A ROZWÓJ PRZEDSIĘBIORSTW HANDLOWYCH
3.2. Zróżnicowanie dochodów a rozwój sklepów małoformatowych W latach 90. XX wieku sklepy małoformatowe były głównym beneficjentem
138
Ograniczenie budżetów gospodarstw domowych, z którymi boryka się większość polskich konsumentów, w znaczącym stopniu determinuje wybór miejsca nabycia artykułów konsumpcyjnych. Sytuacja taka sprzyja rozwojowi sklepów o niskich akceptowalnych cenach, takich jak: dyskonty, supermarkety dyskontowe i hipermarkety216. Z drugiej strony, stawia to w trudnej sytuacji sklepy delikatesowe, szczególnie w mniejszych miejscowościach. Unikatową w skali europejskiej cechą polskiego rynku detalicznego jest optowanie większości nabywców za zakupami w sklepach położonych w pobliżu miejsca zamieszkania. Wyniki badania "Polacy a domowe finanse" przeprowadzonego w 2012 wykazały, że częste zakupy, lecz mniejsze pod względem tzw. koszyka zakupów preferuje aż 72% respondentów217
. Zachowania takie wyjaśnia pozornie paradoksalne zjawisko polegające na większym zainteresowaniu konsumentów zakupami w droższych mniejszych sklepach, niż w tańszych wielkopowierzchniowych placówkach.
W sytuacji ograniczonych możliwości budżetowych, konsumenci unikają dokonywania większych jednostkowych zakupów w hipermarketach, pomimo motywacji jaką stanowią niższe ceny. Mniejsze jednostkowe zakupy w sklepach „położonych w pobliżu” umożliwiają lepszą kontrolę wydatków, a jednocześnie nie stanowią zbyt dużego obciążenia dla domowego budżetu. Tego typu zachowania i preferencje konsumentów sprzyjają rozwojowi sklepów dyskontowych, które są położone bliżej miejsca zamieszkania, a poziom ich cen jest relatywnie niski i akceptowalny. Skłonność do częstego odwiedzania takich sklepów wynika też ze specyfiki demograficznej społeczeństwa, polegającej na tym, że większość obywateli (ponad 54%) zamieszkuje tereny wiejskie i małe miasta do 10 tysięcy mieszkańców.
3.2. Zróżnicowanie dochodów a rozwój sklepów małoformatowych
W latach 90. XX wieku sklepy małoformatowe były głównym beneficjentem transformacji społeczno-gospodarczej w Polsce. Ich wzrost trwał nieprzerwanie do 2005 roku, chociaż w pierwszej dekadzie XXI wieku dynamika osłabła. Główną przyczyną stagnacji stała się konkurencja ze strony sklepów wielkopowierzchniowych uruchamiane przez operatorów międzynarodowych. W tym okresie nieznacznie rosły dochody mieszkańców, co przy bardziej wszechstronnej ofercie handlowej prowadziło do nasycenia rynku spożywczego216
Strategia oszczędzania na artykułach codziennego użytku – wyniki sondażu ARC Rynek i Opinia Sp. z o.o., tekst dostępny na stronie: www.arc.com.pl (data dostępu 20.12.2013).
217
139
pod względem liczby sklepów i łącznej powierzchni sprzedażowej. Przy ekspansji sieci międzynarodowych korporacji okazało się, że podaż w handlu spożywczym rosła w tempie szybszym niż łączny przyrost siły nabywczej konsumentów. W takich uwarunkowaniach dalszy rozwój jednych przedsiębiorstw handlowych możliwy był kosztem podmiotów słabszych, z mniejszym potencjałem konkurencyjnym. W najtrudniejszym położeniu znalazły się sklepy zlokalizowane w zasięgu oddziaływania nowo powstających obiektów wielkopowierzchniowych (catchment area)218. Dotyczyło to głównie małych i średnich niezależnych sklepów spożywczych, które nie były w stanie dorównać dużym nowoczesnym placówkom handlowym pod względem cen oraz asortymentu i jakości działalności handlowej. Szacuje się, że otwarcie jednego hipermarketu, supermarketu lub dyskontu powodowało spadek obrotów w okolicznych sklepach średnio o 20-30%, a w konsekwencji likwidację najsłabszych małych placówek219
.
Na polskim rynku ujawniła się w tym okresie dysproporcja potencjału ekonomicznego między małymi placówkami handlowymi prowadzonymi przez lokalnych przedsiębiorców a dużymi sieciami zarządzanymi przez międzynarodowe koncerny. Radykalne różnice dotyczyły poziomu cen, które ze względu na efekt skali w sieciach placówek wielkoformatowych były wyraźnie niższe niż w niezależnych małych sklepach. Czynnik ceny okazał się istotny dla konsumentów w Polsce, gdzie średni poziom dochodów rozporządzalnych jest znacznie niższy niż w krajach Europy Zachodniej. Z tego względu, większość polskich konsumentów traktowała atrakcyjny poziom cen jako ważne kryterium wyboru miejsca zakupu produktów konsumpcyjnych pierwszej potrzeby.
Dodatkowo, niezależne małe i średnie sklepy spożywcze były niekonkurencyjne pod względem innych aspektów ważnych dla nabywców. Chodzi tu przede wszystkim o szerokość i jakość oferty, wizualizację i estetykę powierzchni sklepowych, jakość obsługi klientów oraz atrakcyjność i skuteczność działań promocyjnych. W tych obszarach małe i średnie sklepy posiadały nieporównanie mniejszy potencjał niż nowoczesne obiekty. Okazało się to być zasadniczą przyczyną likwidacji wielu małych i średnich sklepów, w których obroty handlowe spadały ze względu na brak możliwości skutecznej rywalizacji z silniejszymi konkurentami.
Ważnym elementem konkurencyjności okazywała się zdolność adaptacji placówek handlowych do nowych warunków w otoczeniu. W najtrudniejszym położeniu znalazły się
218
A. Dąbrowska, T. Słaby, Sytuacja małych sklepów …, op. cit., s. 35.
219
Catchment area danego punktu sprzedaży oznacza obszar wpływu, tj. teren, z którego wywodzą się potencjalni nabywcy reprezentujący różne grupy docelowe.
140
tradycyjne sklepy, w których nie dokonano zmian dostosowawczych i modernizacyjnych, np. pod względem zmiany asortymentu czy poprawy wewnętrznej wizualizacji. Na tle nowoczesnych placówek handlowych, w wielu małych sklepach ujawniło się niedostosowanie do wymogów współczesnego rynku, a ich właściciele nie posiadali środków finansowych na inwestycje i modernizację.
Rysunek 3.4. Regres formatu małych, średnich i dużych sklepów spożywczych (MSD) (w %)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze źródeł pierwotnych, dostępne na stronie: www.kondejmarketing.com, (data dostępu 29.04.2016).
Regres ilościowy w formacie sklepów małoformatowych pogłębiał się do 2010 roku, w którym spadek osiągnął poziom 5,2%. W latach 2011-2015 ubytek sklepów był kontynuowany, jednakże tempo było mniejsze niż w latach poprzednich (rysunek 3.4). W analizowanym okresie zmniejszeniu liczby sklepów towarzyszyło obniżenie wartości sprzedaży detalicznej w ujęciu realnym w tempie CAGR 2,7% oraz powierzchni sprzedażowej o CAGR -3,3%. Poprawiła się jednak o CAGR 0,7% efektywność działalności handlowej mierzona wartością sprzedaży detalicznej na 1 m². Zwiększyła się również średnia powierzchnia sklepu z 87,8 m² w 2005 do 91,4 m² w 2015 roku, co w połączeniu ze wzrostem efektywności pociągnęło zauważalne zwiększenie o CAGR 1,1% sprzedaży detalicznej w przeliczeniu na jeden sklep (rysunek 3.5).
W obliczu narastającej ekspansji sieci wielkopowierzchniowych, właściciele małych i średnich sklepów zmuszeni zostali do podjęcia działań prowadzących do poprawy zdolności konkurencyjnej. Skutecznym rozwiązaniem okazało się
141
przystępowanie małych i średnich sklepów do sieci franczyzowych i partnerskich, które szczególnie intensywnie zaczęły rozwijać się po 2005 roku. W sukurs małoformtowym sklepom przyszli operatorzy hurtowi, których pozycja rynkowa zależy w dużym stopniu od liczby i kondycji ekonomicznej sklepów będących ich bezpośrednimi odbiorcami. Dzięki funkcjonowaniu w ramach sieci, sklepy te uzyskały wsparcie w zakresie rozszerzenia asortymentu towarów i dostępu do atrakcyjnych produktów, do promocji cenowych, wizualizacji, merchandisingu oraz jakości obsługi klientów. Zasadniczą rolę odgrywa jednak możliwość zaopatrzenia w produkty o cenach niższych niż w przypadku samodzielnie funkcjonującego sklepu. Dominuje skłonność drobnych przedsiębiorców do przyłączania placówek do sieci o charakterze franczyzy miękkiej. Forma ta jest mało kosztowna (niskie opłaty franczyzowe), przedsiębiorcy zyskują możliwość nabywania produktów po niższych cenach u dystrybutora macierzystego, zachowując znaczący zakres niezależności przy podejmowaniu decyzji biznesowych. Posunięcie takie w wielu przypadkach nie rozwiązuje zasadniczych problemów związanych z działalnością handlową, jakimi są ograniczona płynność finansowa, przestarzałe wyposażenie, brak remontów, nasilająca się konkurencja.
Większość operatorów sieci detalicznych dąży do wzmocnienia relacji franczyzowej ze współpracującymi sklepami, co polega na ujednoliceniu systemu zaopatrzenia zrzeszonych sklepów oraz zunifikowaniu poziomu cen detalicznych. Formuła tak zwanej franczyzy twardej uwzględnia standaryzację placówek sieciowych w zakresie prezentacji wizualnej, systemu zaopatrzenia, działań promocyjnych i standardów obsługi klientów. System ten umożliwia franczyzodawcom skuteczniejsze zarządzanie siecią handlową, natomiast właściciele zrzeszonych sklepów mają szansę na poprawę wyników sprzedaży. Z drugiej strony, wymaga to podejmowania określonych działań inwestycyjnych, a jednocześnie pozbawia pełnej kontroli właścicielskiej nad samodzielnie dotychczas prowadzoną działalnością. Część właścicieli nie jest w stanie podołać wymogom franczyzy twardej, a wiele sklepów nie spełnia kryteriów przynależności do zaawansowanych systemów (np. pod względem lokalizacji lub wielkości powierzchni sklepowej).
142
Rysunek 3.5. Dynamika małych, średnich i dużych sklepów spożywczych w latach 2006-2015
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze źródeł pierwotnych, dostępne na stronie: www.kondejmarketing.com (data dostępu 29.05.2016).
Pomimo znaczącego regresu ilościowego, format małych, średnich i dużych sklepów spożywczych zachowuje stosunkowo wysoki udział w rynku. Łącznie ze sklepami
convenience, placówki handlowe liczące do 300 m² powierzchni sprzedażowej posiadały w
2015 roku 49,7% udziału wartościowego w rynku spożywczym. Zachowanie takiej pozycji rynkowej jest w znacznym stopniu efektem przekształceń jakościowych sklepów należących do tego formatu. Wiele takich placówek posiada atrakcyjny wystrój, wysoki poziom obsługi klientów oraz asortyment produktów dostosowany do wymogów i oczekiwań klientów. Dotyczy to w szczególności sklepów sieciowych, w których wdrażane są jednolite standardy i nowoczesne rozwiązania organizacyjne.
Przyczyn zjawiska znaczącego udziału małych i średnich sklepów należy szukać m.in. w sferze społeczno-demograficznej. Znaczna część konsumentów (45%) zamieszkuje wsie i mniejsze miejscowości do 10 tysięcy osób, w których znajduje się prawie połowa sklepów spożywczych220
. Przez wiele lat w tych miejscowościach małe i średnie sklepy praktycznie nie miały konkurencji ze strony placówek wielkoformatowych, które lokowane były w większych miastach. Dopiero od 2007 roku operatorzy sieci supermarketów i dyskontów zmienili strategie rozwoju, coraz częściej umiejscawiając nowe sklepy w mniejszych miejscowościach. Dotyczy to przede wszystkim takich wiodących sieci jak: Biedronka, Lidl,
220
M. Zimna, Handel detaliczny w Polsce 2009: wielkość rynku i jego znaczenie dla gospodarki narodowej,
tendencje, procesy przekształceń, oczekiwania konsumentów, Kancelaria Senatu, Warszawa 2009, s. 2, tekst
143
Tesco, Carrefour czy Intermarché. Inną ważną przesłanką utrzymującej się dużej popularności małych i średnich sklepów jest skłonność wielu polskich konsumentów do częstych codziennych zakupów w placówkach położonych w pobliżu miejsca zamieszkania. Wynika to zarówno z tradycji, jak również ze względów racjonalnych, co sprowadza się do częstego nabywania produktów świeżych w małych ilościach w pobliskich sklepach. Z badania przeprowadzonego na zlecenie EGB Investments S.A. wynika, że 72% respondentów preferuje częste (codzienne lub kilka razy w tygodniu) zakupy podstawowych produktów żywnościowych i artykułów chemii gospodarczej221
. Dotyczy to w szczególności osób z niższym poziomem dochodów.
Poprawa jakości działalności handlowej dotyczy przede wszystkim placówek, które przystąpiły do ugrupowań sklepowych działających w skali ogólnopolskiej. Rozwój tych sieci detalicznych stał się przez to jednym z bardziej zauważalnych przejawów zmian jakościowych w handlu detalicznym. Ich powstawanie było inicjowane głównie przez operatorów hurtowych, którzy w ten sposób zwiększali bazę stałych nabywców detalicznych i stabilizowali skalę sprzedaży. Skłonność właścicieli niezależnych sklepów małoformatowych do przystępowania do grup franczyzowych i partnerskich była inspirowana zagrożeniem konkurencyjnym ze strony średnio- i wielkoformatowych obiektów handlowych. Sieci handlowe wykazują sukcesywny wzrost pod względem ilości, co sprzyja skutecznemu konkurowaniu z silniejszymi obiektami wielkopowierzchniowymi. Te grupy handlowe działają w różnych formach organizacyjnych, w tym przede wszystkim na podstawie franczyzy, umowy partnerskiej lub agencyjnej. Placówki należące do sieci franczyzowych są w stanie poprawić konkurencyjność dzięki dostępowi do źródeł zaopatrzenia hurtowego w atrakcyjnych cenach, wprowadzeniu nowoczesnych rozwiązań technologicznych (np. przyłączeniu sklepów do systemów informatycznych), poprawie w zakresie wizualizacji, silnemu wsparciu promocyjnemu (np. gazetki promocyjne i reklamy w mediach).
221
72 proc. Polaków preferuje częste zakupy spożywcze, 05.06.2012, tekst dostępny na stronie: www.portalspozywczy.pl (data dostępu 18.04.2016).
144
Rysunek 3.6. Struktura organizacyjna sieci sklepów małoformatowych w latach 2006-2010 i 2015
Źródło: R. Berger Rynek Detaliczny 2010, Warszawa 2011, s. 45, 24.03.2011, tekst dostępny na stronie: www.bbm.pl (data dostępu 14.03.2016).
Postęp w zakresie jakości i efektywności działalności handlowej dotyczy szczególnie sieci, w których obowiązuje dyscyplina produktowa, a standardy wizualne są skutecznie wprowadzane we wszystkich podległych punktach handlowych222
. Z kolei, sklepy zrzeszone w formie tzw. franczyzy miękkiej (z mniejszą dyscypliną organizacyjną) odnoszą korzyści cenowe i biorą udział w inicjatywach promocyjnych podejmowanych na poziomie centrali. Dzięki aktywności rynkowej takich placówek w Polsce nadal utrzymuje się wysoki udział sklepów małoformatowych w łącznym rynku detalicznym.
Reasumując, utrzymujący się, pomimo regresu, duży udział małych i średnich sklepów spożywczych jest uwarunkowany następującymi czynnikami:
tradycyjną skłonnością polskich konsumentów do dokonywania mniejszych, lecz częstych zakupów;
znaczeniem dla konsumentów jakości i świeżości wyrobów spożywczych, z czym związana jest niechęć do długiego przechowywania artykułów o krótszych
terminach
przydatności do spożycia;
znaczącym udziałem osób zamieszkujących małe miejscowości i obszary wiejskie w strukturze demograficznej Polski;
mniejszym niż w krajach Europy Zachodniej poziomem zmotoryzowania polskich
222
Dyscyplina produktowa – obowiązek wprowadzenia i utrzymania asortymentu produktów określonego przez centralę sieci we wszystkich zrzeszonych sklepach. Zasada taka wyklucza dowolność oferty asortymentu, która jest charakterystyczna dla sieci działających w formie franczyzy miękkiej.
145
konsumentów, co utrudnia dokonywanie zakupów w oddalonych sklepach.
Długookresowy regres w formacie sklepów małoformatowych w okresie 2005-2015 zachodził w warunkach sukcesywnego wzrostu dochodów rozporządzalnych. (aneks tabela 2). Współzależność tę sygnalizuje wysoki współczynnik odwrotnej korelacji między dochodem rozporządzalnym a liczbą sklepów małoformatowych wynoszący -0,92 (rysunek 3.8). Pozytywne tendencje gospodarcze w kraju, w tym stały wzrost dochodów, nie sprzyjały tradycyjnym placówkom handlowym. Na rysunku 3.7 widać, że spadek sprzedaży detalicznej sklepów małoformatowych jest głębszy niż wzrost wydatków na żywność, a tym bardziej – wzrost dochodów rozporządzalnych. Oznacza to, iż w sytuacji wzrostu dochodów spadała dynamika sprzedaży małych i średnich sklepów.
Rysunek 3.7. Dynamika dochodów rozporządzalnych, wydatków na żywność i sprzedaży detalicznej sklepów małoformatowych
(w cenach bieżących)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze źródeł pierwotnych, dostępne na stronie: www.kondejmarketing.com, (data dostępu 29.05.2016).
Rosnący potencjał polskiego rynku był zasadniczo wykorzystany przez sieci placówek wielkoformatowych. Możliwości ich rozwoju w Polsce w pierwszej dekadzie XXI wieku były stosunkowo duże, gdyż jeszcze w 2005 roku poziom koncentracji wynosił zaledwie 30,3%223
. Był to pułap o wiele niższy niż w innych krajach europejskich, gdzie już w połowie pierwszej dekady XXI wieku koncentracja w handlu spożywczym przekraczała pułap 70%. Polski rynek
223
Poziom koncentracji mierzony udziałem hipermarketów, supermarketów i dyskontów w łącznej sprzedaży detalicznej handlu spożywczego.
146
okazał się dostatecznie stabilny i rozwojowy, by w warunkach słabej konkurencji ze strony handlu tradycyjnego międzynarodowe korporacje mogły intensywnie rozwijać działalność handlową224.
Rysunek 3.8. Korelacja dochodów rozporządzalnych z parametrami rozwoju sklepów małoformatowych w 2005-2015
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze źródeł pierwotnych, dostępne na stronie: www.kondejmarketing.com, (data dostępu 29.05.2017).
Biorąc pod uwagę aspekt dochodowy, można stwierdzić, że ograniczone dochody konsumentów sprzyjają utrzymywaniu się stosunkowo dużego udziału tradycyjnych sklepów na polskim rynku. Jest to widoczne w mniejszych miejscowościach i na terenach wiejskich, gdzie przeciętne dochody są niższe niż w dużych miastach. Konsumenci dokonują zakupów w sklepach położonych w pobliżu miejsca zamieszkania, co pozwala oszczędzić czas i koszty na dojazd do bardziej oddalonych sklepów, a jednocześnie jednostkowe zakupy utrzymują się na stosunkowo niskim poziomie.
Należy podkreślić, że nieco lepsza jest pozycja rynkowa dużych sklepów spożywczych liczących od 100 do 300 m² W ramach tego formatu funkcjonują głównie sklepy o kapitale krajowym, które tworzą tradycyjnie małe sieci detaliczne (np. Arhelan) i większe sieci franczyzowe działające w skali regionalnej (np. Chata Polska, Nasz Sklep czy PSS Społem Białystok). Od 2007 roku sklepy tej wielkości stały się atrakcyjnymi placówkami handlowymi dla operatorów franczyzowych (krajowych i zagranicznych) działających w skali ogólnopolskiej, takich jak: Eurocash, Emperia czy Carrefour. Dzięki ich aktywności powstały sieci franczyzowe zrzeszające setki dużych sklepów spożywczych,
224
Konsolidacja w polskim handlu potrwa jeszcze wiele lat, 22.09.2011, tekst dostępny na stronie: www.portalspozywczy.pl (data dostępu 22.04.2016).
147
spośród których wyróżniają się takie sieci, jak: Delikatesy Centrum i Lewiatan (obie Eurocash S.A.), Carrefour Express (Grupa Carrefour), Chata Polska (Chata Polska Sp. z o.o.) czy Prim (SPS Handel S.A.). Szacuje się, że w 2015 roku udział sklepów należących do sieci detalicznych zbliża się do 30%225. Wskaźnik ten wykazuje tendencję rosnącą, gdyż zwiększa się poziom ogólnej konkurencyjności cenowej na rynku, a funkcjonowanie w ramach większego podmiotu handlowego pozwala dużym sklepom spożywczym uzyskiwać korzyści skali oraz wsparcie w zakresie sprawności zaopatrzenia, organizacji i zarządzania a także know-how. Niewątpliwie silną stroną większości tego typu sklepów spożywczych jest dogodna lokalizacja, która pozwala uzyskać przewagę konkurencyjną nad hipermarketami i niektórymi supermarketami. Sklepy liczące ponad 100 m² powierzchni sprzedażowej są w stanie – w przeciwieństwie do małych sklepów spożywczych – zaspokoić większość potrzeb klientów pod względem asortymentu towarowego.
Postawy oszczędnościowe są charakterystyczne dla konsumentów z najniższej pierwszej grupy dochodowej. W obliczu trudności z zaspokojeniem podstawowych potrzeb, konsumenci ci prezentują zachowania nabywcze, które umożliwiają utrzymanie dotychczasowego poziomu konsumpcji pod względem ilości i asortymentu. Poszukują produktów w niższych cenach, nabywają substytuty produktów markowych, zmniejszają wartość jednorazowych zakupów. Z tego względu oszczędnościowe postawy konsumentów z pierwszego kwintyla sprzyjają średnim i dużym sklepom sieciowym, w szczególności w miejscach, gdzie jest ograniczona konkurencja ze strony sklepów wielkopowierzchniowych. Sytuacja ta jest niekorzystna dla małych i średnich niezależnych sklepów zlokalizowanych w centrach miast i na osiedlach mieszkaniowych, szczególnie tam, gdzie pojawiły się kolejne dyskonty i supermarkety.
Obniżający się w ostatnich latach poziom zróżnicowania dochodów jest korzystny dla sklepów spożywczych dostosowujących ofertę do potrzeb i oczekiwań dominującego segmentu konsumentów o dochodach zbliżonych do średnich w kraju. Są to najczęściej konsumenci preferujący relację value for money, co w tym przypadku oznacza poszukiwanie możliwie wysokiej jakości produktów w umiarkowanych cenach226. Jest to rozkład korzystny dla tych sklepów małoformatowych, które posiadają zbilansowaną ofertę składającą się z dostatecznie szerokiego asortymentu atrakcyjnych produktów, akceptowalnych cen, interesującej wizualizacji i odpowiedniego poziomu jakości obsługi klientów. Kryteria takie
225
Regionalne różnice w strukturze polskiego handlu detalicznego, 11.01.2017, tekst dostępny na stronie: www.gfk.com/pl (data dostępu: 15.01.2017).
226
Analiza PIH: Jak podatek od dyskontów i hipermarketów może wzmocnić właścicieli polskich sklepów?, 5.01.2016, tekst dostępny na stronie: www.www.pih.org.pl (data dostępu: 30.11.2015).
148
spełniają placówki handlowe należące lub przystępujące do wybranych sieci handlowych zarządzanych przez silnych operatorów. Warunkiem powodzenia tych sklepów jest posiadanie oferty obejmującej pełny zakres niezbędnych produktów najczęściej poszukiwanych przez nabywców. Produkty te posiadać powinny ceny nie odbiegające zauważalnie od cen rynkowych.
Proces poprawy jakości funkcjonowania małych i średnich sklepów polega między innymi na zmianie koncepcji prowadzonej działalności handlowej. Najbardziej zaawansowaną formą zwiększenia konkurencyjności jest działanie w formie tzw. sklepów
convenience. Zaliczają się one do formatu placówek małoformatowych, ale ze względu na
specyfikę traktowane są w niniejszej pracy odrębnie. Wynika to z ich wyróżniających cech, do których należy zaliczyć: dogodną lokalizację, wydłużone godziny otwarcia, zakres usług dodatkowych (np. opłacanie rachunków, toto-lotek, doładowanie telefonów pre-paid) czy ofertę gastronomiczną. W niniejszej pracy do tej kategorii zaliczono dwie sieci Żabka i Freshmarket, które w sposób przekonywujący spełniają kryteria określone przez formułę sklepów wygodnych dla klientów. W analizowanym okresie placówki handlowe convenience wykazywały dynamiczny wzrost pod względem liczby, wartości sprzedaży detalicznej i łącznej powierzchni sklepowej (rysunek 3.9).
Rysunek 3.9. Dynamika liczby sklepów convenience, powierzchni sprzedażowej i sprzedaży detalicznej w latach 2006-2015
149
W sklepach tego typu odnotowuje się wzrost średniej powierzchni sprzedażowej, co powoduje, że dynamika wzrostu łącznej powierzchni sprzedażowej (CAGR 15,5%) jest wyższa niż przyrost liczby sklepów (10,6%). Ze względu na spektakularny rozwój tego konceptu i jego atrakcyjność dla partnerów handlowych, do sieci przyłączane są placówki o większych powierzchniach sprzedażowych, co sprawia, że sklepy te zwiększają konkurencyjność rynkową.
Sklepy convenience charakteryzuje dostosowanie do potrzeb mieszkańców większych miast, dysponujących średnio wyższymi dochodami niż osoby zamieszkujące mniejsze miejscowości. Te małoformatowe punkty handlowe oferują asortyment składający się z produktów pierwszej potrzeby oraz tzw. artykułów impulsowych. W tych placówkach klienci dokonują zakupów uzupełniających, dodatkowych lub okazjonalnych. Sklepy oferują klientom szeroko pojętą wygodę, co wynika z dogodnego położenia, możliwości dokonania zakupów o różnych porach dnia (nieraz również w nocy) albo skorzystania z dodatkowej