Wyniki kontroli wskazują, że znaczna część nieruchomości w parkach narodowych wciąż nie należy do Skarbu Państwa. Brakuje przy tym pełnych danych o powierzchni wykupionych gruntów, wysokości środków przeznaczanych na ten cel oraz potrzebach i możliwościach w tym zakresie. Nie ma też informacji o wartości majątku, którym parki gospodarują. Te i inne nieprawidłowości wskazują na pilną potrzebę zmian w prawie oraz podjęcia działań przez organy zarządzające parkami i nadzorujące je.
tadEuSz poddębniak
1 Zob. Informacjaowynikachkontroligospodarowanianieruchomościamiwparkachnarodowych, nr ewid.
139/2010/P/09/140/LKI.
Kontrolę gospodarowania nieruchomoś-ciami w parkach narodowych1 w latach 2007–2009 Najwyższa Izba Kontro-li przeprowadziła z własnej inicjatywy.
Ocenie poddano: regulowanie stanu prawnego nieruchomości, ewidencjono-wanie nieruchomości Skarbu Państwa, wykazywanie wartości jego gruntów w ewidencji księgowej, udostępnianie nieruchomości, realizowanie dochodów z tego tytułu i funkcjonowanie kontro-li wewnętrznej w parkach a także dzia-łania ministra środowiska, dotyczące kontroli funkcjonowania parków w po-wyższym zakresie.
Czynności kontrolne przeprowadzo-no w Ministerstwie Środowiska i
sied-miu parkach: Bieszczadzkim, Drawień-skim, KampinoDrawień-skim, MagurDrawień-skim, Świę-tokrzyskim, „Ujście Warty” i Wolińskim.
Powierzchnia kontrolowanych parków wynosiła 38% powierzchni wszystkich 23 parków narodowych w Polsce obej-mujących ok. 1% powierzchni kraju.
Ustalenia kontroli Opóźnienia w regulowaniu stanu prawnego nieruchomości Jednym z czynników zapewniających możliwość realizacji celów działania parków jest gwarancja własności nie-ruchomości Skarbu Państwa, na tere-nie których są one położone. Z ustaleń kontroli wynika jednak, że chociaż od
chwili utworzenia parków lub zmiany ich granic upłynęło wiele lat, na koniec 2009 r. na ponad 325 tys. ha nierucho-mości zajmowanych przez nie w Pol-sce, 59,1 tys. stanowiły grunty niebędą-ce własnością Skarbu Państwa. Grunty Skarbu Państwa podlegające przekaza-niu w trwały zarząd parków obejmo-wały 244,6 tys. ha, a grunty Skarbu Państwa niepodlegające przekazaniu – zarządzane przez inne jednostki Skar-bu Państwa, na przykład Państwowe Gospodarstwo leśne lasy Państwowe – liczyły 21,5 tys. ha. Rysunek 1 przed-stawia strukturę własnościową gruntów zajmowanych przez wszystkie parki.
Tak duża powierzchnia nierucho-mości niebędących jeszcze własnością Skarbu Państwa (18%), świadczy o nie-wystarczających działaniach w prowa-dzeniu postępowań sądowych o za-siedzenie w stosunku do wielu z nich znajdujących się na obszarach parków oraz o zbyt małym tempie wykupu gruntów. Zestawienie nieruchomości niebędących jeszcze własnością Skar-bu Państwa w poszczególnych parkach ukazuje rysunek 2.
W trakcie kontroli przeprowadzanej w Ministerstwie Środowiska okazało się, że nie dysponowało ono pełnymi danymi dotyczącymi powierzchni gruntów zaku-pionych przez parki w okresie objętym kontrolą, wysokości środków przeznaczo-nych na ten cel z inprzeznaczo-nych źródeł oraz bie-żącego stanu potrzeb i możliwości wyku-pu gruntów dla poszczególnych parków.
Spośród 23 parków tylko w Parku Na-rodowym „Bory Tucholskie” posiada-no plan ochrony, ustaposiada-nowiony rozporzą-dzeniem ministra środowiska z 15 grud- nia 2008 r. w sprawie opracowania pla-nu ochrony dla Parku Narodowego „Bory Tucholskie”2. W związku z tym, w pozo-stałych skontrolowanych parkach zada-nia realizowane były w zakresie ustalo-nym przez ministra środowiska w zarzą-dzeniach w sprawie zadań ochronnych dla tych parków.
Wśród zadań ochronnych ustanowio-nych na lata 2007, 2008 i 2009 nie prze-widywano wykupu gruntów niestano-wiących własności Skarbu Państwa na potrzeby związane z ochroną przyrody, odpowiednio w 9, 11 i 8 parkach. Dla
2 DzU nr 230, poz. 1545.
Rysunek 1. Struktura własnościowa gruntów wszystkich parków narodowych w Polsce
Źródło: Badania NIK.
75% – grunty Skarbu Państwa podlegające przekazaniu w trwały zarząd parku
7% – grunty Skarbu Państwa niepodlegające przekazaniu w trwały zarząd parku
18% – grunty niebędące własnością Skarbu Państwa
13 parków na lata 2007 i 2009 oraz dla 11 parków na 2008 r. przewidziano wy-kup gruntów, jednakże bez określenia ich powierzchni. Tylko w czterech parkach3 przewidziano w latach 2007–2009 przy-bliżoną wielkość powierzchni nierucho-mości planowanych do wykupu. Nie zrea-lizowano jednak planów wykupu, głównie z powodu niewystarczających środków
fi-nansowych. W szczególności uniemożli-wiło to realizację ustaleń przyjętych przez Radę Ministrów na posiedzeniu 3 stycz-nia 1996 r., zgodnie z którymi w ciągu 10 lat na rzecz Skarbu Państwa miały zostać wykupione grunty stanowiące własność osób fizycznych, o łącznej powierzchni 4186 ha, znajdujące się na obszarze Kam-pinoskiego Parku Narodowego.
Rysunek 2. Powierzchnie nieruchomości niebędących własnością Skarbu Państwa (w ha)
3 Parki narodowe: Biebrzański, Bieszczadzki, Kampinoski i Wielkopolski.
Źródło: Badania NIK.
Biebrzański Słowiński Kampinoski Narwiański Tatrzański Wigierski Poleski Pieniński Wielkopolski Ojcowski Gorczański Drawieński Bieszczadzki Świętokrzyski Babiogórski Roztoczański Gór Stołowych
„Ujście Warty”
„Bory Tucholskie”
Magurski Białowieski Woliński Karkonoski
26 157 11 408
5 379 5 020 3 173 2 650 1 338 964 841 782 440 289 142 130 122 93 91 68 13 11 0 0 0
30 000 25 000
20 000 15 000
5 000 10 000 0
Najwyższa Izby Kontroli oceniła, że zadania ochronne, ustanawiane w dro-dze zarządro-dzenia ministra, bez precyzyj-nego określenia potrzeb w zakresie wy-kupu gruntów, jako przyjętego w tych zadaniach sposobu eliminacji lub ogra-niczania istniejących i potencjalnych zagrożeń dla ochrony przyrody i ich skutków4, nie mogły stanowić rzetel-nej podstawy do planowania i podejmo-wania działań ochronnych na obszarze parku. Niezrealizowanie zaś planu wy-kupu gruntów może powodować
utrud-nienie prawidłowego wykonywania za-dań ochronnych.
Ustalono, że na koniec 2009 r., w 12 spośród wszystkich 23 parków w kra-ju, nie posiadano ujawnionego w księ-gach wieczystych prawa własności jesz-cze dla 17,7 tys. ha nieruchomości Skar-bu Państwa. Stanowiło to ponad 12%
powierzchni tych parków. Sytuacja ta, w zestawieniu ze zgłaszanymi roszcze-niami poprzednich właścicieli do grun-tów położonych na terenie parków, jest bardzo niepokojąca. Skalę nieujawnienia
4 Artykuł 22 ust. 3 pkt 1 ustawy z 16.04.2004 r. o ochronie przyrody, DzU z 2009 r., nr 151, poz. 1220 ze zm.
Rysunek 3. Zestawienie nieujawnionych w księgach wieczystych praw własności nieruchomości Skarbu Państwa położonych na obszarach parków (w %)
Źródło: Badania NIK.
grunty nieujawnione w księgach wieczystych grunty ujawnione w księgach wieczystych
80
60
40
20
0
Ojcowski „Ujście Warty” Kampinoski Gorczański Wigierski Magurski Biebrzański Poleski Tatrzański Wielkopolski Pieniński Babiogórski
100
70,9
29,1 50,4 49,6
23,2 76,8
20,5 79,5
9,1
90,9 93,5
6,5 3,6 3,3 1,0 0,8 0,5 0,3
96,4 96,7 99,0 99,2 99,5 99,7
w księgach wieczystych prawa własno-ści nieruchomowłasno-ści Skarbu Państwa pod-legających przekazaniu w trwały zarząd w poszczególnych parkach przedstawia rysunek 3 i rysunek 4.
Ze względu na opóźnienia w regulo-waniu stanu prawnego państwowych nieruchomości, pomimo że to do sta-rostów należą obowiązki w tym zakre-sie, dyrektorzy pięciu skontrolowanych parków5 z własnej inicjatywy występo-wali do właściwych sądów z wnioskami o ujawnienie w księgach wieczystych prawa własności nieruchomości Skarbu Państwa.
Z informacji zebranych na potrze-by kontroli przez Departament Ochro-ny Przyrody Ministerstwa Środowiska (wcześniej ministerstwo nie dyspono-wało takimi danymi) z wszystkich par-ków oraz z ustaleń kontroli NIK prze-prowadzonych w siedmiu wynikało, że na podstawie decyzji wydanych przez właściwe organy (kierowników byłych urzędów rejonowych, starostów, pre-zesa Agencji Nieruchomości Rolnych), 21 parków6 posiadało w trwałym za-rządzie nieruchomości Skarbu Państwa o powierzchni 144 864 ha. Stanowi-ło to 59% powierzchni gruntów podle-gających przekazaniu w trwały zarząd wszystkim parkom. Pozostałymi nieru-chomościami gruntowymi Skarbu Pań-stwa o powierzchni 99 683 ha (41%) parki władały bez wydanych decyzji o ustanowieniu trwałego zarządu.
Rozbieżności w ewidencjach nieruchomości
Na podstawie informacji uzyskanych przez Departament Ochrony Przyro-dy Ministerstwa Środowiska z 23 par-ków, dopiero w trakcie kontroli NIK ustalono, że dane o powierzchniach wykazane w ewidencjach parków były zgodne z rozporządzeniami Rady Mi-nistrów tylko w wypadku trzech: Bie-brzańskiego, Ojcowskiego i Pienińskie-go. Różnice w powierzchni 20 parków wyniosły 4649 ha, co stanowiło 1,4%
w porównaniu z danymi wynikający-Rysunek 4. Zestawienie nieujawnionych
w księgach wieczystych praw własności nieruchomości Skarbu Państwa położo-nych na obszarach parków (w ha)
Źródło: Badania NIK.
5 Parki narodowe: Bieszczadzki, Drawieński, Kampinoski, Magurski, „Ujście Warty”, Woliński.
6 Parki narodowe: Magurski i Ojcowski nie posiadały żadnej decyzji o oddaniu gruntów w trwały zarząd.
Kampinoski
mi z rozporządzeń w sprawie parków – 329 005 ha.
Dyrektorzy trzech parków: „Ujście Warty”, Świętokrzyskiego i Drawieńskie-go od wielu lat nie występowali o zmia-nę ich granic, wyznaczonych w rozporzą-dzeniach Rady Ministrów, mimo że za-rządzali nieruchomościami o powierzch-ni 169 ha7, położonymi poza granicami określonymi w tych aktach prawnych.
Nieruchomości te zostały nabyte przez dyrektorów w imieniu Skarbu Państwa na rzecz parków. Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, zmiana gra-nic parku następuje w drodze rozporzą-dzenia Rady Ministrów, które określa m.in. jego obszar i przebieg granicy.
Dane o nieruchomościach Skarbu Państwa znajdujących się w granicach skontrolowanych parków, ujęte w re-jestrach (ewidencjach) prowadzonych przez te parki, różniły się od danych wynikających z ewidencji gruntów i bu-dynków. W badanej próbie 388 działek rozbieżności te stwierdzono w trzech parkach narodowych: Drawieńskim, Magurskim i „Ujście Warty”. Dotyczy-ły one 78 działek (20%) o łącznej po-wierzchni 1089 ha. Niezgodności do-tyczyły m.in. powierzchni badanych działek, nieujęcia w rejestrze niektó-rych z nich oraz opisu formy użytko-wania gruntu. Rejestry nieruchomości nie zawierały również danych o sposo-bie udostępnienia nieruchomości i wy-sokości należnych opłat z tego
tytu-łu oraz zapisów o przejęciu przez park w trwały zarząd nieruchomości Skarbu Państwa.
Niewykazywanie wartości gruntów w ewidencji księgowej
W skontrolowanych parkach nie wyka-zywano nieruchomości w swoich ak-tywach, nie ujmowano ich w księgach rachunkowych oraz nie wykazywano w sprawozdaniach finansowych (bilan-sach), naruszając tym samym przepisy ustawy z 29 września 1994 r. o rachun-kowości8. Pogląd, iż grunty Skarbu Pań-stwa powinny być ujmowane w ewiden-cji księgowej parku narodowego oraz w jego bilansie, potwierdziło w trak-cie kontroli NIK Ministerstwo Finan-sów w piśmie z 31 marca 2010 r., skie-rowanym do dyrektora Departamentu Ekonomicznego Ministerstwa Środowi-ska. Wyjaśniając przyczyny powyższe-go stanu, dyrektorzy skontrolowanych parków powoływali się na treść pisma z 18 marca 2003 r., przesłanego do par-ków przez dyrektora byłego Krajowe-go Zarządu Parków Narodowych, który w uzgodnieniu z Departamentem Eko-nomicznym Ministerstwa Środowiska zalecił dyrektorom parków ujmowanie gruntów w ewidencji pozabilansowej.
W trakcie kontroli przeprowadzonej w Ministerstwie Środowiska, działając na podstawie art. 29 pkt 2 lit.f ustawy o NIK, ze wszystkich 23 parków uzy-skano informacje, z których wynikało,
7 Powierzchnia nieruchomości położonych poza granicami parku określonymi w rozporządzeniach Rady Ministrów wynosiła w poszczególnych parkach: „Ujście Warty” – 118 ha, Świętokrzyskim – 11 ha i Drawieńskim – 40 ha.
8 DzU z 2009 r., nr 152, poz. 1223 ze zm.
że również w 16 parkach nieobjętych kontrolą w ewidencji księgowej nie wy-kazywano wartości gruntów pozostają-cych w ich zarządzie.
W związku z powyższym, bilanse zbiorcze za 2007 i 2008 r. sporządzone w Ministerstwie Środowiska i przekaza-ne ministrowi skarbu państwa, przygo-towującemu coroczną informację o sta-nie mienia Skarbu Państwa, sta-nie mogły być podstawą ustalenia wartości mająt-ku zarządzanego przez parki wykazy-wanego w tych informacjach, stosow-nie do przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 14 września 1999 r. w spra-wie szczegółowych zasad ewidencjono-wania majątku Skarbu Państwa9.
W analogicznej sprawie – ujęcia w księ- gach rachunkowych Państwowego Go-spodarstwa leśnego lasy Państwowe wartości wszystkich lasów i innych grun-tów – wypowiedziało się już wcześniej Kolegium NIK10 i w uchwale przyjętej 17 grudnia 2008 r. stwierdziło: „[…] Do-konanie wyceny wszystkich gruntów po-zostających w zarządzie lasów Państwo-wych w celu ich ujęcia w księgach, ze względu na skalę zagadnienia, bez wąt-pienia jest zadaniem trudnym do prze-prowadzenia według zasad wynikają-cych z aktualnie obowiązująwynikają-cych prze-pisów – czemu NIK również dała wyraz w wystąpieniu pokontrolnym.
Obowiąz-kiem Najwyższej Izby Kontroli było jed-nak zwrócenie uwagi na powyższy stan, dokonanie oceny skutków określonych zaniechań oraz postulowanie podjęcia działań, które mają na celu wyelimino-wanie nieprawidłowości polegającej na tym, że nie jest należycie ustalona war-tość ogromnego majątku Skarbu Państwa i nie jest on ujęty w ewidencji księgowej jednostki organizacyjnej, której powie-rzono zarząd nad tym majątkiem. […]”.
Biorąc pod uwagę absurdalność i nie-wykonalność obowiązków nakładanych na dyrektorów parków, w wystąpieniu pokontrolnym skierowanym do mini-stra środowiska NIK stwierdziła, że nie jest realna wycena wszystkich nie-ruchomości pozostających w zarządzie parków przez rzeczoznawców mająt-kowych w trybie przepisów ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nie-ruchomościami11 i rozporządzenia Rady Ministrów z 21 września 2004 r.
w sprawie wyceny nieruchomości i spo-rządzania operatu szacunkowego12. Jed-nocześnie w wystąpieniu pokontrol-nym zwrócono uwagę na konieczność znalezienia takich rozwiązań, które za-pewnią możliwość ujęcia przez par-ki w księgach rachunkowych wartości wszystkich gruntów.
Stanowisko to uwzględniało możli- wość ustalania wartości nieruchomo-
9 DzU nr 77, poz. 864.
10 W odpowiedzi na zastrzeżenia złożone przez ministra środowiska do wystąpienia pokontrolnego skiero-wanego po kontroli przeprowadzonej przez Delegaturę NIK w Kielcach w Dyrekcji Generalnej Lasów Pań-stwowych w Warszawie w zakresie realizacji ustawowego obowiązku ustalania wartości majątku Skarbu Państwa zarządzanego przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe – I/08/015.
11 DzU z 2010 r., nr 102, poz. 651 ze zm.
12 DzU nr 207, poz. 2109 ze zm.
ści na potrzeby ich ujęcia w księgach ra-chunkowych nie w drodze wyceny przez rzeczoznawcę majątkowego, o którym mowa w art. 7 ustawy o gospodarce nie-ruchomościami, ale na podstawie wyceny aktywów w rozumieniu ustawy o rachun-kowości (art. 28 ust. 1 pkt 1a, ust. 2).
Może to polegać na jednoczesnym osza-cowaniu nieruchomości podlegających ujęciu w ewidencji księgowej według przygotowanej metodyki przez powołany w tym celu zespół (komisję), przy zacho-waniu wymogów art. 28 ust. 2 zd. 2 usta-wy o rachunkowości13.
Konsekwencją nieujęcia w księgach rachunkowych wartości nieruchomości było nieprzeprowadzenie w skontrolo-wanych parkach inwentaryzacji grun-tów zgodnie z ustawą o rachunkowości.
Należy podkreślić, że w piśmie z 28 lu- tego 2011 r., skierowanym do Główne-go Konserwatora Przyrody, podsekre-tarz stanu w Ministerstwie Finansów stwierdził, iż brak informacji o nieru-chomościach w sprawozdaniach finanso-wych parków powoduje, że sprawozda-nia te nie spełsprawozda-niają wymogów określo-nych w art. 4 ust. 1 ustawy o rachunko-wości, czyli nie przedstawiają w sposób rzetelny i jasny sytuacji majątkowej tych jednostek. Jednocześnie przekazał, że nie znajduje podstaw do zmiany przepi-sów ustawy o rachunkowości w zakresie wyłączenia jednostek budżetowych
re-sortu środowiska z obowiązku ujmowa-nia w bilansowych księgach rachunko-wych nieruchomości oddanych parkom narodowym w trwały zarząd.
Udostępnianie nieruchomości
Dyrektorzy skontrolowanych parków w 2007 r. udostępnili do odpłatnego ko-rzystania (w 99% w formie dzierżawy) grunty Skarbu Państwa o powierzchni 3,8 tys. ha (3,3% powierzchni gruntów pozostających w ich zarządzie), w 2008 r.
– 4,2 tys. ha (3,7%) oraz w 2009 r. – 7,2 tys. ha (6,3%). W trzech parkach 23 umo-wy na umo-wydzierżawienie nieruchomości na okres powyżej trzech lat zawarto bez zgo-dy ministra środowiska, co stanowiło na-ruszenie art. 43 ust. 2 pkt 3 ustawy o go-spodarce nieruchomościami14.
Dyrektorzy sześciu parków15 nie po-dawali do publicznej wiadomości infor-macji o przeznaczeniu nieruchomości do odpłatnego korzystania. Nie zapew-nili tym samym jawności i konkuren-cyjności postępowania przy ich udo-stępnianiu, co NIK negatywnie oceniła z punktu widzenia kryterium gospodar-ności. Postępowanie takie mogło wska-zywać również na ryzyko wystąpienia zjawisk o charakterze korupcyjnym.
Kontrola wewnętrzna
W pięciu skontrolowanych parkach pra-widłowość gospodarowania
nierucho-13 Stanowiącego, że jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny nabycia składnika aktywów, a w szczególności przyjętego nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny – jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu.
14 W Drawieńskim Parku Narodowym – 17 umów, w Kampinoskim Parku Narodowym – pięć umów oraz w Parku Narodowym „Ujście Warty” – jedna umowa.
15 Poza dyrektorem Bieszczadzkiego Parku Narodowego.
mościami Skarbu Państwa nie była, w okresie objętym kontrolą, przedmio-tem kontroli wewnętrznych. W pięciu parkach16 nie utworzono wyodrębnio-nej komórki organizacyjwyodrębnio-nej zajmującej się kontrolą wewnętrzną, nie planowa-no i nie przeprowadzaplanowa-no takich kon-troli. Jedynie w Kampinoskim Parku Narodowym zaplanowano i przeprowa-dzono 41 kontroli w powyższym zakre-sie. W niewielkiej skali przeprowadzano je w Świętokrzyskim Parku Narodo-wym (trzy kontrole w 2009 r.).
Działania ministra środowiska
Minister środowiska prawidłowo reali-zował, w ramach nadzoru sprawowanego nad parkami na podstawie art. 9 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie przyrody, zada-nie dotyczące kontroli ich działalności, w tym w zakresie gospodarowania nie-ruchomościami Skarbu Państwa.
Biuro Kontroli i Audytu Wewnętrzne-go Ministerstwa Środowiska przeprowa-dziło, w okresie objętym kontrolą, trole planowe w 14 parkach oraz kon-trole doraźne w trzech, w zakresie m.in.
prawidłowości gospodarowania nieru-chomościami Skarbu Państwa. Stwier-dzone nieprawidłowości dotyczyły m.in.
nieuregulowania stanu prawnego grun-tów w siedmiu parkach17, występowania rozbieżności pomiędzy danymi o grun-tach zawartymi w ewidencji prowadzo-nej przez park i w geodezyjprowadzo-nej ewidencji gruntów i budynków lub w księgach
wie-16 Parki narodowe: Bieszczadzki, Drawieński, Magurski, „Ujścia Warty” oraz Woliński.
17 Największa skala nieprawidłowości w tym zakresie wystąpiła w parkach narodowych: „Ujście Warty”
(99% gruntów nie ujawniono w księgach wieczystych), Narwiańskim (71%) i Ojcowskim (65%).
czystych – w trzech parkach oraz wystę-powania rozbieżności w danych o po-wierzchni parku pomiędzy prowadzony-mi ewidencjaprowadzony-mi a odpowiednim rozpo-rządzeniem Rady Ministrów w sprawie parku – w dwóch. Minister wydawał zale-cenia pokontrolne, adekwatne do stwier-dzonych nieprawidłowości.
Podczas przeprowadzonego przez Biu-ro KontBiu-roli i Audytu Wewnętrznego w 2009 r. w Ministerstwie Środowiska zadania audytowego, obejmującego wy-konywanie zadań przez Departament Ochrony Przyrody i Departament Eko-nomiczny, stwierdzono m.in.: niewystar-czające wspieranie parków przez Depar-tament Ochrony Przyrody w zakresie re-alizacji przedsięwzięć, które mogłyby być finansowane ze środków unijnych, niewy-starczający nadzór nad majątkiem Skarbu Państwa, potrzebę kontynuacji prac nad stworzeniem w tym departamencie sy-stemu prawnego umożliwiającego opra-cowanie przez parki w ustawowym ter-minie projektów planów ich ochrony.
Podsumowanie
Skala i rodzaj nieprawidłowości stwier-dzonych w trakcie kontroli spowodowała, że Najwyższa Izba Kontroli negatywnie oceniła gospodarowanie nieruchomoś-ciami Skarbu Państwa w parkach na-rodowych. Ponadto, NIK wskazała na potrzebę podjęcia wielokierunkowych działań w celu poprawy gospodarowania tymi nieruchomościami:
• dyrektorzy parków powinni podjąć działania mające na celu:
– weryfikację danych zawartych w re-jestrach prowadzonych przez parki o rze-czywistej powierzchni gruntów położo-nych w ich granicach;
– aktualizację danych o przebiegu gra- nic i powierzchni parku określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów w spra- wie parku, w tych wypadkach, w któ-rych park zarządza gruntami Skarbu Pań-stwa poza jego granicami lub gdy prze-prowadzona weryfikacja danych zawar-tych w rejestrze gruntów prowadzonych w parku wykaże, że rzeczywisty prze-bieg granicy i obszar parku jest niezgodny z danymi określonymi w powyższym roz-porządzeniu;
– sporządzenie wykazów nieruchomo-ści przeznaczonych do obrotu lub wynaj-mowania i wydzierżawiania (w wypadku umów zawieranych na czas dłuższy niż trzy lata) w trybie przetargowym i poda-wania tych wykazów do publicznej wia-domości stosownie do art. 35 oraz art. 37 i następnych ustawy o gospodarce nieru-chomościami;
• właściwi starostowie, jako organy zobo-wiązane do składania wniosków o założe-nie ksiąg wieczystych dla założe-nieruchomości Skarbu Państwa, na podstawie przepisów ustawy z 7 września 2007 r. o ujawnieniu w księgach wieczystych prawa własności nieruchomości Skarbu Państwa oraz jed-nostek samorządu terytorialnego18, a tak-że ustawy o gospodarce nieruchomościa-mi, powinni doprowadzić do ujawnienia
w księgach wieczystych prawa własności wszystkich nieruchomości zarządzanych przez parki;
• niezbędne jest podjęcie przez mini-stra środowiska działań w celu zapew-nienia realizacji przez wszystkie par-ki przepisów z zakresu rachunkowości, dotyczących wykazywania w ewidencji księgowej i bilansach parków wartości zarządzanych przez nie gruntów.
Najwyższa Izba Kontroli stwierdziła, że uprawnienia nadzorcze ministra śro-dowiska w stosunku do parków, okre-ślone w art. 9 ust. 2 ustawy o ochronie przyrody, nie są wystarczające. Jedyną formą dokonywania przez ministra oce-ny prawidłowości gospodarowania przez
Najwyższa Izba Kontroli stwierdziła, że uprawnienia nadzorcze ministra śro-dowiska w stosunku do parków, okre-ślone w art. 9 ust. 2 ustawy o ochronie przyrody, nie są wystarczające. Jedyną formą dokonywania przez ministra oce-ny prawidłowości gospodarowania przez