z cytowanej przez autora Kroniki W ęgierskiej, na co zwrócił uwagę w sposób nader wnikliwy W. K ętrzyński;151
2, ze względu na późniejsze w stosunku do powstania Vita s, Kyngae (1317— 1329) pochodzenie Kroniki Marka (1358).
Skoro autor Vita powołuje się na Kronikę Węgierską jako na źródło swych wiadomości, logicznie musiała ona powstać wcześniej od Ź yw otu Kingi, a zatem przed r. 1320. Powyższa racja każe nam odrzucić równie błędną tezę Davida upatrującego w Kronice W ę gierskiej źródło pochodzące z późnego XIV w. 152
Właściwe rozwiązanie sprawy proweniencji oraz datacji inte resującej nas Kroniki zdają się przynosić badania J. Dąbrowskiego nad średniowiecznym kronikarstwem węgierskim, podsumowujące dyskusję toczącą się wokół zagadnienia nie znanego nam dziś bliżej praźródła przeważnej części późniejszych kronik węgierskich 153. W wyniku badań ustalono ostatecznie, że owo praźródło składało
się z dwóch różnych części:
a) wcześniejszej — powstałej w czasach Stefana V (1270— 1272 r.);
b) późniejszej — pochodzącej prawdopodobnie z pierwszych lat panowania Ludwika I W ielkiego (1342— 1382 r.).
Obie części praźródła, zdaniem Dąbrowskiego, m iałyby być dzie łem kronikarzy franciszkańskich 154.
150 H. Z e i s s b e r g, op. cit., s. 126. K ron ik ę T u ro cy ’ego om aw ia szczegółow o J. D ą b r o w s k i , Ś r e d n io w ie c z n e k r o n ik i w ę g ie r s k ie w ś w ie tle o sta tn ic h badań , K raków 1914, s. 30.
151 M PH, IV, s. 678— 680. 152 P. D a v i d , op. cit. s. 170.
153 J. D ą b r o w s k i, op. cit., s. 4— 16. N ie w y k o rzy sta n o n ie s te ty n ajn ow szych prac p o św ięco n y ch badaniom nad śred n io w ieczn y m k ro n ik a r stw em w ęgiersk im : C. A , M a c a r t n e y , T h e H u n g a ria n h is to ric a l sou rces, C am bridge 1953; C. A . M a c a r t n e y , T h e o rig in o f th e H un ch ron icle a n d H ungarian h isto ric a l sou rces, O xford 1951.
Wobec powyższych stwierdzeń wydaje się, iż wzmiankowaną w Vita s. K yngae Kronikę Węgierską należałoby po prostu utożsa mić z pierwszą częścią wspomnianego praźródła. Oczywiście, po w yższy wniosek nie wychodzi poza granicę historycznej hipotezy, której uzasadnienie domagałoby się dotarcia do licznych później szych kronik węgierskich w celu m ożliwie pełnego zrekonstruowa nia na ich podstawie w łaściw ego tekstu praźródła i porównania go z przytoczonym i w Vita wiadomościami zaczerpniętymi z owej anonimowej Kroniki Węgierskiej 155. Brak możliwości przeprowa dzenia tego rodzaju sziazegółowych badań tekstoiogicznych w ra mach niniejszej pracy sprawia, że Kronika Węgierska pozostaje nadal dla nais źródłem nie dającym się bliżej poznać i określić. W konsekw encji tego faktu równie bez odpowiedzi pozostać muszą pytania dotyczące kw estii zużytkowania starego przekazu w ra mach nowego- dzieła, a w ięc pytania odnośnie zakresiu i kryterium
selekcji przejętych z Kroniki wiadomości, zmian formy retorycznej przejątków czy wreszcie kierunków nowej ich interpretacji przez autora Vito s. Kyngae. Przy ustaleniu zakresu oraz charakteru wiadomości zaczerpniętych z Kroniki, nie dysponując żadnym kry terium porównawczym,, jesteśm y skazani w yłącznie na przyjęcie w tej sprawie oświadczeń czy sugestii pochodzących od samego autora. Otóż, po wyżej cytow anym zdaniu Legitur in Cronicis Hungarorum — rozpoczynającym rozdz. I Vita poświęcony genea logii Kingi, autor aż do końca tegoż rozdziału podaje wiadomości o treści ściśle historycznej, dotyczące stosunków rodzinnych w ę
gierskiej dynastii Arpadów, reprezentowanej przez królów
Andrzeja II i Belę IV. W yjątkowo szczegółowa chronologia w ystę pująca w tym ustępie Vita oraz dająca się zauważyć duża zwię złość i rzeczowość narracji niewątpliwie przemawiają za zapoży czeniem przytoczonych informacji z jakiegoś dostępnego autorowi przekazu historycznego, którym miałaby być według wyraźnego oświadczenia autora owa Kronika Węgierska. Czy służyła mu ona sw ym i wiadomościami przy pisaniu dalszych rozdziałów
poświęco-155 W ch od ziłab y tu w g r ę zw ła szcza grupa X IV —X V I-w ie c z n y c h kronik b u d ziń sk ich , p rzech o w y w u ją ca , zd an iem D ąb row sk iego, n a jw iern iej tek st p raźródła. B y ły b y to zw łaszcza: C h ro n ica H u n g a ro ru m z drugiej p o ło w y XV w ie k u oraz n a jb liższe o r y g in a ło w i praźródła te k st k od ek su Sam bucusa z X V I w . Por. J. D ą b r o w s k i , op. cit., s. 12— 16.
nych wydarzeniom związanym miejscem swej akcji z terytorium Węgier — byłoby trudno twierdzić nie znając pełnej jej tr e ś c i158.
Problemem otwartym pozostaje również pytanie, czy autor Vita rzeczywiście znał źródło, na które się powołuje, czy też może przejął jego wiadomości już z „drugiej ręki” nic o tym nie wspo minając.
Dużo prościej przedstawia się sprawa drugiego z kolei źródła pisanego wymienionego przez autora W X X X V rozdziale V ita 157.
Kronika Krakowska, na którą powołuje się hagiograf przy opi sie podjętych przez Bolesława W stydliwego i Kingę starań o kano nizację Stanisława biskupa, została przez Kętrzyńskiego i Zeiss- berga zidentyfikowana z Vita sancti Stanislai Cracoviensis epis- copi (maior) datowaną na lata 1257— 1261, a której autorstwo naj prawdopodobniej należałoby przypisać dominikaninowi W incen temu z Kielc 158.
Porównanie obu tekstów pozwoli określić charakter interesują cego nas przejątku.
„ V i t a s. K y n g a e r o z d z. „ V i t a s. S t a n i s 1 a i” rozdz.
X X X V ” III, 56
(MPH, IV, s. 710— 711) (MPH, IV, s. 438)
„...Hoc quoque silencio „... Hoc quoque silencio prete-reundem non est quod, sicut sub reundum non est, quod sicut sub persecucione regis Boleslai filii persecucione regis Boleslai filii C a s i m i r i beatus Stanislaus K a z i m i r i beatus Stanislaus Cracoviensis e p i s c o p u s an- Cracoviensis E p i s c o p u s an no dominico i n c a r n a c i o n i s nio dnminlice n a t i v i t a t i s
millesimo septuagésimo nono fe- M0LX X °IX ° felici martirio
lici martirio consummatus est, consummatus est, sic eciam sub sic eciam sub tempore d u c i s tempore Boleslai fülli Lesconis,
156 M am y na m y ś li rozdziały: X , p rzyn oszący w ia d o m o ść o podróży K in gi na W ęgry, X X — ze w zm ia n k a m i o k łó tn ia ch sy n ó w S tefa n a V , X X V I — p rzytaczająca w iad om ość o w y w ie z ie n iu K in g i p rzez Salom eą do P o lsk i i w y w o ła n y m z teg o p ow od u g n ie w ie k ró lo w ej M arii. M PH ., IV, s. 696, 704, 707.
157 T am że, s. 711.
i5s D y sk u sję nad Ż y w o ta m i św . S ta n isła w a p od su m o w a ł o sta tn io u sta la ją c ich d atację i a u to rstw o M. P 1 e z i a, O d A r y s to te le s a .... s. 430.
Boleslai filii Lesconis, eiusdem Cracovie ducis, idem sanctus et g l o r i o s u s mártir et ponti- fex Stanislaus m ultis c h o r u s - c a n s miraculis a papa Inno- c e n d o quarto anno gracie eiusdem D o m i n i nostri J e s u Christi m illesim o ducentésimo quinquagesimo tercio c a n o n i - s a t u s est...”
eiusdem Cracovie ducis, idem sanctus mártir et pontifex Sta nislaus multis c o r u s c a n s
miraculis a papa Innocen-
cio IV anno gracie eiusdem