Jak poprzednio.
3I!0) Jak poprzednio.
P o w s ta n ie L i s t o p a d o w e — 12 i
Rozkazem okólnym z dnia 23 stycznia 1831 r.
L: 6942/611 261)? Komisja rządowa w o jn y zarzuciła ko r
pusom, iż „za czw arty k w a rta ł r. z. 1830 dotąd nie przesłały rachunków żołdowych' 1 i zarazem przestrze
gała, że „opóźnienie w ypłat swej winie przypiszą".
Rozkazem znów okólnym z dnia 29 m arca 1831 r.
L: 19.490/1964302) w skazyw ała, że pu łk i nie p rzesy łają
„raportów sytuacyjnych, które m ają biuru żołdu (wchodzącemu w skład w ydziału kontroli generalnej, który był częścią składową d y rek cji trzeciej) służyć za podstawę obliczania „p rzypadającej onyinże nale- żytości m iesięcznej na utrzym anie ochędóstwa“ i za
razem przestrzegała, że bez przesyłania wspom nianych raportów nie zostanie „fundusz na w spom niany przed
miot zaasygnow any”.
Rozkaz okólny Kom isji rządowej w ojny z dnia 10 kw ietnia -1831 r. L: 21.272 263) stanowi, że ze wzglę
du na celowość kontroli i uproszczenie rachunkowości w prow adza „w m iejsce dotychczasowych dekadowych list, listy im ienne kontrolne", k tó re m ają być u k ład a
ne każdego miesiąca. W spom niany rozkaz zarazem przepisuje, że: „W ypłata podoficerom, doboszom i żoł
n ierzo m 284) u skuteczniac się w inna z końcem, każdej dekady i ty lk o na stan obecnych w dniach 10, 20 i ostatniego dnia w miesiącu, oficerom zaś, ja k dotąd, po upłynionym miesięcti". O m aw iany rozkaz prze
strzega: „K asjer albo oficer... w ysłany po odbiór fun
duszów na żołd dla swego korpusu lub oddziału, nie odbierze pieniędzy, jeżeli nie złoży takowych list z upłynionego miesiąca, poświadczonych przez Radę gospodarczą, niem niej stan rzeczyw isty ludzi...".
383) Jak poprzednio.
482) ja k poprzednio.
283) Jak poprzednio.
264) Wysokość żołdu w ynosiła: st. sierżant — t.06, sierżant — 1.02, dobosz — 0.16, fajfer — 0.16, żołnierz 0.15.
178
A gdy to zastrzeżenie nie skutkowało, rozkazem okólnym z dnia 4 ma ja 1831 r. L: 25.573/2.547 265) uprze
dzała: „Skoro tylko pułk nie złoży rachunków żąda
nych, zniewoloną będzie w strzym ać w ypłatę żołdu członkom R ady gospodarcze j, i dowódcom kom panjów lub szw adronów 1.
A gdy i to nie pomogło, rozkaz dzienny (kw atera główna w Warszawie) z dnia 31 lipca 1831 r.2(lli) ogło
sił: „G dy zaniedbanie w ykonania w ydanych poleceń doszło do najw yższego stopnia.... dla zniew olenia p u ł
ków do składania rachunków Kom isji rządow ej w o j
ny, taż K om isja postanow iła przedłużyć w strzym anie żołdu Radom gospodarczym i komendantom kom pa
n jó w lub szwadronów11. Z treści omawianego rozkazu w ynikałoby, że K om isja rządow a w o jn y w ydała roz
kaz w strzym ania żołdu aż do pewnego term inu i ten term in następnie przedłużyła. Podobnego zarządzenia nie odnalazłem. Może tedy m iał om aw iany rozkaz je dynie na myśli, że Kom isja rządowa w o jn y uw aża swą groźbę nadal za ak tu aln ą 267).
W aktach Sztabu 'głównego zn ajd u je się pismo Ko
m isji rządowej w o jn y do szefa sztabu z dnia 27 lipca 1831 r. Ł:*44351/5976 268), którem Komisja prosi „iżby nakazał korpusow i w szelkiej broni składanie do szta
bu stanów rzeczywistych, czyli kontrolow ych“. Te spraw ozdania miał szef sztabu przesyłać następnie Ko
m isji rządowej w ojny. U siłowała ona ted y p rz y n a j
m niej drogą okrężną otrzym yw ać potrzebne je j zesta
wienia rachunkowe.
1 -o®) Archiwum a k t dawnych. A kta urządzeń ogólnych. Ł: 3245.
*36) Jak poprzednio.
307) O stosunkach pod omawianym względem w wojsku K się
stwa W arszawskiego, porów, Eile: Ks. Józef jako adm inistrator.
Str. 45.
26a) Archiwum a k t dawnych. A kta Sztabu głównego, tyczące się korespondencji z Rządem narodow ym i Komisją rządow ą wojny. L: 3205.
179
W dniu 15 sierpnia 1851 r. L : 48.089/6.679309) Komi
sji! rządow a w o jn y zarządziła, że o ile oficer z oddzia
łu, zgłaszający się po odbiór pieniędzy nie przedstaw i biuru żołdu odpowiednich zestawień,' to „brakujące szczegóły, na koszt w ysyłającego (danego oficera po odbiór pieniędzy) sztafetam i rekw irow ane będą“, Równocześnie b iu ru żołdu zakazano asygnow ania p ie
niędzy na żołd dla oddziałów, o ile nie przedstaw iły należycie sporządzonych wykazów.
Przechodząc do omówienia systemu kontroli adm ini
stracji w dobie pow stania listopadowego, przede
wszystkiem winienem zaznaczyć, że k o ntrola stanowi tę jed n ą z nielicznych dziedzin, k tóre po w ybuchu po
w stania pozostały bez zmian. Okoliczność ta jest tem charakterystycznie jsza, skoro się zważy, że agendy adm inistracji w ojskow ej znacznie się po w ybuchu po
w stania wzmogły w skutek zwiększenia się liczby w o j
ska. zm iany system u jego żywienia, zwiększenia się obrotu pieniężnego i t. p. Z tych przecież względów wprowadzono R ady gospodarcze. A że nie w prow a
dzono równocześnie tak z niemi w dobie Księstwa Warszawskiego ściśle zw iązanej Inspekcji popisów —- świadczyłoby, że w dobie pow stania uważano tak b a r dzo rozlegle skonstruow any ap arat kontroli za zbęd
ny. Pozostano tedy p rzy kontroli, ja k a istniała w do
bie przedpow staniow ej, kontroli, spełnianej przez : e nerała b ry g ad y w pierw szej a generała dyw izji w d ru giej instancji. Może wprowadzonoby naw et i Inspek
cję popisów, w tak iej czy in n ej postaci, gdyby ona nie by ła za Księstwa W arszawskiego ta k obszerną i kosztowną instytucją. Usiłowań pod względem w pro
wadzenia w w ojsku pow stania listopadowego kontroli, ja k a istniała W w ojsku Księstwa W arszawskiego, to zn. Inspekcji popisów, nie brakło, lecz — ja k to ju ż
2f>“) Archiwum główne. A kta urządzeń. L: 2072.
ISO
poprzednio wspomniano — nie odniosły one śkutkii:
Przem aw iał m. in. za w prow adzeniem Inspekcji po
pisów naczelny wódz w swej, poprzednio przytoczo
nej, o p in ji o p ro jek cie utw orzenia Piad gospodarczych, przem aw iał dw ukrotnie ordonator, za każdym razem w obszernym wywodzie, kierow anym do naczelnego wodza -70) i t. p.
Sejm nie ufał widocznie istniejącej kontroli, ja k świadczy odezwanie się deputowanego Klimontowicza na posiedzeniu izby poselskiej w dniu 15 czerwca 1831 r . 3n) : „...Zawsze wołałem, aby raz tę zasłonę od
słonić, gdzie się te mil jo n y podziew ają? gdzie się z n aj
dują?... Na posiedzeniu sejm owych izb połączonych w dniu 9 lipca 1831 r.272) jeden z posłów znów pytał:
„...czyżby nie wypadało, ażeby z Izby obrachunkow ej była w ysłana delegacja do... Komisji w o jn y i In ten dentury, k tó ra b y p rzejrzała tych władz rachunki...".
A na posiedzeniu izby poselskiej w dniu 1 sierpnia 1831 r.273) odesłano do kom isji wniosek „względem w y znaczenia od obydwóch izb sejm owych deputacji do p rzejrzen ia obrachunku w ydatków w ojennych i fun
duszów od czasu rew olucji władzom (i) szczególnym osobom pow ierzony (eh) “.
Istniejąca w w ojsku pow stania kontrola adm inistra
cy jn a nie m usiała w rzeczywistości być w y starczają
ca, skoro uzupełniano ją specjalnem i instytucjam i, któ ry m poruczano spełnianie szczególnych zadań. Tak rozkazem dziennym z dnia 3 lutego 1831 r. L: 15 274)'
2?°) Muzeum C zartoryskich. K orespondencja Skrzyneckiego, L: 3959 oraz Archiwum główne. A kta tyczące się ogólnych u rz ą dzeń. L: 98 (dawna num eracja).
2n) D yaryusz sejmu. Tom IV.
a72) Jak poprzednio. Tom Y.
273) Jak poprzednio. Toni VI.
in ) Archiwum ak t dawnych. A kta rozkazów generała d y k ta
tora K rólestw a Polskiego na r. 1830. L; 3241
181
„w celu zapobieżenia wszelkim nadużyciom w pobo
rze żywności i furażu" ustanowiono w W arszawie spe
cjalnego inspektora, k tó ry „trudnić się będzie lu stracją wszystkich korpusów i oddziałów... dla przekonania się o stanie rzeczyw istym tak ludzi, jak o i koni. dla których żywność i furaż z m agazynów dostarczone być m a ją 1'.
Zarządzeniem Rządu narodowego z dnia 25 m arca 1831 r.275) powołano do życia Komisję rachunkow ą „dla w ysłuchania i p rzejrzen ia rachunków ż w ydatkow a
nych funduszów za dyspozycją byłych: a) Komisji żywności, b) intendenta generalnego w ojska, c) Komi
sji potrzeb w ojska". Przed tą K om isją obow iązany był
„w m iarę spełnienia w ydatku" rów nież „uspraw iedli
wić" się intendent jeneralny, ustanow iony wspom nia
łe m poprzednio rozporządzeniem Rządu narodowego z dnia 10 m arca 1831 r.
Zadaniem om aw ianej Kom isji b yła „nie tylko rew i
zja rachunków z w ydatkow anych funduszów, ale rów nież spraw dzanie w pływ u i rozchodu produktów i wszelkich potrzeb dla w ojska dostawionych za po
średnictwem władz... w sk azan y ch ' w poprzednim ustępie. W yniki sw ej p racy K om isja rachunkow a m ia
ła przedstaw ić „do ostatecznej rew izji“ Izbie ob ra
chunkow ej. Izba ta, przew idziana w kon sty tu cji Kró
lestwa Polskiego, działała na podstaw ie postanowię- nią królew skiego z dnia 3/15 października 1816 r. Za
rządzeniem je d n a k z dnia 24 czerw ca 1831 r.276) Rząd narodow y postanowił, że: „Rachunki z w pływ u i roz
chodu produktów do magazynów^ rów nie ja k z wszel
kich innych dostaw w naturze, rew idow ane i decydo- wane będą przez Komisję rachunkow ą ostatecznie \
276) Jak poprzednio. A kta urządzeń ogólnych. L: 3243.
276) B ibljoteka ordyn. K rasińskich. Postanow ienia rz^du.
Tom III. L: 872.
182
Ponieważ wspom niane rachunki pozostaw ały w związ
ku z rachunkam i zużytych funduszów, m iały one
„w raz z decyzją Komisji rachunkow e j“ być odsyłane do Izby obrachunkow ej, któ rej odnośnie do sposobu zużycia funduszów nadal przysługiw ała ostateczna kontrola. W dobie pow stania istniała jeszcze K om isja obrachunkow a, któ rej zadaniem było jed n ak tylko likw idow anie spraw z czasów Księstwa W arszaw skie
go. W zajem ny stosunek tych trzech kom isyj, om awia
ny by ł szeroko na posiedzeniu sejm owych izb połą
czonych w dniu 9 lipca 1831 r.2’7).
W styczniu 1831 r. istniała pozatem in sty tu cja p. n.
„ D y rek cja kontroli"278), ani jed n ak je j k o n stru k cji organizacyjnej, ani zakresu działania nie odnalazłem.
je n e ra ł gubernator m. st. W arszaw y w dniu 28 m aja 1831 r.a78) zarządził: „W szyscy panowie oficerowie nie z przyczyn choroby lub ran zostający w Warszawie;
m ają się... zameldować i przynieść ze sobą ty tu ły , na mocy których w W arszawie przebyw ają... ażeby tym sposobem dojść tych, k tó rzy od końca lutego używ ają honoru noszenia m unduru, żołdu, furażu i żywności, przeb y w ają tu ta j i nie dzielą z wojskiem trudów i nie
bezpieczeństwa1'.
Na zakończenie uwag o adm inistracji w ojska w do
bie powstania, podaję szereg wezwań i zarządzeń w spraw ie stosowania oszczędności ze w zględu na szczupły stan bądź funduszów, bądź środków żyw no
ści, bądź wreszcie ubioru i ekw ipunku. Pom ijam po
niżej te wezwania i zarządzenia, o któ ry ch była ju ż poprzednio mowa.
A więc:W ezwanie Rządu narodowego, skierow ane do naczelnego wodza siły zb ro jn ej narodow ej w dniu
«») D yaryusz sejmu. Tom V.
B ibljoteka ordysn. Krasińskich. Postanowienia rządu Ton: i. L: 870.
D ziennik Powszechny Krajowy. Nr. 145 z 1831 r.
183
2 m arca 1831 r. oraz równoczesne polecenie, w y
dane Kom isji rządow ej w o jn y 281). Wezwanie Rządu narodowego, skierow ane do naczelnego wodza w dniu 12 m arca 1831 r. L : 2903/2663 28a) i odpowiedź naczelne
go wodza z dnia 13 m arca 1831 r. L: 3310 2S3). O ba te pisma pozostają w zw iązku z poprzednio omówionem zarządzeniem Rządu narodowego z dnia 20 m arca 1831 r. L: 17.799/1.728 o podziale pobierających żołd ńa 3 kategor je. Rozkaz okólny Kom isji rządow ej w o j
n y z dnia 19 k w ietnia 1831 r. L: 22.376/8.183 2S4) — Za
rządzenie Rządu narodowego z dnia 25 czerwca 1831 r.285) Rozkaz okólny Kom isji rządowej w ojny z dnia 18 lipca 1831 r. Ł: 42.191/4661 28e).
Na oddzielne omówienie zasługuje kw est ja liczeb
ności urzędników w adm inistracji w ojska. D y k tato r w dniu 24 grudnia 1830 r., z okazji układania p re li
m inarza budżetu na 1831 r., zarządził, by ,,.... o ile możności zaprowadzić oszczędność, k tó rab y nie n a ra żając służby publicznej na szkodę, ograniczała się na pozostaw ieniu tylko liczby urzędników koniecznie i nieodzownie potrzebnej". Pod tym względem Komi
sja rządow a przychodów i sk arb u w raporcie do Rady najw yższej narodow ej, uspraw iedliw iającym poszcze
gólne pozycje budżetowe, przyznaje: „że niektóre części te j służby (adm inistracji wojska), szczególnie
28°) Archiwum główne. A kta tyczące się ogólnych urządzeń.
L. 98 (dawna num eracja).
■W) B ibljoteka ordyn. K rasińskich. Postanow ienia rządu, Tom II. L: 871.
2S2) Archiwum główne. A kta tyczące ,sie ogólnych urządzeń.
1.: 98 (dawna num eracja).
?83j Jak poprzednio.
2S4) Archiwum główne. A kta urządzeń. L: 2072.
S8ł) B ibljoteka ordyn. K rasińskich, Postanow ienia rządu.
Tom III. L: £72.
28(i) Archiw um akt dawnych. Form acje 16 pułków piechoty, pułków warszaw skich i pow stania. L: 5216.
184
kasa je n e ra ln a wojslca (złożona z 19 osób, p o b ierają
cych przeszło 100.000 zł. uposażenia.) zbyt są rozgałę
zione, a temsamem zbyt kosztowne' . Istnieje jed n ak nadzieja, że K om isja rządow a w o jn y „osoby w w y działach m niej zatrudnienia m ających, używ ać bę
dzie do w ydziałów w ięcej zatrudnionych i że w tym celu kasę swą poboru z 8 osób złożoną, a m ającą tylko przeznaczenie pobrania ryczałtowo sum dw a razy na miesiąc zwinąć nie omieszka^2®7).
Jak na omawianą kw estję zapatryw ał się sejm, w skazuje przem ówienie na posiedzeniu izb połączo
nych, w dniu 9 m arca 1831 r . 29s), deputowanego Zwier- kowskiego, referującego w niesiony przez m inistra sk arbu p ro je k t o udziełenie k re d y tu rządowi na po
trzeb y bieżące: „Nie bądźm y rozrzutnym i, lecz zbyt
nia oszczędność może nam rów nie zaszkodzić, ja k m ar
notraw stw o. Zwróćmy uwagę rządu i wodza na osoby, jeżeli jeszcze ja k ie zn ajd u ją się w gronie p ia stu ją cych posady lub rangi, a usunąw szy niegodnych, p ra wymi Polakam i obsadziwszy urzędy i stopnie w ojsko
we, zapew nim y się iż w szczerych i wspólnych dąże
niach pójdziem y drogą praw ości i honoru, k tó rą po
stępując, zniknie obawa nadużycia k r e d y t u ". Poza- tem: „Tymczasowe urządzenie adm inistracji k ra jo w e j z oszczędnością, ja k ą zrobić można było, ju ż nastąpiło, i zm niejszenie indywiduów' bez uszczerbku służby jeszcze nastąpi, lecz tak, aby z karbów porządku nie występować i dlatego do pewnego czasu zmoderowa- nie złego jest lepszem, niżeli, popsuwszy wszystko, nie ustanowienie lepszego”.
Jak z tego wszystkiego, co poprzednio powiedziano, w y n ika — adm inistracja w ojska w dobie pow stania 1830/1 r. dążyła, z dużym nakładem w ysiłku i dobrej
2ST) Muzeum C zartoryskich. L: 3038'.
28S) D yaryusz sejmu. Tom II.
185
woli, do osiągnięcia stanu, ja k i współcześnie uważano za cel te j ad m in istracji: „1) grosz publicznym aby nie był uroniony, 2) ab y żołnierz odebrał, co m u rząd przeznaczył, oraz 3) aby ty lk o ten żołnierz, czy oficer pobierał, co staje w obronie k ra ju , albo tym że obroń
com je st użyteczny, a nie ten, co nic nie robi". IN3ie było to rzeczą łatw ą z uw agi na konieczność dosto
sow yw ania się często now ych ludzi do nowych sto
sunków, nowego system u adm inistracji, nowego za
k resu działania, nowego sposobu zdobyw ania fundu
szów i zapasów — i to w czasie pogotowia wzgl. kam- p a n ji w ojennej, przyczem wszystko to razem trw ało niespełna dziesięć miesięcy. Nie szli też adm inistracji na rękę ci, któ ry ch interesom ona służyła, jeżeli więc adm inistracji w ojska w dobie pow stania listopadow e
go przy p isu je się takie, czy inne błędy, łub niedom a
gania, to nie zawsze one b y ły je j w yłączną winą.
Z jak ich źródeł i na ja k ie j podstaw ie adm inistracja w ojska w dobie pow stania listopadowego czerpała fun
dusze i ja k się przedstaw iała ich wysokość?
O pracow any przez Lubeckiego prelim inarz budże
tu K rólestw a Polskiego na 1831 r. przew idyw ał po stronie dochodów kw otę 80 m iljonów, zaś po stronie w ydatków 79 m iljonów złotych. W ram ach tego ogól
nego prelim inarza budżetu, prelim inarz budżetu w o j
skowego, przedstaw iony w dniu 9/21 w rześnia 1830 r*
L : 1532/165 przez W. Księcia Konstantego cesarzowi i królow i do zatw ierdzenia, w ynosił 32.928.918 zł. 22 gr.
P relim inarz ten, zatw ierdzony przez M ikołaja I w Mo
skwie dnia 2/14 października 1830 r.. stał się bezprzed
miotowy w niespełna dw a miesiące później, w skutek w ybuchu powstania.
Po jego w ybuchu, w dniu 8 grudnia 1830 r.
L: 90.221/255 289), Rząd tym czasowy polecił
wyasygno-289) B ibljoteka ordyn. Krasińskich. Postanow ienia rządu. Tom I.
L: 870.
186
war na ręce Komisji rządow ej w o jn y kw otę 2.706.183 zŁ 7 d. „na utrzym anie w ojska przez miesiąc grii- dzieńM.
W dniu 9 grudnia 1830 r. L: 19.436/90.361/269 29°) Rząd tym czasow y pozatem polecił w ypłacić na ręce Komisji żywności kw otę 500.000 zł. „na kupno zapasów żywności i furażu*".
W dniu 1 6 grudnia 1830 r. L: 91.579/566 2M) Rząd tym czasowy otw arł n a rzecz intendenta jeneralnego w Banku Polskim k red y t do wysokości 100.000 zł. „na opłatę podwód użytych i użyć się m ających dla w o j
ska w części służby temu intendentow i pow ierzonej41.
W dniu 31 grudnia 1830 r.292) kasa w ojskow a posia
dała „rem anentem " w gotowiźnie zł. 1.406.692 gr. 20 oraz w listach zastaw nych zł. 718.000.
W dniu 6 stycznia 1831 r. L: 691 *•*) d y k tato r za
rządził otw arcie w Banku Polskim na rzecz intenden
ta jeneralnego k re d y tu do wysokości 5.000.000 zł. „na zaopatrzenie w ojska w żywność1'. Kwota ta „poracho
w ana być ma.... w budżecie na r. 1831“.
W dniu 14 stycznia 1831 r. rząd przedłożył sejmowi nowy prelim inarz budżetu na T831 r., w którym po stronie dochodów przew idyw ano kw otę 133.112.636 zł.
(w tem 60 miljonów kapitału, pochodzącego jeszcze z czasów Lubeckiego), zaś po stronie w ydatków kw otę 122.189.618 zł. 17 gr., w czem na wojsko kw otę — 81.102.800 zł., czyli blisko 70 %. W szczególności p re li
minowano kw otę 44.000.000 zł. na żołd, uzbrojenie, um undurow anie i oporządzenie w ojska oraz 37.102.800 zl. na żywność i paszę dla ludzi i koni 2’4). Prelim inarz
mo), Jak poprzednio.
-SJ) ja k poprzednio.
Jak poprzednio.
“ 3) Jak poprzednio.
m ) Żołd i t. d. obliczono na stan 100.000 ludzi i 20.000 koni, zaś żywność i paszę na stan 140.000 ludzi i 30.000 koni.
187
ten okazał się z biegiem czasu zupełnie nierealny;
o czem będzie poniżej mowa.
Ze względu, że sejm nie przystępow ał do obrad nad ty m prelim inarzem budżetu, rząd wniósł do sejm u
„projekt do praw a, otw ierającego rządowi k re d y t na potrzebne w ydatki, projektow anym budżetem ob
jęte, aż do czasu zatw ierdzenia przez sejm tegoż bu d żetu"295). K redyt ten m iał wynosić 67.223.873 zł. 13 gr., a więc w ięcej, aniżeli połowę kw oty (122.189.618 zł.
17 gr.), przew idzianej na w ydatki w prelim inarzu styczniowym na cały rok 1831. Okoliczność ta waży tem w ięcej, ponieważ om aw iany kredyt, obliczony był jed y n ie na pierw szy k w a rta ł 1831 r. Z p ro jek to w an ej kw oty 67.223.873 zł. 13 gr. w ojsko miało otrzym ać 52 m iljony, a więc ponad 75%. W szczególności m iała Komisja rządowa w o jn y otrzym ać na żołd, ubranie, uzbrojenie i t. p. w ojska 2 2 m iljony, zaś n a żywność dla w ojska 30 m iljonów zł. O m aw iany k re d y t został przez sejm w dniu 1 lutego 1831 r. uchwalony.
A gdy w dalszym ciągu sejm budżetu nie uchw alał, m inister skarbu, na posiedzeniu sejm owych izb połą
czonych w dniu 9 m arca 1831 r,2BB), zgłosił wniosek
„o now y k re d y t”' na drugi k w a rta ł 1831 r. Nowy ten k red y t m iał wynosić 24.786.535 zł. 22 gr., z czego Ko
m isja rządow a w o jn y m iała otrzym ać na żołd, u b ra nie, oporządzenie i t, p. w ojska 1 2.000.000 zł., a więc 50 % kredytu. W ydatku na żywność dla w ojska tym razem nie przew idyw ano, gdyż z przyznanych na pierw szy k w artał 30 m iljonów, w ydano dopiero 17.316.878 zł. 20 gr.
W spom niany poprzednio k re d y t (24.786.535 zł. 2 2 gr.) nie w ystarczył je d n ak do końca drugiego kw artału, tak że na posiedzeniu izby poselskiej w dniu 8 czerw
295) D yaryusz sejmu. Tom I.
296) Jak poprzednio. Tom II.
ca 1831 r.297) rząd wniósł dalszy (trzeci z rzędu) p ro je k t ustaw y o przyznaniu kredytu, a to w postaci za
liczki na rachunek trzeciego kw artału tego roku. Kre
dy t ten różnił się od poprzednich (uchwalonych w dniu 1 lutego i 9 marca) tem, że przeznaczony był je d y n ie na w ydatki Komisji rządow ej w o jn y ( 12 m il
jonów) i in ten d en tu ry (2 m iljony), tak że łączna suma kredytu, wynosząca 14.000.000 zł., m iała przypaść w 100 % w ojsku. O m aw iany k red y t został w dniu 8 czerwca uchwalony,
W łipCu 1831 r., rząd wniósł do sejm u now y p re li
m inarz budżetu, a to na drugie półrocze tego roku.
Ten prelim inarz, obliczony na stan 147.214 głów i 33.526 koni, okazał, ja k bardzo nierealnym był po
przedni prelim inarz, w niesiony przez rząd do sejm u w dniu 14 stycznia. Przew idziana w nim bowiem na w ydatki kw ota (122.189.618 zł. 17 gr.) m iała starczyć na. Cały 1831 r,, a w rzeczywistości po upływ ie p ierw szej połow y 1831 r., pozostała do dyspozycji na drugą połowę tego roku jedynie kw ota 24.486.775 zł. 20 gr., a więc. zaledwie 1/5 część kw oty, przew idzianej p ie r
w otnie na cały rok. Nowy (lipcowy) prelim inarz bud
żetu przew idyw ał na drugie półrocze wysokość w y
datków na 96.817.002 zł. 5 gr., wobec czego zachodziła potrzeba dodatkowego uchwalenia 72.333.226 zł. 15 gr.
G dy zaś wysokość dochodów obliczono na 6l.570.02l zł. 18 gr., to deficyt w ynosił 34.627.133 zł. Z ogólnej sum y w ydatków , przypadało na wojsko 74.967. 134 zł., czyli ponad 75 %.
Preliminowana w styczniu na cały 1831 r. kwota na uposażenie, uzbrojenie, ubranie i t: p. w ojska w w y
sokości 44.000.000 zł., wystarczyła zaledwie na pół roku, tak, że na drugie półrocze omawianego roku musiano prelim inow ać na ten sam ceł na nowo
207) ja k poprzednio. Tom IV.
189
61.917.134 zł. Niemniej musiano w lipca preliminować na żywność dla w ojska dodatkowo 7.397.209 zł. p rzy czem zauw ażyć należy, że w ydatek na ten cel byłby bez porów nania wyższy, gdyby w ojska nie żyw iły rekwizycje, liw erunki i furażowanie 2”8).
•W związku z ostatnio uchwalonym kredytem oraz w spom nianym i prelim inarzam i budżetu na 1831 i\ po
zostają „Uwagi nad w ydatkam i na wojsko, objętem i w budżecie na r. 1831“. U wagi te, zaopatrzone w datę
zostają „Uwagi nad w ydatkam i na wojsko, objętem i w budżecie na r. 1831“. U wagi te, zaopatrzone w datę