Adaptation of Cloud Computing in Polish Enterprises
2. Zarys chmury obliczeniowej
Rosnąca ilość gromadzonych i przetwarzanych danych, konieczność auto-matyzacji, integracji i optymalizacji coraz bardziej złożonych procesów biz-nesowych, presja efektywnego wykorzystywania zasobów oraz zachowania elastyczności i konkurencyjności rynkowej – stają się głównymi czynnikami wdrażania rozwiązań IT w przedsiębiorstwach. Wzrastająca ilość implemen-towanych w przedsiębiorstwach rozwiązań IT cechujących się odpowiednią jakością, generuje znaczne koszty i wymaga właściwego zarządzania. Rozwój rynku i technologii teleinformatycznych spowodował, że współczesne przed-siębiorstwa, zamiast samodzielnego tworzenia, administrowania i rozbudowy infrastruktury sprzętowej oraz programowej niezbędnej do wspomagania biznesu, mogą nabywać i użytkować rozwiązania IT w formie
wyspecjali-Adaptacja chmury obliczeniowej w polskich przedsiębiorstwach 77
zowanych usług udostępnionych w chmurze obliczeniowej i obsługiwanych poprzez sieci teleinformatyczne (zwykle Internet).
Generalnie chmurę obliczeniową lub przetwarzanie w chmurze można rozpatrywać jako formę outsourcingu informatycznego, w którym zewnętrzni wyspecjalizowani dostawcy oferują specjalistyczne usługi IT w sposób masowy z możliwością ich dostosowywania do potrzeb przedsiębiorstw. Powstanie i rozwój chmury obliczeniowej jest pochodną rozwoju technologicznego (np. dynamicznego rozwoju mocy obliczeniowej, wzrostu możliwości w zakresie przechowywania stale rosnącej ilości danych, zwiększenie przepustowości sieci Internet) oraz nasilającej się konkurencji na rynku IT.
Zamierzeniem, które stało u podstaw powstania cloud computing było dostar-czać masowo usługi IT w podobny sposób, jak ma to miejsce w przypadku innych mediów, np. telefonii, telewizji, gazu, prądu czy wody.
W literaturze chmura obliczeniowa nie ma jednolitej i powszechnie akcep-towanej definicji. Syntetyczna definicja określa chmurę obliczeniową jako zbiór zasobów IT (serwerów, baz danych i aplikacji), które są dostępne na żądanie dla wielu użytkowników i dostarczane przez Internet przez usługo-dawcę (Brandl, 2010). W innym ujęciu cloud computing to usługi (serwisy) obliczeniowe oferowane przez zewnętrzne podmioty i dostępne na życzenie w dowolnym momencie, skalujące się dynamicznie w odpowiedzi na zmienia-jące się zapotrzebowanie (Mateos i Rosenberg, 2011). Według Narodowego Instytutu Standaryzacji i Technologii (NIST) w USA chmura obliczeniowa to model umożliwiający powszechny, dogodny, sieciowy i udzielany na żądanie dostęp do wspólnej puli konfigurowalnych zasobów obliczeniowych, takich jak sieci, serwery, przestrzenie dyskowe, aplikacje i usługi, które z kolei mogą być szybko dostarczone i uwolnione przy minimalnym wysiłku admi-nistracyjnym lub działania dostawcy usługi (Mell i Grance, 2011).
Chmura obliczeniowa pozwala różnym typom przedsiębiorstw uzupeł-nić, a nawet zastąpić dotychczasowe rozwiązania informatyczne, zbiorem konfigurowalnych usług IT obejmujących moc obliczeniową, platformy pro-gramistyczne, przestrzeń dyskową, bazy danych i różne typy aplikacji, które są dostarczane przez zewnętrznych dostawców poprzez sieć. Rozwiązania IT oferowane w chmurze są opłacane przez przedsiębiorstwa w zależności do ich rzeczywistego stopnia użytkowania. W ten sposób przedsiębiorstwa mogą uniknąć kosztownych i zwykle jednorazowych inwestycji związanych z zakupem oraz utrzymaniem niezbędnych rozwiązań IT (np. infrastruktura teleinformatyczna stanowiąca wyposażenie serwerowni lub własnego ośrodka obliczeniowego, długoterminowe licencje na oprogramowanie itd.) i skorzy-stać z zaawansowanych oraz skalowalnych zasobów IT oferowanych w formie
usług opłacanych w różnych elastycznych metodach (np. miesięcznie, w try-bie post paid lub pre paid). Korzystanie z chmury obliczeniowej pozwala zatem przedsiębiorstwom zamienić nakłady ponoszone na rozwiązania IT z kosztów inwestycyjnych CAPEX (capital expenditure) na koszty operacyjne OPEX (operating expenditures). Zastosowanie różnorodnych technik i tech-nologii, takich jak wirtualizacja, agregacja czy narzędzia samoobsługowe, umożliwia dostawcom cloud computing oferowanie usług paralelnie wielu użytkownikom, mogących pochodzić z różnych przedsiębiorstw, którzy często nie mają wiedzy o aspektach organizacyjno-technicznych funkcjonowania infrastruktury w chmurze obliczeniowej. Usługi IT oferowane w chmurze obliczeniowej są dostępne dla użytkowników niezależnie od posiadanego urządzenia (komputer stacjonarny, laptop, tablet, smartfon) i bez względu na swoją lokalizację (any device/any time). Do głównych cech modelu cloud computing podkreślanych przez NIST można zaliczyć:
− możliwość samodzielnej obsługi zasobów IT przez odbiorcę, bez koniecz-ności angażowania dostawcy usług;
− wysoką dostępność oferowanych usług, które są użytkowane przez odbior-ców za pośrednictwem różnych urządzeń komputerowych posiadających dostęp do sieci;
− wysoką elastyczność usług i dynamiczną alokację oferowanych przez dostawcę w formie usług zasobów IT (moc obliczeniowa, zasoby pamięci, aplikacje, bazy danych) w zależności od zmieniających się potrzeb odbiorcy;
− współdzielenie zasobów IT, które umożliwia równoległe korzystanie z usług przez wielu odbiorców;
− zautomatyzowana mierzalność usług, ułatwiająca kontrolę i rozliczanie rzeczywiście wykorzystanych zasobów IT przez odbiorcę.
Z uwagi na sposób implementacji i upowszechniania chmury oblicze-niowej (co związane jest z lokalizacją infrastruktury, w której ma miejsce świadczenie usług oraz przyjęte zasady przetwarzania) można wyróżnić chmury:
− publiczną (dostępną dla ogółu zainteresowanych przedsiębiorstw, orga-nizacji i indywidualnych podmiotów);
− prywatne (tworzone i dostępne wyłącznie dla pojedynczego przedsiębior-stwa lub podmiotu);
− partnerskie (dostępne dla ściśle określonej grupy organizacji);
− hybrydowe (kombinacja różnych typów chmur np. publicznej i prywatnej).
Adaptacja chmury obliczeniowej w polskich przedsiębiorstwach 79
Najważniejsze usługi IT dostępne w chmurze obliczeniowej (tworzące jej stos) można zaliczyć do następujących kategorii:
− infrastruktura jako usługa (Infrastructure as a Service – IaaS) – możliwość użytkowania różnorodnych rozwiązań sprzętowych (tj. serwery, maszyny wirtualne i moc obliczeniowa, przestrzeń dyskowa, urządzenia komuni-kacyjne i systemy operacyjne);
− platforma jako usługa (Platform as a Service – PaaS) – możliwość użytko-wania środowiska programistycznego umożliwiające tworzenie, testowanie i rozwój oprogramowania;
− oprogramowanie jako usługa (Software as a Service – SaaS) – możliwość użytkowania różnych typów aplikacji (np. systemów ERP, CRM, BI) wraz z dodatkowymi usługami dostawcy dotyczącymi utrzymywania i rozwoju oprogramowania.
Obecnie z powyższego i podstawowego zakresu usług chmury oblicze-niowej powstały nowe kategorie dedykowanych i specjalistycznych usług IT dostosowanych do potrzeb rynku (np. BPaaS – biznes procesowy jako usłu-ga, STaaS – przechowywanie jako usłuusłu-ga, CaaS – komunikacja jako usłuusłu-ga, BRaaS – odtwarzanie danych po awarii jako usługa, SECaaS – bezpie-czeństwo jako usługa). Ponadto coraz większa dojrzałość rozwiązań cloud computing umożliwia przedsiębiorstwom integrację lokalnych i wcześniej zakupionych oraz wdrożonych zasobów IT z usługami i technologiami użytkowanymi w chmurze obliczeniowej. Popularność cloud computing oraz outsourcingu, a także potrzeby rynku sprawiają, że dostawcy mogą zaofe-rować na rzecz odbiorców realizację nowych i bardziej złożonych zadań lub procesów jako usług w chmurze obliczeniowej. Należy podkreślić, że obecnie chmura obliczeniowa znajduje powszechne zastosowanie w takich obszarach, jak: IoT (internet rzeczy), media społecznościowe, e-commerce czy strumieniowe przesyłanie multimediów (Media Straming), które również są coraz częściej wykorzystywane w przedsiębiorstwach.
Chmura obliczeniowa generuje dla przedsiębiorstw wiele korzyści, które mogą poprawić elastyczność dostosowania się do zmieniającej się sytuacji rynkowej, obniżyć koszty operacyjne czy umożliwiać szybsze i tańsze genero-wanie innowacji (np. e-usług) (por. Łapiński i Wyżnikiewicz, 2011). W rezul-tacie korzystanie z usług cloud computing może podnieść konkurencyjność i zwiększyć pozycję rynkową przedsiębiorstwa. Z chmurą obliczeniową zwią-zane są jednak pewne zagrożenia, które powinny być wzięte pod uwagę przez menedżerów przedsiębiorstw przy podejmowaniu decyzji o przyjęciu
takiego modelu korzystania z rozwiązań IT. Prezentację głównych korzyści i zagrożeń chmury obliczeniowej przedstawiono w tabeli 1.
Wymienione korzyści i zagrożenia związane z chmurą obliczeniową nie mają charakteru jednoznacznego i w zależności od typu chmury, kategorii usług czy specyfiki przedsiębiorstwa mogą mieć większe lub mniejsze znacze-nie. Zastosowanie chmury obliczeniowej w przedsiębiorstwach każdorazowo wymaga gruntownej analizy korzyści i zagrożeń z uwzględnieniem specyfiki, potrzeb oraz możliwości danego podmiotu gospodarczego. Dalszy rozwój cloud computing, upowszechnienie, standaryzacja czy wsparcie międzynaro-dowych organizacji (w tym działań Komisji Europejskiej) powinno wpływać z jednej strony na większą świadomość przedsiębiorstw odnośnie do korzy-ści z usługowej formy korzystania z rozwiązań IT, z drugiej zaś – powinno oddziaływać na niwelowanie zagrożeń utrudniających zastosowanie chmury obliczeniowej w przedsiębiorstwie. Świadomość korzyści i działania na rzecz ograniczenia zagrożeń w zakresie użytkowania rozwiązań cloud computing, będą niewątpliwie wpływać na zwiększenie popularności chmury oblicze-niowej pośród różnych typów przedsiębiorstw, ułatwiając im dynamiczne i elastyczne funkcjonowanie na wysoce konkurencyjnym rynku.
Tabela 1. Korzyści i zagrożenia usług cloud computing Cloud computing
Korzyści Zagrożenia
− brak konieczności zakupu kosztownego sprzętu, oprogramowania (niskie koszty wejścia) oraz utrzymywania i rozwoju specjalistycznych pomieszczeń wraz z wyposażeniem (przeznaczenie zaosz-czędzonych środków finansowych na inne cele biznesowe)
− relatywnie niższe koszty pozyskania, utrzymania i rozwoju zasobów IT (opła-ty jedynie za wykorzys(opła-tywane zasoby)
− większa przewidywalność kosztów IT
− szybki dostęp do niezbędnych zasobów IT z dowolnego miejsca i w dowolnym czasie
− mniejsze zapotrzebowanie na kadrę IT
− redukcja ryzyka inwestycyjnego w zakre-sie technologii informacyjno-komunika-cyjnych
− pewne problemy związane z bezpieczeń-stwem gromadzonych i przetwarzanych danych (dotyczące np. miejsca prze-chowywania danych, separacji danych klientów, kontroli dostępu, szyfrowa-nia i poufności danych, przywracaszyfrowa-nia danych po awarii itp.)
− awarie sieci Internet ograniczające lub uniemożliwiające korzystanie z zaso-bów IT
− częściowe lub całkowite uzależnienie od dostawcy (brak kontroli nad działaniami dostawcy)
− ryzyko współpracy z nieprofesjonalnym dostawcą
− podatność rozwiązań oferowanych w chmurze na cyberterroryzm czy dzia-łalność wywiadowczą
Adaptacja chmury obliczeniowej w polskich przedsiębiorstwach 81
− wysoka skalowalność i wydajność udo-stępnianych zasobów IT
− przeniesienie odpowiedzialności za funkcjonowanie i rozwój zasobów IT na dostawcę
− wysoki poziom zabezpieczeń zasobów IT (w tym znikoma awaryjność, wysoka dostępność i niezawodność, różne loka-lizacje backupu danych, systematyczne i automatyczne aktualizacje, komplek-sowość i systemowość stosowanych środków ochrony, certyfikacje, normy ochrony danych, redundancja zasilania, łączy internetowych i innych kompo-nentów)
− profesjonalne wsparcie techniczne i obsługa świadczona przez dostawcę
− prostota użytkowania zasobów IT (interfejs stanowi przeglądarka internetowa)
− możliwość skorzystania z funkcjonalnych rozwiązań IT, umożliwiających konku-rowanie z większymi podmiotami i kre-owanie innowacji
− możliwość nagłego zakończenia dzia-łalności i świadczenia usług przez dostawcę,
− pewne trudności w zakresie adapta-cji oferowanych usług IT do potrzeb klienta
− utrudnienia związane z migracją danych w przypadku zmiany dostawcy
− względnie wysokie koszty szerokopasmo-wych łącz internetoszerokopasmo-wych umożliwiają-cych korzystanie z usług
− ograniczone możliwości integracji lokal-nych i zewnętrzlokal-nych zasobów IT
− złożoność zarządzania usługami IT w przypadku wielu dostawców
− możliwość występowania problemów natury prawnej (odmienne przepisy w różnych krajach, niekorzystne zapisy w umowach, niezadawalające zapisy w przypadku poważnej awarii, lub ban-kructwa dostawcy, brak wzorców postę-powania itp.)
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Rosenberg i Mateos, 2011; Catteddu, 2010; Dziembek i Jurga, 2015; Dziembek i Bajdor, 2019; Trigueros-Preciado, Pérez-González i Solana-González, 2013.