5 Poradnik „Dobre praktyki w podniesieniu jakości organizacji staży zawodowych”
powstał na potrzeby rozwiązania problemów związanych z niskim poziomem współpracy szkoły z pracodawcami w zakresie realizacji staży zawodowych dla uczniów.
Przedsiębiorcy chętnie przyjmują młodzież na staż z uwagi na płynące z tych działań profity, tj. obsada stanowisk etatowych podczas okresu urlopowego, refundację wynagrodzenia opiekuna czy możliwość zakupu dodatkowego wyposażenia i sprzętu. W wyniku realizacji staży w projekcie standardowym „Kompetentny uczeń - wykwalifikowany pracownik” widać, że dotychczasowa współpraca z lokalnymi pracodawcami nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Stażyści wskazują na niski poziom przydatności staży w obecnym kształcie w nabywaniu wiedzy i umiejętności zawodowych.
Stażyści oceniają współpracę z pracodawcami na poziomie dostatecznym (źródło: ankiety 70 stażystów, badania własne 2020r.) Głównymi przyczynami takiej oceny są opisywane poniżej aspekty:
• brak realizacji zapisów programów stażu lub tylko wybiórcza ich realizacja (wg badań 50% pracodawców nie dopełnia tego obowiązku),
• niski poziom realizacji poszczególnych elementów programów stażowych tj cele edukacyjne (34%), treści edukacyjne (46%), procedury wdrażania (22%), zakres obowiązków (37%)
• niski kontakt z opiekunem stażu i brak jasno określonego zakresu współpracy (wg badań opiekun jest tylko formalnie przydzielony, jest mało dostępny dla ucznia, nie udziela porad i wskazówek do pracy, tylko 16% wskazuje na jego przydatność w nabywaniu wiedzy i zadań zawodowych),
• brak określonego szczegółowo zakresu obowiązków stażysty, co nie pozwala na rzetelne i sumienne ich wykonywanie oraz samodoskonalenie się - uważa tak 63%
stażystów,
• niski poziom nabywania nowych umiejętności i doskonalenia kompetencji zawodowych (stażysta często wykonuje czynności porządkowe i zastępuje pracownika etatowego, będącego na urlopie).
Duży wpływ na jakość organizowanych staży zawodowych ma również zaangażowanie szkoły. Według 46% stażystów szkoła:
• opacowuje programy staży w oparciu o wytyczne programu nauczania, nie dotosowuje ich pod potrzeby ucznia i oczekiwania pracodawców,
6
• w pisaniu programów staży nie wspólpracuje z pracodawcami (współpraca jest w tym zakresie dowolna, pracodawca tylko opiniuje/akceptuje program stażu),
• nie określa szczegółowo wymagań edukacyjno-zawodowych. osiągniętych przez stażystę,
• nie monitoruje przebiegu realizacji staży u pracodawcy, co nie zapewnia realizacji zadań zapisanych w programach stażowych oraz właściwe traktowanie ucznia,
• nie przygotowuje ucznia do odbycia stażu oraz nie weryfikuje nabytych w trakcie stażu kompetencji zawodowych (brak opiekuna ze strony szkoły, brak ewaluacji osiągnięć po zakończeniu stażu).
Niedostateczna komunikacja w zaspokojeniu potrzeb i oczekiwań na poziomie szkoła-uczeń-pracodawca nie wpływa efektywnie na podejmowaną współpracę. Według badań pracodawcy wywiązują się z realizacji zapisów umów stażowych, realizacji swoich obowiązków i zadań - tak uważa 80% spośród 14 badanych pracodawców. Uważają się za dobrych doradców i opiekunów ucznia. Ich zdaniem stażyści nie są odpowiednio przygotowani do powierzenia im odpowiedzialnych, samodzielnych zadań, cechuje ich brak chęci i zaangażowania do pracy. Prawie wszyscy opiekunowie uczniów uważają, że właściwie realizują zapisy umów stażowych i zalecenia z tego zakresu tj. zapoznają stażystów z przepisami i procedurami firmy oraz zasadami pracy, właściwie dobierają zadania zawodowe do poziomu kompetencji ucznia. (na podstawie wyników badań własnych)
Celem poradnika „Dobre praktyki w podniesieniu jakości organizacji staży zawodowych” jest wprowadzenie rozwiązań metodycznych i organizacyjnych stosowanych w duńskim systemie organizacji staży zawodowych. Obecne podejście pracodawców i szkoły nie sprzyja rozwijaniu wśród stażystów umiejętności zawodowych i kształtowaniu kompetencji przydatnych w przyszłej pracy a tym samym zniechęca ich do podejmowania działań w tym zakresie i obniża poziom satysfakcji z odbytego stażu.
Uczeń nie odczuwa wsparcia ze strony szkoły i pracodawcy a odbycie stażu traktuje na zasadzie zaliczenia.
Wydawałoby się że skoro pracodawcy deklarują się jako kompetentni w realizacji stażu, poszukujący wykwalifikowanych pracowników, a uczniowie chcą być dobrymi fachowcami i wyrażają chęci doskonalenia się to organizacja i realizacja staży zawodowych powinna przebiegać sprawnie i na najwyższym poziomie. Staż to przecież doskonała forma współpracy pracodawcy-szkoły-uczeń i korzyści dla tych stron.
7 Uczniom pozwala na zdobycie pierwszego doświadczenia zawodowego, pracę w rzeczywistym środowisku oraz na poszerzenie i zdobycie nowych umiejętności. Ponadto staż dla ucznia jest okazją do rozwoju umiejętności interpersonalnych i umiejętności miękkich tj. sumienność, kreatywność, odporność na stres, współpraca w zespole. Pozwala również uczniom na sprawdzenie się, czy dana branża jest właściwa i czy chcą wiązać z nią przyszłość. Pracodawcy daje możliwość poznania przyszłego pracownika, sprawdzenia jego kompetencji zawodowych i umiejętności organizacyjnych.
Na podstawie narzędzia, jakim jest staż uczniowski pracodawca zyskuje możliwość przygotowania ucznia do podjęcia pracy na stanowisku zgodnym z potrzebami firmy a także zacieśnienia współpracy ze szkołą.
Niby proste a jednak w realnych warunkach trudne do pogodzenia. Należy sobie zadać w tym miejscu pytanie - „Czemu tak się dzieje?” i dlaczego nie da się zaspokoić potrzeb i oczekiwań stron?
W poszukiwaniu odpowiedzi na powyższe pytania Zespół Szkół Zawodowych im.
Stanisława Staszica postanowił poszukać wzorców rozwiązania problemu w kraju, w którym poziom organizacji staży zawodowych jest bardzo wysoki i przebiega w ścisłej współpracy ze szkołą i stażystą. W związku z powyższym nawiązano partnerstwo ze szkołą zawodową tj. Jordbrugets Uddannelses Center Århus, Green Academy w Danii . W ramach nawiązanego partnerstwa poprzez wizyty studyjne jak i liczne konsultacje oraz rozmowy został opracowany model „dobre praktyki”, w oparciu o doświadczenia partnera duńskiego w kształceniu i dostosowaniu do rynku pracy osób młodych poprzez organizację staży zawodowych w szeroko zakrojonej współpracy z przedsiębiorcami.
Obecnie ścieżka realizacji staży zawodowych w polskim systemie realizowanym we wsparciu finansowanym z EFS wygląda następująco:
1. Identyfikacja potrzeb, predyspozycji i kwalifikacji ucznia/stażysty poprzez opracowanie Indywidualnego Planu Działania,
2. Realizacja stażu zawodowego u pracodawcy,
3. Zdobycie/uzupełnienie zgodnie z Indywidualnym Planem Działania kwalifikacji lub umiejętności zawodowych,
4. Zdobycie doświadczenia zawodowego poprzez staże.
8 Niestety w całym tym systemie pracodawca i stażysta praktycznie pojawia się na końcu „ścieżki”. Stażysta występuję tu w roli beneficjenta głównego, który z uwagi na udział w projekcie, współfinansowanym ze środków EFS musi odbyć obowiązkowy staż a pracodawca jako „nabywca” pracownika. Podczas realizacji stażu żadna ze stron nie realizuje współpracy, zmierzającej do nabycia kwalifikacji lub umiejętności zawodowych.
Bierne w tym zakresie pozostaje również stanowisko szkoły, jako instytucji pośredniczącej w realizacji stażu dla ucznia. Obecnie realizowana aktywizacja nie uwzględnia potrzeb pracodawców i uczniów, którzy tak naprawdę są najważniejsi w całej
„karuzeli” współpracy. Podczas stażu powinny być kształcone umiejętności i kwalifikacje pożądane i odpowiadające na potrzeby pracodawców z uwzględnieniem predyspozycji ucznia. Z drugiej strony uczeń powinien być świadomy celowości ich nabywania i traktować miejsce stażu jako przyszłe miejsce pracy.
W ramach niniejszego modelu planujemy uzupełnić organizację staży zawodowych o narzędzie, „Kartę potrzeb pracodawcy”, „Kartę potrzeb stażysty”, które zostały opracowane na podstawie funkcjonującego schematu w duńskim systemie. Narzędzia te będą pomocne w poznaniu i ocenie oczekiwań i potrzeb stron a także w ich pogodzeniu.
Nawiązanie ścisłej współpracy szkoły z pracodawcami poprzez opracowanie i wdrożenie
„Porozumienia szkoły o współpracy z pracodawcami” a także zmodyfikowanie umowy na staż to kolejny krok do do zmiany obecnego podejścia w organizacji staży zawodowych.
Cennym produktem obok poradnika będzie również film instruktażowy obrazujący pierwszy etap przyjęcia stażysty na staż w przedsiębiorstwie.
Wprowadzenie do realizacji stażu nowych dokumentów zawierających rekomendacje duńskie pozwoli na zniwelowanie problemów z jakimi boryka się szkoła a nowe rozwiązanie opisane w niniejszym poradniku doskonale sprawdzi się do stosowania przez inne szkoły zawodowe jak i pracodawców z różnych branż. Z publikacji korzystać mogą urzędy pracy, kierujące na staż osoby bezrobotne oraz wszystkie instytucje zainteresowane podjęciem lub podwyższeniem współpracy z pracodawcami.