Współczesne regulacje dotyczące małżeństwa

Kształt regulacji dotyczących małżeństwa jest ściśle związany z uwarunkowa-niami religijnymi, kulturowymi i historycznymi. Stąd też istnienie ogromnej różnorodności w tym zakresie. Przedstawienie wszystkich, oprócz tego, że

nie jest to celem niniejszej publikacji, byłoby prawdopodobnie niemożliwe.

Można jednak wyodrębnić trzy podstawowe kryteria, według których można podzielić współczesne regulacje dotyczące małżeństwa w zasadzie w sposób dychotomiczny.

Pierwszym z nich jest podział ze względu na liczbę osób, które tworzą małżeństwo. Na podstawie tego kryterium można wyodrębnić małżeństwa, które stanowią związek tylko dwóch osób, najczęściej mężczyzny i kobiety, oraz małżeństwa, które wiążą więcej niż dwie osoby w tym samym czasie.

W najliczebniejszych społecznościach występuje monogamiczny model małżeństwa, jednak około trzech czwartych kultur plemiennych przewidu-je model poligamiczny małżeństwa³. Same pojęcia monogamii i poligamii mogą być także różnie interpretowane.

Najbardziej klasycznym sposobem ujęcia monogamii jest możliwość po-zostawania w określonym czasie w związku małżeńskim tylko z jedną osobą.

Monogamia może jednak oznaczać również zakaz zawarcia kolejnego mał-żeństwa w każdym przypadku ustania poprzedniego, także z powodu śmierci współmałżonka. W praktyce oznacza to, że każdy ma prawo tylko do jedne-go związku małżeńskiejedne-go przez całe życie. Innym ujęciem monogamii jest monogamia „konsekwentna”, która zakłada nierozerwalność związku mał-żeńskiego aż do śmierci współmałżonka, co oznacza, że wdowiec lub wdowa ma możliwość zawarcia kolejnego związku małżeńskiego⁴. W takim przy-padku zazwyczaj jest to uzależnione od upływu określonego czasu, zwanego czasokresem wdowieństwa⁵. Monogamia może mieć również charakter „sek-wencyjny”, co oznacza, że nie można w danym czasie pozostawać w więcej niż jednym związku małżeńskim⁶. Możliwe jest jednak zawarcie kolejnego małżeństwa po zakończeniu poprzedniego, przy czym może zostać ono za-kończone w różny sposób – zarówno w wyniku śmierci współmałżonka, jak i w drodze rozwiązania na przykład przez rozwód.

Także w przypadku poligamii możliwe są różne jej ujęcia. Najczęstszym modelem jest małżeństwo jednego mężczyzny z kilkoma kobietami, tzw.

3 M. Ridley, Czerwona królowa. Płeć a ewolucja natury ludzkiej, tłum. J.J. Bujarski, A. Milos, Poznań 2001, s. 187.

4 T. Szlendak, Socjologia rodziny. Ewolucja, historia, zróżnicowanie, Warszawa 2010, s. 119.

5 Wymóg ten w praktyce stosowany jest jedynie wobec kobiet, co wiązało się z niepewnością co do pochodzenia dziecka, jeżeli kolejne małżeństwo zostałoby zawarte niedługo po ustaniu poprzedniego.

Współcześnie przewidziany jest np. w prawie tunezyjskim: art. 20 Ustawy o prawie osobowym Tunezji (arab. Majallat Al-Ahw Al-Shakhsiy Ah) z dnia 13 sierpnia 1956 r., który stanowi, że nie można pojąć za żonę kobiety, która jest w trakcie tzw. czasu oczekiwania (arab. iddah) po swoim byłym mężu. Długość czasu oczekiwania określona jest w art. 34–36 i zależy od tego, czy małżeństwo zostało zakończone przez rozwód (trzy miesiące) czy przez śmierć męża (cztery miesiące i dziesięć dni), oraz od tego, czy kobieta jest w ciąży. W tym ostatnim przypadku czas oczekiwania trwa do dnia urodzenia dziecka.

6 T. Szlendak, op.cit., s. 119.

poligynia⁷. Odwrotna sytuacja, w której małżeństwo jest związkiem jednej kobiety i kilku mężczyzn, jest znacznie rzadziej spotykana⁸ i nosi nazwę poli-andrii. Istnieje także możliwość takiego ujęcia małżeństwa, w którym jest to związek kilku kobiet z kilkoma mężczyznami, co nazywane jest poligyn-andrią, multigamią lub poligamią symetryczną⁹.

Poligyniczny model małżeństwa jest przyjęty w wielu państwach afrykań-skich¹⁰ i azjatyckich¹¹, co ściśle wiąże się z dominowaniem w tych państwach religii muzułmańskiej, która zezwala na zawieranie takich małżeństw. Ponad-to poligynia jest akcepPonad-towana przez prawo niektórych państw afrykańskich, które nie są państwami muzułmańskimi¹², co wynika z tego, że na zawieranie takich małżeństw zezwala prawo zwyczajowe¹³, będące także współcześnie jednym ze źródeł prawa¹⁴.

Małżeństwo poligyniczne występuje również w ortodoksyjnych sektach wyznania mormońskiego w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Praktyko-wanie poligamii w tych państwach jest legalne, takie związki małżeńskie nie są jednak uznawane w świetle prawa¹⁵.

7 W dalszej części opracowania używane będzie pojęcie „poligynia” oraz – jako pojęcie nadrzędne, będące przeciwieństwem monogamii – „poligamia”. W literaturze najczęściej używa się pojęcia „poli-gamia”; odnosi się je jednak również do związków, które poprawnie powinny być nazywane poligynicz-nymi. W przeciwieństwie do poligamii pojęcie poligynii jest stosunkowo rzadko używane, co praw-dopodobnie wynika z tego, że zazwyczaj nie ma potrzeby rozróżniania różnych form poligamii, gdyż powszechnie występuje jedynie ta, w której jeden mężczyzna ma kilka żon.

8 Przyjęcie poliandrycznego modelu małżeństwa zazwyczaj jest związane z wystąpieniem określo-nych czynników, takich jak dysproporcja liczby kobiet i mężczyzn (będąca najczęściej wynikiem dziecio-bójstwa noworodków płci żeńskiej) i przeludnienie, które powoduje konieczność ograniczenia przyro-stu naturalnego. Stąd też poliandria występuje (lub występowała) zwykle na obszarach o specyficznych warunkach naturalnych, np. w Tybecie, wśród plemion żyjących w Andach i wśród Eskimosów oraz na wyspach Oceanu Spokojnego (np. archipelagu Markizy, a także na Hawajach). Zob. H. d’Alméras, Małżeństwo u różnych narodów, tłum. M. Rodysowa, Warszawa 1904, s. 9–10.

9 J. Valsiner, Culture and Human Development, New Delhi 2000, s. 96.

10 M.in. Algieria, Burkina Faso, Czad, Dżibuti, Egipt, Gambia, Komory, Libia, Mali, Mauretania, Maroko, Niger, Senegal, Somalia i Sudan.

11 M.in. Afganistan, Arabia Saudyjska, Bahrajn, Bangladesz, Brunei, Indonezja, Iran, Irak, Jemen, Jordania, Kuwejt, Katar, Malediwy, Malezja, Oman, Pakistan, Syria i Zjednoczone Emiraty Arabskie.

W Indiach, Singapurze i na Sri Lance możliwość zawarcia małżeństwa poligynicznego istnieje jedynie dla osób wyznania muzułmańskiego.

12 M.in. Etiopia, Gabon, Kamerun, Kongo, Republika Środkowoafrykańska, RPA, Tanzania, Togo, Uganda i Zambia.

13 R. Frimpong Oppong, Private International Law in Commonwealth Africa, Cambridge 2013, s. 182; J.J. Pawlik, Afrykańskie małżeństwo zwyczajowe na przykładzie wybranych grup etnicznych Togo [w:] R. Sztychmiler (red.), Zawieranie małżeństwa w różnych systemach prawnych, religiach i kulturach, Olsztyn 2009, s. 183.

14 W. Menski, Comparative Law in a Global Context: The Legal Systems of Asia and Africa, Cam-bridge 2016, s. 470–477.

15 Zob. J.R. Christiansen, Contemporary Mormons’ Attitudes toward Polygynous Practices, „Marriage and Family Living” 1963, t. 25, nr 2, s. 167; S. Barringer Gordon, The Mormon Question: Polygamy

Drugą podstawową różnicą odnoszącą się do instytucji małżeństwa w poszczególnych systemach prawnych jest nadanie mu świeckiego lub wy-znaniowego charakteru. Na podstawie tego kryterium można wyodrębnić państwa, które uznają jedynie wyznaniową formę małżeństwa (np. Grecja, Izrael, Iran, Irak); państwa, które uznają jedynie świecką formę małżeństwa (np. Francja, Austria, Niemcy, Belgia, Holandia, Ukraina, Turcja), oraz ta-kie, które przyjęły model mieszany (np. Polska, Portugalia, Włochy, Brazylia, Słowacja, Litwa)¹⁶.

Świecka forma małżeństwa oznacza, że małżeństwo może być zawarte przed urzędnikiem państwowym. Zawieranie małżeństw wyznaniowych nie jest co do zasady zakazane, lecz albo nie wywołują one skutków prawnych w sferze prawa państwowego, albo wywołanie takich skutków uzależnione jest od wpisania małżeństwa wyznaniowego do specjalnego rejestru pub-licznego. Taki wymóg przewidziany jest we współczesnych konkordatach, w których wpis małżeństwa kanonicznego do rejestru państwowego jest po-wszechnie przyjęty jako konieczny wymóg do uznania jego skutków cywil-nych. Po raz pierwszy takie rozwiązanie zostało użyte w konkordacie z Ko-lumbią z 1887 roku¹⁷. Obecnie, poza konkordatem z Polską, występuje także w konkordatach z Portugalią, Hiszpanią, Włochami i Maltą¹⁸.

Możliwy jest również taki kształt regulacji, który pozwala na zawieranie zarówno małżeństw świeckich, jak i wyznaniowych, jednakże ustawodawca określa, które z nich powinno być zawarte jako pierwsze¹⁹.

Z kolei wyznaniowa forma małżeństwa charakteryzuje się tym, że kwestie związane z małżeństwem, w tym sposób, w jaki następuje jego zawarcie, są regulowane prawem wewnętrznym określonego kościoła lub związku wyzna-niowego.

Zgodnie z doktryną Kościoła katolickiego małżeństwo zawarte pomię-dzy ochrzczonymi osobami różnej płci uważane jest za sakrament²⁰. Ma ono

and Constitutional Conflict in Nineteenth-Century America, „Law and History Review” 2004, t. 22, nr 1, s. 206.

16 M. Tomkiewicz, Skutki cywilne małżeństwa wyznaniowego zawartego przez obywateli polskich przed duchownym Kościoła rzymskokatolickiego za granicą, „Prawo Kanoniczne” 2012, nr 4, s. 89.

17 M. Osuchowska, Konkordaty podpisane z państwami Ameryki Łacińskiej do końca XIX w., KPPub 2014, nr 1–2, s. 13–15.

18 W. Adamczewski, Uznanie skutków cywilnych małżeństwa kanonicznego w konkordatach poso-borowych. Zarys instytucji [w:] P. Kasprzyk (red.), Prawo rodzinne w Polsce i w Europie. Zagadnienia wybrane, Lublin 2005, s. 43–45.

19 Taka regulacja obowiązywała np. w prawie polskim w okresie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej.

W 1955 r. przyjęto przepisy, na mocy których duchowny miał zakaz udzielenia małżeństwa wyznanio-wego, jeżeli nie został mu przedłożony dowód zawarcia małżeństwa cywilnego. W 1958 r. wprowadzono ponadto sankcję karną (grzywny i aresztu) za złamanie tego zakazu. Zob. A. Mezglewski, A. Tunia, Wyznaniowa forma zawarcia małżeństwa cywilnego, Warszawa 2007, s. 8–9.

20 Zob. J. Grześkowiak, Małżeństwo chrześcijan jako sakrament, „Seminare” 1981, nr 5, s. 41.

charakter nierozerwalny, co oznacza, że małżeństwo może zostać rozwiązane zupełnie wyjątkowo. Jest to ponadto małżeństwo monogamiczne, w którym małżonkowie mają obowiązek zachowania wierności. Sposób zawarcia mał-żeństwa oraz przeszkody małżeńskie regulowane są przepisami Kodeksu prawa kanonicznego (kan. 1055–1062)²¹. Prawo kanoniczne przewiduje możliwość zawarcia małżeństwa mieszanego²². Małżeństwem mieszanym sensu stricto jest małżeństwo zawarte pomiędzy osobą ochrzczoną należącą do Kościoła katoli-ckiego i osobą ochrzczoną, która należy do kościoła lub wspólnoty kościelnej nieutrzymującej pełnej jedności z Kościołem katolickim²³. Zawarcie takiego małżeństwa powinno nastąpić w formie kanonicznej po otrzymaniu zezwole-nia od kompetentnej władzy²⁴. Jeżeli jednak małżeństwo zostanie zawarte bez stosownego zezwolenia, wówczas jest ważne, lecz uznaje się, że zostało zawarte niegodziwie²⁵. W przypadku zaś małżeństw mieszanych sensu largo, tj. takich, które są zawarte pomiędzy osobą ochrzczoną należącą do Kościoła katolickiego i osobą nieochrzczoną lub osobą, która porzuciła wiarę katolicką, małżeństwo zawarte bez wspomnianego zezwolenia jest nieważne²⁶.

Również w wyznaniu prawosławnym małżeństwo zostało podniesione do rangi sakramentu. Jest ono traktowane jako stan łaski, a życie w małżeństwie, podobnie jak życie zakonne, jest uznawane za specjalne powołanie, które wymaga daru udzielanego w sakramencie małżeństwa. Z tego powodu, ina-czej niż w Kościele katolickim, szafarzami małżeństwa w prawosławiu nie są sami małżonkowie, ale kapłan²⁷. Małżeństwo w prawosławiu jest wieczne i nierozerwalne, mimo że akceptowana jest instytucja rozwodu. Ponowne

21 Kodeks prawa kanonicznego promulgowany 25 stycznia 1983 r. przez Jana Pawła II konstytucją apostolską Sacrae disciplinae leges.

22 W. Przyklenk, Małżeństwo w Kościele katolickim [w:] G. Dzierżon (red.), Małżeństwo w Kościele katolickim oraz w czterech religiach niechrześcijańskich (judaizm, islam, hinduizm, buddyzm), Kraków 2014, s. 58–59.

23 Osobami takimi są m.in. członkowie kościołów lub wspólnot protestanckich (luterańskich, kalwińskich i anglikańskich), członkowie tzw. kościołów wolnych (waldensi, metodyści, baptyści, kwak-rzy) oraz większości sekt protestanckich, a także kościołów wschodnich, niebędący w pełnej wspólnocie z Kościołem katolickim (Kościół prawosławny, koptyjski i bizantyjski). Pod tym pojęciem należy rów-nież rozumieć osoby, które wystąpiły z Kościoła katolickiego formalnym aktem apostazji, nawet jeśli wstąpiły do jakiejś sekty niechrześcijańskiej lub uważają się za ateistów.

24 S. Bilicka, Forma zawarcia małżeństwa mieszanego [w:] R. Sztychmiler (red.), Zawieranie mał-żeństwa w różnych systemach prawnych, religiach i kulturach, Olsztyn 2009, s. 115.

25 P. Hemperek, Komentarz do kodeksu prawa kanonicznego, ks. 3–4, t. 3, Lublin 1986, s. 309.

26 A. Sobczak, Aktualna dyscyplina Kościoła wobec małżeństw mieszanych i im podobnych, artykuł opublikowany na portalu Mateusz – chrześcijański serwis www, http://mateusz.pl [dostęp: 30 listopada 2018 r.].

27 C. Jasiński, Małżeństwo w Kościele prawosławnym [w:] R. Sztychmiler (red.), Zawieranie małżeń-stwa w różnych systemach prawnych, religiach i kulturach, Olsztyn 2009, s. 239.

małżeństwo jest jednak traktowane z rezerwą, trzecie jest jedynie tolerowane, a czwarte jest uznawane za nieważne²⁸.

W judaizmie uznaje się, że małżeństwo powinno mieć charakter monoga-miczny, jednakże Tora i Talmud nie wykluczają wielożeństwa²⁹. Małżeństwa mieszane, to jest zawierane z wyznawcami innych religii, zostały zakazane jeszcze w czasach biblijnych. Współcześnie nadal są zakazane w ortodok-syjnych wspólnotach żydowskich³⁰. Charakterystyczną cechą małżeństwa w judaizmie jest jego kojarzenie przez swata (hebr. szadchan). Jeżeli przyszli małżonkowie wyrażają zgodę na zawarcie małżeństwa, odbywa się uroczy-stość zaręczyn, podczas której następuje podpisanie specjalnego dokumentu (hebr. tenaim). Przed ślubem sporządzany jest także kontrakt ślubny (hebr.

ketuba), który ma chronić interesy kobiety na wypadek śmierci męża lub rozwodu³¹. Judaizm przewiduje możliwość rozwodu w wyniku wydania orzeczenia przez sąd rabinacki, m.in. w przypadku niepłodności jednego z małżonków lub stałego odmawiania pożycia. Z wnioskiem o rozwód może wystąpić zarówno mąż, jak i żona, przy czym w tym drugim przypadku mąż może nie wyrazić zgody na rozwód. Współcześnie większość rozwodów na-stępuje za obopólną zgodą małżonków³².

Małżeństwo w islamie funkcjonuje, opierając się na Koranie oraz Sun-nie. Charakterystyczną cechą prawa muzułmańskiego jest to, że za legalne są uznawane jedynie takie kontakty intymne pomiędzy mężczyzną a kobietą, które mają miejsce po zawarciu małżeństwa³³. Stąd też to właśnie na ten aspekt funkcjonowania małżeństwa kładziony jest w islamie największy na-cisk³⁴. Małżeństwo w islamie nie jest traktowane jako sakrament, ale jako umowa zawierana w obliczu Boga³⁵. Umowa ta jest zawierana między przy-szłym mężem a opiekunem kobiety. Zasadniczo nie powinno wydawać się kobiety za mąż bez jej zgody, przyjmuje się jednak, że jej milczenie oznacza

28 Ibidem, s. 240.

29 W praktyce Żydzi praktykowali wielożeństwo w Europie do XVII w., a na Bliskim Wschodzie aż do XX w., tj. do osiedlenia się w Izraelu, którego prawo cywilne zabrania zawierania małżeństw poligynicznych.

30 P. Stasiuk, Małżeństwo Żydów [w:] G. Dzierżon (red.), Małżeństwo w Kościele katolickim oraz w czterech religiach niechrześcijańskich (judaizm, islam, hinduizm, buddyzm), Kraków 2014, s. 91.

31 R. Marcinkowski, Zawieranie i rozwiązywanie małżeństwa w judaizmie rabinicznym [w:]

R. Sztychmiler (red.), Zawieranie małżeństwa w różnych systemach prawnych, religiach i kulturach, Ol-sztyn 2009, s. 210–211.

32 P. Stasiuk, op.cit., s. 95.

33 M. Zyzik, Małżeństwo w prawie muzułmańskim, Warszawa 2003, s. 119.

34 S.W. Witkowski, Wprowadzenie do prawa muzułmańskiego, Warszawa 2009, s. 87.

35 M. Ptaszyński, Małżeństwa mieszane w islamie [w:] R. Sztychmiler (red.), Zawieranie małżeń-stwa w różnych systemach prawnych, religiach i kulturach, Olsztyn 2009, s. 232.

zgodę³⁶. Niemal we wszystkich państwach, w których dominującą religią jest islam, dopuszczalne jest zawieranie małżeństw poligynicznych. Wyją-tek w tym zakresie stanowią Turcja i Tunezja, w których prawo wyraźnie zakazuje poligynii³⁷. W pozostałych państwach muzułmańskich pierwsza żona musi wyrazić zgodę na drugie i kolejne małżeństwo męża³⁸. Muzuł-manie, zarówno kobiety, jak i mężczyźni, mają bezwzględny zakaz zawiera-nia małżeństw z bałwochwalcami, tj. osobami należącymi do innych religii i wyznań³⁹. Wyjątek w tym zakresie dotyczy poślubiania tzw. kobiet Księgi, czyli chrześcijanek i żydówek, które mogą zostać żonami muzułmanina, ale w porównaniu z żonami będącymi muzułmankami są one traktowane jako żony drugiej kategorii⁴⁰, co stanowi wyjątek od zasady równych praw wszyst-kich żon⁴¹. Kobieta będąca muzułmanką ma natomiast bezwzględny zakaz zawarcia małżeństwa z mężczyzną niebędącym muzułmaninem⁴². Wyjątek w tym zakresie stanowi Tunezja, która jako jedyne państwo muzułmańskie zniosła zakaz zawierania małżeństw pomiędzy muzułmankami a wyznawca-mi innych religii⁴³. Drugim wyjątkiem jest Turcja. Mimo tego, że w Turcji dominującą religią jest islam, państwo ma oficjalnie świecki charakter i nie jest zaliczane do grona państw muzułmańskich. Zawieranie małżeństw poli-gynicznych jest w Turcji zakazane i sankcjonowane karnie od 1926 r., kiedy wprowadzono reformę Kodeksu cywilnego. Nie obowiązuje także zakaz za-wierania przez muzułmanki małżeństw z mężczyznami będącymi wyznawca-mi innej religii lub z ateistawyznawca-mi⁴⁴.

Prawo muzułmańskie w szerokim zakresie przewiduje możliwość rozwo-du (arab. talak), dając w tej kwestii znaczną przewagę mężowi, który może żądać rozwodu z wielu różnorodnych powodów, podczas gdy przeprowa-dzenie rozwodu z inicjatywy żony jest bardzo trudne i wiąże się z wysokimi

36 K. Sadowa, Sytuacja kobiet w islamie, „Acta Erasmiana” 2013, t. 5, s. 235–236.

37 M. Sadowski, Kontrakt małżeński w prawie islamu, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 2017, t. 103, s. 99–100.

38 I. Kasińska, Pozycja kobiety w małżeństwie muzułmańskim [w:] R. Sztychmiler (red.), Zawieranie małżeństwa w różnych systemach prawnych, religiach i kulturach, Olsztyn 2009, s. 237.

39 B.G. Weiss, The Spirit of Islamic Law, Athens, GA 2006, s. 150–151.

40 M. Ptaszyński, op.cit., s. 232.

41 S.W. Witkowski, op.cit., s. 124–126.

42 E. Bober, Pojęcie małżeństwa w islamie i przygotowanie do jego zawarcia – na przykładzie Maroka,

„Metryka” 2013, nr 1, s. 71.

43 Zob. Tunisian Women Free to Marry Non-Muslims, BBC News, 15 sierpnia 2017 r., https://

www.bbc.com/news/world-africa-41278610 [dostęp: 31 stycznia 2019 r.].

44 W. Menski, op.cit., s. 360–362.

kosztami⁴⁵. Sam rozwód jest traktowany jako sprawa należąca do sfery pry-watnej małżonków, stąd też ingerencja sądu jest w zasadzie wyjątkowa⁴⁶.

Model mieszany polega na połączeniu formy świeckiej i wyznaniowej małżeństwa w taki sposób, że zawarcie małżeństwa wyznaniowego wywo-łuje skutki prawne nie tylko na gruncie prawa danego kościoła lub związku wyznaniowego, ale także na gruncie prawa cywilnego. U podstaw istnienia takiego modelu leży założenie, że małżeństwo świeckie i małżeństwo wyzna-niowe to dwie odmienne instytucje, regulowane przepisami różnych syste-mów prawa⁴⁷. Każdy z tych systemów przewiduje odrębną formę zawarcia małżeństwa, wymogi, jakie mają być spełnione przez nupturientów, oraz sposób, w jaki małżeństwo powinno być zawarte i zarejestrowane. Wspól-ne są natomiast podstawowe założenia dotyczące konstrukcji małżeństwa, takie jak łączenie jego zawarcia z konsensem małżeńskim (łac. consensus matrimonialis)⁴⁸.

Trzecią podstawową różnicą istniejącą w odniesieniu do kształtu insty-tucji małżeństwa jest traktowanie jej wyłącznie jako związku osób różnej płci lub jako związku, który może być zawarty zarówno przez osoby różnej, jak i tej samej płci. Te ostatnie małżeństwa zazwyczaj potocznie nazywa się homoseksualnymi. Mimo że określenie takie, biorąc pod uwagę jego ety-mologiczny rodowód⁴⁹, oznacza dokładnie to samo co „małżeństwo osób tej samej płci”, to jednak to drugie pojęcie wydaje się poprawniejsze⁵⁰.

„Małżeństwo homoseksualne” może bowiem sugerować, że chodzi o zwią-zek osób o orientacji homoseksualnej. Faktem jest, że w znakomitej więk-szości z instytucji małżeństw osób tej samej płci korzystają osoby o takiej orientacji, jednak nie jest to w żadnym wypadku przesłanka jego zawarcia.

Organ udzielający małżeństwa nie bada orientacji seksualnej przyszłych małżonków, a jedynie sprawdza, na podstawie odpowiednich dokumen-tów, ich płeć. Nic więc nie stoi na przeszkodzie, aby małżeństwo zostało zawarte przez osoby tej samej płci, które nie są orientacji homoseksualnej, ale orientacji heteroseksualnej, biseksualnej lub aseksualnej.

45 M. Sadowski, op.cit., s. 108–109.

46 S.W. Witkowski, op.cit., s. 131.

47 A. Mezglewski, Jedno małżeństwo czy dwa? Rzecz o istocie małżeństwa konkordatowego, „Monitor Prawniczy” 2003, nr 18, s. 857.

48 A. Mączyński, Konkordatowa i kodeksowa regulacja przeszkód małżeńskich [w:] S. Fundowicz, F. Rymarz, A. Gomułowicz (red.), Prawo i godność. Księga pamiątkowa w 70. rocznicę urodzin Profesora Wojciecha Łączkowskiego, Lublin 2003, s. 151.

49 Homoseksualny, z greki homoios (ὁμόιος) – taki sam, równy; i z łaciny sexualis – płciowy.

50 Z tego powodu w niniejszym opracowaniu dla określenia związków tego typu używane jest sformułowanie „małżeństwo osób tej samej płci”.

Małżeństwa osób tej samej płci oraz, będące podobną instytucją, związki partnerskie, zostały szczegółowo omówione w rozdziale II.1.1 oraz w rozdzia-le II.2.2.2.2, gdyż na gruncie prawa prywatnego międzynarodowego mają one ścisły związek z problemem stosowania klauzuli porządku publicznego.

I.3. Regulacje dotyczące małżeństwa przyjęte na