4. Metodyki analizy ryzyka stosowane w innych krajach
4.6. Wielka Brytania
W Wielkiej Brytanii dokumentem odwołującym się do zarządzania ryzykiem jest National Risk Register (Krajowy Rejestr Ryzyka14). Prezentuje on wiedzę podmiotów odpowiedzialnych za realizację zadań z zakresu zarządzania kryzysowego. Doku-ment ten publikowany jest od 2008 roku w oparciu o zapisy zawarte w Strategii Bezpieczeństwa Narodowego. Wskazuje opis głównych typów zagrożeń, sposo-bów zapobiegania im, jak również ocenę ryzyka. Analiza ryzyka przeprowadzana jest przy pomocy oceny wpływu i prawdopodobieństwa wystąpienia głównych za-grożeń w perspektywie najbliższych pięciu lat i kładzie szczególny nacisk na
zagro-14 National Risk Register 2008.
Rysunek 4.14. Etapy analizy zdolności w metodyce NRA
Źródło: Working with scenarios, risk assessment and capabilities in the National Safety and Security Strategy of the Netherlands, s. 69–71
1. Utworzenie grupy roboczej
2. Wybór odpowiedniego
procesu
3. Faza
badawcza 4. Ustalenie priorytetów
5. Ewidencja priorytetowych
zdolności
żenia, które mogą bezpośrednio wpływać na działalność państwa. Każdego roku rząd przeprowadza ocenę ryzyka, która prezentowana jest w dokumencie National Risk Assessment – NRA (Narodowa Ocena Ryzyka). Bazując na NRA publikowany jest ponadto National Risk Register of Civil Emergencies – NRR (Krajowy Rejestr Ryzyka)15. W edycji NRR z 2010 roku wskazano, że w procesie oceny ryzyka wykorzy-stuje się historyczne i naukowe dane, modele numeryczne jak również opinie eks-pertów16. Każdy region w państwie posiada przy tym swój własny profil ryzyka.
Analiza obejmuje trzy etapy. Pierwszym z nich jest identyfikacja ryzyka do-konywana w toku konsultacji eksperckich, dzięki czemu tworzy się obraz poten-cjalnych zdarzeń, wypadków, zagrożeń naturalnych, oraz ataków, wywołujących znaczne szkody i zakłócenia.
Następnie wybiera się najgorszy przypadek o wysokim ryzyku wystąpienia (duże prawdopodobieństwo a także skutki). Wysoce nieprawdopodobne scenariu-sze są wykluczane z dalscenariu-szej analizy. W ramach konsultacji z ekspertami z agen-cji rządowych opracowano listę około osiemdziesięciu rodzajów zagrożeń, które spełniają definicję zdarzeń nagłych zgodnie z ustawą regulującą planowanie i za-rządzanie kryzysowe (Civil Contingencies Act 2004). Dalsze czterdzieści zostało umieszczone na liście rezerwowej, pomimo że uznano, iż nie wyczerpują one de-finicji zdarzeń nagłych. W opinii ekspertów mogą one zostać wzięte pod uwagę w przyszłości oraz powinny być stale monitorowane.
Kolejny etap stanowi ocena prawdopodobieństwa oraz wpływu każdego ry-zyka. Na potrzeby oceny prawdopodobieństwa wykorzystuje się dane statystycz-ne, naukowe i historyczne. Tam, gdzie to tylko możliwe, w ocenie bierze się pod uwagę rozwój zidentyfikowanych lub potencjalnych zagrożeń.
Prawdopodobieństwo wystąpienia ataków terrorystycznych i innych zdarzeń intencjonalnych określa się wykorzystując subiektywne oceny ekspertów. Goto-wość jednostek lub grup do przeprowadzenia ataków terrorystycznych przeciw-stawiana jest obiektywnej ocenie ich zdolności tu i teraz oraz, możliwości ich wystą-pienia, a także podatności ich zamierzonych celów.
Za każdym razem zadaje się pytanie, na ile prawdopodobne jest, że dany typ zdarzenia urzeczywistni się gdziekolwiek/kiedykolwiek w kraju ciągu najbliższych pięciu lat. W Narodowej Ocenie Ryzyka nie rozważa się szansy wystąpienia zda-rzenia poprzez przyporządkowanie mu jednego konkretnego miejsca, czy też jed-nej konkretjed-nej społeczności.
Oceniając skutki, bierze się pod uwagę liczbę ofiar śmiertelnych, zranienia i urazy, zakłócenia społeczne (brak dostępu do opieki zdrowotnej lub eduka-cji, przerwy w świadczeniu podstawowych usług, np. dostępu do wody i prądu, konieczność ewakuacji osób z danego obszaru) jak również straty ekonomiczne.
Rozpatrywany jest również wpływ psychologiczny wystąpienia katastrof na spo-łeczeństwo.
15 Charakterystyka metodyki bazuje na dokumentach z lat 2008 i 2010 opracowanych przez Cabinet Office (Urząd Brytyjskiej Rady Ministrów).
16 National Risk Register for Civil Emergencies 2013 (NRR), Cabinet Office; 2010.
Określając ryzyko, rozważa się następujące kwestie:
• Jakie są cele w zarządzaniu ryzykiem?
• Jakie rodzaje ryzyka wymagają natychmiastowego działania? Które mogą zostać przyjęte?
• Jakie problemy pojawiły się w przeszłości i jakie były tego konsekwencje?
• W jaki sposób ograniczone zasoby należy rozmieścić, aby zminimalizować ry-zyko?
Wartość zidentyfikowanego ryzyka określa się, biorąc pod uwagę ustalone progi prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia. Uwzględnia się przy tym róż-ne rodzaje ryzyka, stosując pięciostopniową skalę (od 1 do 5). Połączenie prawdo-podobieństw i skutków umożliwia wskazanie liczby priorytetowych ryzyk. Ob-licza się to poprzez pomnożenie dwóch indywidualnych danych, uwzględniając ramy czasowe, w których wymagane może być podjęcie działań w reakcji na zi-dentyfikowane ryzyko. W tym względzie wyższa wartość oszacowanego ryzyka wskazuje na konieczność podjęcia pilnych działań mających na celu przeciwdzia-łanie mu.
Rysunek 4.15. przedstawia względne prawdopodobieństwo i wpływ każdej z głównych grup ryzyka w odniesieniu do całego kraju. Za największe zagrożenie uznaje się epidemię grypy. Niemniej jednak wskazuje się, iż poziom zidentyfiko-wanego ryzyka może różnić się w zależności od lokalizacji, w której może ono wy-stąpić.
Rysunek 4.15. Zagrożenia umieszczone na wykresie względem prawdopodobieństwa oraz wpływu
Źródło: opracowanie własne na podstawie: The National Risk Register of Civil Emergencies (NRR) 2010, s. 5 Względne prawdopodobieństwo
W celu dywersyfikacji wyników oceny ryzyka praktykuje się również połącze-nie analizy danych naukowych, historycznych oraz opinii ekspertów. Dzięki temu możliwe jest oszacowanie przybliżonego prawdopodobieństwa. Tam gdzie jest to możliwe, ryzyka prezentowane są pojedynczo na matrycach. Z uwagi na klasyfika-cję niektórych informacji ujętych w National Risk Assessment (NRA), część zagrożeń pogrupowano w różne kategorie (np. ataki na zatłoczone miejsca). Kategorie i ryzy-ka przedstawiono na matrycach (rysunek 4.16.). Analizując je należy zauważyć, że obie skale nie są bezpośrednio porównywalne ze sobą.
Rysunek 4.16. Podstawowe zagrożenia, na jakie narażona jest Wielka Brytania Źródło: opracowanie własne na podstawie: The National Risk Register of Civil Emergencies (NRR) 2013, s. 10
3 transportowe wypadki wypadki
Relatywne prawdopodobieństwo wystąpienia w ciągu najbliższych 5 lat
Rysunek 1: Ryzyka wystąpienia ataków terrorystycznych i innych zdarzeń intencjonalnych
Relatywne prawdopodobieństwo wystąpienia w ciągu najbliższych 5 lat
Rysunek 2: Pozostałe ryzyka
Zamieszczona po lewej stronie matryca wskazuje na prawdopodobieństwo wystąpienia ataku terrorystycznego, z kolei ta po prawej stronie innych możliwych zagrożeń. W przypadku obu matryc prawdopodobieństwo ocenia się w perspekty-wie najbliższych pięciu lat.
Krajowy rejestr ryzyka nie obejmuje:
• długoterminowych globalnych zagrożeń ‒ takich jak zmiana klimatu, czy też konkurencja na rynkach dostaw energii,
• ryzyka związanego z poważnymi sytuacjami nadzwyczajnymi występującymi poza granicami kraju, chyba że mają one wpływ bezpośrednio na ludność lub środowisko w Wielkiej Brytanii,
• codziennych zdarzeń, takich jak pospolite przestępstwa czy zakłócenia po-rządku publicznego.
Wszystkie zagrożenia mające wpływ na bezpieczeństwo narodowe łącznie z zagrożeniem katastrofami naturalnymi oraz atakami terrorystycznymi obejmuje dokument niejawny (National Security Risk Assessment ‒ NSRA).
Wielka Brytania uważana jest na świecie za jednego z pionierów w zarządza-niu ryzykiem w ramach sytuacji nadzwyczajnych.