwrócił jednak uwagę na pewne sytuacje, w których ustawodawcy sta-wiane są szczególne wymagania konsty-tucyjne określone w art. 31 ust. 3 Kon-stytucji RP (ograniczenie konstytucyj-nych praw i wolności). W takich przy-padkach to na nim powinien spoczywać ciężar dowodu zgodności ustawy z kon-stytucją. Każdorazowo winien on wy-kazać, że ograniczenie konstytucyjnych praw i wolności jest konieczne z punk-tu widzenia celów określonych w tym przepisie21. W podobny sposób Trybu-nał Konstytucyjny traktuje przypadek, gdy ze względu na wyjątkowe okolicz-ności ustawodawca odstępuje od ogól-nie przyjętych reguł poprawnej legisla-cji jak w wypadku rezygnalegisla-cji z ustano-wienia wymaganego vacatio legis22.
W związku z domniemaniem kon-stytucyjności ustaw pozostaje rozstrzy-ganie niektórych wątpliwości przy po-mocy wykładni w zgodzie z konstytu-cją. W wypadku możliwości zastoso-wania takiej wykładni Trybunał nie ma
podstaw do stwierdzenia niekonstytu-cyjności ustawy23.
Charakter zarzutów
Podnoszone zarzuty mogą się odnosić do treści (aspekt materialny) niezgod-ności ustawy z konstytucją, naruszenia kompetencji do wydania aktu albo naru-szenia trybu postępowania (aspekt for-malny). Każde z wyżej wymienionych trzech kryteriów może stać się samoist-ną podstawą rozstrzygnięcia w zakresie niekonstytucyjności ustawy24.
Zarzut niekonstytucyjności odnoszą-cy się do treści polega na wskazaniu przepisu ustawy, który pozostaje w nie-zgodności z określonym przepisem kon-stytucji (wzorzec kontroli). Kontrola konstytucyjności aktu w odniesieniu do kompetencji jego wydania polega na ba-daniu, czy organ miał prawo go uchwa-lić. Skutkiem uznania, że organ nie miał takiej kompetencji jest uznanie niekon-stytucyjności aktu, niezależnie od tego, czy przedmiotem wniosku objęte były tylko niektóre przepisy.
Drugim etapem badania aktu pod ką-tem kompetencji organu do jego wy-dania jest kwestia przekroczenia kom-petencji prawodawczej. Jako przykład może posłużyć uchwalenie ustawy w
sy-20 K 27/00, OTK ZU 2001, nr 2, poz. 29. Zob. również wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4.11.2003 r.
(K 1/03, OTK ZU 2003, nr 8A, poz. 83).
21 K 33/03, OTK ZU 2004, nr 4A, poz. 31.
22 Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 3.11.1999 r. (K 13/99, OTK ZU 1999, nr 7, poz. 155).
23 Zob. wyroki Trybunału Konstytucyjnego: z 5.01.1999 r. (K 27/98, OTK ZU 1999, nr 1, poz. 1) oraz z 28.04.1999 r. (K 3/99, OTK ZU 1999, nr 4, poz. 73).
24 Zob. Z. Czeszejko-Sochacki: Trójaspektowaaspektowakontrolawujęciuart.42ustawyoTKz1997r.
[w:] Konstytucja–ustrój–systemfinansowypaństwa.Księgapamiątkowakuczciprof.NataliiGajl, pod red. T. Dębowskiej-Romanowskiej i A. Jankiewicza, Warszawa 1999, s. 253 i n.
tuacji, gdy jej postanowienia „wkracza-ją” w materię regulaminową Sejmu, określając organizację wewnętrzną i po-rządek prac Izby oraz tryb powoływa-nia i działalności organów, jak też sposób wykonywania konstytucyjnych i ustawo-wych obowiązków organów państwo-wych wobec Sejmu (art. 112 Konstytu-cji RP).
Krzysztof Eckhardt wskazuje na inny rodzaj przekroczenia kompetencji do stanowienia ustaw w wypadku gdy par-lament uchwali ustawę upoważniającą do ratyfikowania ustawy dotyczącej ma-terii, która nie jest określona w art. 89 Konstytucji RP25. Przykładem przekro-czenia kompetencji, będącego przedmio-tem badania w trybie prewencyjnej kon-troli norm, jest badanie konstytucyjno-ści ustawy budżetowej w odniesieniu do regulacji wykraczających poza określenie dochodów i wydatków państwa (prob-lem „obładowania budżetu”)26.
Naruszenie przepisów procedury po-winno być podnoszone w trybie kontro-li prewencyjnej, choć dopuszczalne jest również w trybie kontroli następczej.
Art. 42 ustawy o Trybunale Konstytu-cyjnym z 1997 r. przesądza, że orzekając
o zgodności aktu normatywnego (usta-wy) z konstytucją, TK bada dochowa-nie trybu do wydania aktu wymaganego przepisami prawa. Bezwzględne prze-strzeganie trybu ustawodawczego stano-wi gwarancję praworządności. Trybunał Konstytucyjny może więc badać każ-dy przepis prawa pod względem naru-szenia przepisów regulaminów izb par-lamentarnych. Badanie dochowania try-bu ustawodawczego stanowi obowiązek Trybunału, niezależnie od zakresu za-rzutów stawianych przez wnioskodaw-cę27. Jednak w odniesieniu do przepi-sów regulaminowych określających pro-cedurę ustawodawczą TK musi brać pod uwagę zasadę autonomii regulami-nowej izb, zwłaszcza jeśli chodzi o prze-pisy, które w swej treści nie są bezpo-średnio powiązane z przepisami kon-stytucji28.
Kontrola konstytucyjności ustawy po- winna uwzględniać jednoczesną ocenę aspektu materialnego, kompetencyjne-go oraz proceduralnekompetencyjne-go. Zasadne jest zatem pytanie, czy oraz w jakim zakre-sie Trybunał może wyjść poza granice wyznaczone wnioskiem29. Niewątpli-wie niedopuszczalne byłoby
rozszerze-25 K. Eckhardt: Udziałorganówwładzywykonawczejwprocesiestanowieniaustaw, Warszawa 2000, s. 141.
26 Zob. orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 21.11. 1994 r. (K 6/94, OTK 1994, nr 2, poz. 39), w którym wskazał, że żadne normy ustawy budżetowej nie mogą ustanawiać prawa albo nakładać obowiązków w sposób bezterminowy skoro ustawa budżetowa jest uchwalana na okres roku. Zob. również M. Zubik:
Budżetpaństwawpolskimprawiekonstytucyjnym, Warszawa 2001, s. 98-99.
27 Zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24.06.1998 r. (K 3/98, OTK ZU 1998, nr 4, poz. 52).
28 Z. Czeszejko-Sochacki, L. Garlicki, J. Trzciński: Komentarzdo…, op. cit., s.144.
29 W wyroku z 24.06.2002 r. (K 14/02, OTK ZU 2002, nr 4A, poz. 45) – sprawa nowelizacji ustawy lustracyj-nej – Trybunał Konstytucyjny wskazał, że w sytuacji, gdy zarzuty wnioskodawcy kierowane są zarówno pod adresem treści aktu prawnego, jak i trybu jego uchwalenia, można ograniczyć rozpoznanie sprawy do zarzu-tów proceduralnych. W przypadku gdy kwestionowany akt został „uchwalony z naruszeniem obowiązują-cej procedury, to będzie to wystarczającą podstawą uznania jego niekonstytucyjności i nie będzie potrzeby orzekania o jego meritum”. Zob. również wyrok z 19.02.2003 r. (P 11/02, OTK ZU 2003, nr 2A, poz. 12).
nie zakresu wniosku poprzez powoła-nie konstytucyjnych wzorców kontro-li, które nie zostały podniesione przez wnioskodawcę30. Zdzisław Czeszejko--Sochacki zauważa, że art. 42 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, określa-jący podstawę badania zakwestiono-wanego aktu, pełni „funkcję rozluźnia-jącą” w odniesieniu do aspektu kom-petencyjnego oraz proceduralnego31. W wypadku naruszenia postanowień regulaminów izb, których suma świad-czyłaby o drastycznym naruszeniu pro-cedury ustawodawczej możliwe było-by uznanie przez Trybunał naruszenia ogólnej klauzuli konstytucyjnej w po-staci zasady demokratycznego państwa prawnego32.
W toku kontroli konstytucyjności ustawy zainicjowanej wnioskiem Prezy-denta RP w trybie kontroli prewencyj-nej TK ograniczony jest zakresem za-skarżenia sformułowanym we wnio-sku. Tak więc wątpliwości wnioskodaw-cy podniesione jedynie w uzasadnieniu nie mogą być objęte kognicją Trybunału Konstytucyjnego i pozostają poza zakre-sem jego merytorycznych rozważań33.
Termin wydania rozstrzygnięcia Konstytucja nie określa, w jakim terminie Trybunał powinien wydać orzeczenie34. Jedyny wyjątek stanowi określenie dwu-miesięcznego terminu w sprawie badania konstytucyjności ustawy budżetowej oraz ustawy o prowizorium budżetowym.
Choć powyższy termin ma charakter ob-ligatoryjny, to jego naruszenie nie wywie-ra żadnych negatywnych skutków dla po-stępowania wszczętego w tym trybie. Nie przewiduje się braku możliwości orzeka-nia po przekroczeniu tego terminu35. Jest to więc termin instrukcyjny.
Wycofanie wniosku
Jednym z problemów rysujących się na tle prawa Prezydenta RP do inicjowania pre-wencyjnej kontroli norm jest prawo głowy państwa do cofnięcia wcześniej złożone-go wniosku. W orzecznictwie Trybunału potwierdzono, że prezydent może cofnąć uprzednio złożony wniosek w trybie kon-troli prewencyjnej36. W postanowieniu z 7 marca 1995 r.37 TK wskazał, że wyco-fanie wniosku uzasadnione przesłankami politycznymi stanowiłoby nadużycie pra-wa. Nie znalazł jednak podstaw do
od-30 Z. Czeszejko-Sochacki, L. Garlicki, J. Trzciński: Komentarzdo…, op. cit., s. 139.
31 Z. Czeszejko-Sochacki, Trójaspektowaaspektowa…, op. cit. [w:] Konstytucja–ustrój–systemfinanso-wy…, op. cit., s. 255-256. Zob. również wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 24.06.1998 r. (K 3/98, OTK ZU 1998, nr 4, poz. 52).
32 Z. Czeszejko-Sochacki, L. Garlicki, J. Trzciński: Komentarzdo…, op. cit., s. 143.
33 Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 22.11.1995 r. (K 19/95, OTK ZU 1995, nr 3, poz. 16).
34 Przykładowo od momentu złożenia przez prezydenta wniosku 7.06.2004 r. w sprawie zbadania konstytu-cyjności ustawy z 14.05.2004 r. o zmianie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej do dnia wydania wyroku przez Trybunał Konstytucyjny 12.04.2006 r. (Kp 2/04, OTK ZU 2006, nr 4A, poz. 44) minęły prawie dwa lata.
35 Z. Czeszejko-Sochacki, L. Garlicki, J. Trzciński: Komentarzdo…., op. cit., s. 147.
35 Z. Czeszejko-Sochacki, L. Garlicki, J. Trzciński: Komentarzdo…., op. cit., s. 147.