Finanse jednostek samorządu terytorialnego Finance of local government units
7.2. Wydatki jednostek samorządu terytorialnego Expenditure of local government units
Głównym obciążeniem dla budżetów JST są wydatki bieżące – w 2019 r. wyniosły one 39350,5 mln zł, stanowiąc 83,8% wydatków ogółem (o 2,2 p. proc. więcej niż przed rokiem). Wydatki bieżące miały naj-większy udział w wydatkach budżetów miast na prawach powiatu (87,0%), a nieco mniejszy w budże-tach gmin (83,4%), powiatów (80,6%) i województwa (68,0%). Z ogółu wydatków bieżących najwięcej
W 2019 r. jednostki samorządy terytorialnego wszystkich szczebli zrealizowały wydatki wyższe niż przed rokiem, przy czym relatywnie najbardziej wzrosły wydatki budżetu województwa. W strukturze wydatków zmniejszył się udział wydatków majątkowych na rzecz wydatków bieżących. W skali roku zmniejszyła się zarówno wartość wydatków inwestycyjnych, jak i ich udział w wydatkach ogółem.
Jednostki samorządu terytorialnego (JST) województwa mazowieckiego zrealizowały w 2019 r. wydatki ogółem w wysokości 46943,0 mln zł. W tej kwocie największy udział miały wydatki miast na prawach powiatu (22141,8 mln zł) i gmin (17795,5 mln zł), a znacznie mniejszy udział – powiatów (3778,2 mln zł) i województwa (3227,5 mln zł).
W porównaniu z 2018 r. wydatki ogółem JST były wyższe o 4233,7 mln zł, tj. o 9,9%. Większy niż przecięt-nie wzrost wydatków odnotowano w budżecie województwa (o 22,3%) i w budżetach miast na prawach powiatu (o 11,4%), natomiast mniejszy w budżetach gmin (o 7,6%) i powiatów (o 3,6%).
Wydatki ogółem JST w przeliczeniu na 1 mieszkańca wyniosły 8675 zł i w odniesieniu do 2018 r. były wyż-sze o 754 zł, tj. o 9,5%. Jednostki poszczególnych szczebli samorządu terytorialnego znacznie różnią się między sobą wielkością omawianego wskaźnika. W miastach na prawach powiatu i gminach osiąga on znacznie wyższe wartości niż w powiatach i województwie.
Tablica 46.
Table 46. Wydatki budżetów jednostek samorządu terytorialnego Expenditure of budgets of local government units
Wyszczególnienie Specification
2010 2015 2018 2019
na 1 mieszkańca w zł per capita in PLN
udział wydatków inwestycyjnych w %
ogółu wydatków share of investment expenditure in % of total expenditure Ogółem
Total 5509 5973 7921 8675 15,7
Gminy a
Gminas a 3023 3491 5239 5621 16,3
Miasta na prawach powiatu
Cities with powiat status 6600 6996 8898 9861 12,3
Powiaty
Powiats 903 934 1155 1193 19,2
Województwo
Voivodship 477 486 489 596 31,3
a Bez gmin mających również status miasta na prawach powiatu.
a Excluding gminas which are also cities with powiat status.
Oprócz wydatków bieżących jednostki samorządu terytorialnego zrealizowały w 2019 r. wydatki majątko-we w kwocie 7592,5 mln zł, z czego niemal całość (97,1%) stanowiły wydatki inmajątko-westycyjne – 7369,5 mln zł.
Wydatki inwestycyjne stanowiły 15,7% ogółu wydatków JST (o 2,1 p. proc. mniej niż w 2018 r.). Udział ten był największy w budżecie województwa (31,3%), a w dalszej kolejności w budżetach powiatów (19,2%), gmin (16,3%) i miast na prawach powiatu (12,3%).
W porównaniu z rokiem poprzednim wydatki majątkowe JST były niższe o 276,3 mln zł, w tym wydatki inwestycyjne – o 250,9 mln zł. Oznacza to odpowiednio spadek o 3,5% i o 3,3%.
Wydatki inwestycyjne budżetów JST w przeliczeniu na 1 mieszkańca kształtowały się w 2019 r. na po-ziomie 1362 zł. W gminach było to przeciętnie 918 zł (od 40 zł w gminie Staroźreby do 3832 zł w gminie Zaręby Kościelne), natomiast w miastach na prawach powiatu – 1216 zł (od 360 zł w Siedlcach do 1304 zł w m.st. Warszawie). W powiatach omawiany wskaźnik wyniósł średnio 229 zł (od 71 zł w siedleckim do 795 zł w przasnyskim). Z budżetu województwa na każdego mieszkańca przypadało 187 zł wydatków inwestycyjnych.
Wydatki inwestycyjne budżetów gmin a na 1 mieszkańca w 2019 r.
Investment expenditure of budgets of gminas a per capita in 2019 Mapa 45.
Map 45.
1000 – 1499 1500 – 1999 2000 – 2499 2500 – 2832
Zł PLN
Polska Poland = 967b
Mazowieckie = 1041 -92,40
1000 500 2193,1
Zmiana w stosunku do 2010 r. w % Change in relation to 2010 in %
500 – 999 40 – 499
1500 wzrost increase
spadek decrease
2000
a Wydatki miast na prawach powiatu dotyczą zadań statutowych gmin i powiatów. b Bez gminy Boguszów-Gorce, która nie przekazała sprawozdań budżetowych do Ministerstwa Finansów.
a Expenditure of cities with powiat status concerns the statutory tasks of gminas and powiats. b Excluding the gmina of Boguszów--Gorce, which did not submit budget reports to the Ministry of Finance.
Wykres 78.
Chart 78. Wydatki budżetów jednostek samorządu terytorialnego według działów w 2019 r.
Expenditure of local government units budgets by divisions in 2019
Polskaa
Polanda Mazowieckie
Oświata i wychowanie Education
Rodzina Family
Transport i łączność Transport and communication
Pomoc społeczna Social assistance Różne rozliczenia Various settlements
Gospodarka komunalna i ochrona środowiska Municipal economy and environmental protection
Gospodarka mieszkaniowa Dwelling economy Pozostałe działy Other divisions Administracja publiczna Public administration
Analizując wydatki JST według działów, można stwierdzić, że 8 działów (spośród 34 ujętych w klasyfi-kacji budżetowej) skupia ponad 85% ogółu wydatków. Największy udział mają „Oświata i wychowanie”
(w 2019 r. – 25,9%) oraz „Transport i łączność” (18,4%). Ważną pozycję w wydatkach zajmuje również dział
„Rodzina” ze średnim udziałem 15,3%, „Administracja publiczna” – 7,9%, a także „Gospodarka komunalna i ochrona środowiska” – 6,4%.
Wydatki w dziale „Oświata i wychowanie” miały największy udział w budżetach gmin i powiatów (stano-wiąc odpowiednio 31,5% i 27,0% wydatków ogółem), natomiast wydatki w dziale „Transport i łączność”
– w budżecie województwa i budżetach miast na prawach powiatu (stosownie 39,0% i 23,1%). Wydatki w dziale „Rodzina” realizowane były głównie przez gminy i miasta na prawach powiatu, stanowiąc 24,5%
oraz 11,9% ogółu wydatków tych jednostek. Różna struktura wydatków jednostek poszczególnych szcze-bli samorządu wynika z odmienności przypisanych im zadań.
Strukturę wydatków ogółem JST według działów cechuje duża stabilność. Różnice do 2018 r. były dość niewielkie i zawierały się w przedziale od minus 2,2 p. proc. do plus 2,2 p. proc. Zmiany te nie miały istot-nego wpływu na kolejność działów w strukturze.
W 2019 r. około 1/4 (25,2%) ogółu wydatków inwestycyjnych JST została sfinansowana dzięki dotacjom inwestycyjnym; rok wcześniej nieco więcej, bo 27,4%. Największy udział dotacji w wydatkach inwestycyj-nych miał miejsce w budżetach powiatów (34,4%). Omawiana relacja mniej korzystna była w budżetach gmin (25,6%), miast na prawach powiatu (24,7%) i województwa (19,3%).
a Bez gminy Boguszów-Gorce, która nie przekazała sprawozdań budżetowych do Ministerstwa Finansów.
a Excluding the gmina of Boguszów-Gorce, which did not submit budget reports to the Ministry of Finance.
W 2019 r. wynik budżetów jednostek samorządu terytorialnego był ujemny, podobnie jak rok wcze-śniej. Relacja deficytu do dochodów ogółem ukształtowała się na poziomie około 1%. Znacznie wzro-sła liczba jednostek z nadwyżką budżetową, natomiast zmalała tych z deficytem budżetowym.
Rok budżetowy 2019 jednostki samorządu terytorialnego (JST) województwa mazowieckiego zamknęły deficytem w wysokości 536,7 mln zł (wobec deficytu 275,9 mln zł w 2018 r.). Na tę kwotę złożył się przede wszystkim deficyt budżetów miast na prawach powiatu (669,0 mln zł) i gmin (127,6 mln zł) oraz nadwyżka budżetowa powiatów (167,9 mln zł) i województwa (91,9 mln zł).
W porównaniu z rokiem poprzednim deficyt budżetów gmin był ponad 6 razy niższy, natomiast nad-wyżka budżetu województwa – 3,5 razy niższa. Budżety miast na prawach powiatu miały w 2019 r. wynik ujemny, podczas gdy przed rokiem – dodatni, natomiast budżety powiatów – odwrotnie.
Tablica 47.
Table 47. Wynik budżetów jednostek samorządu terytorialnego Result of budgets of local government units
Wyszczególnienie Specification
2010 2015 2018 2019
w mln zł in million PLN
relacja do docho-dów ogółem w % relation to total revenue in % Ogółem
Total -2733,5 1744,0 -275,9 -536,7 -1,2
Gminy a
Gminas a -602,0 214,7 -807,9 -127,6 -0,7
Miasta na prawach powiatu
Cities with powiat status -1941,0 1338,1 275,3 -669,0 -3,1
Powiaty
Powiats -134,8 15,8 -69,3 167,9 4,3
Województwo
Voivodship -55,6 175,3 326,1 91,9 2,8
a Bez gmin mających również status miasta na prawach powiatu.
a Excluding gminas which are also cities with powiat status.