działalności społecznie odpowiedzialnej
4. Wskaźnik przeciętnej efektywności fundraisingu = przeciętne koszty fund- fund-raisingu/przeciętne przychody ogółem,
5. Dynamika kosztów statutowych = [(Yn / Y0) ^ (1/n )] – 1, gdzie Yn = wartość z ostatniego roku, Y0 = wartość z roku najwcześniejszego w okresie, n = liczba lat przyjętych do analizy,
6. Wskaźnik kapitału pracującego = kapitał pracujący/przeciętne koszty ogółem, 7. Wskaźnik zadłużenia = zobowiązania/aktywa ogółem.
Wartości przeciętne liczone są dla trzyletniego przedziału czasowego. Następnie każdemu wskaźnikowi przypisywany jest wynik w przedziale od 0 do 10.
Jawność i przejrzystość organizacji pozarządowych w USA oceniana jest na podstawie danych z dwóch źródeł: sprawozdania podatkowego IRS Form 990 oraz informacji na stronach internetowych. Dla tej kategorii przypisanych jest siedemnaście miar. Dwanaście pozycji jest ocenianych na podstawie informacji prezentowanych w sprawozdaniu IRS Form 990:
1. Niezależność zarządu, 2. Sprzeniewierzenie aktywów,
3. Audyt sprawozdań finansowych i komitet audytu, 4. Pożyczki dla lub od jednostek powiązanych, 5. Nagrywanie spotkań zarządu,
6. Przedkładanie sprawozdania IRS Form 990 członkom zarządu do weryfikacji przed wypełnieniem,
7. Konflikt interesów, 8. Polityka prywatności, 9. Archiwizacja dokumentów,
10. Wynagrodzenia członków zarządu, 11. Polityka uposażenia członków zarządu,
12. Lista członków zarządu i lista członków zarządu niepobierających wynagro-dzenia za zarządzanie.
Na stronach internetowych organizacji filantropijnych oceniane są następujące informacje:
1. Lista członków zarządu,
2. Lista kluczowych pracowników,
3. Publikacja audytowanych sprawozdań finansowych, 4. Publikacja sprawozdania IRS Form 990,
5. Przestrzeganie prywatności danych darczyńców.
Wyjściowo organizacja otrzymuje 100 punktów. Za nieujawnienie którejś informacji jednostka dostaje punkty ujemne. Najwięcej organizacja pozarządowa może stracić za brak większości głosów niezależnych członków zarządu lub mniej niż pięciu nie-zależnych członków zarządu (15 punktów) oraz za niesporządzanie audytowanego
171 Sprawozdawczość organizacji pozarządowych
sprawozdania finansowego przez niezależnego księgowego lub brak weryfikacji tego sprawozdania przez niezależnego księgowego (15 punktów).
W Wielkiej Brytanii na stronie Charity Commision109 publikowane są sprawoz-dania finansowe organizacji pozarządowych lub dane podstawowe organizacji, któ-re nie mają obowiązku sporządzania sprawozdań. Dane te pktó-rezentowane są w wersji graficznej, czytelnej dla wszystkich interesariuszy. Przedstawiamy przykładową prezentację organizacji filantropijnej na tej stronie internetowej (zob. Obraz 2).
Obraz 4.2. Prezentacja danych organizacji filantropijnej na stronie Charity Commission Źródło: dane ze strony: http://apps.charitycommission.gov.
uk/Showcharity/RegisterOfCharities/CharityWithPartB.
aspx?RegisteredCharityNumber=1145988&SubsidiaryNumber=0 [dostęp 09.01.2017].
Charity Commission umożliwia porównanie pięćdziesięciu organizacji według wybranych kategorii: przychody, koszty, koszty statutowe, inwestycje, pracowni-cy, wolontariusze, zyski z inwestycji, wzrost przychodów, opóźnienie w składaniu sprawozdań finansowych.
Dla wybranej kategorii rankingującej możliwe jest wyświetlenie dodatkowych danych, jak: przychody statutowe, przychody ze sprzedaży, przychody finansowe, przychody z darowizn, pozostałe przychody, koszty zbierania funduszy, kosz-ty sprzedaży, koszkosz-ty finansowe, koszkosz-ty statutowe, koszkosz-ty zarządzania, pozostałe koszty, aktywa dla własnego użytku (bez oddanych do użytkowania), inwestycje
109 Adres strony internetowej Charity Commission: http://apps.charitycommission.gov.
uk/Showcharity/RegisterOfCharities/registerhomepage.aspx.
172 Ujawnienia organizacji w zakresie działalności społecznie odpowiedzialnej długoterminowe, inwestycje krótkoterminowe, fundusz emerytalny, inne aktywa, inne pasywa, zyski z inwestycji, liczba fundatorów, pracowników, wolontariuszy.
Charity Commission nie oferuje jednak, tak jak Charity Navigator, pomocy w formie ratingu czy alertów.
Oprócz Charity Navigator, aktywną rolę w monitorowaniu i ewaluacji dzia-łalności organizacji filantropijnych pełnią jeszcze inne organizacje w Stanach Zjednoczonych, jak np.: BBB Wise Giving Alliance, American Institute of Philan-thropy. BBB Wise Giving Alliance ocenia organizacje filantopijne na podstawie dwudziestu standardów (Standards for Charity Accountability)110. American Insti-tute of Philanthropy wykorzystuje oceny w skali od A+ do F, mierząc efektywność działalności organizacji filantropijnych wskaźnikami finansowymi obliczonymi na podstawie danych ze sprawozdania IRS Form 990 oraz audytowanych sprawoz-dań finansowych. Celem działalności tych organizacji nie jest tworzenie rankin-gów, ale stworzenie narzędzia umożliwiającego darczyńcom podjęcie świadomej decyzji o przekazaniu środków rzeczowych czy finansowych. Niektóre organizacje filantropijne zaczęły jednak wykorzystywać pozytywne wyniki tych ewaluacji dla swoich celów promocyjnych. Na przykład organizacja Save the Children chwali się na swojej stronie, że uzyskała cztery gwiazdki w rankingu opracowanym przez Charity Navigator111.
Oprócz zalet, jakie niosą ze sobą rankingi, można wskazać też ich słabe stro-ny. Wadą rankingów, jak wskazują badania, jest ich bazowanie na niskiej jakości i ograniczonych danych pochodzących ze sprawozdań finansowych, merytorycz-nych i podatkowych organizacji pozarządowych112. Kolejną słabością, jaką zarzu-cano ocenom nadawanym organizacjom pozarządowym, była ich duża zależność od danych finansowych. Obecnie jednak obserwuje się stopniowe przenoszenie ciężaru ważności na inne czynniki, jak jakość zarządzania, informacje na temat kadry zarządzającej i transparentność działań organizacji113.
Podsumowanie
Celem tego rozdziału było pokazanie praktyki raportowania organizacji pozarzą-dowych i korporacji w Polsce i na świecie, ujawniania informacji obowiązkowych i dobrowolnych, szczególnie w zakresie współpracy korporacji i organizacji poza-rządowych. Badania wykazały, że poziom ujawnień CSR może zależeć od poziomu
110 Więcej na stronie http://www.give.org/for-charities/How-We-Accredit-Charities/ [do-stęp 10.01.2017].
111 S. Lowell, B. Trelstad, B. Meehan, Summer 2005.Tthe ratings game, “Stanford Social Innovation Review” 2005, Vol. 3 (2), s. 39–40.
112 Tamże, s. 40.
113 Tamże, s. 40.
173 Podsumowanie
zainteresowania społecznego branżą, niekorzystnych informacji na temat określo-nej dziedziny CSR, wielkości firmy, a także od poziomu rozwoju regionu. Pomimo związku raportowania na temat CSR z legitymizacją działalności korporacji, jedy-nie część przedsiębiorstw prowadzących działania na rzecz lokalnych społeczności i środowiska sporządza raporty zrównoważonego rozwoju. Większa liczba przed-siębiorstw publikuje informacje o swoich dokonaniach w zakresie CSR na stronach internetowych. Badania własne ujawnień wybranych korporacji w Polsce wykazały, że firmy najczęściej realizują działania społecznie odpowiedzialne we współpracy z innymi organizacjami (albo z organizacjami pozarządowymi, albo z jednostkami sektora finansów publicznych) cyklicznie lub sporadycznie i rzadko lokalnie. Opis tych działań nie jest jednak szczegółowy. Większość miejsca w raportach zrówno-ważonego rozwoju zajmują informacje o działalności, produktach, sprawach pra-cowniczych i wynikach ekonomicznych. Informacje na temat działalności CSR, oprócz raportów zrównoważonego rozwoju, mogą być zawarte w raportach zinte-growanych, łączących sprawozdanie finansowe i niefinansowe. Analiza raportów wybranych czterech korporacji wskazała, że łączna ilość tekstu w raportach finan-sowym i niefinanfinan-sowym była podobna do tego, co zawierało zintegrowane sprawoz-danie. Może to wskazywać na pokrywanie się części informacji w obu raportach.
Co więcej, struktura raportów zintegrowanych nie różniła się istotnie od struktury oddzielnych raportów. Fakt ten wskazuje, że połączenie sprawozdań finansowych i niefinansowych spowodowało jedynie, że informacje o działaniach gospodarczych i CSR znalazły się w jednym dokumencie, umożliwiając tym samym łatwiejszy do-stęp do wszystkich informacji interesariuszom. Z drugiej strony natężenie informa-cji w jednym raporcie może zniechęcać do jego przeczytania i utrudniać znalezienie wymaganych danych.
Sprawozdawczość organizacji pozarządowych z jednej strony jest wymagana – aby zwiększyć ich transparentność, a z drugiej strony ograniczana – aby zaosz-czędzić środki przeznaczane przez darczyńców. W każdym kraju istnieją odrębne zasady sprawozdawcze, chociaż według inicjatywy GRI, organizacje pozarządowe mogą sporządzać raporty zrównoważonego rozwoju według wytycznych tej or-ganizacji. W Polsce zakres sprawozdawczości organizacji pozarządowych zmie-niał się od czasów odzyskania przez Polskę niepodległości. Pierwotnie nacisk był położony na ujawnianie informacji szczegółowych na temat beneficjentów, gdyż najczęściej były do szpitale, ochronki i inne instytucje opiekuńcze. Obecnie, nawet w sprawozdaniu merytorycznym, większość informacji stanowią dane finansowe na temat źródeł przychodów i rodzajów ponoszonych kosztów. Część organizacji pozarządowych jednak, pomimo obowiązków sprawozdawczych i zmniejszonych wymagań w zakresie sprawozdawczości finansowej, nie upublicznia w ogóle ra-portów merytorycznych i finansowych. Poziom ujawnień organizacji pozarządo-wych może zależeć od kilku czynników. Jednym z nich jest zagrożenie kontrolą zewnętrzną i sankcjami z tytułu niewypełniania obowiązków sprawozdawczych, stopień samoregulacji sektora organizacji niedziałających dla zysku. Jako przy-kład można podać wskaźniki raportowania według GRI. W Polsce nie ma jednak
174 Ujawnienia organizacji w zakresie działalności społecznie odpowiedzialnej konkursów na sprawozdania jedynie organizacji pozarządowych, chociaż w kon-kursie na raporty społeczne, organizowanym przez Forum Odpowiedzialnego Biznesu oraz Deloitte, oprócz firm mogą uczestniczyć inne organizacje. W 2017 r.
do konkursu zgłosiły się trzy fundacje i Urząd Transportu Kolejowego114. Trans-parentność i rozliczalność tych organizacji jest również wymagana przez darczyń-ców, co dostrzegają także organizacje pozarządowe. Brak regularnych raportów może łatwo doprowadzić do spadku zaufania społecznego i posądzenia organizacji o niewłaściwe dysponowanie powierzonymi jej przez donatorów środkami. Coraz częstsze przypadki defraudacji będą powodowały także nacisk ze strony innych organizacji pozarządowych na zwiększanie przejrzystości swoich sprawozdań, po-mimo oferowanych przez prawo uproszczeń sprawozdawczości. W Polsce brakuje też monitoringu zewnętrznego tych organizacji, rankingów i systemu ocen ich działalności. To powoduje, że dla wielu użytkowników informacje prezentowane w sprawozdaniach tych organizacji mogą być niezrozumiałe. Ustanowienie czy-telnych miar, pozwalających łatwo ustalić, czy organizacja pozarządowa działa efektywnie, mogłoby przyczynić się do wzrostu jakości raportowania organizacji filantropijnych.
114 Więcej na stronie: http://raportyspoleczne.pl/rekordowa-liczba-uczestnikow-w-konkursie-raporty-spoleczne-2017/