Wychowanie a socjalizacjo

W literaturze pedagogicznej, e także w pracach z zakresu socjo­

logii wychowania epotykaay się zarówno z pojęcie* ‘wychowanie*, Jek 1 "socjalizacja*. Aby wyjaśnić zakres obu pojęć używanych we współ­

czesnych teoriach wychowania, należy na wetęple podjętych rozważań poświęcić nieco uwagi rozumieniu pojęcia ‘wychowanie* przez prekur­

sorów obu intereeujęcych пае eubdy9cyplln - H. Radllńskę 1 F. Zna­

nieckiego.

H. Radlińska wskazywała, że wychowanie bywa uJ*owane z różnych punktów widzenia będż jako śwlado«e keztełtowanie nowych członków grupy społecznej, będż Jako poszukiwanie niezmiennych Ideałów, będź też koncentrowanie uwagi na kształtowanie się osobowości ludzkiej1 . 'Odrębność i epecyflka wychowania w interpretacji H. Radlińskiej zdaje się polegać na jęczeniu różnych, punktów widzenia: Indywidual­

nego, społecznego orez kulturowego. Owa trójjedność charakteryzuje, wyznaczajęc zaraza* zakres wychowania, następujęce procesy: wzrost, wreetenle, |wprowadzanie. O W z r o s t przebiega samorzutnie 1

Jest rozwoje* psychofizyczny*. Wychowanie polega na stynulowaniu

1H. R a d l i ń s k a : Oświata dorosłych. Warszawa 1947, e. 21.

ZW. T h e 1 e et Radlińska. Warszawa 1964, s. 73.

1 organizowaniu warunków dla prawidłowego wzrostu. W r a s t a ­ n i e natomiast Jest procesea także samorzutnym polegaj«cyn na wra­

staniu Jednostki w środowisko przyrodnicze i kulturowospołaczna.

W p r o w a d z a n i e natomiast polega na przekazywaniu wiedzy w sposób przystępny dla Jednostki oraz wekazywaniu wartości kultury, kształtowaniu zachowań niezależnie od wieku. Skuteczność wprowadza­

na zależy od samorzutnych procesów wzroetu 1 wrastania3 . W konsek­

wencji tych działań jednostka podejmuje saaodzislnę działalność w strukturze życia społecznego. Zadanie* wychowania Jest więc prze­

kształcanie rzeczywistości w calu doskonalenia przyszłych warunków życia.

H. Radlińska uważała, ża de zakresu wychowania 'należy wszystko, co wspomaga wzrost 1 wrastania, oo wprowadza w świat wartoécl, więc również wiele oddziaływań zaliczanych do nlelntenejonalnyeh (wycho­

wawczo)*4 . Wychowanie w swoich zadanloch 1 metodach Jest autonomicz­

ne i wnoszęc w życia własny wkład poprzaz-łfceenle pokoleń i kultur, Jest "potężnym czynnikiem przebudowy” . Aatonomla wychowania nie od­В

granicza go sztucznie od Innych dzlałari w zakresie kultury, lecz pod­

kreśla Jego ogromno znaczenie dla wszelkich spraw zachodzących mię­

dzy ludźmi.

Kształtowanie zalań śwledewoścl Jednostek 1 zbiorowości Jeet pro­

cesea długotrwały* o nie przewidzianym do końca efekcie. Przedmio­

tem wychowania w ujęciu H. Radlińskiej s« zjawiska 1 procesy wystę­

pująca w życiu, a środowisko Jest części? szerszej struktury otacza­

jącej człowieka, stanowi także źródło tredol wychowawczych, li pod­

staw koncepcji wychowenia H. Radlińskiej leży relacja wychowanle- -kultura-środowlsko, gdzie wychowanie polega na przeksztełcaniu

ota-łH. R a d l i ń s k a : Pedagogika społeczna. Wrocław 1961, s. 76.

4Tamże, s. 60.

czajęcych warunków życia, które to przekształcenia dokonywane s.ę za poaocę sił ludzkich (grup 1 Jednostek twórczo dzlałajęcych), poprzez zapoznawanie się z wartościami kultury. Kultura natoalast, służęc przekształcaniu środowiska oraz doskonaleniu Jednostki', Jest źród­

le*, celea 1 érodklea wychowania. W środowisku zań odbywa się kon­

takt z wartoéclaal kultury6 .

F. Znaniecki uważał natoalast, że "w* wszystkich czasach u wszy­

stkich ludów «wychowanie»polega na pewnych czynnościach spełnia­

nych przez pewnych ludzi z zealarea wywołania zachowania lub zaody- flkowanla, zaraz lub w dalszej przyszłości, pewnych czynności In­

nych ludzi; lnnyal słowy, wychowanie Jest działalnością dężęcę do wywierania wpływu na postępowanie ludzkie*7 . Wszelkie czynności, któ­

re zalerzaję do zalań w zachowaniu człowieka, eę czynnośclaai społe- cznyai, wychowanie Jest również eleaentea życia kulturowego. Przad- alotea wychowania, według F. Znanieckiego, ag Jednoetkl a nie grupy społeczne, które należy traktować Jako narzędzie pedagogiczne ułat­

wiające oddziaływanie na poszczególne Jednoetkl - 'Jest tylko - Jak zwykle w dotychczasowy* ustroju szkolny* - Jedynya z warunków narzu­

canych wychowawcy przez potrzeby praktyczne, unle«ożllwlaJęce osob-ne wychowania każdej Jednoetkl poezczególnie .g

F. Znaniecki uważał, że znaczna większość działań wychowawczych odnosi się do ludzi *łodych, lecz rozwój cywilizacji powoduje, iż zainteresowania wychowawcze odnieść należy także do ludzi dorosłych.

Różnice dotyczęce wychowania ludzi ałodych 1 dorosłych aę drugorzęd­

ne 1 zawieraJę elę w aspekcie różnic psychologicznych. Zwrecał on także uwagę, że literatura pedagogiczna najwięcej alejece poświęca 'działalności wychowawczej planowej, organizowanej przede wszystkie

W. T h e 1 s s: Radlińska. Warszawa 1984, s. 85-86.

7F . Z n a n l e c k i i Socjologie wychowania. T. 1.! Warszawa 1973, s. 3.

Û

przez wrychowawców-nauczycieli. Uważał on, że 'wychowanie planowe, tj. taklo, w którym wychowawca z całę świadomością zakłada aoble Ja­

kiś cel pedagogiczny 1 dobiera érodkl, które uważa ze najodpowied­

niejsze do oslęgnlęcla tego celu. Jest późnym wytworom kultural­

nym*9 1 wyłania się z wychowania bezplanowego, kierującego elę przede wszystkie zwyczajani, tradycje 1 rutynę, pozbawionymi głęb­

szej refleksji. Wychowania nie można rozgraniczać od innych rodza­

jów działalności społecznej odnoszących elę do ludzi, ponieważ każ­

da czynność wychowawcza 'Jest formalnie czynności? epołecznę*10. Rze­

czywiste zaś funkcję wychowania Jest ‘przygotowanie kandydata do członkostwa w grupie; ta funkcja warunkuje faktyczny przebieg wy­

chowania, chociaż sana ona w oczach wychowawcy noże być

podporzęd-11 1

kowane Indywidualistycznym ideałom* ;

'Wychowanie Jest to działalność społeczne, której przedmiotem Jest osobnik będęcy kandydatem na członka grupy społecznej 1 której zadaniem warunkujęcym faktyczne jej zemlery'1 metody Jest przygoto-wanle tego osobnika etanowlska pełnego członka.* 12 F. Znaniecki wy­

różnił trzy rodzaje wychowania1 3 : b e z r e f l e k s y j n e dla ludzi o niskim poziomie kulturowym, które polega na powielaniu wzorów osobowych. Jakich nosicielami sę dorośli członkowie (np.

wspólnota pierwotne), t r a d y c j o n a l i e t y c z n e - wy­

stępujące wtedy, gdy zachowanie młodych odbiega od zachowań ludzi starszych, wówczas w procesie wychowenia należy odwoływać się do tre-

dycji, przywracając poprzednie układy, orez wychowanie u t y l i

-^Tatiie, s. 6-7; por. także R . W г о с z y ń s к i : Pedagogika rpołcczna. W y d . 3. Warszawa 1979, s. 13.

10Tamże, s. 8.

11Tanże, s. 9.

12Tamże, s. 36.

t a r y s t y c z n e , gdzie probleaea wychowawczy» staje się umie­

jętność przystosowania młodego pokolenia do wyaegeri współczesności.

W wyniku rozwoju wielu nauk szczegółowych, w tya także pedagogi­

ki społecznej 1 socjologii wychowania, następowała ewolucja poglą­

dów na zagadnienie wychowania 1 Jego definiowania. Współcześnie wy­

chowanie ttożeay rozpatrywać w trzech aspektach: Jako szczególny przypadek porozualewanla się ludzi między eobę, Jako proces oraz Ja­

ko rezultat procesu wychowawczego.

Wychowanie jako szczególny przypadek poroztmtowania się ludzi między soŁkj

Aby przebiegało wychowania, ausl zathodzić przekazywania sobie alędzy Jednostkaal Jakichś inforaacjl, lecz niekoniecznie przekazy­

wanie sobie Inforaacjl ausl być zwlęzana z wychowanie*. Wyróżniany dwie foray przekazywania inforaacjl w kontaktach społecznych1 4 i

l) Interakcję - przekazywanie inforaacjl w taki sposób, który po­

woduje reakcje na lnforaację odbieranę1 5 ,

z ) masowę koaunlkację - lnforaacja klarowana do grupy odbiorców, na którę osobnik nie aa aożllwoścl przekazania swojej reakcji nadaw cy.

Pierwsza foraa przekazywania Inforaacjl - Interakcja - zwlęzana Jest z tzw. w y c h o w a n i e * w ł a ś c i w y a, polegajęcya na bezpośredni* kontakcie wychowawcy z wychowankaal. Druga forsa - Ma­

sowego komunikowania - jest podłoże* w y c h o w a n i a M a s o ­ w e g o , które dokonuje alę za po*oc* różnych środków - praea, ra­

dio, telewizja. A zataa w y c h o w a n i e nalaży traktować

ja-— n

---Pedagogika. Rad. M. G o d l e w s k i , S . K r a w c e w l c z , T. W u J a k. Warszawa 1974, s. 233.

15Taaże, a. 234.

ko szczególny przypadek porozumiewania się ludzi między eobę,a więc przekazywaniem sobie Jakiché informacji1 6 .

Do podstawowych typów interakcji w wychowaniu właściwym należ;:

- d i a d a - wzajemna wymiana zachowań i kryjących eię za niiii tre­

ści, występująca między dwoma Jednostkami;

- t r i a d a - interakcja występująca między trzema osobami (licz­

ba kanałów przepływu informacji równa eię б);

- u k ł a d c z w ó r k o w y - lnterakcja/| wyetępujęca między czterema osobami (liczba kanałów przepływu informacji równe się 12

)17.

Triadę i układ czwórkowy to typ interakcji najczęściej spotykeny w małych grupach (np. w rodzinie).

Bioręc pod uwagę powyższe typy interakcji, można powiedzieć, źe działanie wychowawcze zdeterminowane Jest przez całokształt lnterel*

cjl zachodzących w grupie. Interakcja ma tylko wtedy charakter wy­

chowawczy, Jeżeli motywem Jej dokonania sę. trwałe zmiany w osobowo- ścl partnera . W tym przypadku bez wychowawcy nie ma 18 wychowania.

'Aby zapewnić objęcie każdej jednostki układami pożędanych Interak­

cji, z punktu widzenia Interesu społecznego, epołeczeristwo powołuje do życia specjalne instytucje, w których dzlałaję specjalnie przy-gotowani do tego rodzaju zadart pracownicy.* 19 Ozlałanle systemu o- światowo-wychowawczego w danym partetwle polege więc w ewym założe­

niu na umieszczeniu jednostek w takich układach interakcyjnych, któ­

re wywierać będę pożędany wpływ na osobowość wychowanka.

3. Szczepański określa instytucje Jako *ze6poły urzędzert, w któ­

rych wybrani członkowie grup otrzymuję uprawnienia do wykonywania

16Tanże, s. 233.

17Tamże, s. 235.

18Ta«że.

^ T a m ż e , e. 237.

czynności określanych publicznie 1 Interpersonalnie, die zespoko-Jednla potrzeb Jednostkowych 1 grupowych 1 dla regulowania zachowań

20 «

innych członków grupy" . W ty* eiejscu warto także wyjeśnic, co należy rozueieć pod pojęciem "działanie Interpersonalne", ponieważ jest ono szczególnie ważne zwłaszcza dla pedagoge-wychowawcy. DZIA­

ŁANIE INTERPERSONALNE to zachowanie się Jednostki, które ona podej­

muje 1 wykonuje niezależnie od ewolch osobistych cech 1 interesów, zawsze w ten вам sposób, wyetępujęc w interesie ogólny*, który* Jest dobro zbiorowości21

Do należytego funkcjonowania instytucji niezbędne Jest22 - określenie celu i zakresu czynności,

- racjonalne organizacja i podział pracy,

- znaczny etopleń uniezależnienia działań od dężeń i interesów oso­

bistych,

- zaufanie 1 uznanie zbiorowości,

- integracja z cały* eysteae* instytucji państwowych 1 zbiorowości społecznych.

Ze względu na pełnione funkcje instytucje dzielimy *.in. ne: ekono-mlczne, polityczne, socjalne, kulturalne, oświatowo-wychowawcze . 23 Wyróżnlaey dwe podetawowe syste*y «asowego dostarczania lnfor«acji.

Pierwszy z nich Jest zwlgzany z powszechne informacjo za pomocy ra­

dia, telewizji 1 prasy; Jegc podstawowy* zadania* jest wszechstron­

ne działanie na rzecz pełnej integracji narodu dla reellzacjl wspól­

nych celów ideowo-polltycznych 1 społeczno-gospodarczych, drugi zaś

---

cówki wychowania równoległego. "Studia Pedagogiczne" 1904, t. 46, s« 151-173; zob. także: 3. S z c z e p a ń s k i : Elementarne po­

jęcia socjologii. Warszawa 1967, e. 109-116.

- z procesami zarządzania, a więc operowania aparaten adainistra­

cji, porzędku publicznego, gospodarki i dystrybucji dóbr. Oba ta sy­

stemy maję duże znaczenie w zakresie wpływania na zachowanie społe­

czeństwa. A zatem WYCHOWANIE MASOWE to systemy informacji, Jakimi dysponuje społeczeństwo, działające by wywołać trwałe, pożądane zmla-ny w éwiadomoécl 1 postawach ogółu24

Wychowanie jako proces

PROCES WYCHOWANIA to "system czynności wychowawców (nauczycieli rodziców i in.) 1 wychowanków, umożliwiających wychowankom zmienia­

nie ale ** pożądanym kierunku, a więc kształtowania 1 przekształca­

nie uczuć, przekonań 1 postaw społecznych, moralnych, estetycznych, kształtowanie woli 1 charakteru oraz wszechstronne rozwijanie oso­

bowości"^5 .

Traktujęc wychowanie Jako proces, należy na wstępie zwrócić uwa­

gę na Jego złożoność 1 wyróżnić w nim co najmniej dwa rodzaje wpły­

wów26 :

- działania podejmowane przez Instytucje, majęce na celu realizowa­

nie określonego wzoru wychowawczego, - wpływy środowiskowe.

Pierwszy rodzaj wpływów Jest celowy, planowy, systematyczny 1 jest zwięzany z działaniem instytucji (np. przedszkole, szkoła, zakład pracy). Tego rodzaju wpływy określa się mianem w y c h o w a n i a i n t e n c j o n a l n e g o . Drugi rodzaj wpływów zwięzeny Jest z oddziaływaniem na Jednostkę różnych grup społecznych i środowisk

ł V Y...

Pedagogika..., s. 239, szerzej na ten temat w rozdziale 4.3.

W. O k o ń : Słownik Pedagogiczny. Warszawa 1975, e. 231.

R . W r o c z y ń s k i : Pedagogika społeczna..., wyd. 3, s. 11.

(rodzina, grupa rówieśnicza), określa się go alene* w y c h o w a ­ n i a n a t u r a l n e g o .

Bloręc pod uwagę powyższe dwe rodzaje wpływów występujących w procesie wychowania, pedagodzy foraułuję pojęcie wychowenla w szero­

kie znaczeniu. WYCHOWANIE Jest to całość wpływów 1 oddziaływań ; kształtujących rozwój człowieka oraz przygotowujących go do życia w społeczeństwie . Tę obszernę definicję wychowania 27 eprecyzoweła socjologia, zwłaszcza socjologia kulturallstyczna, ukazujęc podsta­

wowe znaczenie uspołecznienia Jednoetkl w życiu społeczny* Jako pod-budowy wychowenla planowego . Warto Jednak w ty* «iejscu 26 zwróclc uwagę na sposób traktowenla procesu wychowania przez F. Znanieckie­

go, który definiuje proces wychowenla następująco: * Q...] z każdego punktu widzenia procee wychowawczy przedstewia się przede wezyst-ki* jako proces dotyczęcy Indywidualnego wychowenke, proces pewnego kształtowania, urabiania Jego osoby* . Proces ten, według tegoż au­29 tora, odbywa się Jednek *ne szerszy* gruncie obiektywnej rzeczywi­

stości społecznej*3 0 , a zate* proces wychowania traktowany Jest tak­

że jako proces społeczny. Społeczng naturę wychowania rozuale tek:

*Oeżeli, więc pedagog chce dężyć do doskonałości technicznej w swo­

jej dziedzinie, werunkle* powodzenia tego dężenle Jest, eby kiero­

wał on najprzód światło obiektywnej, ściśle teoretycznej refleksji nie tylko ne wychowanka, lecz na łęczęcy go z ni* zwlęzek społecz­

ny i na własnę osobowość jako drugie ogniwo w tynzwi ęz ku oraz wszy­

stkie te wpływy epołeczne, który* podlega i on sen, i wychowanek, 1 zwięzek alędzy ni*i i od których cały przebieg wychowania zależy.*3^

27 t

Pedagogika..., s. 31.

28S. K o w a l s k i : Socjologia wychowania; w zarysie. Werszawa 1974, s. 23.

29F . Z n a n i e c k i : Socjologia wychowania. T. 2. Warszawa 1973, s. 62.

30Taeżs, s. 82.

Dlatego, że *nle do żywego konkretnego człowieka, lecz do osobnika społecznego, jako uwarunkowanego przez społeczeństwo układu, stoeuje się niemal cały proces wychowawczy"32

’Wychowanie, którego zadania nie sę zgodne z wymogami społeczny-

«1, przestaje być wychowaniem, przestaje spełniać tę funkcję społe­

czne, która je odróżnia od innych rodzajów działalności.*33 Kształ­

towanie osobowości społecznej zwane Jest w socjologii u s p o ł e ­ c z n i e n i e m będż s o c j a l i z a c j ę , a wchodzenie wy-chowanka w kulturę - a k u l t u r a c j ę . Niektórzy 34 pedagodzy sę skłonni traktować socjalizację węsko - Jako spontaniczny proces przystosowania społecznego, w odróżnieniu od wychowania Jako proce­

su celowego 1 planowego oddziaływania na wychowanka3 5 . 3. Kowalski podkreśla, iż termin ‘wychowania* wlęże się z procesem, w którym występuje określone działanie, termin zaś ’uspołecznienie* akcentu­

je raczej to, co stanowi efekt tego działania3®.

‘Socjalizacja kształtuje osobowość człowieka i przystosowuje go do życia w zbiorowości, umożliwia porozumienie się 1 Inteligentne działanie w jej ramach uczy. Jak się zachowywać, aby oslęgnęć cele życiowe*37

’Uspołecznienie polega na wchodzeniu Jednostki w swej biografii społecznej w coraz to liczniejsze grupy społeczne oraz z Ich ramie-nia w określone coraz liczniejsze role społeczne.*36

32Ta«że. e. 141-142.

33Tamże, o. 22-23.

34S« K o w a l s k i ! Socjologie wychowania•..f a* 23.

35Tamże, s. 296.

36Temże, s. 297.

373. S z c z e p a ń s k i : Elementarne pojęcia..., s. 96.

38S. K o w a l s k i : Socjologia wychowania..., s. 301.

Według 3 . Szczepańskiego socjalizacja to procee przekształcenia biologicznego organizmu noworodka w aktywnego uczestnika życia spo­

łecznego i kulturowego. "W tym procesie grupy wychowujące (rodzi­

na, szkoła, grupa rówleśnloze) przekazują człowiekowi wiele ! warto­

ści 1 systemów wartoôci. Wśród nich znajduje się także kulturowy i- deeł osobowości. Drugie ekładnlklem eocjogennym eo role społeczne wykonywene w różnych zbiorowoéciach, dalej wyróżniamy tutaj jaźń su­

biektywno, czyli wytworzone pod wpływem oddziaływania innych wyob­

rażenie o własnej osobie, oraz Jaźń odzwierciedlone, czyli zespół wyobrażeń o sobie odtworzonych z wyobrażeń innych ludzi o nas sa-

•ych." Jaźń odzwierciedlone i Jaźń subiektywna atenowig Jeden z komponentów roli społecznej. Drugie komponenta* jest 'sten socjal­

ny* czyli zespół praw, które przyznaje Jednostce grupę. Trzeci koe- ponent to 'funkcja epołeczne", czyli zeepół obowiązków Jednostki w danej roli epołecznej. Oetatni koeponent to ’znaczenie życiowe*) tzn.

wpływ roli na własne życie Jednoetki oraz działalność kulturalno- -społeczny jednoetki . Powyższe koeponentу ее równocześnie istot­40 ny* i eleeenteel proceeu socjalizacji, a zatee procee ten odbywe eię w ścisłym zwlezku z życiee społeczny* 1 analizowany Jeet przez eo- cjologlę, także socjologie wychowania w kategorlech ról społecznych.

ROLA SPOŁECZNA Jest to ‘względnie stały 1 wewnętrznie epójny sy­

stem zachowań będepy reakcję na zachowanie się Innych osób, przebie­

gający według enlej lub więcej wyreźnle ustalonego wzoru*4 1 . Zespół określonych ról społecznych, do których pełnienia przygotowuje«y wy- chowenke, etanowi najważnlejeze zadanie wychowania ze względu na pod- stawowe sfery działalności człowieke w s p o ł e c z e ń s t w i e .

--- 303 . S z c z e p a ń s k i : ' Elementarne pojęcia..., s. 78-79.

40F. Z n a n i e c k i : Ludzie tereźniejel a cywilizacja przysz­

łości. Warszawa 1974, s. 117-129.

413. S z c z e p a ń s k i : Elementarne pojęcie..., a. 80.

42Pedagogika..., e. 242 1 nast.

1. Społeczne role obywatele polega na wszechstronny* udziale człowleke w całokształcie życie narodu.

2. Społeczna rola człowleke pracy to przygotowanie Jednostki do pracy zawodowej w sensie nie tylko kwalifikacji zawodowych, ale tak­

że określonego stosunku do pracy.

3. Społeczne rola racjonalnego konsunsnta wyraża się we wdraża­

niu Jednostki do odpowiedniego pozioau racjonalnej konsunpcjl na da­

ny* etapie rozwoju społeczno-ekonomicznego.

4. Społeczna rola uczestnika życia ldeowo-polltycznego Jest za- angażowenlea Jednostki w realizacji wartości wykraczających swoln zekresea poza lnteree grup partykulernych. Wieże się to z aktywno­

ścią człowieka w życiu różnych organizacji 1 stowarzyszeń społecz­

nych. Polega one na czynny* uczestnictwie w zblorowyn działaniu zop- genlzowenych grup na rzecz huaanltaryzau 1 postępu społecznego.

5. Społeczna rolaj współtwórcy kultury wlęża elę za współudziałem każdej Jednostki w tworzeniu 1 doekonalenlu nowego społeczeństwo.

6. Społeczna rola członka rodziny - ze względu na znaczenie ro­

dziny we wepółczeeny* społeczeństwie - polega na przygotowaniu do prawidłowego działania w rodzinie.

Przygotowanie Młodzieży do pełnienia powyższych ról społecznych będzie dopiero wtedy prawdziwe, kiedy dężyć będzie do uksztełtowa- nla przekonań 1 postaw niezbędnych, aby role te pełnione były twór­

czo, kiedy saaoreallzujęc elę, Jednoetke będzie rozualałe swoje dzia-łenle w aepekcla swojej społecznej użyteczności . Warto także za­43 znaczyć, że proces realizacji roli zależy od złożonego układu wielu czynników t44

- od zespołu cech blo- 1 psychogennych (np. zdolności. Inteligen­

cje), które aogę ułetwleć lub utrudniać wykonywanie ról społecz­

nych :

43Taaże, e. 245.

A A0« S z c z e p a ń s k i ! Elementarne p o j ę c i e e * 82.

- wzoru osobowego, określającego zespół pewnych cech ł sposobów zachowań Ideowych, Jakie Jednostka, pełniąc określone rolę, powin­

na okazywać)

- od definicji roli przyjętej w grupie czy społeczeństwie, które kon­

troluje jej wykonanie;

- od struktury grupy 1 jej systewu kontroli społecznej, który* dys­

ponuje wobec swoich członków;

- od stopnia Identyfikacji jednoetkl z grupę.

w socjologii 1 socjologii wychowenla rozróżnia się pojęcie roli spo­

łecznej danej z zewnętrz od pojeowanla własnej roli przez jednostkę czyli zobiektywizowanej w grupie .45

Wychowanie joko rezultat procesu wychowawczego

Z dotychczasowych rozważeń wynika, że pojęcie wychowania w lite­

raturze przedmiotu nie Jest Jednoznaczne. Określa ono bedi proces wychowawczy, bedź rezultat tego procesu. W drugi* przypadku wycho­

wanie wieże się z kształtowanie* zespołu pewnych cech osobowości uj- nowanych z punktu widzenia ideału wychowania, z*l«nnego w toku hi­

storycznego rozwoju. Ideał ten i cele wychowanie se zawsze konsek­

wencję określonej praktyki życia społecznego. Ideał wychowenla Jest odbicie*, uznanej ne dany* etapie rozwoju ap«ł*ezno-hl*torycznego, ideologii. “Teologia wychowanie szczególnie silnie jest awiezana wła­

śnie z ty*l założenlaol ideowo-fllozoflcznysl, które odnoeze się do uznawanego eyste*u wartości. Dział filozofii zaj*ujecy się docieka­

nie* nad wertościa*l 1 budowanie* eysteau wartości nazywany aksjo­

logię.*46

4 5 ^{' '}

S . K o w a l e k l t S o c j o l o g i a w y c h o ire n J a *» *, •• 3 0 4 *

46H. M u s z y ń s k i : Aksjologiczne podetswy eocjalletycznego ldeełu wychowanie. Wt Pedagogika..., a. 245.

Tak więc, wyprowadzając ideał wychowania ż aarkslstoweklej ak-sjologii, określa się następujące grupy cech i47

- cechy pozwalające Jednostce na wszechetfonny rozwój oeoblety o- kreślejący stosunek Jednostki do śwlate wartoéci'i sanego siebie;

- cechy umożliwiające Jednostce działania na rzecz rozwoju epołecz- nego określająca Jego stosunek do społeczeństwa 1 do Innych lu­

dzi;

- cechy niezbędne do harmonijnego współżycia w społeczeństwie 1 twór­

czego uczestnictwa w kulturze, określającego stosunek Jednoetki do Innych ludzi, świata przyrody 1 kultury.

H. Muszyński charakteryzuje ideał wychowania, w świetle pedagogt ki marksistowskiej, następujęco :46

- ideał wychowania ma charakter postulatywny, więżę się z proponowa­

nymi przez społeczeńetwo sposobami postępowania;

- źródłem ideałów sę dążenia określonych grup społecznych;

- Ideały dotyczę pożądanych etanów rzeczywistości;

- przyjęcie określonych ideałów Jest konsekwencję opowiedzenia się po stronie określonych sił społecznych.

Społeczeństwo określa ideał wychowania oparty na filozoficznych ideach 1 zgodnie z nim ustala cele wychowenle. IDEAŁ. WYCHOWANIA to model pożądanej osobowości, jaką ma ukształtować całość oddziaływań wychowawczych . Zgodnie z marksistowską aksjologią cele wychowenle49 określone są z punktu widzenia potrzeb społeczeństwa i Jednostki.

Wychowanie jest więc systemem działań zmierzających do określonych rezultatów wychowawczych . Traktując wychowanie Jako rezultat róż-50

47Ta<nże, s. 248.

48H. M u s z y ń s k i : Ideał i cele wychowania. Warszawę 1974,

48H. M u s z y ń s k i : Ideał i cele wychowania. Warszawę 1974,

W dokumencie Wychowanie jako przedmiot analiz pedagogiki społecznej i socjologii wychowania : (skrypt przeznaczony dla studentów pedagogiki wszystkich lat) (Stron 38-81)