Złoże kruszywa naturalnego Trzciana II - Pole B

Położenie geograficzne i zagospodarowanie terenu złoża

Teren złoża kruszywa naturalnego Trzciana II – Pole B o powierzchni 12,69 ha znajduje się w miejscowości Trzciana w gminie Dukla. Obszar zlokalizowany jest w lewobrzeżnej części wsi, na równinie terasy niskiej, wznoszącej się na wysokość 4,5 m powyżej rzeki Jasiołki (ryc. 6.4). Złoże położone jest w miejscu

korzystnym pod względem komunikacyjnym, ponieważ znajduje się 500 m od drogi krajowej Rzeszów - Barwinek.

Ryc. 6.4. Mapa topograficzna lokalizacji złoża kruszywa naturalnego Trzciana II – Pole B, skala 1:10000 [PZZ Trzciana II – P.B]

Tereny nad złożem stanowiły pola orne, użytki zielone oraz nieużytki klasy IV-VI. Najbliższa zabudowa znajduje się 20 m na zachód od granicy złoża. Plan Przestrzennego Zagospodarowania Gminy Dukla przewiduje na omawianym terenie wydobycie kruszywa naturalnego oraz w niedalekiej przyszłości budowę zbiornika wodnego.

Opis budowy geologicznej złoża

Złoże Trzciana II znajduje się w Karpatach fliszowych w jednostce dukielskiej. W budowie tej jednostki najstarszymi utworami są warstwy ropianieckie wykształcone jako flisz łupkowy z litosomami piaskowców cienko- i średnioławicowych. W wyższej części warstw ropianieckich utwory te mają charakter bardziej piaskowcowy. Dominują tam drobnoziarniste piaskowce, silnie wapniste [Zając 2011].

W rejonie Trzciany występują osady czwartorzędowe pochodzenia rzecznego. Reprezentują kilka poziomów akumulacyjnych i spoczywają na skalnych cokołach erozyjnych na różnej wysokości nad poziomem rzeki. W rejonie Trzciany terasa rędzinna jest wyniesiona na 5,5-7 m nad poziom rzeki. Kotlina Trzciana-Tylawa w pobliżu rzeki wypełniona jest osadami piaskowo-żwirowymi. Ponadto w rejonie Trzciana nadbudowana jest pokrywą glin zboczowych.

Na omawianym terenie (pole B) stwierdzono pokładowe złoża kruszywa naturalnego w postaci żwiru i piasku wraz z otoczakami. Są to osady akumulacyjne rzeki Jasiołki złożone w obrębie meandru koryta rzecznego. Nadkład o średniej miąższości 1,09 m stanowią: gleba oraz mady rzeczne wykształcone w postaci glin piaszczystych, glin pylastych, piasków pylastych oraz pyłów piaszczystych. Miąższość kopaliny wynosi średnio 2,13 m. Punkt piaskowy kruszywa wynosi 24,3%, a zawartość pyłów mineralnych - 5,6%. Swobodne zwierciadło wody gruntowej stabilizuje się na głębokości 2,69 m p.p.t. Wysokość zwierciadła wód zależy od opadów i stanu wody w rzece Jasiołce.

Granice filarów i półek ochronnych

Teren złoża kruszywa naturalnego Trzciana II – Pole B jest bezpośrednio przyległy do rzeki Jasiołki, dlatego zgodnie z normą PN-G-02100 został ustanowiony 50-metrowy filar ochronny. Poza tym wyznaczono dwa inne filary ochronne:

 od strony zachodniej o szerokości 6 m w celu zabezpieczenia własności gruntowych sąsiadujących ze złożem;

 od strony południowej o szerokości 6 m, aby nie naruszać praw własności drogi lokalnej Trzciana - Zawadka Rymanowska.

Usuwanie i zwałowanie nadkładu

Miąższość nadkładu waha się w granicach 0,6-3,1 m. Całkowicie niezawodniony nadkład usuwano dwiema warstwami: w pierwszej kolejności zdjęto warstwę humusu, która była składowana oddzielnie, następnie pozostałą część, która została zwałowana w pasie ochronnym od lewobrzeżnej linii brzegowej Jasiołki. Zwałowisko humusu przeznaczone było do rekultywacji terenów złoża po zakończonej eksploatacji na użytki zielone lub leśne.

Złoże było urabiane mechanicznie, ścianowo, na całej miąższości złoża (ryc. 6.5). Wydobycie kruszywa odbywało się za pomocą różnego typu koparek. Urobek ładowany na samochody technologiczne był następnie przewożony do zakładu przeróbczego znajdującego się w odległości 900 m od złoża lub bezpośrednio do klienta.

Ryc. 6.5. Eksploatacja złoża Trzciana II – Pole B [fot. A. Kowalska]

Według wykazu złóż piasków i żwirów z 2011 roku w granicach złoża Trzciana - Pole B zasoby geologiczne bilansowe oszacowano na 98 tys. ton, zasoby geologiczne przemysłowe -na 98 tys. ton (ryc. 6.6), natomiast wydobycie wyniosło 36 tys. ton.

Ryc. 6.6. Projekt zagospodarowania złoża kruszywa naturalnego Trzciana II – Pole B. Mapa obliczenia zasobów, skala 1:2000 [PZZ Trzciana II – P.B]

[PZZ Trzciana II – P.B] Legenda:

granica udokumentowanego złoża, granica eksploatacji, granica filara

ochronnego od rzeki Jasiołki, granica pasa ochronnego od sąsiednich nieruchomości,

granica pasa ochronnego od drogi lokalnej, zasoby bilansowe w filarach

ochronnych zasoby przemysłowe w blokach obliczeniowych, straty

poeksploatacyjne w zasobach przemysłowych, numery otworów wiertniczych,

skarpy, bloki obliczeniowe, poziomice,

Eksploatację rozpoczęto w północno-wschodniej części złoża. Kierunek odkrywkowych robót wydobywczych oraz usytuowanie zwałowiska nadkładu przedstawiono na mapie zagospodarowania złoża (ryc. 6.7).

Ryc. 6.7. Projekt zagospodarowania złoża kruszywa naturalnego Trzciana II – Pole B. Mapa zagospodarowania złoża, skala 1:2000 [PZZ Trzciana II – P.B]

Legenda:

granica udokumentowanego złoża, numery otworów wiertniczych, poziomice,

skarpy, granica eksploatacji, granica filara ochronnego od rzeki Jasiołki,

granica obszaru górniczego o zakładu górniczego, granica terenu

górniczego, zasoby bilansowe w filarach ochronnych, zasoby przemysłowe,

linia przekroju geologicznego, kierunek zdejmowania nadkładu,

zwałowisko nadkładu, kierunek odkrywkowych robót wydobywczych, miejsce

rozpoczęcia eksploatacji, udokumentowane złoże „Trzciana II – Pole C”

Sposób ochrony wód podziemnych i gruntowych

Głębokość urabiania złoża może osiągnąć głębokość 6,0 m p.p.t., natomiast średni poziom zalegania wód gruntowych na obszarze występowania złoża wynosi 2,69, dlatego część złoża była urabiana spod lustra wody. W tym celu był zastosowany sprzęt wydobywczy przystosowany do podwodnej eksploatacji. Przecieki olejów i smarów z koparek, spycharek, ładowarek lub samochodów technologicznych mogły spowodować zanieczyszczenie wód podziemnych. Ponadto do wyrobisk poeksploatacyjnych wypełnionych wodą mogły przedostać się nawozy oraz środki ochrony roślin wypłukane z okolicznych pól uprawnych.

Stopniowe zasypanie wyrobiska w ramach rekultywacji spowodowało powrót zwierciadła wód gruntowych poniżej poziomu terenu.

W trakcie wydobycia kruszywa spod powierzchni wód gruntowych zmienia się zaleganie i równowaga wód podziemnych. Na skutek zwiększonego parowania następuje niewielkie obniżenie ich zwierciadła, strata jest rekompensowana infiltracją wody z koryta rzeki Jasiołki.

Oddziaływanie zakładu górniczego na środowisko

Wydobycie kruszywa naturalnego ze złoża Trzciana II – Pole B w niewielkim stopniu zagrażało środowisku naturalnemu. Położenie złoża powyżej lustra wody rzeki Jasiołki sprawia, że wydobycie kapaliny w niewielkim stopniu wpływało na stosunki wodne obszaru. Zmiana rzeźby terenu, zmiana szaty roślinnej i degradacja gleby była przejściowa, ponieważ po zakończonej eksploatacji część wyrobiska została zasypana. Rekultywacja w kierunku rolnym umożliwi powrót do zagospodarowania terenu zgodnym z tym, jaki był przed przystąpieniem do eksploatacji. Położenie złoża w sąsiedztwie obszarów Natura 2000 może wpływać na chronione gatunki i ich siedliska (rozdział 8.3.1). Najbliższe zabudowania mieszkalne znajdują się w odległości około 20 metrów od granicy złoża (ryc. 6.8). Zapylenie oraz hałas powodowały dyskomfort u okolicznych mieszkańców.

Ryc. 6.8. Zabudowa jednorodzinna w bliskiej odległości od granicy złoża [fot. A. Kowalska]

Sposób prowadzenia rekultywacji

Dla zakładu górniczego Trzciana II - Pole B wyznaczono rolniczy kierunek rekultywacji (ryc. 6.9). Nadkład był zdejmowany w dwóch etapach: najpierw warstwa humusu, potem pozostała część. Humus był składowany oddzielnie i wykorzystany podczas rekultywacji jako wierzchnia warstwa gleby. Wyrobisko poeksploatacyjne zostało zasypane masami ziemnymi pochodzącymi z nadkładu oraz odpadów eksploatacyjnych. W części wyrobiska pozostawiono stawy (ryc. 6.11), które istotnie urozmaicają krajobraz i stanowią doskonałe miejsce dla bytowania bobrów i innych gatunków zwierząt.

Ryc. 6.9. Projekt zagospodarowania złoża kruszywa naturalnego Trzciana II – Pole B. Mapa zagospodarowania wyrobiska po eksploatacji skala 1:2000 [PZZ Trzciana II – P.B] Legenda:

projektowane skarpy, zajęte przez użytki zielone, projektowane użytki zielone,

granica eksploatacji, granica filara ochronnego od rzeki Jasiołki, skarpy,

poziomice, granica obszaru górniczego i zakładu górniczego

Wyrobisko po eksploatacji złoża Trzciana II – P. B w trakcie rekultywacji przedstawiono na ryc. 6.10. Brak warstwy humusu powoduje, że teren jest ubogi w rośliny, a po obfitych opadach deszczu powstaje kałuża o powierzchni kilkunastu metrów kwadratowych.

Ryc. 6.10. Zasypana część wyrobiska w ramach rekultywacji południowej części złoża Trzciana II - Pole B [fot. A. Kowalska]

Ryc. 6.11. Stawy wodne powstałe w procesie rekultywacji północnej części złoża Trzciana II - Pole B [fot. A. Kowalska]