Wpływ potencjału kooperencyjnego na rozwój – test hipotez badawczych

czynnikami, które się na niego składają i zbadano ich wpływ na rozwój tych przedsiębiorstw. Na potencjał kooperencyjny przedsiębiorstw składają się opisane w rozdziale drugim niniejszej pracy czynniki wewnętrzne (tzw. korporacyjne). To one stanowią pierwszą grupę zmiennych niezależnych. Zaliczono nich: strategiczne znaczenie zasobów wniesionych do relacji, podobieństwo tych zasobów, podobieństwo celów obu stron, poziom istotności tych celów, podobieństwo strategii obu stron w relacji, podobieństwo kulturowe partnerów, podobieństwo reputacji obu stron, podobieństwo wielkości przedsiębiorstw, podobieństwo struktur organizacyjnych, poziom konkurencji w relacji oraz poziom umiejętności współpracy z konkurentem, czyli tzw. kompetencje relacyjne. Wszystkie te czynniki zostały wyłonione na podstawie przeanalizowanej literatury i wybranych badań kooperencji przedsiębiorstw (Cygler 2009; Zakrzewska-Bielawska 2014). Biorąc pod uwagę jak złożone i różnorakie potrafią być relacje kooperencyjne, potencjał kooperencyjny danej relacji może opierać się tylko na części z tych czynników, ale wystarczająco silnie by zapewniać rozwój przedsiębiorstw, wchodzących w skład relacji w wybranym aspekcie.

Drugą grupę zmiennych niezależnych w badaniu stanowiły czynniki zewnętrzne (tzw. sektorowe), których wpływ na rozwój przedsiębiorstw w relacjach kooperencyjnych również zbadano w ramach pracy. Zgodnie z analizowaną literaturą, czynniki sektorowe składają się na potencjał kooperencyjny sektora (Cygler 2009), ale z racji zakresu tej pracy, badany jest wpływ potencjału kooperencyjnego przedsiębiorstw na ich rozwój, a wybrane czynniki

198 sektorowe jako elementy otoczenia w badanych branżach stanowią jedynie tło, gdyż choć nie są kluczowe, również nie pozostają bez wpływu na rozwój badanych przedsiębiorstw. Do zmiennych niezależnych, które opisują czynniki zewnętrzne zaliczono: zaawansowanie technologiczne sektora, podatność branży na proces globalizacji, nasilenie walki konkurencyjnej w sektorze, ograniczona dostępność zasobów i małe możliwości zmian dostawców oraz dojrzała faza rozwoju sektora. Te czynniki również zostały szczegółowo opisane w rozdziale drugim.

W ramach analizowanych modeli regresji uwzględniono także trzy zmienne kontrolne: wielkość przedsiębiorstwa, obszar pochodzenia przedsiębiorstwa (kraj rejestracji) oraz okres współpracy. Wielkość przedsiębiorstw była mierzona liczbą zatrudnionych pracowników, gdzie zastosowano podział na przedsiębiorstwa: mikro (do 9 pracowników), małe (do 49 pracowników), średnie (do 249 pracowników) i duże (250 lub więcej pracowników). Obszar pochodzenia dotyczył przypisania przedsiębiorstwa do określonej grupy badawczej w podziale na Polskę, Europę Zachodnią i Europę Środkowo-Wschodnią. Zmienna kontrolna związana z okresem współpracy dotyczyła liczby lat trwania relacji kooperencyjnej. Operacjonalizacja opisanych zmiennych niezależnych i kontrolnych została przedstawiona w Tabeli nr 4.21. Narzędziem pomiaru dla wszystkich zmiennych był kwestionariusz badania.

Tabela 4.21. Operacjonalizacja zmiennych niezależnych i kontrolnych

Lp. Zmienne Operacjonalizacja zmiennych

Zmienne niezależne – czynniki wewnętrzne 1 PO TE N C JA Ł K O O PE R EN C Y JN Y PR ZE D SI ĘB IO R ST W

Strategiczne znaczenie zasobów wniesionych do relacji

Dla każdej zmiennej – 5-stopniowa skala Likerta:

1 = zdecydowanie nie zgadzam się 2 = nie zgadzam się

3 = trudno powiedzieć 4 = zgadzam się

5 = zdecydowanie zgadzam się 2 Podobieństwo zasobów wniesionych do

relacji

3 Podobieństwo celów obu stron w relacji 4 Poziom istotności podobnych celów 5 Podobieństwo strategii obu stron w relacji 6 Podobieństwo kulturowe stron w relacji 7 Podobieństwo reputacji obu stron

8 Podobieństwo wielkości przedsiębiorstw 9 Podobieństwo struktur organizacyjnych

partnerów

10 Poziom konkurencji pomiędzy partnerami 11 Poziom umiejętności współpracy z

199 konkurentem

Zmienne niezależne – czynniki zewnętrzne

1 Zaawansowanie technologiczne sektora Dla każdej zmiennej – 5-stopniowa skala Likerta:

1 = zdecydowanie nie zgadzam się 2 = nie zgadzam się

3 = trudno powiedzieć 4 = zgadzam się

5 = zdecydowanie zgadzam się 2 Podatność branży na proces globalizacji

3 Nasilenie walki konkurencyjnej w sektorze 4 Ograniczona dostępność zasobów i małe

możliwości zmian dostawców 5 Dojrzała faza rozwoju sektora Zmienne kontrolne

1 Wielkość przedsiębiorstwa Skala 1-4 (gdzie 1 to „do 9 pracowników”, a 4 to „250 lub więcej pracowników”)

2 Obszar pochodzenia przedsiębiorstwa Polska = 0, Europa Zachodnia = 1 Polska =0, Europa Środkowo-Wsch. =1

3 Okres współpracy Liczba lat liczona logarytmem

naturalnym Źródło: opracowanie własne.

Opisane zmienne niezależne wraz z kontrolnymi były badane pod kątem ich wpływu na rozwój przedsiębiorstw, który został wyrażony grupą zmiennych zależnych. Pierwszą braną pod uwagę zmienną zależną była samoocena rozwoju badanych przedsiębiorstw, gdzie oceniały one swój rozwój dzięki relacji kooperencyjnej. Następnie analizowano poszczególne aspekty tego rozwoju w podziale na: wzrost zysku, obniżenie kosztów działalności, udoskonalenie produktów, zyskanie dostępu do rzadkich zasobów na rynku, ograniczenie ryzyka działalności, usprawnienie produkcji. Operacjonalizację tych zmiennych przedstawiono w Tabeli nr 4.22 poniżej. Dla zmiennych zależnych, podobnie jak dla zmiennych niezależnych również zastosowano 5-stopniową skalę w ramach operacjonalizacji.

Tabela 4.22. Operacjonalizacja zmiennych zależnych

Lp. Zmienne zależne Operacjonalizacja zmiennych

1 Samoocena rozwoju przedsiębiorstw Skala 5-stopniowa: 5= Bardzo pozytywnie 4= Pozytywnie

3= Neutralnie 2= Negatywnie 1= Bardzo negatywnie

2 Wzrost zysku Dla każdej zmiennej – 5-stopniowa

skala Likerta:

1 = zdecydowanie nie zgadzam się 3 Obniżenie kosztów działalności

200

4 Udoskonalenie produktów 2 = nie zgadzam się

3 = trudno powiedzieć 4 = zgadzam się

5 = zdecydowanie zgadzam się 5 Zyskanie dostępu do rzadkich zasobów na rynku

6 Ograniczenie ryzyka działalności 7 Usprawnienie produkcji

Źródło: opracowanie własne.

W Tabelach nr 4.23, 4.24, 4.25 i 4.26 ponżej przedstawiono korelacje oraz statystykę opisową (średnia arytmetyczna, mediana, odchylenie standardowe, minimum i maksimum oraz górny i dolny kwartyl) dla badanych zmiennych niezależnych oraz wybranych zmiennych zależnych, dla których wykazano istotne statystycznie zależności w modelach regresji wielorakiej. Zastosowano metodę korelacji liniowej Pearsona, gdzie współczynniki przyjmują wartości od –1 do 1. Przyjęto, że istotne statystycznie były wszystkie korelacje z wartością powyżej |0,10|. Zabieg ten miał na celu identyfikację potencjalnych problemów współliniowości mnogiej. Tylko jedna korelacja z badanych przekroczyła znacznie przyjęty poziom minimalny dla interpretacji współliniowości mnogiej, który wynosi r>0,5 (Hair i inni, 1995). Ta najwyższa wartość wskaźnika korelacji (0,75) wystąpiła pomiędzy zmienną „podobieństwo struktur organizacyjnych” i „podobieństwo wielkości firm”, ale nie jest to zadziwiający wynik biorąc pod uwagę, że te zmienne są ściśle ze sobą powiązane i ich wspólnym mianownikiem jest liczba zatrudnianych pracowników.

Żeby potwierdzić poprawność zastosowanych modeli w kwestii współliniowości obliczono również wskaźnik VIF (variance inflation factor), gdzie żadna z jego wartości nie przekroczyła 3 (Tabela nr 4.27). Takie wyniki VIF oznaczają, że żadna zmienna nie wymagała w modelu usunięcia lub agregacji. Przyjmuje się, że wartość VIF mniejsza niż 4 jest poprawna, a niektórzy badacze określają, że nawet wartość VIF nie przekraczająca 10 będzie oznaczała brak problemów ze współliniowością w modelu (Hair i inni, 1995).